T.C. MİLLÎ EĞİTİM
BAKANLIĞI

Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi

Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi

Sağlıklı bir kişilik yapısı; insanın kişisel anlamda tekâmülü, sosyal açıdan yaşadığı topluma uyumu ve fiziksel çevresiyle etkileşimi ile doğrudan ilişkilidir. Bu noktada kişilik yapısının temel taşlarından biri olan değer; insanın hem kendisi hem  de çevresiyle ilişkilerinde duygu, düşünce ve davranışlarını biçimlendirir. Değer; kişinin varoluşsal olarak anlam kazanmasına, hayata anlam katmasına, kendi içinde ahenkli olmasına, ahlaklı ve erdemli bir kişilik yapısı kazanmasına ve  böylece tekâmülüne hizmet eder. Diğer yandan içinde yaşadığı toplumla bütünleşmesine ve nitelikli toplumsal ilişkiler geliştirmesine kılavuzluk eder. İnsanın sosyal ve fiziksel çevresiyle ilişkilerinde olumlu kişilik özelliklerinin ortaya çıkmasını  sağlayan değer; insan, toplum ve çevre açısından gerekli bir yapıdır.

...

Erdemler, eğitim-öğretim etkinlikleri sonucunda kişiye kazandırılması hedeflenen kişiliğin güçlü yanlarını ifade etmektedir. Bu erdemlere kişiler yaşantıları sonucu geliştirdikleri değerler aracılığıyla ulaşabilmektedir. Kişinin sahip olduğu  değerler ise eylemlerinde kendini göstermektedir. Bu bakış açısı ile tutarlı olarak Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde kişiyi erdemlere ulaştıran ve dahası eylemleri aracılığıyla gözlemlenebilen değerler, Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi ile  kavramsallaştırılmaktadır. Modelde yer alan değerlerin temel dayanağını kendi medeniyet dünyamızın referansları olan millî ve manevi değerlerimiz oluşturmuş, değerlerin evrensel boyutu da göz ardı edilmemiştir. Modelin ana hedefi;  eylemlerden değerlere, değerlerden erdemli insana, erdemli insandan ise nihai hedef olan "Huzurlu Aile ve Toplum" ile "Yaşanabilir Çevrede Huzurlu İnsan" a ulaşmaktır. 

Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi'nde çatı değerler etrafında kümelenen bir değer çerçevesi sunulmaktadır. Çatı değerler, diğer bütün değerler ile yoğun kesişim noktaları olan değer yapılarını ifade etmektedir. Modelde saygı, sorumluluk ve  adalet; çatı değerler olarak yer almaktadır. Kişisel hayat açısından önemli olan tasarruf, sabır, mahremiyet, mütevazılık, sağlıklı yaşam ve çalışkanlık değerleri insan; sevgi, dostluk, özgürlük, dürüstlük, vatanseverlik, yardımseverlik ve aile  bütünlüğü değerleri aile ve sosyal çevre; temizlik, duyarlılık, estetik ve merhamet değerleri ise fiziksel çevre alanlarında yer almaktadır. Değerlerin ilgili olduğu alana karar verilirken daha çok katkı sağladığı alan dikkate alınmıştır. Erdem- Değer-Eylem Çerçevesi; eğitim öğretimde mutlaka yer alması gereken değerleri içermesi açısından sade, değer alanları ve değerlerin birbirleriyle ilişkileri açısından tutarlı, kolay uygulanabilir olması açısından da kullanılabilir olarak tasarlanmıştır.

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları, erdemli insanı yetiştirmek için erdemlerin alt boyutları olan değerleri ve eylemlerini programlar arası bileşenler olarak ele almaktadır. Böylece değerler programın diğer ögelerinden,  becerilerden ve alan içeriğinden ayrık bir şekilde değil programa kaynaşık olarak işlenmektedir.

Bu yolla değerlerin bağlama uygun olarak desteklenmesi ve içselleştirilmesinin kolaylaştırılması hedeflenmektedir. Bu noktada değerler ünite/tema/öğrenme alanı ile tutarlı biçimde öğrenme-öğretme yaşantılarında ele alınmaktadır. Değerler  programın dikey düzleminde hiyerarşik bir yapıda değil, öğrencilerin gelişim özellikleri de göz önünde bulundurularak birikimli bir yapıda desteklenmektedir. Nihayetinde, programın diğer bileşenleri ile bütüncül bir şekilde ve  öğretim sürecinin doğasına uygun olarak kişilerin sahip olduğu değerlerin gelişimine ve içselleştirilmesine katkı sağlanmaktadır.

Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi

  • Hak ve özgürlükleri, eşitliği, etik davranmayı, hakkaniyeti, ön yargısızlığı, ölçülülüğü ve liyakati kapsar.
    • Eylem
      D1.1.1. Her insanın yaşama, eğitim alma, sağlık hizmeti alma hakkı; din ve vicdan hürriyeti gibi temel hak ve özgürlüklere sahip olduğunu kabul eder.
      D1.1.2. Hakkını aramanın meşru yollarını bilir.
      D1.1.3. Ailede, okulda, toplumda hak ve özgürlükleri ile ilgili sorunlara çözüm arar.
      D1.1.4. Kendi hak ve özgürlüklerini uygun şekilde kullanır.
      D1.1.5. Hak ve özgürlüklerinden yararlanırken diğer insanların haklarını da savunur.
      D1.1.6. Toplumsal hayatta kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğunu bilir.
      D1.1.7. İnsanları sahip oldukları fiziksel özellik, sosyoekonomik düzey, etnik köken, inanç gibi özelliklerine göre ayırmadan tutum ve davranışlarına göre değerlendirir.
    • Eylem
      D1.2.1. Toplumsal karar alma süreçlerinde farklı görüşler olabileceğini kabul eder.
      D1.2.2. Hakkı olmayanı verilse dahi almaz.
      D1.2.3. Haksızlıkların düzeltilmesi konusunda kararlı davranır.
      D1.2.4. İnsan ilişkilerinde yakınlık, menfaat, ön yargı vb. gözetmeksizin tarafsız davranır.
      D1.2.5. Görev ve sorumluluklarını kuralına uygun olarak yerine getirir.
      D1.2.6. Bireysel farklılıkların haklardan yararlanmaya engel olmaması gerektiğini bilir.
