5. TEMA: OKUMA KÜLTÜRÜ

Anlama

TAB1. Dinleme/İzleme, TAB2. Okuma

Anlatma

TAB3. Konuşma, TAB4. Yazma

KB2.3. Özetleme, KB2.4. Çözümleme, KB2.5. Sınıflandırma, KB2.7. Karşılaştırma, KB2.10. Çıkarım Yapma, KB2.14. Yorumlama, KB2.15. Yansıtma, KB2.17. Değerlendirme, KB2.18. Tartışma, KB3.2. Problem Çözme, KB3.3. Eleştirel Düşünme

E1.1. Merak, E1.2. Bağımsızlık, E1.3. Azim ve Kararlılık, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma, E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.8. Soru Sorma, E3.10. Eleştirel Bakma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendini Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.2. Esneklik, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik, D11.Özgürlük, D14. Saygı, D16. Sorumluluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı

Dinleme/İzleme
T.D.7.1. Dinlemede/izlemede materyal seçimini yönetebilme
T.D.7.2. Dinlemede/izlemede strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
T.D.7.9. Dinlediğini/izlediğini kendi içinde karşılaştırabilme
T.D.7.15. Bilgilendirici metinde anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.7.22. Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme
T.D.7.27. Dinleme/izleme sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Okuma
T.O.7.1. Okumada materyal seçimini yönetebilme
T.O.7.2.Okumada strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilme
T.O.7.12. Metni yorumlayabilme
T.O.7.24. Okuduğunu değerlendirebilme
T.O.7.27. Metindeki probleme çözüm üretebilme
T.O.7.28. Okuma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Konuşma
T.K.7.1. Konuşma sürecini yönetebilme
T.K.7.14. Yorumunu sözlü olarak ifade edebilme
T.K.7.16. Değerlendirmesini sözlü olarak ifade edebilme
T.K.7.18. Eleştirisini sözlü olarak ifade edebilme
T.K.7.19. Problem çözümüne yönelik konuşma yapabilme
T.K.7.26. Konuşma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Yazma
T.Y.7.3. Yazısında içerik ve yapıya yönelik seçimlerini yönetebilme
T.Y.7.11. Yorumunu yazılı olarak ifade edebilme
T.Y.7.13. Değerlendirmesini yazılı olarak ifade edebilme
T.Y.7.14. Yazılı üretiminde ve yazılı etkileşiminde tartışabilme
T.Y.7.15. Eleştirisini yazılı olarak ifade edebilme
T.Y.7.16. Problem çözümüne yönelik yazabilme
T.Y.7.21. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme
T.Y.7.22. Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme

Okuma
Okuma Alışkanlığı
Dijital Okuma
Anahtar Kelime
Karşılaştırma
Çözümleme
Yorumlama
Değerlendirme
Tartışma
Problem Çözme

okuma, okuma alışkanlığı, dijital okuma, anahtar kelime, karşılaştırma, çözümleme, özetleme, yorumlama, değerlendirme, problem çözme, tartışma, merak, kendine inanma (öz yeterlilik), sistematik olma

