2. ÜNİTE: BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI
SBAB3. Tarihsel Empati (SBAB3.1. Tarihsel Bağlamsallaştırma (İTA.8.2.1)
SBAB17. Tarihsel Sorun Analizi ve Karar Verme Becerisi (İTA.8.2.2)
SBAB3. Tarihsel Empati (İTA.8.2.5)
SBAB11. Tablo, Grafik, Şekil ve Diyagram (SBAB11.1. Tablo, Grafik, Şekil ve Diyagram Okuma ve Yorumlama) (İTA.8.2.4)
KB2.8. Sorgulama (İTA.8.2.3)
E1.1. Merak, E2.1. Empati, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme
SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.1. Uyum, SDB3.2. Esneklik, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme
D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk, D5. Duyarlılık, D11. Özgürlük, D12. Sabır, D15. Sevgi, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik, D20. Yardımseverlik
OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB3. Finansal Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB8. Sürdürülebilirlik Okuryazarlığı
İTA.8.2.1. Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini tarihsel bağlamına uygun olarak açıklayabilme
a) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini kanıtlara dayalı olarak analiz eder.
b) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini ortaya çıkaran koşulları belirler.
c) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini ortaya çıkaran koşulları günümüz koşullarıyla karşılaştırır.
ç) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini dönemin koşulları içerisinde açıklar.
İTA.8.2.2. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin alternatif fikirler üretebilme
a) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel bir sorunu tanımlar.
b) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel sorun hakkında tarafların bakış açılarını çözümler.
c) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel sorunun çözümüne yönelik yapılan uygulamaları ve alınan kararları değerlendirir.
ç) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel sorunun çözümüne yönelik yapılan uygulamaların ve alınan kararların güncel sorunların meydana gelmesine etkilerini belirler.
d) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel sorunu çözmeye yönelik alternatif öneriler geliştirir.
e) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin tarihsel sorunu çözmeye yönelik geliştirdiği alternatif önerilerin olası sonuçlarını yetkililerin yaptıkları uygulamalar ve aldıkları kararların sonuçlarıyla karşılaştırarak değerlendirir.
İTA.8.2.3. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin savaşın gidişatına etkisini sorgulayabilme
a) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin savaşın gidişatına etkisi hakkında merak ettiği konuları belirler.
b) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cepheler hakkında sorular sorar (5N1K).
c) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cepheler hakkında farklı kaynaklar üzerinden bilgi toplar.
ç) Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cepheler hakkında topladığı bilgilerin doğruluğunu değerlendirir.
d) Topladığı bilgiler üzerinden Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin savaşın gidişatına etkisine ilişkin çıkarım yapar.
İTA.8.2.4. Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçlarını tablo, grafik, şekil ve diyagram üzerinden yorumlayabilme
a) Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçlarıyla ilgili görsellerden anlam çıkarır.
b) İlgili görsellerden yola çıkarak Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik etkilerini çözümler.
c) Belirlediği etkilerden hareketle Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçları hakkında çıkarım yapar.
ç) Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçlarıyla ilgili yapmış olduğu çıkarımları karşılaştırır.
TA.8.2.5. Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumuna etkilerine yönelik bakış açısı geliştirebilme
a) Birinci Dünya Savaşı’nın toplumsal etkilerini kaynaklar üzerinden inceler.
b) Birinci Dünya Savaşı’nın toplumsal etkilerine dair kaynaklardan elde ettiği bilgileri kendi cümleleriyle ifade eder.
c) Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumuna etkilerini kaynaklara dayalı olarak analiz eder.
ç) Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumunda meydana getirdiği insani krizleri belirler.
d) Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumunda meydana getirdiği insani krizler ile günümüzdeki insani krizleri karşılaştırır.
e) Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumuna etkileri hakkında çıkarım yapar.