      D1.2.7. Görev, sorumluluk ve ödül paylaşımında adil davranır.
    • Eylem
      D1.3.1. Adalet ve merhamet arasındaki dengeyi sağlar.
      D1.3.2. Haksızlık karşısında duygu ve davranışlarını kontrol eder.
      D1.3.3. İnsan davranışlarını hukuki ve ahlaki açıdan değerlendirir.
      D1.3.4. Adalet ve eşitlik kavramlarını ayırt eder.
    • Eylem
      D1.4.1. Yeterliğe göre yapılan tercihlerin adil olduğunu fark eder.
      D1.4.2. Görev paylaşımı yaparken kişilerin yeterliğini dikkate alır.
      D1.4.3. Yeteneklerine uygun görevleri almada istekli olur.
      D1.4.4. Karar verme sürecinde ön yargılı olmaktan kaçınır.
  • Aile içi iletişim ve iş birliğini güçlendirmeyi, ailede sorumlulukları yerine getirmeyi, aileyle vakit geçirmeyi; saygı, sevgi ve güvene dayalı ilişkiler kurmayı kapsar.
    • Eylem
      D2.1.1. Aile birliğinin sağlanması için karşılıklı saygı, sevgi ve güvenin gerekli olduğunu bilir.
      D2.1.2. Aile kurumunun önemini benimseyerek devamlılığı için çaba gösterir.
      D2.1.3. Aile bağlarına zarar verebilecek davranışlardan kaçınır.
      D2.1.4. Aileye ait olma duygusunu ve aile bağlarını geliştirir.
      D2.1.5. Aile fertlerinin aile bütünlüğünü korumadaki rolünü açıklar.
      D2.1.6. Aile içi mahremiyeti korur.
      D2.1.7. Ülkesinin geleceği için aile ve nüfusun önemini bilir.
    • Eylem
      D2.2.1. Aile fertlerinin birbirine destek olması gerektiğini fark eder.
      D2.2.2. Duygu ve düşüncelerini, öğrendiği bilgileri ailesiyle paylaşmaya istekli olur.
      D2.2.3. Aile üyelerinin sevinç ve üzüntülerini paylaşır.
      D2.2.4. Ailede yaşanan problemlere çözüm yolları üretir.
    • Eylem
      D2.3.1. Aile ilişkilerine önem verir.
      D2.3.2. Aile içi etkili iletişimin sağlayacağı yararları fark eder.
      D2.3.3. Ailece yapılan yemek, piknik, oyun, akraba ziyareti, tatil gibi etkinliklere katılmaya istekli olur.
      D2.3.4. Saygı ve sevgi temelli bir iletişimin aile huzuruna katkıda bulunacağını savunur.
      D2.3.5. Aileyi ilgilendiren kararlarda tüm aile fertlerinin görüşlerini almaya önem verir.
      D2.3.6. Aile bağlarını güçlendirmek için mizahı bir araç olarak kullanır.
      D2.3.7. Anne, baba ve aile büyüklerine hürmet gösterir.
      D2.3.8. Karar alırken ailesiyle istişare eder.
    • Eylem
      D2.4.1. Aile içinde iş birliği yapmanın önemini fark eder.
      D2.4.2. Aile içi görevleri yerine getirmenin önemini fark eder.
      D2.4.3. Aile içindeki görev ve sorumluluklarını en iyi şekilde ve zamanında yapar.
  • Disiplinli, planlı ve istikrarlı olmayı; bilimselliğe önem vermeyi, iç motivasyon ve öz denetim sahibi olmayı, hayat boyu öğrenmeyi, görev ve sorumluluk üstlenmeyi kapsar.
    • Eylem
      D3.1.1. Hırs ve azim arasındaki farkı ayırt eder.
      D3.1.2. Gayretli olmanın hedeflere ulaşma üzerindeki etkisini fark eder.
      D3.1.3. Disiplinli ve istikrarlı çalışma alışkanlıkları geliştirir.
      D3.1.4. Zorlukları aşmak için gayret gösterir.
      D3.1.5. İçsel motivasyon yollarını (ilgi, merak, gelişim, özerklik, keşif) geliştirir.
      D3.1.6. İstek ve motivasyonunu artıracak amaçlar belirler.
      D3.1.7. Yenilgi ve başarısızlıklarında tekrar deneme gücünü kendinde bulur.
    • Eylem
      D3.2.1. Düzenli çalışmanın başarı üzerindeki etkisini fark eder.
      D3.2.2. Açık ve ulaşılabilir hedefler belirler.
      D3.2.3. Görev ve sorumlulukları yerine getirmek için etkili bir yol haritası çizer.
      D3.2.4. Hedeflere ulaşmak için hazırladığı planı uygular.
      D3.2.5. Zamanı etkili bir şekilde yönetir.
      D3.2.6. Hedef ve planları gerektiğinde yeniden düzenler.
    • Eylem
      D3.3.1. Bilimsel gelişim için merak duygusunu kullanarak takip etmesi gerektiğini fark eder.
      D3.3.2. Doğru ve güvenilir bilgiyi ayırt eder.
      D3.3.3. Güvenilir bilgiye ulaşma yollarını bilir.
      D3.3.4. Edindiği bilgileri eleştirel bakış açısıyla değerlendirir.
      D3.3.5. Yaratıcılığını geliştirecek faaliyetlere katılır.
      D3.3.6. Çeşitli fikir, argüman ve yeni bilgilere açık olur.
      D3.3.7. Ödev ve sorumluluklarını akademik dürüstlüğe uygun şekilde yerine getirir.
      D3.3.8. Bilim, sanayi ve teknoloji alanındaki güncel gelişmeleri takip eder.
    • Eylem
      D3.4.1. Grupla çalışma becerisi sergiler.
      D3.4.2. Sosyal sorumluluk ve toplum hizmeti çalışmalarında aktif görev alır.
      D3.4.3. Kendine uygun görevleri almaya istekli olur.
      D3.4.4. Kişisel ve grup içi etkinliklerde sorumluluklarını yerine getirir.
  • Sosyal ilişkilerde duyarlılık göstermeyi dayanışma içinde olmayı; etkili iletişimle sevgi, saygı ve güvene dayalı ilişkiler kurmayı; nitelikli vakit geçirmeyi ve evrensel bağ kurmayı kapsar.
