4. TEMA: TÜRK HİKÂYE GELENEĞİ VE DESTANLARI

Anlama

TAB1. Dinleme/İzleme, TAB2. Okuma

Anlatma

TAB3. Konuşma, TAB4. Yazma

KB2.3. Özetleme, KB2.4. Çözümleme, KB2.5. Sınıflandırma, KB2.15. Yansıtma, KB3.3. Eleştirel Düşünme

E1.1. Merak, E1.2. Bağımsızlık, E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.8. Soru Sorma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendini Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB3.2. Esneklik

D14. Saygı, D15. Sevgi, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı

Dinleme/İzleme
T.D.8.1. Dinlemede/izlemede materyal seçimini yönetebilme
T.D.8.2. Dinlemede/izlemede strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
T.D.8.13. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.8.14. Bilgilendirici metinlerde metin yapılarından hareketle önemli bilgileri
belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.8.18. Dinlediğindeki/izlediğindeki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.8.27. Dinleme/izleme sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Okuma
T.O.8.1. Okumada materyal seçimini yönetebilme
T.O.8.2. Okumada strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
T.O.8.11. Metindeki unsurları sınıflandırabilme
T.O.8.13. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.19. Metindeki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.23. Okuduğunu özetleyebilme
T.O.8.28. Okuma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Konuşma
T.K.8.1. Konuşma sürecini yönetebilme
T.K.8.13. Konuşmasında sınıflandırma yapabilme
T.K.8.15. Sözlü olarak özetleyebilme
T.K.8.21. Konuşmasında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme
T.K.8.23. Konuşmasında açık ve örtük ifadeleri kullanabilme
T.K.8.26. Konuşma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Yazma
T.Y.8.1. Yazma sürecini yönetebilme
T.Y.8.3. Yazısında içerik ve yapıya yönelik seçimlerini yönetebilme
T.Y.8.6. Yazısında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme
T.Y.8.10. Yazısında sınıflandırma yapabilme
T.Y.8.12. Yazılı olarak özetleyebilme
T.Y.8.19. Yazısında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları kullanabilme
T.Y.8.21. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme
T.Y.8.22. Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme

Türk Destanları
Türk Efsaneleri
Türk Menkıbeleri
Karşılaştırma
Çözümleme
Sınıflandırma
Düşünceyi Geliştirme Yolları
Türk Masalları
Türk Halk Hikâyeleri
Özetleme
Açık ve Örtük İfade
Söz Sanatları

destan, efsane, halk hikâyesi, masal, çözümleme, sınıflandırma, karşılaştırma, özetleme, değerlendirme, düşünceyi geliştirme yolları, açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapılar, çoklu ortam ögeleri, söz sanatları, merak, açık fikirlilik

Dinleme/izleme ve okuma becerilerinin öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için kavram haritası, zihin haritası, yapılandırılmış özetleme kullanılır.
Öğrencilerin öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için kavram haritası görevi verilir. Bilgilendirici metin yapılarından hareketle önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri ve okudukları metnin içeriğini çeşitli niteliklerden hareketle sınıflandırabilmeleri için kavram haritası görevi verilir. Dinlediklerindeki/izlediklerindeki ve okuduklarındaki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için zihin haritası görevinden yararlanılır. Okuduklarını özetleyebilme becerilerinin gelişebilmesi için yapılandırılmış özetleme görevi verilir.
Konuşma ve yazma becerilerine ait öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle sözlü metin oluşturma, çoklu ortam tasarımı, sunum yapma, kavram haritası, zihin haritası, yapılandırılmış özetleme, tartışma, cümle/paragraf yazma, kontrol listesi ve dereceli puanlama anahtarı kullanılır.

Öğrencilerin konuşmalarında sınıflandırma yapabilmeleri için sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle sözlü metin oluşturma görevi verilir. Yazılarında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilmeleri için çoklu ortam tasarımı görevi verilir. Öğrencilerin sözlü olarak özetleyebilme becerilerinin gelişebilmesi için sunum yapma görevinden yararlanılır. Yazılarında sınıflandırma yapabilmeleri için kavram haritası görevi verilir. Konuşmalarında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilmeleri için zihin haritası görevi verilir. Yazılı olarak özetleyebilme becerisi için yapılandırılmış özetleme görevi verilir. Konuşmalarında açık ve örtük ifadeleri uygun şekilde kullanabilmeleri için tartışma görevi verilir. Yazılarında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları uygun biçimde kullanabilmeleri için öğrencilere cümle/paragraf yazma görevi verilir.
Konuşma ve yazma becerilerinde yukarıda verilen üretim görevleri gerçekleştirildikten sonra öğrencilerin performansları öğrenme çıktılarına uygun yapılandırılan kontrol listesi veya dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirillir. Sonrasında öğrenciye geri bildirim verilir.