Birinci Dünya Savaşı’nın Nedenleri
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Katılması
Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler
Birinci Dünya Savaşı’nın Sonuçları
Birinci Dünya Savaşı’nın Türk Toplumuna Etkileri
antlaşma, imparatorluk, İspanyol gribi, itilaf, ittifak, konferans, mütareke, Wilson İlkeleri
Bu ünitede yer alan öğrenme çıktıları; sınıflandırma tablosu, gözlem formu, anekdot kaydı, kontrol listesi, derecelendirme ölçeği, soru kartları, çalışma yaprağı, kavram ağı ve performans görevi kullanılarak değerlendirilebilir.
Performans görevi: “Ben o dönemde bir devlet yöneticisi olsaydım...” cümlesini ihtiva eden, Birinci Dünya Savaşı konulu bir deneme yazısı yazma görevidir. Performans görevi: Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine yönelik sunum hazırlama görevidir.
Performans görevi: Öğrencilerin dönem şartlarını anlatan bir mektup yazmaları görevidir.
Öğrencilerin sanayi inkılabı, sömürgecilik, milliyetçilik kavramlarına ilişkin temel bilgilere sahip oldukları kabul edilmektedir.
Öğrencilerin, XX. yüzyıl başında Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu ekonomik durum ve siyasi parçalanmanın önüne geçmek adına yaptığı çalışmalar hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir.
Öğrencilerin, Osmanlı Devleti’ne komşu devletler ve Osmanlı coğrafyasını jeopolitik açıdan daha önemli hâle getiren boğazlar, deniz ve kara bağlantıları vb. özellikleri hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir.
Öğrencilerin, Osmanlı Devleti’nin XIX - XX. yüzyıllar içerisinde girdiği savaşların etkisiyle değişen siyasi ve toplumsal yapısı hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir.
Öğrencilerin, Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti açısından yarattığı siyasi ve ekonomik sonuçlar hakkında bilgi sahibi olduğu kabul edilmektedir.
Öğrencilerin sanayi inkılabı, sömürgecilik, milliyetçilik kavramları ile ilgili bilgi düzeyleri açık uçlu sorular yoluyla değerlendirilir.
Öğrencilere, XX. yüzyıl başında Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik durumun Osmanlı Devleti’ni nasıl çözümler aramaya yönelttiğine yönelik açık uçlu sorular sorulur.
Öğrencilere Osmanlı Devleti’ne komşu devletler ve Osmanlı coğrafyasınının kara ve deniz sınırları hakkında haritalar üzerinden açık uçlu sorular sorulur.
Öğrencilere, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin durumunu gösteren görseller üzerinden değişen siyasi, ekonomik veya toplumsal yapısı hakkında açık uçlu sorular sorulur.
Birinci Dünya Savaşı’nın yarattığı siyasi ve ekonomik sonuçların Türk toplumuna ne gibi zararlar vermiş olabileceğine yönelik açık uçlu sorular sorulur.
Sanayi İnkılabı sonrasında ortaya çıkan sömürgecilik yarışı ve çıkar çatışmalarının devletler arası ilişkileri nasıl etkilemiş olabileceğine yönelik açık uçlu sorular sorulur.
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılmadan önceki siyasi ve ekonomik durumunu gösteren haritalar üzerinden savaşın Osmanlı Devleti açısından zorunlu bir durum olup olmadığı tartışılır.
Öğrencilerin, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girdiğinde hangi noktalarda cepheler açmış veya nerelerden saldırıya uğramış olabileceğine dair varsayımlarını haritalar üzerinden açıklamaları istenir.
Birinci Dünya Savaşı örneği üzerinden devletler/toplumlar arasındaki sorunların ve çıkar çatışmalarının ülkeler için nasıl sonuçlar yaratabileceği hakkında açık uçlu sorular sorulur. Öğrencilerin, Osmanlı Devleti açısından Birinci Dünya Savaşı’nın nasıl sonuçlar yaratmış olabileceğine dair varsayımlarını açıklamaları istenir.