    • Eylem
      D4.1.1. İyi ve kötü zamanlarında arkadaşlarına destek olur.
      D4.1.2. Arkadaşlarının sorunlarını çözmek için çaba gösterir.
      D4.1.3. Ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur.
      D4.1.4. İhtiyaç duyduğunda arkadaşlarından yardım ister.
      D4.1.5. Arkadaşlarının bireysel gelişimini ve hedeflerini destekler.
      D4.1.6. Arkadaşlarını iyiliğe teşvik ederek onları kötülüklerden uzaklaştırmaya çalışır.
    • Eylem
      D4.2.1. Arkadaşlarını etkin bir şekilde dinler.
      D4.2.2. Arkadaşlarıyla duygu ve düşüncelerini paylaşır.
      D4.2.3. Arkadaşlarının duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışır.
      D4.2.4. Arkadaşlarına karşı nazik davranır.
    • Eylem
      D4.3.1. Arkadaşlarının özel bilgi ve durumlarını başkalarıyla paylaşmaz.
      D4.3.2. Arkadaşlarına verdiği sözleri yerine getirir.
      D4.3.3. Dürüst ve samimi davranışlar sergiler.
      D4.3.4. Değerlerinden ödün vermez.
      D4.3.5. Arkadaşının hakkını onun bulunmadığı ortamlarda da savunur.
    • Eylem
      D4.4.1. Arkadaşlarıyla vakit geçirmekten keyif alır.
      D4.4.2. Arkadaşlarıyla kaliteli zaman geçirir.
      D4.4.3. Arkadaşlarının düzenlediği sosyal etkinliklere katılmaya istekli olur.
      D4.4.4. Arkadaşlarının fikir ve görüşlerine değer verir.
      D4.4.5. Arkadaşlarının kişisel alan ve sınırlarını korumaya özen gösterir.
      D4.4.6. Arkadaşlarının farklılıklarını kabul eder.
      D4.4.7. Arkadaşlarının olumlu yönlerini örnek alır.
    • Eylem
      D4.5.1. Ülkeler arası yardımlaşmanın, dostluğun gelişmesine katkıda bulunacağını bilir.
      D4.5.2. Dünya barışının dostça ilişkiler kurma ve uzlaşma yoluyla tesis edilebileceğini bilir.
      D4.5.3. Komşu ülkelerle barış içinde yaşamanın önemini fark eder.
      D4.5.4. Uluslararası projelere katılarak ülkeler arası ilişkileri güçlendirir.
      D4.5.5. Farklı milletlerden insanlarla iletişim kurarken millî kimliğini ve kültürünü muhafaza eder.
  • Kendisine, içinde yaşadığı topluma, kültürel zenginliklere, tüm varlıklara değer vermeyi; sürdürülebilirliği önemsemeyi ve afetlere karşı hazırlıklı olmayı kapsar.
    • Eylem
      D5.1.1. İnsanlara nazik davranır.
      D5.1.2. Kendi istekleri ile diğer insanların istekleri arasında denge oluşturur.
      D5.1.3. Sosyal ilişkilerinde sabırlı ve anlayışlı olmaya gayret eder.
      D5.1.4. Yaşlıların ve özel gereksinimli bireylerin toplumsal hayata etkin katılımını destekler.
      D5.1.5. Toplumsal sorunların çözümünde sorumluluk üstlenir.
      D5.1.6. Şiddetin önlenmesinde sorumluluk alır.
      D5.1.7. Şiddetin her türüne karşı çıkar.
      D5.1.8. Kendisine yapılmasını istemediği davranışları başkalarına yapmaz.
    • Eylem
      D5.2.1. Çevre sorunlarına yol açabilecek davranışlardan kaçınır.
      D5.2.2. Temiz enerji kaynaklarının kullanımını önemser.
      D5.2.3. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi için atık yönetimini önemser.
      D5.2.4. Tüketim tercihlerini sürdürülebilirliğe katkıda bulunacak şekilde yapar.
      D5.2.5. Tüm canlıların haklarını korur.
      D5.2.6. Çevresinde yaşayan canlı türlerini tanımaya istekli olur.
      D5.2.7. Çevresini korumak ve güzelleştirmek için girişimlerde bulunur.
    • Eylem
      D5.3.1. Doğal afetlerin her an her yerde gerçekleşebileceğini bilir.
      D5.3.2. Doğal afetlerin neden olduğu riskleri ve bu riskleri azaltmak için alınabilecek önlemleri bilir.
      D5.3.3. Afet öncesinde, afet sırasında ve sonrasında yapılması gerekenlerin farkında olur.
      D5.3.4. Afetlerin neden olduğu stres ve kaygıyı yönetmeye yönelik çalışmalar yapar.
      D5.3.5. Afet durumlarında ulaşabildiği insanlara ve diğer canlılara yardımcı olur.
      D5.3.6. Afet sonrası toplumsal dayanışmaya katkıda bulunur.
  • Söz ve davranışlarında tutarlı, doğru ve güvenilir olmayı kapsar.
    • Eylem
      D6.1.1. Üzerine düşen görevleri kuralına uygun olarak yerine getirir.
      D6.1.2. Bilgi ve tecrübesini toplumun yararı için kullanır.
      D6.1.3. Sosyal ilişkilerde tarafsız davranır.
      D6.1.4. Dürüstlük değerinin toplum hayatında yaygınlaşması için harekete geçer.
      D6.1.5. Karşılaştığı ikilem durumlarında iyi niyetli ve doğru sözlü davranır.
      D6.1.6. Kişisel çıkar gözetmeksizin doğruları söyler.
    • Eylem
      D6.2.1. Duygu ve düşüncelerini açıkça ifade eder.
      D6.2.2. Söz, inanç ve davranışlarında tutarlı olur.
      D6.2.3. Kendisine emanet edilenlere sahip çıkar.
      D6.2.4. Söz verdiği işleri zamanında ve eksiksiz yapar.
      D6.2.5. Her koşulda doğru olmaya dikkat eder.
      D6.2.6. Yaşamında yalan, hile ve aldatmaya başvurmaz.
      D6.2.7. İnsanların arkasından, duyduklarında onları rahatsız edecek şekilde konuşmaz.