Bu temada öğrencilerin hikâye unsurlarını belirleme, önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümleme yapma, söz sanatlarını belirleme, düşünceyi geliştirme yollarını kullanma, açık ve örtük ifade yapılarını kullanma, çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturma, sınıflandırma, özetleme gibi becerileri edinmek için temel bilgi ve yeterliliklere sahip olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini -ön bilgilerini- tespit etmek için soru-cevap, tartışma, beyin fırtınası, kümeleme gibi yöntem ve teknikler uygulanır.

Bu temada yer alan “Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısı, sonraki temalarda yer alan “Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Bilgilendirici metinlerde metin yapılarından hareketle önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısı, önceki temada verilen “Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Konuşmasında açık ve örtük ifadeleri kullanabilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Yaratıcı konuşma yapabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.

Derse başlamadan önce öğrencilerin Türk hikâye geleneği ve destanlarına yönelik hazır bulunuşluklarını belirlemek ve varsa gelişmeye açık yönlerini güçlendirmek için gerekli çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar kapsamında tema ile ilgili konular (Türk destanlarında yer alan olağanüstü ögeler, efsane, halk hikâyesi, masal vb.) ile temaya ait değerler arasındaki ilişkiye yönelik etkinlikler yaptırılır.
Öğrencilere, öğrenme çıktısına ve metnin konusuna yönelik ön bilgilerinden yararlanarak cevaplayabileceği sorular sorulup öğrencilerin motive ve derse dâhil olmaları sağlanır. Hazırlık aşamasında gerekirse destekleyici materyaller kullanılır.
Metnin özelliğine göre okuma, dinleme/izleme yöntem ve tekniklerinden bir veya birkaçı uygulanır (SDB2.1). Öğrenciler okuma, dinleme/izleme çalışmalarını tamamladıktan sonra gerekli görüldüğü takdirde metnin bir bölümü ve/veya tamamı tekrar okunur, dinlenir/izlenir.
Okuma, dinleme/izleme çalışmaları yapılırken öğrencilerin materyal (T.D.8.1., T.O.8.1.) ve strateji, yöntem (T.D.8.2., T.O.8.2.) seçimlerini yönetebilmelerine yönelik aşamalar uygulanır.
Öğrenciler okuduklarında, dinlediklerinde/izlediklerinde geçen ve anlamını bilmedikleri kelime ve/veya kelime gruplarının anlamlarını tahmin eder. “Türk Hikâye Geleneği ve Destanları” temasıyla ilişkilendirilen okuryazarlık (OB4, OB5) değer ve eğilimler (E3.1, E3.3) ile ilgili söz varlığı geliştirme çalışmaları yapılır.
Okudukları ya da dinledikleri/izledikleri öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye ve çözümlemeye yönelik etkinlikler yapılır (T.O.8.13., T.D.8.13.). Bu etkinlikler esnasında “Dede Korkut Hikâyeleri, Türk destanlarında yer alan motif ve semboller, Türk destanlarından örnekler” vb. konuları içeren metinler üzerinde çalışılırken kültürel miras, millî bilinç, millî kimlik ve bağımsızlık üzerinde durulur (D19.1, D19.2, D19.4).
Öğrencilerin dinledikleri/izledikleri bilgilendirici metinlerde sunulan önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümlemeler yaparken metin yapılarından yola çıkmaları sağlanır. Öğrencilere metin yapılarına göre organize edilerek sunulan önemli düşünce, kavram ve durumları belirlemeye yönelik etkinlikler yaptırılır. Önemli bilgilerin belirlenmesinin ardından bunların birbiriyle ilişkisinin ortaya konması sağlanır (T.D.8.14.).
Okunan dinlenen/izlenen şiirlerdeki söz sanatlarını belirlemeye yönelik çözümleme çalışmaları yapılır (T.O.8.19., T.D.8.18.).
Öğrencilerin Türk hikâye geleneği ve destanları ile ilgili okudukları metinlerin içeriğini çeşitli niteliklerden hareketle sınıflandırabilmeleri sağlanır (T.O.8.11).
Öğrenciler okudukları hikâye ve destanları yazılı ve sözlü şekilde özetler (T.O.8.23., T.Y.8.12., T.K.8.15.). Ayrıca tema içeriğine uygun yazma çalışmalarında öğrencilerin daha önce üzerinde durulan noktalama işaretlerini işlevlerine uygun kullanması, yazım kurallarını uygulaması beklenir (T.Y.8.21.).
Öğrencilerden konuşma ve yazma çalışmalarında süreci uygun şekilde yönetmeleri beklenir (T.K.8.1., T.Y.8.1.). Ayrıca yazarken içerik ve yapıya yönelik seçimler yapmaları sağlanır (T.Y.8.3.).
Öğrenciler, yazılı ve sözlü özetleme çalışmaları yaparken açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları uygun biçimde kullanmalıdır (T.K.8.23., T.Y.8.19.)
Öğrencilerden konuşmalarında düşünceyi geliştirme yollarından yararlanmaları beklenir (T.K.8.21.).

