3. TEMA: TÜRK MÜZİĞİNDE DİZİ OLUŞTURMAYA YARAYAN DİĞER DÖRTLÜ VE BEŞLİLER

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E2.5. Oyunseverlik, E3.8. Soru Sorma, E3.2. Odaklanma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D4. Dostluk, D12.Sabır

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

TMT7.3.1. Türk müziğinde kullanılan diğer dörtlü ve beşlileri işitebilme
a) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini tanır.
b) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini işitsel olarak ayırt eder.
c) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini ifade eder.
TMT7.3.2. Türk müziğinde kullanılan diğer dörtlü ve beşlileri okuyabilme
a) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini tanır.
b) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini ayırt eder.
c) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini uygular.
TMT7.3.3. Türk müziğinde kullanılan diğer dörtlü ve beşlileri yazabilme
a) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini tanır.
b) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini ayırt eder.
c) Diğer dörtlü ve beşlilerin bileşenlerini açıklar.

Türk Müziğinde Kullanılan Diğer Dörtlü ve Beşlilerin İşitilmesi, Okunması, Yazılması

Artık bakiye, büyük mücenneb, eksik bakiye, ferahnâk, fazla, hüzzam, ikili, küçük mücenneb, koma, müstear, nikriz, sabâ, segâh, tanini

Öğrenme çıktıları; gözlem formu, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ve öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir. Performans görevi olarak öğrendiği dörtlü ve beşlilerden oluşan ezgiler yazmaları ve bunları sınıfta seslendirmeleri verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılır.

Daha önce duydukları bütün dizilerin koma ve perde isimlerini işitebildiği, seslendirebildiği ve yazabildiği kabul edilmektedir.

Daha önce öğrenebildikleri tüm diziler ve bu dizilerin bütün bileşenleri hatırlatılabilir. Bu dizilerin dışında farklı diziler oluşturulabilecek başka dörtlü ve beşliler olup olamayacağı sorusu yönlendirilerek ön değerlendirme yapılabilir.

Türk müziğinde diziler, aralıklar ve komalar hatırlatılabilir ve öğrenilebilecek diğer dörtlü ve beşliler ile ilişki kurulabilir. Sabah ezanı sabâ makamıyla akşam ezanı ise segâh makamıyla seslendirilebilerek günlük yaşamla ilişki kurulabilir.

TMT7.3.1.
Türk müziğinde dizi oluşturmaya yaran diğer dörtlüler ve beşliler ile ilgili; görsel ve işitsel materyaller kullanılarak öğrencilerin ön öğrenmeleri hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Türk müziğinde dizi oluşturmak için kullanılan diğer dörtlü ve beşli ses dizilerinin sabâ, segâh, müstear, hüzzam, nikriz, ferahnâk dizilerinden oluştuğunu hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri ve tanımaları sağlanır (OB4). Türk müziği dizilerinde dizi oluşturmak için kullanılan diğer dörtlüler ve beşliler arasındaki ilişkileri belirlemek için yapılandırılmış grid kullanılabilir. Bireysel ya da grup olarak içerikler hakkında birbirleri ile iletişim kurmaları sağlanır. İş birliğiyle çalışmaları ve dijital araçlar ile etkileşime girmeleri beklenir (OB2, SDB2.1, SDB2.2). Bu süreç, gözlem formu veya çalışma kâğıdı kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin Türk müziğinde ses dizisi oluşturmada kullanılan diğer dörtlüler ve beşliler arasındaki ilişkileri belirlemesi, bu dörtlüler ve beşliler arasında bulunan farklı perdeleri ayırt etmesi sağlanır. Öğrencilerin sınıf içerisinde görsel materyaller ile ifade edilen dörtlüler ve beşlileri, nota yazım kurallarına uygun bir şekilde hizalı olarak çizebilmeleri için yazma etkinlikleri yapmaları sağlanır. Örneğin öğrenciler segâh beşlisi (STKT) ve buselik beşlisi (TBTT) dizilimlerinde seslerin aralıklarını kodlayarak sesler arasındaki mesafeleri gösterir ve beşliler arasındaki farkı ifade ederek yazarak uygular (KB2.7, OB4). Öğrencilerin bu öğrenmeleri sözlü ve yazılı olarak ifade edebilmesi sağlanır (SDB2.1). Bu süreç, çalışma kâğıdı veya dereceli puanlama anahtarı kullanılarak değerlendirilebilir.