  • Sanatsal bakış açısı kazanmayı, sanatsal ve kültürel varlığı koruyup zenginleştirmeyi, doğal güzelliklerin ve çevrenin korunması ile ilgili duyarlı olmayı ve sorumluluk üstlenmeyi, estetik aracılığıyla özgün üretkenliği ve ruhsal gelişimi desteklemeyi, sanatı hayatın bir parçası hâline getirmeyi kapsar.
    • Eylem
      D7.1.1. Estetikle ilgili güzellik, sanat, uyum, simetri, özgünlük, zevk, denge ve eleştiri gibi kavramları açıklar.
      D7.1.2. Estetiğin sanat ve doğada önemli bir yere sahip olduğunu fark eder.
      D7.1.3. Renk, desen, doku gibi duyusal özelliklerin estetik algı ile ilişkisini fark eder.
      D7.1.4. Güzelliğin göreceli olduğunu fark eder.
      D7.1.5. Sanat eserini kendi deneyim ve değerleriyle ilişkilendirerek yorumlar.
      D7.1.6. Sanat eserlerini inceleyerek sanatçıyla ilgili çıkarımlarda bulunur.
      D7.1.7. Estetik açıdan nitelikli tasarımları ve çevresel güzellikleri takdir eder.
    • Eylem
      D7.2.1. İnsanın ruhsal esenliğine sanatın etkisini fark eder.
      D7.2.2. Çevresindeki doğal güzelliklerin ve sanatsal ögelerin kişiliğine etkilerini değerlendirir.
      D7.2.3. Sanat eserleriyle donatılmış bir çevrenin insanın gelişimine ve olgunlaşmasına katkı sağlayacağını fark eder.
      D7.2.4. Estetik bakış açısıyla özgün eserler ortaya koyar.
    • Eylem
      D7.3.1. Geleneksel sanatlara ve yerel kültüre yönelik etkinliklere katılır.
      D7.3.2. Çevresindeki estetik unsurların korunmasında aktif görev alır.
      D7.3.3. Hayatını görsel sanatlar, mimari, müzik, edebiyat gibi alanlarda estetik unsurlarla zenginleştirir.
  • Kendisinin, ailesinin ve başkalarının kişisel alanını ve bilgilerini korumayı; başkalarının özgürlüklerini ihlal etmemeyi, kişisel sınırlarına saygı duymayı ve millî ve manevi değerlerde mahremiyetin sınırlarını kapsar.
    • Eylem
      D8.1.1. Her ferdin karar alma ve fikir belirtme hakkının olduğunu savunur.
      D8.1.2. Özel hayatın korunmasını güvence altına alan yasaları araştırır.
      D8.1.3. Özel alanını ihlal edebilecek fiziksel temasları ayırt eder.
      D8.1.4. Özel konuşma, mesajlaşma vb.nin başkalarıyla paylaşılmaması gerektiğini bilir.
      D8.1.5. Sosyal ilişkilerinde kişisel sınırlarını belirler.
    • Eylem
      D8.2.1. Sosyal medyada kişisel bilgi, belge ve fotoğraflarının erişilebilirliğini sınırlar.
      D8.2.2. Kişisel bilgilerinin yer aldığı dijital araçları bilinçli ve güvenli bir şekilde kullanır.
      D8.2.3. Kişisel bilgilerin gizliliği ihlalinin olası sonuçlarını araştırır.
      D8.2.4. Kendisiyle paylaşılan sosyal, kurumsal ya da kişisel bilgileri üçüncü kişilerle paylaşmaz.
      D8.2.5. Dijital mahremiyetin yasal sorumluluğunu bilir.
    • Eylem
      D8.3.1. Aile üyelerinin kişisel alanlarını koruması gerektiğini bilir.
      D8.3.2. Aile içinde konuşulan konuların dışarıya taşınmaması gerektiğini fark eder.
      D8.3.3. Tüm aile fertlerinin duygusal ve bedensel gizliliği olduğunu kabul eder.
      D8.3.4. Aile içindeki her ferdin kendi bedensel mahremiyetini koruması için gerekli özeni gösterir.
      D8.3.5. Evin ortak kullanım alanlarında aile fertlerine saygı gösterir.
    • Eylem
      D8.4.1. Bedensel ve mekânsal mahremiyetin korunmasına özen gösterir.
      D8.4.2. Ortak kullanım alanlarında bedensel gizliliği ve kişisel eşyaları korumaya, başkasını rahatsız edecek davranışlarda bulunmamaya dikkat eder.
      D8.4.3. Hak ve özgürlüklerden yararlanırken diğer insanların kişisel sınırlarını gözetir.
      D8.4.4. Başkalarının görüntülerini izinsiz paylaşma, kişisel yaşam alanlarına izinsiz girme gibi özel hayatın gizliliğini ihlal edecek davranışlardan kaçınır.
      D8.4.5. Siber zorbalık içeren davranışlardan kaçınır.
      D8.4.6. Zorbalığa maruz kaldığında yardım ister.
      D8.4.7. Zorbalığa uğradığında bu durumla baş etmenin yollarını bilir.
      D8.4.8. Başka insanların özel hayatını ve kusurlarını öğrenmeye çalışmaz.
  • İnsanlara ve diğer canlılara karşı vicdanlı, şefkatli, sevgi dolu, duyarlı ve sorumlu olmayı kapsar.
    • Eylem
      D9.1.1. Öz eleştiri yaparak davranışlarını düzenler.
      D9.1.2. Ahlaki değer ve ilkelere bağlı kalır ve bunları savunur.
      D9.1.3. İnsanlara karşı adil davranır.
      D9.1.4. İnsanların acılarına karşı duyarlı davranır.
      D9.1.5. Haksızlıklar karşısında haklı olanı savunur.
    • Eylem
      D9.2.1. Ailenin huzur ve mutluluğu için şefkatin gerekliliğini fark eder.
      D9.2.2. Kendisine şefkatli davranır.
      D9.2.3. Yardıma muhtaç kişilere sabırlı ve anlayışlı davranır.
      D9.2.4. Komşu, arkadaş ve akrabalarına sevecen davranır.
      D9.2.5. Özel gereksinimli fertlerin duygularına önem verir.
      D9.2.6. Herkesin hata yapabileceğini kabul eder.