Türk kültürüne ve toplumsal yaşamına dair izler taşıyan Osmanlı şehirlerinden günümüze ulaşan örnekler öğrencilere gösterilerek Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumsal yaşamına ne gibi zararlar verdiği hakkında öğrencilerin varsayımlarda bulunmaları istenir.
İTA.8.2.1.
Öğrenciler, grup çalışması yoluyla (SDB2.2) verilen farklı türden kaynaklar üzerinden (OB1, OB2, OB4) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerine ilişkin bilgileri inceler (E3.2).
Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini eleştirel bir bakış açısıyla (D3.4) inceleyen öğrenciler, beyin fırtınası tekniğiyle (SDB3.1) Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini ortaya çıkaran koşulları belirler.
Öğrenciler, tartışma yöntemiyle Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini ortaya çıkaran koşullar ile günümüz koşullarını karşılaştırır. Tartışmalar anekdot kaydı, gözlem formu, kontrol listesi ile takip edilir.
Ulaşılan çıkarımlardan hareketle öğrencilerin performans görevi kapsamında “Ben o dönemde bir devlet yöneticisi olsaydım … yapardım.” (SDB2.3) cümlesini içeren bir deneme yazısı yazarak dönemin kişileri ile empati kurmaları (E2.1, D16.3) sağlanır. Deneme yazısında öğrencilerin Birinci Dünya Savaşı’nın nedenlerini dönemin koşulları içerisinde (E3.11) açıklamaları (OB1) istenir. Hazırlanan metinlerin değerlendirilmesi için dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.
İTA.8.2.2.
Grup çalışması yoluyla (D3.4) öğrencilerin Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecine ilişkin merak ettikleri tarihsel bir sorunu belirlemeleri sağlanır (E1.1, SDB2.2). Öğrencilerden 5N1K tekniği aracılığıyla merak ettikleri soruna ilişkin sorgulama yapmaları ve bu sorunu tanımlamaları istenir.
Öğrenciler yazılı ve görsel kaynaklar üzerinden Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma süreci hakkında belirledikleri tarihsel soruna ilişkin tarafların çıkarlarını ve bakış açılarını analiz eder (OB1, OB4). Analiz sürecinde dijital kaynaklardan da yararlanılabilir (OB4). Öğrenciler, örnek olaylardan hareketle ülkenin bağımsızlığı için gerektiğinde fedakârlık yapmanın önemini açıklar (D11.1).
Tarihsel sorunun çözümü için yapılan uygulamaları ve alınan kararları değerlendiren öğrenciler, bunların güncel sorunların meydana gelmesine etkilerini ifade eder.
Öğrenciler tarihsel sorunu çözmeye yönelik alternatif öneriler üretir (SDB3.2).
Öğrenciler bu önerilerinin olası sonuçlarını, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılma sürecinde yetkililerin yaptıkları uygulamalar ve aldıkları kararların sonuçlarıyla karşılaştırarak değerlendirir. Yapılan çıkarımlar doğrultusunda öğrencilere sunum hazırlamaya ve sunumlarını paylaşmaya yönelik performans görevi verilir (SDB3.3). Sunumlar dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
İTA.8.2.3.
Grup çalışması yoluyla (D3.4) öğrencilerin Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin savaşın gidişatına etkisine ilişkin merak ettikleri konuları belirlemeleri sağlanır (E1.1, SDB2.2).
Öğrencilerden 5N1K tekniği aracılığıyla merak ettikleri konulara ilişkin sorgulama yapmaları istenir.
Öğrenciler yazılı ve görsel kaynaklar (Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelere ilişkin fotoğraflar, cephelerin tamamını ile Çanakkale, Kafkas, Kanal ve Hicaz-Yemen cephelerini gösteren haritalar) üzerinden Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler hakkında merak ettikleri konulara ilişkin bilgiler toplar (OB1, OB4) ve kaydeder (SBAB10.3). Ayrıca dijital kaynaklardan da yararlanılabilir. Bu süreçte öğrenciler, dijital kaynaklardan edindikleri bilgileri kullanırken kaynağın dijital kimliği ve uzantısının güvenilirliğini dikkate alır (OB2).
