2. TEMA: TÜRK SANAT MÜZİĞİNDE HAZIRLIK VE OLUŞUM DÖNEMİ

SBAB3. Tarihsel Empati (SBAB3.1. Tarihsel Bağlamsallaştırma)

KB2.6. Bilgi Toplama, KB2.14. Yorumlama

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E3.4. Gerçeği Arama, E3.6. Analitiklik, E3.7 Sistematiklik

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D13. Sağlıklı Yaşam, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB9. Sanat Okuryazarlığı

MT.7.2.1. İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinde meydana gelen değişimi dönemin koşulları içinde değerlendirebilme
a) İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinde meydana gelen değişime ilişkin dönemin koşullarını analiz eder.
b) İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinde meydana gelen değişimi fark eder.
c) İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinde meydana gelen değişimi günümüz koşullarıyla karşılaştırır.
ç) İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinde meydana gelen değişimi dönemin koşulları içerisinde açıklar.
MT.7.2.2. Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusundaki çalışmalar hakkında bilgi toplayabilme
a) Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusundaki çalışmalar hakkında bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği aracı kullanarak Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusundaki çalışmalar hakkındaki bilgileri bulur.
c) Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusundaki çalışmalar hakkında ulaşılan bilgileri doğrular.
ç) Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusundaki çalışmalar hakkında ulaşılan bilgileri kaydeder.
MT.7.2.3. Türk sanat müziği kuramcılarının yaptıkları çalışmalarla Türk sanat müziğine katkılarını yorumlayabilme
a) Türk sanat müziği kuramcılarının yaptıkları çalışmaları inceleyerek bu çalışmaların Türk sanat müziğine katkılarını belirler.
b) Türk sanat müziği kuramcılarının yaptıkları çalışmalarla Türk sanat müziğine katkılarını açıklar.
c) Türk sanat müziği kuramcılarının yaptıkları çalışmalarla Türk sanat müziğine katkılarını yeniden ifade eder.
MT.7.2.4 Türk sanat müziğinde ebced notası hakkında bilgi toplayabilme
a) Türk sanat müziğinde ebced notası hakkında bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği aracı kullanarak Türk sanat müziğinde ebced notası hakkındaki bilgileri bulur.
c) Türk sanat müziğinde ebced notası hakkında ulaşılan bilgileri doğrular.
ç) Türk sanat müziğinde ebced notası hakkında ulaşılan bilgileri kaydeder.

• İslamiyetin Etkisindeki Türk Sanat Müziği
• Müzikle Tedavi
• Türk Sanat Müziği Kuramcıları
• Ebced Notası

ebced, El-Kindî, Farabi, İbni Sina, Safiyüddîn Abdülmümin Urmevî , Türk sanat müziği

Öğrenme çıktıları, kontrol listesi, kavram haritası, analitik dereceli puanlama anahtarı, açık uçlu sorular, çalışma kâğıdı, gözlem formu, grup değerlendirme formu, öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrenme kanıtlarına ilişkin olarak sunulan ölçme araç ve teknikleri örnek niteliğindedir. Öğrencilere İslamiyetin etkisiyle Türk sanat müziğinin yapısında meydana gelen değişimler ve bu değişimlerin hangi toplumsal gereksinimlere yanıt verdiği konusunda, Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi uygulamaları hakkında performans görevleri verilebilir.Performans görevlerinin ölçülmesinde müzikle tedavi çalışmalarının analiz edilip edilmediğini değerlendirmek için çalışma kâğıdı, öğrencilerin sunum içeriklerini kapsamlılık ve doğruluk açısından değerlendirmek için analitik dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Öğrencilerin ilk Türk topluluklarının yaşamında müziğin önemli bir yeri olduğunu bildikleri kabul edilmektedir. Öğrencilerin ilk Türk topluluklarında şaman müziği ve ozanlık geleneği hakkında bilgi sahibi olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilere “İlk Türk topluluklarının yaşamlarında müziğin nasıl bir rol oynadığını düşünüyorsunuz?” “İlk Türk topluluklarının yaşamında dinî ritüeller, av, savaş, düğün, cenaze gibi törenlerde sizce müziğin nasıl bir yeri vardı?” "Türkistan'da kurulan ilk Türk devletlerinde müziğin nasıl bir rol oynadığını düşünüyorsunuz?" "İlk Türk topluluklarının müzik anlayışıyla İslamiyet sonrası müzik anlayışı arasındaki temel farklılıklar neler olabilir?" "Türkistan'da kullanılan çalgıların günümüzdeki benzerleri nelerdir?" "İslamiyetin etkisiyle müzik kültüründe değişim yaratan temel nedenler sizce nelerdir?” gibi açık uçlu sorular sorulabilir.