      D9.2.7. Affetmenin öz şefkatin bir gereği olduğunu kabul eder.
    • Eylem
      D9.3.1. Doğayı korumaya önem verir.
      D9.3.2. Doğadaki tüm canlıların yaşam haklarını savunur.
      D9.3.3. Hayvanlara karşı duyarlı olur.
      D9.3.4. İnsan ve diğer canlılara yardım etmekten mutluluk duyar.
      D9.3.5. Doğal yaşamı korumaya ve zenginleştirmeye yönelik etkinliklere gönüllü olarak katılır.
  • Kendini bilmeyi; gösterişten ve kibirden uzak, sade, sabırlı, saygılı, duyarlı ve yapıcı olmayı kapsar.
    • Eylem
      D10.1.1. Zayıf ve güçlü yönlerinin farkında olur.
      D10.1.2. Mütevazı insanların öz saygıya sahip olduğunu bilir.
      D10.1.3. Düşünce ve davranışlarını değerlendirir.
      D10.1.4. Yeni bilgi, fikir, tavsiye ve eleştirilere açık olur.
      D10.1.5. Hatalarının sonuçlarını değerlendirerek hatalarını düzeltme yollarını arar.
      D10.1.6. Gerektiğinde başkalarından yardım talep eder.
    • Eylem
      D10.2.1. Sahip olduklarını üstünlük aracı olarak kullanmaz.
      D10.2.2. Kendi başarı ve yeteneklerini nesnel olarak değerlendirir.
      D10.2.3. Kibir ile öz güven ayrımını yapar.
      D10.2.4. Fiziksel özelliklerinin övünç kaynağı olmaması gerektiğini bilir.
      D10.2.5. Hayatında sadeliği tercih eder.
    • Eylem
      D10.3.1. Bencil davranışlardan kaçınır.
      D10.3.2. Olay ve durumlar karşısında ılımlı ve iyimser yaklaşım sergiler.
      D10.3.3. Çevresindekilerin başarılarını, olumlu ve güzel yanlarını takdir eder.
      D10.3.4. Grup çalışmalarında uyumlu davranır.
      D10.3.5. İnsanlara karşı sabır, nezaket ve anlayış gösterir.
      D10.3.6. Çevresindeki insanlara karşı duyarlı ve özgeci (diğerkâm) davranışlar gösterir.
      D10.3.7. Sosyal ilişkilerinde ön yargılı davranmaz.
      D10.3.8. Olaylar ve durumlar karşısında farklı bakış açıları olabileceğini kabul eder.
  • Cesur, girişimci ve kararlı olmayı; özgürlüklerini kullanırken kişisel ve toplumsal haklara saygı göstermeyi, kapsar.
    • Eylem
      D11.1.1. Kişinin bağımsız olabilmesinin kendine yetebilmesi ile mümkün olduğunu fark eder.
      D11.1.2. Ülkenin bağımsızlığı için gerektiğinde fedakârlık yapar.
      D11.1.3. Kendine ve ülke ekonomisine katkıda bulunmak için yeterliklerini geliştirir.
      D11.1.4. Ülkenin her alanda güçlü olmasına yönelik projeler üretir.
      D11.1.5. Günlük hayatta aldığı kararları uygulamada cesur davranır.
      D11.1.6. Gerçek cesaretin akıl ve irade birleşiminin bir sonucu olduğunu bilir.
    • Eylem
      D11.2.1. Kendi kararlarını alma yeteneği gösterir.
      D11.2.2. Duygu, düşünce, inanç ve izlenimlerini etki altında kalmadan ifade eder.
      D11.2.3. Bir gruba ait olmak için kendisi olmaktan ödün vermez.
      D11.2.4. Hak ve özgürlüklerini kullanma ve koruma konusunda taviz vermez.
      D11.2.5. Verdiği kararların sorumluluğunu alır.
      D11.2.6. Düşünce, inanç, duygu ve izlenimlerine göre harekete geçme gücünü kendinde bulur.
      D11.2.7. Gerektiğinde hayır diyebilme becerisi sergiler.
      D11.2.8. Her alanda millî ve manevi değerlerine sahip çıkar.
    • Eylem
      D11.3.1. Özgürlüklerini kullanırken diğer insanlara ve topluma karşı sorumluluklarına önem verir
      D11.3.2. Özgürlüklerini kullanırken diğer insanların özgürlük alanlarını ihlal etmez.
      D11.3.3. Toplumsal düzenin sağlanması için kurallara uyar.
      D11.3.4. Kendine zarar verecek duygu, düşünce ve davranışların özgürlükle bağdaşmadığını bilir.
  • Olumlu bakış açısına olmayı, zor ve kötü durumlara karşı dayanmayı, istikrarlı davranmayı, süreci yönetmeyi, sorumlulukları yerine getirmeyi; duygu, düşünce ve eylemleri kontrol etmeyi kapsar.
    • Eylem
      D12.1.1. Yaşadığı problemlerin geçici olduğunu fark eder.
      D12.1.2. Kendisini zorlukların üstesinden gelebilecek yeterlilikte görür.
      D12.1.3. Değiştirebileceği ve değiştiremeyeceği olayları ayırt eder.
      D12.1.4. Sorun odaklı değil, çözüm odaklı düşünür.
      D12.1.5. Yaşadığı zorlukları, öğrenme için fırsat olarak görür.
      D12.1.6. Olumlu düşünmenin insan sağlığına katkısını bilir.
      D12.1.7. Zorluklarla karşılaşan insanlara sabırlı olmayı tavsiye eder.
    • Eylem
      D12.2.1. Duygularını dengeleyerek tepkilerini yönetir.
      D12.2.2. Hedeflerine ulaşmak için dürtülerini kontrol eder.
      D12.2.3. Olumsuz durumlar karşısında metanetli davranır.
      D12.2.4. Etkilendiği içsel ve dışsal faktörleri fark edip süreci doğru yönetir.
      D12.2.5. Sabretmenin toplumsal düzene etkisini fark eder.
    • Eylem
      D12.3.1. Görev ve sorumluluklarını yerine getirirken kararlı davranır.
      D12.3.2. Çalışmalarında sebat eder.
      D12.3.3. Olaylar ve durumlar karşısında motivasyonunu sürdürür.
