3. TEMA: ZAMANIN İZİNDE SANAT

SAB1. Sanatsal Algılama (SAB1.2. Sanatsal Karşılaştırma), SAB3. Sanat Eserini İnceleme (SAB3.1. Sanatsal Betimleme), SAB3. Sanat Eserini İnceleme (SAB3.2. Sanatsal Çözümleme), SAB3. Sanat Eserini İnceleme (SAB3.3. Sanatsal Yorumlama Yapabilme), SAB3. Sanat Eserini İnceleme (SAB3.4. Sanatsal Yargıda Bulunma), SAB4. Sanatsal Üretim Yapma (SAB4.1. Sanatsal Ürün Tasarlama), SAB4. Sanatsal Üretim Yapma (SAB4.2. Sanatsal Ürün Oluşturma)

-

E1.1. Merak, E2.1. Empati, E3.4. Gerçeği Arama, E3.7. Sistematiklik

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D12. Sabır, D16. Sorumluluk

OB4. Görsel Okuryazarlık, OB9. Sanat Okuryazarlığı

GS.9.3.1. İslamiyet öncesi Türk sanat eserini sanatsal olarak betimleyebilme
a) Eser ile ilgili bilgileri tespit eder.
b) Eserde görülenleri ifade eder.

GS.9.3.2. İslamiyet öncesi Türk sanat eserini sanatsal olarak çözümleyebilme
a) Eserdeki görsel bileşenleri/konuyu/konuyu oluşturan bileşenleri belirler.
b) Eserdeki görsel bileşenler/konuyu oluşturan bileşenler arasındaki ilişkileri belirler.

GS.9.3.3. İslamiyet öncesi Türk sanat eserini sanatsal olarak yorumlayabilme
a) Eserin konusuyla görsel bileşenler/konuyu oluşturan bileşenler arasında ilişki kurar.
b) Eserin temasına/destekleyici temalarına ilişkin çıkarım yapar.

GS.9.3.4. İslamiyet öncesi Türk sanat eseri ile ilgili sanatsal yargıda bulunabilme
a) Eserin özelliklerini belirli ölçüt(ler) ile karşılaştırır.
b) Eser hakkında ölçüt(ler) çerçevesinde karar verir.

GS.9.3.5. İslamiyet öncesi Türk sanatına özgü motiflerden yararlanarak tekstil deseni tasarlayabilme
a) a) İslamiyet öncesi Türk sanatının özelliklerini inceler.
b) b) İslamiyet öncesi Türk sanatının özellikleri bağlamında oluşturduğu imgeleri eskizlerle ifade eder.

GS.9.3.6. İslamiyet öncesi Türk sanatına özgü motiflerden yararlanarak tekstil deseni oluşturabilme
a) Tekstil deseni çalışmasına uygun görsel anlatım araçlarını ifade eder.
b) İslamiyet öncesi Türk sanatına özgü motif eskizlerini tekstil desenine dönüştürür.

GS.9.3.7. Avrupa sanatının Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’ni sanatsal olarak karşılaştırabilme
a) Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemi sanat eserlerinin görsel bileşenlerindeki benzerlikleri belirler.
b) Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemi sanat eserlerinin görsel bileşenlerindeki farklılıkları belirler.

GS.9.3.8. Avrupa sanatının Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden bir eseri nokta, çizgi ve leke açısından sanatsal olarak çözümleyebilme
a) Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden bir eserdeki nokta, çizgi ve leke bileşenlerini belirler.
b) Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden bir eserdeki nokta, çizgi ve leke bileşenleri arasındaki ilişkileri belirler.

İslamiyet Öncesi Türk Sanat Eserinin İncelenmesi
İslamiyet Öncesi Türk Sanatına Özgü Motif Tasarımı
Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nin Sanatsal Olarak Karşılaştırılması
Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden Bir Eserin Nokta, Çizgi ve Leke Açısından Çözümlenmesi

maniyerizm, motif, rapport

Öğrenme çıktıları; karşılaştırma tablosu, gözlem formu, çalışma yaprağı, açık uçlu sorular, anlam çözümleme tablosu, dereceli puanlama anahtarı,  öz değerlendirme formu, grup değerlendirme formu, kontrol listesi, akran değerlendirme formu ve performans görevi kullanılarak değerlendirilebilir.