TMT7.3.2.
Öğrencilere öğrendikleri Türk müziği ses dizilerindeki diğer dörtlü ve beşliler bir Türk müziği çalgısı ile duyurulur. Yapılan bu işitme çalışmasıyla öğrencilerin duydukları dizilerdeki perdeleri ayırt etmeleri sağlanır (E3.2, KB2.2). Bu dörtlüler tanıtılırken sabâ, segâh, müstear, hüzzam, nikriz ve ferahnâk dörtlüleri ve beşlileri üzerinde ayrı ayrı durulur. Yapılan bu işitme çalışmasıyla öğrencilerin duydukları dizilerdeki perdeleri ayırt etmeleri sağlanır. Öğrencilerin makam dizisinin ana bileşenlerini oluşturan diğer dörtlü ve beşlilerle ilgili olarak öğretmen tarafından hazırlanan etütleri seslendirmeleri sağlanarak solfej çalışmaları yapılır. Solfej çalışmaları ile öğrencilerin müziksel işitme ve okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Öğrencileri bu çalışmaları yaparken sabırlı olmaları istenir (D12.1). Grupla birlikte yapılan seslendirme çalışmalarında öğrenciler, aktif rol alarak arkadaşlarıyla dayanışma içinde ortak hedeflere ulaşmaya çalışır (SDB2.2, D4.1, D4.2, E2.2). Bu süreç gözlem formu, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi veya öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

TMT7.3.3.
Öğrencilerin ön öğrenmelerde öğrendiği Türk müziği ses dizisindeki diğer dörtlü ve beşlilerin  işitilmesine yönelik yapılan çalışmalar Türk müziği çalgılarından herhangi biriyle ya da etkileşimli tahta eşliğinde gerçekleştirilir (OB4). Süreç içerisinde öğrencilerle ses dizisinin ana bileşenleri olan diğer dörtlü ve beşlilerden hazırlanan etütlerle işitme çalışmaları yapılarak bu dörtlülerin ve beşlilerin içindeki perdeleri tanımaları, farklı diziler içindeki dizi bileşenlerini ayırt ederek dikte çalışmaları yapmaları sağlanır (OB1, KB2.2). (Tek ses veya dizi işitme çalışması). Ses bulma ve işitme oyunları oynanarak öğrencilerin tek sesleri duyabilmeleri sağlanır (E2.5). Bunun üzerine yerinden kurulacak olan dörtlü ve beşli dizilerden oluşan ritmik etütlerin dikte edilmesi ve öğrencilerin dörtlü ve beşli dizileri ayırt ederek dikte çalışması yapmaları sağlanır. Performans görevi olarak öğrendiği dörtlü ve beşlilerden oluşan ezgiler yazmaları ve bunları sınıfta seslendirmeleri verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılır.

Bu çalışmaların ardından yerinden kurulacak olan dörtlü ve beşli dizilerden oluşan ritmik etütlerin dikte edilmesi ve öğrencilerin dörtlü ve beşli dizileri ayırt ederek dikte çalışması yapmaları sağlanır. Bu süreç; gözlem formu, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi veya öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir. Performans görevi olarak öğrendiği dörtlü ve beşlilerden oluşan ezgiler yazmaları ve bunları sınıfta seslendirmeleri verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılır.

Türk müziğinde dizi oluşturmaya yarayan diğer dörtlü ve beşlilerden, belirli ölçü yapılarından ve dizilerden oluşturabileceği etüt çalışmaları yaparak bu çalışmalarını sınıf içinde diğer arkadaşlarına sergilemesi istenebilir. Bilgisayar veya mobil uygulamalar aracılığıyla deneyimler kazanarak, interaktif ortamda seyir çalışmalarını kayıt altına alarak becerilerini geliştirebilir.

Bu süreçte öğrenme süreci oyunlaştırılarak öğrencilerin motivasyonu arttırılabilir. Hazırlanan materyaller, görseller ve etkinlikler öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine göre değerlendirilirken sade ve basitten karmaşığa olabilir.