      D12.3.4. Sabrın yanlışa boyun eğmek değil, onunla mücadele etmek anlamına geldiğini bilir.
      D12.3.5. Sabrın bilinçli ve etkin bir bekleyiş süreci olduğunu fark eder.
  • Yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmeyi; sosyal ve sportif etkinliklere katılmayı, bağımlılıktan kaçınmayı, bağımlılıkla mücadele etmeyi ve insan sağlığını önemsemeyi kapsar.
    • Eylem
      D13.1.1. Sağlıklı ve sağlıksız besinleri ayırt eder.
      D13.1.2. Sağlıklı besinleri tercih eder.
      D13.1.3. Dengeli beslenir.
      D13.1.4. Vücudu için yeterli miktarda su ve besin alır.
    • Eylem
      D13.2.1. Spor ve egzersiz yapmanın kişilik gelişimine etkisini fark eder.
      D13.2.2. Spor ve egzersiz yapmanın ve uğraşı sahibi olmanın fiziksel ve psikolojik iyi oluşa katkılarını fark eder.
      D13.2.3. Yaşına ve fiziksel özelliklerine uygun sosyal ve sportif etkinliklere katılır.
    • Eylem
      D13.3.1. Sigara, alkol, madde, teknoloji ve davranış bağımlılığının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder.
      D13.3.2. Bağımlılığın sosyal ilişkileri olumsuz etkileyeceğini bilir.
      D13.3.3. Bağımlılıkla mücadele etmenin yollarını bilir.
      D13.3.4. Bağımlılık yapan maddelerden uzak durur.
      D13.3.5. Teknoloji kullanımı, alışveriş gibi konlarda davranışlarının bağımlılığa dönüşmemesi için kontrollü davranır.
    • Eylem
      D13.4.1. Hastalıkların yayılmasını önlemek için gerekli önlemleri alır.
      D13.4.2. Su, besin kaynakları ve havayı temiz tutmanın sağlık için önemini fark eder.
      D13.4.3. Gerektiğinde sağlık kuruluşlarından yardım alır.
      D13.4.4. Hastalıklardan korunma yollarını bilir.
      D13.4.5. Kimyasal maddelerin zararlı etkilerine karşı önlem alır.
      D13.4.6. Ergonomik risk faktörlerine karşı önlem alır.
      D13.4.7. Yeterli ve düzenli uyku alışkanlığı edinir.
  • Nazik olmayı, ilkeli davranmayı, empati ve etkili iletişim kurmayı, sağlıklı yaşamayı; kendisine, çevresine, millî ve manevi değerlere önem vermeyi kapsar.
    • Eylem
      D14.1.1. Her ferdin değerli olduğunu kabul eder.
      D14.1.2. Söz hakkı vermek, söz kesmemek, etkin dinlemek gibi etkili iletişim becerilerini kullanır.
      D14.1.3. Hata yaptığında özür dilemenin bir erdem olduğunu bilir.
      D14.1.4. Aile fertlerine nazik ve anlayışlı davranır.
      D14.1.5. Gerektiğinde teşekkür ve takdir etmenin önemini bilir.
      D14.1.6. Sosyal hayatında görgü kurallarına uygun davranır.
      D14.1.7. Başkasının onurunu zedeleyecek söz ve davranışlardan kaçınır.
      D14.1.8. Nezaketin ince, ölçülü ve zarif davranmak olduğunu bilir.
      D14.1.9. Olay ve durumları çok yönlü bakış açısıyla değerlendirir.
      D14.1.10. İnsanlara saygı duymakla birlikte fikirlerinin eleştirilmesine açık olur.
    • Eylem
      D14.2.1. Kendisinin de her insan gibi değerli olduğunu fark eder.
      D14.2.2. Kişisel özelliklerini tanıyarak öz saygısını geliştirir.
      D14.2.3. Kendisini küçük düşürecek davranışlardan kaçınır.
      D14.2.4. Sağlığına ve öz bakımına dikkat eder.
      D14.2.5. İnsanlarla ilişkisini karşılıklı saygıya bağlı olarak değerlendirir.
    • Eylem
      D14.3.1. Doğayı ve canlıları korur.
      D14.3.2. Millî ve manevi değerlere duyarlı davranır.
      D14.3.3. Bir eylemi gerçekleştirirken içinde yaşadığı toplumun millî ve manevi değerlerini dikkate alır.
      D14.3.4. İnsanların farklı kültür ve inançlara sahip olabileceğini fark eder.
      D14.3.5. Her insanın kendi dinine uygun yaşama hakkı olduğunu kabul eder.
      D14.3.6. Emeğe, başarıya ve fedakârlığa değer verir.
  • Ailesine, dostlarına ve ülkesine karşı vefalı, dürüst, sadık ve özverili olmayı; barışçıl bakış açısına sahip olmayı; misafirperverliği, doğaya ve bütün canlılara karşı merhametli davranmayı kapsar.
    • Eylem
      D15.1.1. İnsanları farklılıklarıyla kabul eder.
      D15.1.2. Sosyal ilişkilerinde duygusal dengeyi sağlar.
      D15.1.3. Sorunları sağduyu ile çözmeye çalışır.
      D15.1.4. Kendisiyle, insanlarla ve içinde yaşadığı doğayla barışıktır.
      D15.1.5. Dünya barışı için sevginin önemini bilir.
      D15.1.6. İnsanların kişisel beklenti ve kararlarını anlamaya çalışır.
      D15.1.7. Duygu ve düşüncelerini anlamak için karşısındakini dikkatle dinler.
      D15.1.8. Başkalarının sevincine ve üzüntüsüne ortak olur.
    • Eylem
      D15.2.1. Yapılan iyiliklerin değerini takdir eder.
      D15.2.2. Dostlarıyla bağlarını koparmaz.
      D15.2.3. Ülkesine sevgi bağıyla bağlanır.
      D15.2.4. Kültürel mirasın korunmasında duyarlı davranır.
      D15.2.5. Medeniyetinin gelişiminde katkısı olanların değerini bilir.
    • Eylem
      D15.3.1. Yalan ve hilenin sevgi bağını zayıflattığını bilir.
      D15.3.2. Dürüstlüğün güvenilirlik için gerekli olduğunu bilir.