Performans görevi olarak öğrencilerden Avrupa Modernizm Dönemi temsilcileri Henri Matisse (Henri Matis), Paul Klee (Pol Kli) gibi sanatçıların  resimleri ile İslamiyet öncesi Türk sanatı örnekleri arasındaki biçimsel benzerlikler konusunda kısa bilgiler veren bir araştırma yapmaları ve  hazırladıkları sunumu sınıfta paylaşmaları istenebilir. Yapılan çalışmalar, dereceli puanlama anahtarı ya da dereceleme ölçeği kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin sanat eserinin anlamlı bir bütün olduğunu, bir sanat eserini oluşturan görsel tasarım öge ve ilkelerini bildikleri ve bir sanat eseri ile ilgili temel düzeyde yorum yapabildikleri
kabul edilmektedir.

Öğrencilerin geleneksel Türk sanatlarının görsel özellikleri ile ilgili temel düzeyde bilgilerinin olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilerin farklı sanatsal dönemler arasında üslup farklılıkları olduğunu bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin nokta, çizgi, leke gibi unsurların bir eseri oluşturan temel bileşenler arasında olduğunu bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin bir sanat eseri ile ilgili doğru yoruma ve yargıya nasıl ulaşılabileceğine ilişkin ön bilgileri “Bir sanat eserini incelerken nelere dikkat edersiniz?”, “Sanat eserinde kullanılan 
renkler, şekiller ve ışık nasıl bir duygu ya da mesaj verebilir?” gibi temel düzeydeki sorulara verecekleri cevaplarla belirlenir.

Öğrencilere “Türk sanatı denildiğinde aklınıza hangi geleneksel sanat alanları geliyor?”, “Halı, kilim, çini, minyatür gibi sanat alanlarında ne tür motifler kullanılır?” gibi sorularla ön
bilgileri değerlendirilir.

Öğrencilerin, farklı sanatsal dönemlerin görsel özelliklerini belirleyen unsurların neler olabileceği konusundaki ön bilgileri soru cevap yöntemiyle tespit edilir. Bir eserin nokta, çizgi ve leke  ile ilgili özelliklerinin nasıl tespit edilebileceği hakkında sorular sorularak öğrencilerin konu hakkındaki bilgileri tespit edilir.

Öğrencilerin günlük yaşamlarında tanık oldukları görsel değişimlerle günlük kullanım eşyaları (halı, kilim, mobilya, mutfak gereçleri vb.) arasındaki  dönemsel üslup farklılıklarını ifade etmeleri istenir. Çeşitli tasarım alanlarında görülen tarihsel değişimlerin kültürel ve toplumsal 
özelliklerle bağlantılarına ilişkin yorumları alınır.

GS.9.3.1.
Öğrencilerin islamiyet öncesi geleneksel Türk sanat eserleri ile ilgili olarak Hun sanatının önemli örneklerinden biri olan “Pazırık Halısı” adlı eseri incelemeleri sağlanır (OB4). “Sizce bu eser ne zaman  üretilmiştir?”, “Eserin yapımında hangi malzemeler kullanılmış olabilir?”, “Bu eserin ölçüleri yaklaşık olarak ne kadardır?” gibi sorular sorularak öğrencilerin eserin yapısıyla ilgili tahmin yürütmeleri  istenir. Eserle ilgili bilgiler verilerek öğrencilerden eserin adını, ölçüsünü, biçimini, malzemesini, tekniğini ve bulunduğu yeri tespit etmeleri sağlanır. 

Öğrencilerden eserde görülen figür, hayvan, nesne, bitki, motif, renk, şekil gibi unsurları betimlemeleri istenir (OB9). Sorulan sorularla öğrencilerin figürlerin ve eserin uyandırdığı duyguyu ifade  etmeleri sağlanır. Süreç, açık uçlu sorular ile değerlendirilebilir.