Dinleme/izleme ve okuma becerilerinin öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için kümelere ayırma, açık uçlu soru, bilgi aktarımı, kontrol listesi, yapılandırılmış özetleme, eşleştirme kullanılır.
Dinlediklerini/izlediklerini kendi içinde karşılaştırabilmeleri için öğrencilere kümelere ayırma görevi verilir. Okuduklarını yorumlayabilmeleri için açık uçlu soru görevi verilir. Bilgilendirici metinlerde anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümlemeler  yapabilmeleri için bilgi aktarımı görevi verilir. Okuduklarını değerlendirebilmeleri için kontrol listesinden yararlanılır. Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme becerisinin geliştirilebilmesi için öğrencilere yapılandırılmış özetleme görevi verilir. Okuduğu metinde yer alan probleme çözüm üretebilmeleri için eşleştirme görevinden yararlanılır.
Konuşma ve yazma becerilerine ait öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için karşılıklı konuşma (diyalog), paragraf yazma, sunum yapma, rapor yazma, soru-cevap, sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle metin oluşturma, drama çalışmaları, kontrol listesi ve dereceli puanlama anahtarları kullanılır.
Yorumlarını sözlü olarak ifade edebilmeleri için öğrenciye karşılıklı konuşma (diyalog) görevi verilir. Yorumlarını ve eleştirilerini yazılı olarak ifade edebilmeleri için paragraf yazma görevi verilir. Değerlendirmelerini sözlü olarak ifade edebilmeleri için sunum yapma görevi verilir. Değerlendirmelerini yazılı olarak ifade edebilmeleri için rapor yazma görevinden yararlanılır. Eleştirilerini sözlü olarak ifade edebilmeleri için soru-cevap görevi verilir.
Yazılarında çeşitli konuları tartışabilmeleri için öğrencilere sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle metin oluşturma görevinden yararlanılır. Problem çözümüne yönelik konuşmalar yapabilmesi için drama görevi verilir. Problem çözümüne yönelik yazabilmeleri için paragraf/deneme yazma görevi verilir.
Konuşma ve yazma becerilerinde yukarıda verilen üretim görevleri gerçekleştirildikten sonra öğrencilerin performansı öğrenme çıktılarına uygun yapılandırılan kontrol listesi veya dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Sonrasında öğrenciye geri bildirim verilmelidir.

Bu temada öğrencilerin; bilgilendirici metinlerde anahtar kelimeleri belirleme, probleme çözüm üretme, özetleme, karşılaştırma, yorumlama, değerlendirme ve eleştirme gibi becerileri edinmek için temel bilgi ve yeterliliklere sahip olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini -ön bilgilerini- tespit etmek için soru-cevap, tartışma, beyin fırtınası, kümeleme gibi yöntem ve teknikler uygulanır.

Bu temada yer alan “Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Bilgilendirici metinlerde metin yapılarından hareketle önemli bilgileri belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Metindeki probleme çözüm üretebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Okuduğunu özetleyebilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Yorumunu sözlü olarak ifade edebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Konuşma sürecini yönetebilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Değerlendirmesini sözlü olarak ifade edebilme” öğrenme çıktısı, önceki temada verilen “Konuşmasında karşılaştırma yapabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Eleştirisini sözlü olarak ifade edebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Konuşmasında ön bilgilerinden yararlanabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Yorumunu yazılı olarak ifade edebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Yazma sürecini yönetebilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Değerlendirmesini yazılı olarak ifade edebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde karşılaştırma yapabilme” ve “Yazılı üretim ve yazılı etkileşiminde ön bilgilerinden yararlanabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.

Derse başlamadan önce öğrencilerin okuma uğraşı ile ilgili hazır bulunuşluklarını belirlemek ve varsa gelişmeye açık yönlerini güçlendirmek için gerekli çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar kapsamında tema ile ilgili konular (dil sevgisi, edebi metinler, okuma sevgisi, kitaplar, e-kitap, z-kitap, kütüphaneler vb.) ile temaya ait değer arasındaki ilişkiye yönelik etkinlikler yaptırılır.
Öğrencilere, öğrenme çıktısına ve metnin konusuna yönelik ön bilgilerinden yararlanarak cevaplayabileceği sorular sorulup öğrencilerin motive ve derse dâhil olmaları sağlanır. Hazırlık aşamasında gerekirse destekleyici materyaller kullanılır.
Metnin özelliğine göre okuma, dinleme/izleme yöntem ve tekniklerinden bir veya birkaçı uygulanır. Dinleme/izleme veya sesli okuma sürecinde öğrencilerin başkalarını saygıyla (D14.2) etkin biçimde dinlemeleri sağlanır (SDB2.1). Öğrenciler okuma, dinleme/izleme çalışmalarını tamamladıktan sonra gerekli görüldüğü takdirde metnin bir bölümü ve/veya tamamı tekrar okunur, dinlenir/izlenir.
Okuma, dinleme/izleme çalışmaları yapılırken öğrencilerin materyal seçimlerini yönetebilmelerine yönelik T.D.7.1. ve T.O.7.1.deki, strateji ve yöntem seçimlerini yönetebilmeleri için de T.D.7.2. ve T.O.7.2.deki aşamalar uygulanır.
Öğrenciler okuduklarında, dinlediklerinde/izlediklerinde geçen ve anlamını bilmedikleri kelime ve/veya kelime gruplarının anlamlarını tahmin eder. “Okuma Kültürü” temasıyla ilişkilendirilen okuryazarlık (OB1, OB2, OB4, OB5), değer (D7, D11) ve eğilimler (E1.1,E1.3,E1.4,E2.3,E3.7) ile ilgili söz varlığı geliştirme çalışmaları yapılır.
“Okuma Kültürü” temasına uygun dinleme/izleme metinlerinin farklı bölümlerinde yer alan duygu, düşünce, görüş, kahraman, dil kullanımı gibi karşılaştırılabilir unsurları önem, doğruluk, güvenirlik, öncelik sonralık bakımından benzerlik ve farklılıkları karşılaştırmaları sağlanır (T.D.7.9.), (KB2.7, SDB2.3).
Öğrencilerin tema konularıyla ilgili dinledikleri/izledikleri bilgilendirici metinlerdeki anahtar kelimeleri belirlemeye yönelik çözümlemeler yapmaları (T.D.7.15.) dinledikleri/izlediklerinde sunulan bilgileri çözümlemeleri, tespit edilen önemli bilgileri sınıflandırarak metni özetlemeleri (T.D.7.22.) sağlanır.
Öğrencilerin okuma uğraşı ile ilgili okuduğu bir metinde belirlenen bakış açısıyla ele alınan olay, durum ya da konuyu yorumlamaları (T.O.7.12), belirlenen özellik ve bu özellikten hareketle ön bilgilerini de kullanarak karşılaştırma yapmaları ve bir yargıya ulaşmaları (T.O.7.24), metinde belirtilen probleme çözümler sunmaları sağlanır (T.O.7.27). 