Öğrenciler verilen farklı kaynaklar üzerinden Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin genel özelliklerini analiz eder. Öğrencilerden verilen örnek olayları inceleyerek millî bilince sahip (D19.1) ve cesaretli olmanın (D11.1) önemini açıklamaları istenir. Öğrenciler araştırma yaparak ulaştıkları bilgilerle derste öğrendiklerini karşılaştırır ve bu bilgilerin doğruluğunu değerlendirir.
Öğrenciler elde ettikleri bilgilerden hareketle Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerin savaşın gidişatına etkisine ilişkin çıkarım yapar (KB3.1, SDB3.3). Öğrencilerden, Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cephelerde ortaya çıkan sonuçları ve bu sonuçların savaşın gidişatına etkisine yönelik çıkarımlarını bir çalışma yaprağı aracılığıyla açıklamaları istenir (OB4, SDB3.3, E3.3, E3.11).
İTA.8.2.4.
Öğrencilere Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçlarıyla ilgili tablo, grafik, harita (SBAB10.3), şekil ve diyagram gibi görseller verilir (E3.2, OB1, OB4). Öğrencilerden ilgili görsellerin başlığından yola çıkılarak hangi bilgilerin edinilebileceğine yönelik (OB1, OB4, OB7) açıklamalar yapmaları istenir.
Öğrenciler verilen görselleri inceleyerek Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik etkilerini belirler (E3.6, OB4, OB7). Birinci Dünya Savaşı’nın sonucunda dünyada ortaya çıkan genel durum, savaşın sonunda devletler arasında imzalanan antlaşmalar, Paris Barış Konferansı ve yarattığı uluslararası etkiler hakkında kaynaklar üzerinden genel değerlendirmeler yapılarak incelenen görsellerdeki bilgilerin yazılı kaynaklarla desteklenmesi sağlanır. Paris Barış Konferansı’nın bir sonucu olarak barışı korumak için oluşturulan Milletler Cemiyeti’ne sonraki yıllarda Türkiye’nin dâhil oluşu, savaşın toplumlara nasıl zararlar verdiğine bizzat şahit olan ve ülkesinin menfaatini her şeyin üzerinde gören Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” anlayışı (D4.5, D19.1) doğrultusunda yorumlanır.
Öğrencilerden, belirlenen etkilerden hareketle Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçları hakkında çıkarımlarda bulunmaları (OB1) istenir. Tartışma yöntemi ile bireysel çıkarımlar paylaşılmak suretiyle Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçları belirlenir.
Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruplardan Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçlarına ilişkin değerlendirmelerini kavram ağıyla listelemesi istenir (E3.2, E3.7). Grupların oluşturduğu kavram ağları üzerinden öğrenciler, Birinci Dünya Savaşı’nın siyasi ve ekonomik sonuçlarına ilişkin yapmış oldukları çıkarımları karşılaştırır.
İTA.8.2.5.
Öğrenciler Birinci Dünya Savaşı’nın toplumsal etkilerine ilişkin yazılı ve görsel kaynakları inceler (E3.2, E3.6, OB1, OB2). Ayrıca dijital kaynaklardan da yararlanılabilir (OB2, OB4). Soru cevap tekniği ile öğrencilere incelenen kaynaklardaki kişilerle ilişkili olarak “Siz bu durumda olsaydınız ne düşünürdünüz/hissederdiniz?” gibi sorular yöneltilir (SDB2.3, E2.1). Kaynaklara dayanarak Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumuna etkilerinin neler olduğu ve özellikleri öğrenciler tarafından çalışma yaprağı aracılığıyla çözümlenir (OB3, OB8, E2.1). Çalışma yaprağında kültürel miras (D15.2), millî kimlik (D19.2) ve ülke varlıkları (D19.3) kavramlarına yer verilerek öğrencilerin bu alanla ilgili inceleme yapmaları sağlanır. Öğrencilerin inceledikleri kaynaklar üzerinden Birinci Dünya Savaşı’nın Türk toplumunda meydana getirdiği insani krizleri (fakirlik, kıtlık, salgınlar, üretimin azalması, erkek nüfusun azalması) belirleyerek örnekler vermesi istenir (SDB2.3, E3.6, OB3).