GS.9.3.2.
“Pazırık Halısı” adlı eserde yer alan sembollerin anlamları, figürlerin kimlikleri ve eserin konusuna kaynaklık eden anlatı ya da olay ile ilgili bilgiler açıklanır. Bu bilgiler doğrultusunda sorular sorularak  öğrencilerin eserin görsel bileşenlerini, konusunu ve konuyu oluşturan bileşenlerini belirlemeleri istenir. 

Eserde kullanılan kompozisyon yapısı, geometrik kurgu, perspektif, desen, espas, doku, ışık-gölge ve renk ilişkileri ile ilgili sorular sorularak öğrencilerin eserin görsel yapısını  çözümlemeleri sağlanır. Doğru cevapların desteklenmesi yoluyla eseri oluşturan bileşenler arasındaki ilişkiler belirlenir (E3.4). Süreç, açık uçlu sorular veya gözlem formu ile değerlendirilebilir.

GS.9.3.3.
Öğrencilerden, kendilerini “Pazırık Halısı” adlı eseri üreten sanatçının yerine koyarak böyle bir görsel düzenleme ile nasıl bir etkinin amaçlanmış olabileceğini düşünmeleri istenir (E2.1). Bu doğrultuda  sorular sorularak eserde kullanılan görsel bileşenlerin oluşturduğu anlamların bulunması sağlanır (E3.4). Öğrencilerden tekrar eden biçimsel unsurlarla oluşan  hareket akışlarını ve yönlerini tespit  etmeleri istenir. Böylece eserin ritim ve hareket şeması sistematik bir şekilde çözümlenmiş olur (E3.7). Bu kurgunun anlatıma yönelik amaçları  sorgulanarak öğrencilerin görsel bileşenler ile konuyu  oluşturan bileşenler arasında ilişki kurmaları sağlanır.

Eserin genelinde görsel tasarım öge ve ilkeleri aracılığıyla en fazla vurgu yapılan bölümün neresi olduğu sorularak öğrencilerin eserin odak noktasını tespit etmeleri ve bu bölüme nasıl bir  olay/anlatım yerleştirildiğini tanımlamaları sağlanır. Böylece eserin temasına ilişkin çıkarımlar yapılır. Asıl odak noktasından sonra ikincil olay ya da anlatımlara yer verilen  diğer odak noktaları aynı  yolla çözümlenir (KB2.4). Böylece destekleyici temalara ilişkin çıkarımlar yapılır. Sürecin değerlendirilmesinde açık uçlu sorular veya kontrol listesi kullanılabilir. 

GS.9.3.4.
Pazırık Halısı’nın sanat tarihindeki yeri ve önemi konusunda bilgi verilir. Öğrencilerin eserin özelliklerini teknik yetkinlik, biçim-içerik uyumu, özgünlük gibi belirli ölçütlerle karşılaştırmaları sağlanır (KB2.7, OB9). Tartışma ortamı yaratılarak öğrencilerin ölçütler çerçevesinde eserin sanatsal değeri hakkında bir yargıda bulunmaları sağlanır. Bir eseri anlamanın ve doğru değerlendirmenin uzun bir  süreç gerektirebileceği hatırlatılarak öğrencilerin çalışma motivasyonlarını sürdürmeleri sağlanır (D12.3). Süreç, açık uçlu sorular veya çalışma yaprağı kullanılarak değerlendirilebilir. 

Performans görevi olarak öğrencilerden Avrupa Modernizm Dönemi temsilcileri Henri Matisse (Henri Matis), Paul Klee (Pol Kli) gibi sanatçıların resimleri ile İslamiyet öncesi Türk sanatı örnekleri arasındaki biçimsel benzerlikler konusunda kısa bilgiler veren bir araştırma yapmaları ve hazırladıkları sunumu sınıfta paylaşmaları istenebilir. Yapılan çalışmalar dereceli puanlama anahtarı veya dereceleme ölçeği kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.3.5.
İslamiyet öncesi Türk sanatındaki halk kültürünün ve yaşayışının özelliklerini taşıyan giyim eşyaları, figürler, motifler, semboller hakkında öğrencilere bilgi verilir. Türklerin yaşamına ilişkin özelliklerin bu unsurlar üzerindeki etkileri açıklanır. Öğrencilerin Hun, Göktürk ve Uygur sanatı ile ilgili görselleri ya da hazırlanmış bir sunuyu inceleyerek Türk kültürünün ve yaşayış biçimlerinin sanat eserlerindeki yansımalarını fark etmeleri sağlanır (OB4).