Temaya uygun konularda öğrencilerin sözlü ve yazılı olarak ifade edebilme becerisine yönelik yorum yapacakları olay, konu ya da durumu bağlamdan kopmadan bakış açısına uygun olarak dönüştürmesi ve uygun bir şekilde ifade etmesi sağlanır (T.K.7.14., T.Y.7.11.). Ayrıca öğrencilerden konuşma sürecini ve yazaılarında içerik ve tür seçimlerini yönetmelerine yönelik süreçleri işletmeleri beklenir (T.K.7.1., T.Y.7.3.).
Öğrencilerin temayla ilgili sözlü ve yazılı anlatımlarında yapacakları karşılaştırmalara dayalı olarak bir yargıya ulaşmaları beklenir (T.K.7.16., T.Y.7.13). Bu çalışmalarda problem-çözüm metin yapısına uygun üretimler yapmaları sağlanır (T.Y.7.3.).
Eleştirme becerisine yönelik çalışmalarda öğrencilerin öncelikle odaklanılacak bir olay, konu ya da durum ile buna ilişkin bir ölçüt belirlemeleri, ön bilgilerinden yararlanarak olay, konu ya da durumun özelliğini karşılaştırmaları sağlanır (KB2.7). Öğrencilerin eleştirdikleri özelliğe, bakış açıları doğrultusunda geliştirdikleri alternatif çözümler önermeleri, ulaştıkları yargıyı veya alternatifi gerekçelendirerek yazı veya konuşmalarında ifade etmeleri sağlanır (T.Y.7.15, T.K.7.18). Öğrencilerin farklı görüşleri çürütme veya kabul etme gerekçelerini yazılarında özgürce bununla birlikte saygı kuralları çerçevesinde ifade etmeleri (D14.1., D14.2, D11.1, D11.2), (T.Y.7.14.) sağlanır (E3.4, E3.10).
Problem çözümüne yönelik konuşma ve yazma çalışmalarında öğrencilerin öncelikle bir olay ya da durumu problem biçiminde tanımlayarak olay ya da durumun problemli yönünü kendi bakış açılarıyla özetlemelerinden (KB2.3) sonra problemin çözümüne yönelik gözleme, mevcut bilgiye/veriye dayalı alternatif çözümler üretmeleri sağlanır (T.K.7.19., T.Y.7.16.), (KB3.2). Üretilen çözümler arasından en uygun olanını akıl yürüterek belirlemeleri; sözlü, yazılı şekilde ya da dijital araçlar kullanarak ifade etmeleri sağlanır (KB3.3, OB2).
Yazma çalışmalarında öğrencilerin sınıf düzeyine uygun yazım kurallarını (sayıların yazımı) uygular ve noktalama işaretlerini işlevlerine (tırnak işaretinin başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözleri belirtme, özel olarak vurgulanmak istenen sözleri belirtme, cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıklarını belirtme; yay ayracın cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgileri belirtme, tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklama ve gösterme; köşeli ayracın ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce kullanılma) uygun kullanır (T.Y.7.21.).
Öğrencilerin zarfların cümlenin anlamına katkısını (durum, zaman, miktar, yer-yön ve soru) belirlemeleri ve zarfları durum, zaman, miktar, yer-yön ve soru işlevlerine uygun kullanmaları sağlanır.
Öğrencilerin istek işlevli söz varlığını/dil yapılarını (-sA, -sAnA, -A, , -Ar mIsIn, -Ar, de, keşke, ne olur, ne olurdu, iste-, talep et-, bari, bir de, dahi vb.) belirlemeleri ve konuşmalarında/yazılarında istek işlevli söz varlığını/dil yapılarını kullanmaları sağlanır.
Öğrencilerin dinlediklerinde/izlediklerinde ve okuduklarında Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı cümleleri belirlemeleri; Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı özgün cümleler kurmaları sağlanır.
Öğrencilerin okuma, dinleme/izleme, konuşma ve yazma becerilerini edinme süreci ile ilgili kendilerine yönelik yansıtma yapmaları sağlanır (T.D.7.27., T.O.7.28., T.K.7.26., T.Y.7.22.), (SDB1.3).