Öğrencilere İslamiyet öncesine ait kopuz gibi çalgıların görüntü ve sesleri ile tekke musikisi ve mehter örnekleri dinletilebilir. Ardından öğrencilerin “Müzikler arasındaki farklar nelerdir?” ve “Din değişimi müziği nasıl etkiler?” soruları üzerinden tartışmaları sağlanabilir. Öğrencilerin müziğin iyileştirici gücünü keşfetmeleri için “Hangi tür müzikler insanın ruh hâlini değiştirebilir?” “Müziğin sizi en çok rahatlattığı veya mutlu ettiği an ne zaman oldu?” gibi sorular sorulabilir. Ayrıca, dijital araçlarla Osmanlı döneminde müzikle tedavi yapılan hastanelere ait görseller gösterilerek konu desteklenebilir. Türk sanat müziğinden bir eser dinletilir ve ardından “Bu müziğin yüzyıllar boyunca korunup gelişmesi sizce nasıl mümkün olmuştur?” sorusu yöneltilerek cevaplamaları sağlanabilir. Öğrencilere “Müzikte kuramcılar olmasaydı makamlar günümüze aynı şekilde ulaşabilir miydi?” “Bugün sevdiğiniz bir şarkıyı geleceğe aktarmak isteseniz, bunu nasıl yapardınız?” gibi sorular yöneltilerek müzikte kuramcıların önemini fark etmeleri ve geçmişteki çalışmalarla bugünkü eserler arasında bağ kurmaları sağlanabilir. Öğrencilere “Bir müzik eserini gelecek nesillere aktarmak için nasıl bir yöntem kullanırdınız?” ve “Bugünkü notalar yerine harflerle yazılmış bir müzik sistemi kullanılsaydı, sizce nasıl olurdu?” soruları yöneltilebilir. Günümüzde kullanılan notayla yazılmış bir Türk sanat müziği eseri ile ebced harfleriyle yazılmış eski bir nota örneği gösterilerek öğrencilerden bu iki örneği karşılaştırmaları istenebilir.

MT.7.2.1
Karahanlı, Gazneli ve Büyük Selçukluların toplumsal ve kültürel yapısı hakkında kısa bir sunum yapılır (D19.2). Öğrencilere bu dönemle ilgili harita, minyatür, belgesel, seyahatname alıntıları ve mimari eserler gibi görseller gösterilerek dönemin koşulları tanıtılır. Öğrencilere Türk sanat müziğinin bu dönemde geçirdiği değişimle ilgili kaynaklar (güvenilir genel ağ adresleri, kitaplar, akademik makaleler, görsel materyaller, dijital içerikleri) tanıtılır. Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruplardan cami ve tekke müziğinin gelişimi, askerî müzikteki değişim (tuğdan tabl müziğine geçiş), Türk sanat müziğinin makamsal yapısındaki yenilikler gibi konular hakkında kaynaklardan bilgi toplamaları istenir (SBAB2.2, OB9, E1.1, E2.2). Gruplar, inceleme sonuçlarını sınıfta paylaşır. Öğrenciler, belirlenen konulara ilişkin bir tablo hazırlayarak topladıkları bilgileri bu tabloya uygun şekilde yerleştirirler. Öğrencilerden görev bilinciyle çalışarak, hazırladıkları tabloyu resimler, kısa açıklamalar ve diğer görsel unsurlarla zenginleştirerek dijital araçlarla sunmaları istenir (OB1, OB2, OB4, E3.7, D16.3). Öğrencilere "Sizce dönemin toplumsal yapısı nasıldı?" "İslamiyet müzikal yapı, sanat ve mimari üzerinde nasıl etkiler yarattı?", “Askerî müzikteki değişimler hangi ihtiyaçlardan doğdu?” gibi açık uçlu sorular yöneltilerek öğrencilerin sorgulama yapmaları teşvik edilebilir ve düşüncelerini açıklamaları sağlanır (SDB2.1). Gruplara ayrılan öğrenciler, Türklerin İslamiyeti kabulünden sonraki dönemde ortaya çıkan dinî müzik, askerî müzik ve Türk sanat müziğinin makamsal yapısını incelerler. İnceleme sürecinde bu dönemlerde oluşan müzik türleriyle günümüz Türk sanat müziği arasındaki benzerlik ve farklılıklar araştırılır. Öğrenciler, elde ettikleri bilgileri karşılaştırma tablosuna aktararak dönemin müzikal yapısıyla günümüz örneklerini detaylı bir şekilde karşılaştırır ve tabloda gösterirler (KB2.7, D19.2). Bu süreçte öğrenciler, görsel materyalleri, kendi yorumlarını ve analizlerini de tabloya ekleyerek çalışmayı zenginleştirebilirler. Öğrencilere Türklerin İslamiyeti kabulüyle Türk sanat müziğinin yapısında meydana gelen değişimler ve bu değişimlerin hangi toplumsal gereksinimlere yanıt verdiği konusunda performans görevi verilebilir. İslamiyet öncesi ve sonrası müzikal farkları yorumlama becerisini ölçmek için karşılaştırma tablosu kullanılabilir.