Öğrencilere İslamiyet öncesi Türk resim ve heykel sanatına özgü unsurları yorumlayarak tekstil sektöründe kullanılabilecek motifler oluşturacakları söylenir. Öğrencilerin bu bağlamda oluşturdukları imgeleri eskiz çalışmalarıyla ifade etmeleri istenir. Süreç, dereceli puanlama anahtarı veya öz değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

GS.9.3.6.
Öğrencilere geleneksel çizim, dijital çizim, kolaj ve baskı tekniklerinin tekstil motifi oluşturma sürecinde kullanılabileceği açıklanır. Bu teknikleri nasıl kullanabilecekleri hakkında öğrencilerin düşüncelerini ifade etmeleri sağlanır (SDB2.1). Öğrencilerden tekstil motifi oluştururken kullanmak üzere ilgili tekniklerden birini belirlemeleri istenir. Cetvel, gönye, iletki, pergel, pastel boya, mum boya, marker, keçeli kalem, sulu boya, renkli kuru boyalar, renkli kâğıtlar, yapıştırıcı, makas vb. geleneksel araçların yanı sıra dijital araçların da kullanılabileceği öğrencilere açıklanır. Öğrencilerin yapacakları çalışmaya en uygun görsel anlatım araçlarını belirleyerek ifade etmeleri sağlanır.

Öğrencilerden motif eskizlerini tekstil desenine dönüştürmeleri istenir. Çalışılan motif eskizlerinin tekstil desenine dönüşmesi için kullanılabilecek farklı rapport (tekrar) türleri açıklanır.  Öğrencilerden kullanacakları rapport türünü belirlemeleri istenir. Öğrencilerin seçtiği rapport türüne uygun olarak çalışmalarını zamanında ve eksiksiz tamamlamaları sağlanır (D16.1).  Yapılan sanatsal üretimler dereceli puanlama anahtarı veya akran değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.3.7.
Rönesans, Maniyerizm ve Barok Dönemleri’ne ait sanat eserlerinden örnekler gösterilerek öğrencilerin incelemeleri sağlanır (OB4). Seçilecek eserlerin Rönesans için Leonardo da Vinci’ye ait “Mona  Lisa”, Maniyerizm için Giuseppe Arcimboldo’ya ait (Cuseppe Arçimboldo) “Dört Mevsim”, Barok Dönem için Rembrant Van Rijn’e (Rembırant Fan Reyn) ait “Gece Devriyesi” gibi döneminin özelliklerini  temsil eden eserler olmasına dikkat edilir. Çizgi, renk, kompozisyon yapısı ile ilgili merak duygusunu harekete geçirecek sorular sorularak öğrencilerin görselleri incelemeleri ve üç dönem arasındaki  benzerlikleri tespit etmeleri istenir (E1.1). Öğrencilere kişisel tespitlerini paylaşmaları için söz hakkı tanınır ve doğru çıkarımlar  desteklenerek net sonuçlara ulaşılması sağlanır. Bu aşamada düşün eşleş  paylaş tekniğinden faydalanılabilir. Bu süreçte öğrencilerin birbirlerini etkin bir şekilde dinlemeleri sağlanır  (SDB2.1).