      D15.3.3. Ülkesinin değerlerine bağlılık gösterir.
      D15.3.4. Sevgisini samimi bir şekilde göstermeye istekli olur.
    • Eylem
      D15.4.1. Sevdikleriyle nitelikli zaman geçirmek için fırsatlar oluşturur.
      D15.4.2. Sevdiklerinin sağlıklı, başarılı ve mutlu olması için emek verir.
      D15.4.3. Sevgiyi ifade etmenin farklı yolları olduğunu bilir.
      D15.4.4. Aile büyüklerinin ilgi ve bakım ihtiyacını önemser.
      D15.4.5. Sevdiklerine fedakârlık gösterir.
    • Eylem
      D15.5.1. Kültürümüzde misafir ağırlamanın yerini ve önemini bilir.
      D15.5.2. Misafirlerine güler yüzlü ve nazik davranır.
      D15.5.3. Ülkesindeki turist, göçmen, mülteci, sığınmacı gibi diğer ülke vatandaşlarına konuksever davranır.
      D15.5.4. Misafirlerine barınma, yeme içme, eşya paylaşımı gibi konularda elindeki imkânlar doğrultusunda ikramda bulunur.
  • Kendisine ve çevresine karşı görevlerini tam ve zamanında yerine getirmeyi; duygu, düşünce ve eylemlerinin sonucunu kabul etmeyi kapsar
    • Eylem
      D16.1.1. Kararlarını çevresiyle fikir alışverişi yaparak kendisi alır.
      D16.1.2. Bireysel gelişimini desteklemeye yönelik planlama yapar.
      D16.1.3. Öz bakımını doğru biçimde ve zamanında yapar.
      D16.1.4. Güvenliğini tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınır.
      D16.1.5. Verdiği kararların sorumluluğunu alır.
    • Eylem
      D16.2.1. Toplumsal yardımlaşma ve dayanışma için düzenlenen etkinliklere katılır.
      D16.2.2. Kamu malları ve ortak yaşam alanlarını özenli ve temiz kullanır.
      D16.2.3. Vergi vermek, oy kullanmak, kanunlara uymak gibi vatandaşlık görevlerinin önemini bilir.
      D16.2.4. Ülkede yaşanan olağanüstü durumlarda (salgın, doğal afet vb.) yardımlaşma ve dayanışma faaliyetlerine katılır.
      D16.2.5. Toplumsal sorunların çözümü için öneriler sunar.
      D16.2.6. Toplumun millî ve manevi değerlerini koruyup yaşatmaya istekli olur.
      D16.2.7. Toplumsal hayatı düzenleyen kurallara uygun hareket eder.
    • Eylem
      D16.3.1. Görevlerini zamanında ve eksiksiz yerine getirir.
      D16.3.2. Duygu, düşünce ve davranışlarından sorumlu olduğunu kabul eder.
      D16.3.3. Yanlış karar ve davranışlarının telafisi için çaba gösterir.
      D16.3.4. Aldığı görevleri yerine getirirken özverili davranır.
      D16.3.5. Sorumluluklarını yerine getirmek için iç motivasyon geliştirir.
      D16.3.6. Sahip olduğu inancın gereklerini yerine getirir.
  • Maddi kaynakları planlı ve kontrollü harcamayı, israftan kaçınmayı, tutumlu olmayı, birikim yapmayı, sahip olduklarının değerini bilmeyi ve bilinçli tüketici olmayı kapsar.
    • Eylem
      D17.1.1. Tüketici haklarını araştırır.
      D17.1.2. Harcamalarında fiş ya da fatura alır.
      D17.1.3. Satın alacağı ürünleri belirlerken isteklerine değil, ihtiyaçlarına öncelik verir.
      D17.1.4. Aynı nitelikteki ürünler arasından yerli ve sürdürülebilirliğe katkısı olanı tercih eder.
      D17.1.5. Satın aldığı ürünle ilgili sorun yaşadığında başvurabileceği mercileri bilir.
      D17.1.6. Alışveriş sırasında fiyat araştırması yapar.
      D17.1.7. Satın alacağı ürünlerin sağlıklı, temiz ve inancına uygun olmasına dikkat eder." şeklinde düzenlenecek.
      D17.1.8. İsrafın olası zararlarını fark eder.
    • Eylem
      D17.2.1. Sahip olduklarına kanaat ederek ihtiyaç duyduğundan fazla ürün almaz.
      D17.2.2. Gıda israfını önlemeye yönelik yapılan çalışmalara katılır.
      D17.2.3. Zamanı verimli kullanmak için planlama yapar.
      D17.2.4. Enerji tasarrufuna yönelik planları uygular.
      D17.2.5. Yer altı ve yer üstü kaynaklarını amacına uygun ve özenli kullanır.
      D17.2.6. İhtiyaçlarını karşıladıktan sonra maddi kaynaklarının bir kısmıyla birikim yapar.
      D17.2.7. Harcamalarını aile bütçesine göre planlar.
    • Eylem
      D17.3.1. Emek verilerek elde edilenlere değer verir.
      D17.3.2. Sahip olduklarını en verimli şekilde kullanmanın yollarını araştırır.
      D17.3.3. Kullanım ömrünü tamamlamış ürünleri dönüştürür.
      D17.3.4. Sahip olduğu eşyaları özenli kullanır.
      D17.3.5. Kaynaklarını etkili şekilde kullanarak ailesine ve arkadaşlarına örnek olur.
  • Kişisel temizlik ve bakıma dikkat ederek kendisine ve topluma saygı duymayı, yaşadığı ortamın ve çevrenin temizliğine önem vererek toplumdaki genel yaşam kalitesine ve sürdürülebilirliğe katkıda bulunmayı kapsar.
    • Eylem
      D18.1.1. Kişisel temizliğin insan ve toplum sağlığı için önemini bilir.
      D18.1.2. Beden temizliğini zamanında ve özenli yapar.
      D18.1.3. Kılık kıyafetinin temiz ve düzgün olmasına dikkat eder.
      D18.1.4. Kişisel temizlik ve bakımın öz saygı göstergesi olduğunu bilir.
      D18.1.5. Kişisel temizlik ve bakımın sosyal ilişkilere etkilerini değerlendirir.
      D18.1.6. Tükettiği ürünlerin temiz ve sağlıklı olmasına özen gösterir.