Birinci Dünya Savaşı sürecinde Türk toplumunun yaşadığı insani krizlerin etkileriyle günümüzde yaşanan insani krizlerin etkileri, öğrenciler tarafından uzun cevaplı maddeler içeren çalışma yaprakları üzerinden karşılaştırılarak o dönemde yaşamış insanların ülkesi için gösterdikleri dayanışma ve fedakârlık (D20.2) ile sabır dolu mücadeleleri (D12.3) vurgulanır. Öğrencilerin bu karşılaştırmalarından hareketle Birinci Dünya Savaşı sürecinde Türk toplumunun yaşadığı insani krizlerin etkileri hakkında dönemin koşulları göz önünde bulundurularak çıkarım yapmaları istenir (SDB2.3, E2.1, E3.6).
Performans görevi olarak öğrencilerden Birinci Dünya Savaşı yıllarında ekonomik zorluklar yaşayan bir esnaf, savaş şartları altında eğitime devam etmeye çalışan bir öğretmen veya Çanakkale Savaşı’nda gazi olan bir askerin gözünden dönemin şartlarını anlatan bir mektup yazmaları istenir (E3.3, E3.11). Bu mektuplarda öğrencilerin duyarlılık (D5.1) ve vatanseverlik (D19.3) değerlerini işe koşarak dönemin acılarını ve mücadelelerini yansıtmaları beklenir. Yazılan mektupların değerlendirilmesi için dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.
Öğrencilerden Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda yer aldığı cephelerin jeopolitik önemini araştırıp sunmaları istenebilir.
Öğrencilere Osmanlı Devleti’nin savaştığı cepheler dışında Birinci Dünya Savaşı’nın kaderine etki eden cephelerle ilgili araştırma yaptırılabilir.
Öğrencilerden Fahrettin Paşa ve Medine Müdafaası hakkında araştırma yapmaları istenebilir.
Öğrencilerden Kût’ül Amâre zaferi hakkında araştırma yapması istenebilir.
Öğrencilerden Birinci Dünya Savaşı kahramanlarından biri hakkında biyografik çalışma yaparak sunmaları istenebilir.
Öğrencilerden Birinci Dünya Savaşı’nın sanata ve edebiyata yansımaları hakkında araştırma yapmaları istenebilir.
Öğrencilerden Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda yer aldığı cephelerden Kafkas Cephesi, Kafkas İslam Ordusu ve Bakü’nün Ermeni işgalinden kurtarılması konusunu araştırıp sunmaları istenebilir.
Öğrencilerden dönemin teknolojik gelişmeleri ve savaşta kullanılan teknolojiler hakkında bir sunum yapmaları istenebilir.
Öğrencilerden Birinci Dünya Savaşı sürecini anlatan kitap, dergi, hatırat gibi kaynakları araştırarak bir kaynakça denemesi hazırlamaları istenebilir.
Birinci Dünya Savaşı’nda yaşanan siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmeler görsel-işitsel materyaller kullanılarak incelenebilir.
Öğrencilerden Birinci Dünya Savaşı’nın insani boyutuyla ilişkili bir resim çizmeleri istenebilir.
Birinci Dünya Savaşı’nın toplumsal etkilerinin sınıflandırıldığı bir kavram ağını akranlarından yardım alarak hazırlamaları istenebilir.
Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.