Üretim Atölyesi
Temada işlenen konu ve öğrenme çıktıları doğrultusunda öğrencilerden okudukları bir kitabı özetleme yöntemine (okunan metinde sunulan bilgileri çözümleme, çözümleme aşamasından sonra tespit edilen bilgileri önemli ve önemsiz olarak sınıflandırma, önemli bilgileri akışa uygun olarak kendi cümleleriyle ifade etme) uygun olarak özetlemesi istenebilir (KB2.3, D3.1). Grafik tasarım araçları ya da kâğıt, kalem, boya aracılığıyla bir kitap kapağı tasarımı yapmaları ve bu tasarımı sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşmaları istenebilir.
Öğrencilerin üretim atölyesi yönergelerinde belirtilen sorumlulukları planlanan sürede tamamlamaları sağlanabilir (D16.3, E2.2). 

Türk edebiyatındaki yazar ya da şairlerden birinin hayatına ilişkin bilgi ve görsellerin yer aldığı bir bilgi görseli dijital araçlar kullanılarak oluşturulması, basılı hâlde sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda sunulması istenir.
Bulunulan bölgedeki -varsa- bir şair ya da yazarla “yazma serüveni”, “yazarlık becerileri”, “edebî metinler” vb. konu başlıklarına ilişkin röportaj yapılması ve bu röportaja ilişkin ses dosyası ya da video kaydının dijital araçlar kullanılarak içerik hâline getirilmesi ve bu içeriğin sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.
Sürecin tamamından sorumlu olunacak şekilde okulunda veya bölgesinde e-dergi formatında bir edebiyat dergisi çıkarılıp derginin uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.

Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde, metinde geçen önemli kelimeler listelenir ve bu kelimelerin özellikleri (gerçek, mecaz, yan, eş ve zıt anlamları vb.) görsel araçlar ve şematik düzenleyiciler yardımıyla verilir.
Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde bilgilendirici metinlerdeki kavram, bilgi; öyküleyici metinlerdeki kişi, yer, zaman vb. yapılara ilişkin unsurların yer aldığı kavram ya da hikâye haritası gibi şemalar oluşturulup sunulur.
Dinleme/izleme, okuma metni ya da tema içerisinde yer alan “okuma sevinci”, “okuma kültürü”, “süreli yayınlar” vb. kavramlar görsel, işitsel araçların sunumu ve uygun şematik düzenleyicilerin kullanımı ile somutlaştırılır.
Okuma ve yazma çalışmalarında işleyişin nasıl olması gerektiği bire bir anlatılarak süreç öğrenci ile yürütülür.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.