Görseller incelenirken genelden ayrıntılara doğru gidilebileceği, eserdeki görsel tasarım öge ve ilkelerinin kullanım şeklinin değerlendirilebileceği vurgulanır. Öğrencilerin doğru sonuçlara  ulaşabilmeleri için inceleme sırasında bu doğrultudaki bir sistematik sıralamaya göre hareket etmeleri sağlanır (E3.7). Rönesans Dönemi’nde insan figürünün orantılı ve simetrik bir  şekilde ele  alındığını, Maniyerizm Dönemi’nde bu ideal ölçü anlayışından uzaklaşılarak insan anatomisi ile ilgili biçim bozmalar yapıldığını, Barok Dönem’de ise figürlerin daha çok ışık-gölge kullanımıyla hareketli sahneler içinde betimlendiğini öğrencilerin fark etmeleri sağlanır. Öğrencilerin bu farklılıkların nedenlerini tartışarak her dönemin sanatsal anlayışıyla kültürel  ve toplumsal koşulları arasında ilişkiler kurmaları sağlanır (OB9).

Öğrencilerin diğer görsel unsurları da incelemeleri ve eserlerin görsel bileşenleri arasındaki farklılıkları belirlemeleri istenir. Öğrencilerin dönemsel farklılıklarla ilgili tespitleri anlam çözümleme tablosu veya karşılaştırma tablosu kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.3.8.
Öğrencilerin Avrupa sanatının Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden bir eseri nokta, çizgi ve leke açısından sanatsal olarak çözümleyebilmeleri için gruplara ayrılmaları istenir (SDB2.2). Her grubun Rönesans, Maniyerizm, Barok Dönemleri’nden bir eser seçmesi ve o eseri incelemesi sağlanır. Gruplardan seçtikleri eserde yer alan figür ve nesnelerin silüet şeklindeki bir diyagramını çizmeleri istenir. Diyagram üzerine farklı renkteki kalemlerle işaretlemeler yaparak nokta, çizgi ve leke özelliklerine göre alanlara bölmeleri ve bu bileşenlerin kullanıldığı yerleri belirleyerek ifade etmeleri sağlanır.

Grup üyelerinden her birinin işaretlemeler yaparak hazırladıkları şemayı özgün eserle karşılaştırmaları istenir (D3.4). Öğrencilere “Sanatçı neden böyle bir çizgisel yapı oluşturmuş olabilir?”, “Leke ile ilgili ögelerin eserin görsel yapısındaki etkileri neler olabilir?” gibi sorular sorulur. Böylece eserde nokta, çizgi, leke bileşenleri arasındaki ilişkiler belirlenir ve ifade edilir. Öğrencilerin ulaştıkları sonuçları paylaşırken birbirlerini dikkatle dinlemeleri sağlanır (SDB2.1). Gruplardan hazırladıkları çalışmaları sınıf panosunda sergilemeleri istenir. Çalışmalar, dereceli puanlama anahtarı veya grup değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerden İslamiyet öncesi Türk sanatına ait eser görsellerini içeren bir keşif günlüğü hazırlamaları istenebilir.

Öğrencilerden Hun, Göktürk ve Uygur sanatına özgü görsel unsurları kullanarak hazırladıkları motifleri bir tekstil eşyasına uygulamaları istenebilir.

Öğrencilerden Rönesans, Maniyerizm ve Barok Dönemleri’nden birini seçmeleri istenebilir. Seçtikleri sanatsal dönemle ilgili kısa notlar ve basit çizimlerle bir zihin haritası hazırlamaları
istenebilir.

Rönesans, Maniyerizm ve Barok Dönemi sanat eserlerinden biri seçilerek öğrencilerden nokta, çizgi veya leke çalışmasını dijital ortamda yapmaları istenebilir.

Öğrencilerden Hun sanatına ait örnek eserlerde yer alan hayvan figürlerinin özelliklerini tanımlamaları istenebilir.

Öğrencilerden ilgilerini çeken iki geometrik şekli birleştirerek yeni bir motif oluşturmaları ve bu motifi tekrar ederek bir tekstil deseni yapmaları istenebilir.

Öğrencilerden Rönesans, Maniyerizm ve Barok Dönemleri’nin önemli eserlerinin birer özelliğini gösterecek şekilde düzenlenmiş bir tablo oluşturmaları istenebilir.

Öğrencilerden Rönesans, Maniyerizm ve Barok Dönemi sanat eserlerinden birini seçmeleri ve nokta, çizgi veya lekeyi kullanarak renkli bir çalışma yapmaları istenebilir.