MT.7.2.2
Öğrencilere müzikle tedavi hakkında akademik makaleler, tarihî metinler, işitsel ve görsel materyaller ile güvenilir genel ağ adresleri gibi çeşitli kaynaklar sunulur (OB2, OB4, D13.4). Öğrenciler, Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi konusunda istenen bilgiye ulaşmak için sunulan kaynaklar arasından uygun olanları seçerek kullanacakları araçları belirlerler. Öğrencilerden gruplara ayrılarak müzik terapisi teknikleri, kullanılan makamlar, müzik aletleri, tedavi edilen hastalıklar ve dönemin sağlık anlayışı gibi konular hakkında belirledikleri araç ve kaynakları kullanarak bilgi toplamaları istenir (SBAB2.2, SDB2.2, OB9, E1.1, E2.2). Öğrenciler, topladıkları bilgilerin güvenilirliğini doğrulamak için çeşitli kaynaklardan gelen bilgileri kontrol ederler. Gruplar topladıkları bilgiler doğrultusunda müzikle tedavi uygulamalarını içeren dijital araçlarla bir sunum ya da müzik terapisi sırasında kullanılan müziklerden oluşan bir dinleme etkinliği yapabilirler (SAB9, OB2). Öğrencilere Hazırlık ve Oluşum Dönemi’nde müzikle tedavi uygulamaları hakkında bir performans görevi verilebilir. Performans görevlerinde öğrencilerin sunum içeriklerini kapsamlılık ve doğruluk açısından değerlendirmek için analitik dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir. Müzikle tedavi çalışmalarının analiz edilip edilmediği çalışma kâğıdı ile değerlendirilebilir. Sunumların değerlendirilmesinde öz değerlendirme ve akran değerlendirme formlarından yararlanılabilir.

MT.7.2.3
Türk sanat müziği kuramcılarının çalışmaları, bu çalışmaların müzik teorisindeki yenilikleri üzerine ve El-Kindî, Farabi, İbni Sina, Safiyüddîn Abdülmümin Urmevî gibi önemli müzik kuramcılarının kim oldukları, müzik teorisine nasıl katkıda bulunduklarıyla ilgili öğrencilerin inceleme yapabilmeleri için çeşitli kaynaklar (makaleler, araştırmalar ve görsel içerikler) sağlanır (OB1, OB4). Öğrenciler gruplara ayrılarak bu kaynaklardan edindikleri bilgilerle Türk sanat müziği kuramcılarının müziğe olan katkılarını ve bu katkıların müzik teorisine olan etkilerini belirlerler. Gruplar El-Kindî’nin teorik çalışmalarıyla makam müziğindeki yeniliklerini, Farabi’nin ses sistemine katkılarını, İbni Sina’nın müzik teorisine etkilerini ve Urmevî’nin ses sistemi ve müzik teorisine kazandırdığı yenilikleri analiz edebilir. Gruplar, kuramcıların müzik teorisine olan katkılarını göstermek için bir kavram haritası oluşturabilir ve oluşturdukları ürünleri görsel ve dijital içeriklerle zenginleştirerek sınıf ortamında sunabilirler (OB2, E3.6). Grup etkinlikleri öz değerlendirme ve akran değerlendirme formuyla, sunumlar ise kapsam, doğruluk gibi unsurlar doğrultusunda analitik dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirebilir.

