3. TEMA: HİCAZ MAKAMI DİZİSİYLE TOPLU İCRA

SAB11. Müziksel Çalma

E2.2. Sorumluluk

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik, D10. Mütevazılık, D12. Sabır, D16. Sorumluluk

OB9. Sanat Okuryazarlığı

Ç.T.6.3.1. Hicaz makamı dizisindeki eserleri toplu çalabilme
a) Hicaz makamı dizisindeki çalınacak eseri çözümler.
b) Hicaz makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü duruş ve tutuş pozisyonu alır.
c) Hicaz makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü teknikleri kullanır.
ç) Hicaz makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken müziksel bileşenleri uygular.

Hicaz Makamı

dizi, hicaz, makam, toplu icra

Temada öğrenme çıktıları; birlikte çalma performans gözlem formu, öğrenci ürün dosyası,  öz değerlendirme formu, derecelendirme ölçeği ve akran değerlendirme formu kullanılarak ölçülebilir. Öğrencilere derste çalınan hicaz makamı dizisindeki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Öğrencilerin hicaz makam dizisini teoride ve çalgısında bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilere hicaz makam dizisine yönelik bilgi ve uygulama düzeylerine yönelik aşağıdaki sorular sorulabilir:
• Dinlediğiniz hicaz makamındaki eserler nelerdir?
• Hicaz makam dizisini diğer makam dizilerinden ayıran belirgin farklar nelerdir?
• Hicaz makam dizisini çalgınızda farklı pozisyonlarda icra edebiliyor musunuz?
• Hicaz makamının hissettirdiği duyguyu nasıl tarif edersiniz?

Hicaz makamındaki duygusal geçişlere uygun olarak müzik oluşturulur. Bir grup hüzünlü
bir melodi çalar (düşük sesle, yavaş tempoda). Bir grup hızlıca yükselen bir melodi çalar
(yavaşça hızlanarak daha parlak bir tonla). Öğrenciler, çalgılarını ve müziklerini bir "hikâyenin
parçası" olarak görürler. Her grup, hikâyenin bir bölümünü müzikle anlatmaya çalışırken
hicaz makamının melodik yapısını somut bir şekilde deneyimlemeye yardımcı olarak
köprü kurulabilir.

Ç.T.6.3.1
Hicaz makamı dizisinin özellikleri ile ilgili kısa bir hatırlatma yapılır. Müziksel dinleme yapılarak hicaz makam dizisi pekiştirilir. Öğrenciler, toplu çalma için gruplara ayrılırlar. Her grup bir çalgıyı temsil eder (bir grup vurmalı çalgılar, bir grup melodik çalgılar gibi). Çalışılacak olan hicaz makamındaki türkü tanıtılır. Nota üzerinden ilk inceleme yapılması istenir (OB9). Grupların görevleri ve türkünün trafiği hakkında bilgilendirme yapılır. Öğretmen türkünün öncelikle ezgisini icra eder ve öğrencilerin nota üzerinden gözlem yapması istenir. Ardından eserin çözümlenmesi istenir (KB2.2). Öğrencilerden türküyü bireysel olarak deşifre etmeleri istenir (E2.2). Öğrencilerin görevini yerine getirirken özverili davranmaları beklenir (D16.3). Deşifre sürecine öncelikle nota üzerinden başlamaları sağlanır. Çalgısal deşifre sürecine geçilirken öğrencilerin çalgılarında doğru duruş ve tutuş pozisyonu almaları sağlanır (D7.2). Gruplar deşifre sürecine devam ederken öğretmen grupları kontrol eder. Ölçü ölçü icra sürecine geçilir. Öğrencilerin çalgısına özgü teknikleri doğru uygulamasına dikkat edilir. Öğretmen geri bildirimde bulunarak deşifre sürecinin tamamlanması sağlanır. Öğrenciler, geri bildirimlere göre tutuş, teknik ve deşifre sürecindeki müzikal hatalarını düzeltmeye çalışırlar (D10.1). Öğretmen tarafından belirlenen yavaş tempodan başlanarak toplu icra sürecine geçilir (D12.3). Öğrenciler, tempoyu uyumlu bir şekilde takip ederek icra ederler. Öğrencilerin ritmi ve ezgiyi uyum içinde tınlatmasının ve bir “takım” gibi hareket etmelerinin önemi vurgulanır (SDB2.2). Öğrenciler, müziksel bileşenleri uygulayarak türküyü toplu icra ederler (SDB2.2). İstenen tempoya gelindikten sonra belirlenen topluluklar hâlinde canlı performans sergilerler (SDB2.1, D3.4). Öğretmen; doğru duruş ve tutuş, teknik, ezgisel yapı, müzikal ifadeye uygunluk gibi unsurlara göre topluluklara dönüt verir. Öğrencilere derste çalınan hicaz makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Bu süreçte farklı zorluk düzeylerinde hicaz makamında türküler verilerek oluşturulan gruplarla icra edilmesi istenebilir. Hicaz makamı doğaçlama için çok uygun bir makam olduğundan, öğrencilere doğaçlama yapmayı öğretmek, eserin melodik yapısını daha zengin hâle getirebilir. Belirli bölümlerde öğrenciler kendi özgün melodik hatlarını ekleyerek parçaya bireysel dokunuşlar katabilirler.

Bu süreçte çalınan hicaz makamı türküsünün ölçüler hâlinde bölünerek yavaş tempoda etüt edilmesi istenebilir. Öğrencilerle birlikte ritmik kalıpların doğru bir şekilde nasıl çalınacağı üzerine alıştırmalar yapılabilir.