    • Eylem
      D18.2.1. Temiz ve düzenli bir ortamın üretkenlik, sağlık ve yaşam kalitesi için önemini bilir.
      D18.2.2. Uygun temizleme araç ve yöntemlerini kullanır.
      D18.2.3. Ortam temizliğinin yetersiz olmasının yol açabileceği sorunları bilir.
      D18.2.4. Ev, sınıf, okul bahçesi gibi ortak alanların temizliğinde görev alır.
    • Eylem
      D18.3.1. Çevre kirliliğinin kaynaklarını, nedenlerini ve sonuçlarını bilir.
      D18.3.2. Doğal kaynakları temiz tutar.
      D18.3.3. Çevre sorunlarının azaltılmasına katkıda bulunmak için ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapar.
      D18.3.4. Ekosistemi korumak için etkili atık yönetiminin önemini bilir.
      D18.3.5. Temiz enerji kaynaklarının çevre ve toplum sağlığı için önemini bilir.
      D18.3.6. Davranışlarının çevre temizliği üzerindeki etkilerini fark eder.
      D18.3.7. Çevre temizliği ve atık yönetimi konusunda örnek davranışlar sergiler.
      D18.3.8. Gelecek nesillere temiz bir çevre bırakmak için çaba gösterir.
  • Millî, manevi, insani, kültürel değerleri ve ülke varlıklarını korumayı, sevmeyi ve onlara saygı duymayı; bağımsızlığa önem vermeyi, ülkesi için sorumluluk almayı kapsar.
    • Eylem
      D19.1.1. Türk bayrağındaki renk ve sembolleri açıklar.
      D19.1.2. Türk bayrağına ve İstiklal Marşı’na saygı gösterir.
      D19.1.3. Ülkesinin sınırlarını ve sınır komşularını tanır.
      D19.1.4. Türkçeyi kurallarına uygun kullanır.
      D19.1.5. Vatanını sevmenin işini en iyi şekilde yapmayı gerektirdiğini bilir.
      D19.1.6. Ülkesinin menfaatini şahsi menfaatinin üstünde tutar.
      D19.1.7. Vatandaşlık haklarını ve üzerine düşen sorumlulukları yerine getirir.
      D19.1.8. Türk kültürünün devamlılığı için çaba gösterir.
    • Eylem
      D19.2.1. Ülkesinin tarihini araştırıp öğrenmeye istekli olur.
      D19.2.2. Millî bayramların ve anma günlerinin önemini bilir.
      D19.2.3. Millî ve dinî bayramları coşkuyla kutlar.
      D19.2.4. Şehit ve gazilere saygı gösterir.
      D19.2.5. Atalarının başarılarını takdir eder.
      D19.2.6. Bilim, sanat, spor ve kültür alanında ülkesini temsil edenleri takdir eder.
    • Eylem
      D19.3.1. Ülkesinin ekonomik değerlerini bilir ve korur.
      D19.3.2. Koruma alanları, müzeler, el işleri, yemekler gibi somut ve ninniler, türküler, bilmeceler, destanlar gibi somut olmayan kültürel mirasını tanıyarak bunların gelecek nesillere aktarılması için çabalar.
      D19.3.3. Ülkesinin göl, dağ, canlı türleri, endemik bitki örtüsü gibi doğal güzelliklerini bilir ve korur.
      D19.3.4. Millî ve manevi değerlerin gelecek nesillere aktarılmasında sorumluluk üstlenir.
    • Eylem
      D19.4.1. Ülke kaynaklarını sürdürülebilir bir şekilde kullanmanın gerekliliğini fark eder.
      D19.4.2. Ülkesinin kalkınmasını ve gelişmesini destekler.
      D19.4.3. Yerli ve millî ürünleri kullanmayı tercih eder.
  • İnsanlara ve canlılara duyarlı olmayı, onları sevmeyi, onlara merhamet etmeyi, cömertliği, dayanışmayı, fedakârlık yapmayı, iyiliksever olmayı kapsar
    • Eylem
      D20.1.1. İmkânları ölçüsünde maddi varlıklarını ihtiyaç sahipleriyle paylaşır.
      D20.1.2. Sahip olduğu bilgi, deneyim, eşya ve mali kaynaklar gibi değerleri başkalarıyla paylaşır.
      D20.1.3. İnsanlara yardım etmekten mutluluk duyar.
    • Eylem
      D20.2.1. İmkânları kullanırken ihtiyaç sahiplerine öncelik verir.
      D20.2.2. Yardıma muhtaç insanların duygularını anlamaya çalışır.
      D20.2.3. Özverili davranışların sınırlarını bilir.
      D20.2.4. İnsan ve topluma katkıda bulunmak için zaman ayırır.
      D20.2.5. Hastaların, yaşlıların ve özel gereksinimli bireylerin ihtiyaçlarına öncelik verir.
      D20.2.6. Aile fertlerinin öncelikli ihtiyaçları için kendi isteklerini erteler.
      D20.2.7. Ülkesinin ve milletinin menfaati için birlik ve beraberlik duygusu ile hareket eder.
    • Eylem
      D20.3.1. Yardım yapacağı kişi ve kurumları bilinçli bir şekilde seçer.
      D20.3.2. Millî ve manevi değerlerini göz önünde bulundurarak iyilik yapar.
      D20.3.3. İnsanlara iyi davranmanın toplumsal bağları güçlendireceğini fark eder.
      D20.3.4. Doğaya ve hayvanlara iyi davranmanın çevreyi daha yaşanabilir hâle getireceğini fark eder.
      D20.3.5. Yapılan iyiliklerin sürdürülebilir olmasına önem verir.
      D20.3.6. Bilimsel bilgiyi insanların ve toplumun yararına kullanır.
      D20.3.7. Yardım yapılan kişilerin mahremiyetine önem verir.
    • Eylem
      D20.4.1. Gösterişten uzak durarak, severek ve isteyerek iyilik yapar.
      D20.4.2. Yardım kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerine katılır.
      D20.4.3. İhtiyacı olan herkese destek vermeye istekli olur.
      D20.4.4. Karşılık beklemeden yardım yapar.
      D20.4.5. Bilgisini, zamanını ve emeğini iyiliğe dönüştürmekten mutluluk duyar.