MT.7.2.4
Öğrencilere ebced notasının tarihçesi, Türk sanat müziğindeki önemi ve kullanıldığı eserler ilgili bilgi edinmeleri için kullanabilecekleri kitaplar, akademik makaleler, güvenilir genel ağ adresleri ve dijital içerikler gibi kaynaklar tanıtılır. Öğrencilerden gruplara ayrılarak ebced notasının tarihçesi, makamların oluşumunda ebced notasının etkisi veya dönemin müzik teorisindeki yeri ve kullanıldığı eserler gibi konular hakkında belirledikleri araç ve kaynakları kullanarak bilgi toplamaları istenir (SBAB2.2, OB9, E1.1, E2.2). Öğrenciler birden fazla kaynaktan topladıkları bilgileri karşılaştırarak doğrularlar (KB2.7, OB1, E3.4). Öğrencilerden kaynak belirleme, gelişmeleri içeren bilgileri bulma, bu bilgilerin doğrulanmasına dair kanıtlar ve bilgilerin kaydedilmesine yönelik her çalışma için küçük gruplar oluşturmaları istenebilir (E3.4). Öğrenciler, topladıkları bilgileri kullanarak ebced notası hakkında bir bilgi görseli veya kavram haritasını dijital araçlarla oluşturabilirler (OB1, OB2, OB4, E3.7, D16.1). Hazırlanan bu çalışmalar, grup değerlendirme formu, kontrol listesi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilir.

Öğrencilerden ilk Türk devletlerinde müziğin ezgisel yapısı hakkında küçük bir sunum 

hazırlamaları ve o dönem kullanılan dizileri kullanarak kısa etütler yazıp çalgıları ile icra etmeleri istenebilir. Öğrenciler, müzikte kullanılan çalgıları ve ezgilerin yapısını analiz eden ayrıntılı bir inceleme yazısı hazırlayabilirler. Öğrencilerden Türklerin İslamiyeti kabulünden önceki müzik türleri ile sonraki müzik türlerini karşılaştıran ayrıntılı bir rapor hazırlayarak sınıfta sunmaları istenebilir. Öğrenciler, dönemin müzikal gelişmelerini edebiyat (şairlerin ilahilerdeki rolü), mimari (cami yapılarındaki akustik) ve askerî tarih (askerî müziğin savaşlardaki işlevi) bağlamında inceleyebilir. Öğrencilerden Selçuklu Dönemi'nde bir Mevlevihanede yapılan müzik uygulamalarını dramatize eden bir grup etkinliği düzenlemeleri istenebilir. Öğrencilerden kullanılan makamların insan üzerindeki duygusal ve fizyolojik etkilerini analiz etmeleri istenebilir. Öğrenciler bireysel olarak ya da düzeyi aynı öğrenciler için küçük gruplar hâlinde çalışabilirler. Bir öğrenci ya da küçük grup Urmevî’nin matematiksel müzik teorisi üzerine çalışabilir, diğer bir öğrenci ya da grup Urmevî’nin eserlerinde kullanılan makamları analiz edebilir, bir başka öğrenci ya da grup Urmevî’nin döneminin sosyal yapısı ile müzik teorisinin bağlantısını inceleyebilir. Öğrencilerden ebced notasının günümüz nota sistemiyle karşılaştırılması ve benzerlik ve farklılıklarının analiz edilmesi istenebilir. Öğrencilerden ebced notasını kullanarak kendi oluşturdukları basit melodileri yazmaları istenebilir.

Öğrencilere Türkistan’da kurulan ilk Türk devletlerinin müzik kültürü hakkında daha kısa ve anlaşılır özetler verilebilir, öğrencilerden konu ile ilgili bilgi kartları veya afiş hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden İslamiyetin kabulü sonrası Türk sanat müziğinde oluşan değişimleri listelemesi istenebilir. Öğrencilerden Türkiye Selçuklu Dönemi müziği ile ilgili temel bilgiler içeren özet dokümanlar hazırlamaları istenebilir. Öğrencilere müzik terapisi uygulamalarını anlatan güvenilir ağ, dijital materyaller vb. araçlar kullanarak görsel ve işitsel örnekler sunulabilir. Öğrencilerin makamların etkisini kavramaları için eser örnekleri sunularak öğrencilerden duygu ve düşüncelerini paylaşmaları istenebilir. Kavramları görsellerle desteklemek için her bir kuramcının katkılarını açıklayan bilgi görselleri sağlanabilir. Öğrencilere örnek bir şablon verilerek öğrencilerden kavram haritası oluşturmaları istenebilir. Safiyüddîn Abdülmümin Urmevî’nin müzik teorisine katkılarını açıklayan sadeleştirilmiş özet dökümanlar verilerek öğrencilerden konuyla ilgili afiş hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden dönem eserlerinden örnekler içeren sunum hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden ebced notası ile ilgili bilgilerini aktarabileceği bir sunum hazırlamaları istenebilir.