Tema ile ilgili konularda yürütülen konuşma ve yazma çalışmalarında öğrenciler sınıflandırma yapabilmelidir (T.K.8.13., T.Y.8.10.).
Öğrencilerden çoklu ortam ögelerini kullanarak içerik oluşturmaları istenir (D16.3). Bu öğrenme çıktısında çoklu ortam ögelerinin belirlenmesi ve belirlenen çoklu ortam ögelerinin görevlerine karar verilmesi beklenir (T.Y.8.6.).
Tema içeriğine uygun yazma çalışmalarında öğrencilerin daha önce üzerinde durulan noktalama işaretlerini işlevlerine uygun kullanması, yazım kurallarını uygulaması beklenir (T.Y.8.21.).
Öğrencilerin dinlediklerinde/izlediklerinde ve okuduklarında Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı cümleleri belirlemeleri; Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı özgün cümleler kurmaları sağlanır.
Öğrencilerin okuma, dinleme/izleme, konuşma ve yazma becerilerini edinme süreci ile ilgili kendilerine yönelik yansıtma yapmaları sağlanır (T.D.8.27., T.O.8.28., T.K.8.26., T.Y.8.22.), (SDB1.3).

Üretim Atölyesi
Temada işlenen konu ve öğrenme çıktıları doğrultusunda öğrencilerden Türk destanlarındaki olağanüstü olayları, sembol ve motifleri basılı ve dijital kaynaklardan araştırmaları ve araştırmaları doğrultusunda bir sunum hazırlamaları istenebilir. Araştırma sonucu ulaştığı bilgileri arkadaşlarına belli bir plan çerçevesinde sunması ve paylaşması sağlanabilir (E3.2, OB2).
Aile büyükleri birincil kaynak olmak üzere Türk masalları üzerine bir araştırma yapılması ve araştırmalar sonucunda öğrenilen bir masalın hazırlık yapılarak anlatıcılık ögelerine uygun bir şekilde sınıfta anlatılması istenebilir (E3.8).
Öğrencilerin destanlardaki, “Dede Korkut Hikâyeleri”ndeki tarihî olaylar ve kişiler ile günümüz arasında ilişki kurarak özgün hikâyeler yazmaları istenebilir.
Yaşanılan ildeki- bölgedeki şehir efsaneleri araştırılarak bu efsanelerin gerçekleştiği mekânlara geziler düzenlenir ve efsanede anlatılan olay örgüsü fantastik bir hikâyeye dönüştürülebilir.
Öğrencilerin üretim atölyesi yönergelerinde belirtilen sorumlulukları planlanan sürede tamamlamaları sağlanabilir (D16.3), (E2.2).

Okunan Türk destanlarından birine, özgün bir kahraman eklenerek destanın devam ettirilmesi ya da aslına sadık kalacak şekilde yeniden yazılması istenir.
Türk edebiyatındaki efsane örneklerinden hareketle özgün bir efsane yazılması, dijital hikâye oluşturma araçlarının yardımıyla efsanedeki karakterler (hayvan, insan vb.), olaylar vb.nin görselleştirilmesi ve yazılan metnin seslendirilmesi, oluşturulan ses dosyası ve görsellerin birleştirilerek e-içerik hâline getirilmesi, bu içeriğin sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.
Türk halk hikâyeleri, destanları ve efsanelerinin sinema, müzik, tiyatro gibi sanat dallarıyla roman, hikâye gibi diğer edebiyat türlerine yansımaları üzerine bir araştırma yapılması ve bu araştırmasında edindiği bilgilerle, ulaştığı eserlerden örneklerin bir araya getirilerek sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.

Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde, metinde geçen önemli kelimeler listelenir ve bu kelimelerin özellikleri (gerçek, mecaz, yan, eş ve zıt anlamları vb.) görsel araçlar ve şematik düzenleyiciler yardımıyla verilir.
Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde bilgilendirici metinlerdeki kavram, bilgi; öyküleyici metinlerdeki kişi, yer, zaman vb. yapılara ilişkin unsurların yer aldığı kavram ya da hikâye haritası gibi şemalar oluşturulup sunulur.
Okuma metninde yer alan “destan”, “efsane”, “halk hikâyesi” vb. kavramlar, görsel araçların sunumu ve uygun şematik düzenleyicilerin kullanımı ile somutlaştırılır.
“Masal”, “destan”, “halk hikâyeleri” ile ilgili görüşme soruları hazırlanarak öğrencinin aile büyükleri birincil kaynak olmak üzere görüşme yapması ve bu görüşme sonuçlarının sınıfta paylaşılması sağlanır.
Okuma ve yazma çalışmalarında işleyişin nasıl olması gerektiği bire bir anlatılarak süreç öğrenci ile yürütülür.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.