2. TEMA: TÜRK MÜZİĞİNDE BEŞLİLER

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E2.5. Oyunseverlik, E3.2. Odaklanma, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.2. İş Birliği

D4. Dostluk, D14. Saygı

OB4. Görsel Okuryazarlık

TMT5.2.1. Türk müziğinde beşlileri işitebilme
a) Beşlileri tanır.
b) Dinlemiş olduğu beşlileri işitsel olarak ayırt eder.
c) Dinlemiş olduğu beşlileri işitsel olarak ifade eder.
TMT5.2.2. Türk müziğinde beşlileri okuyabilme
a) Okuduğu beşlileri tanır.
b) Okuduğu beşlileri ayırt eder.
c) Beşlileri okuyarak uygular.
TMT5.2.3. Türk müziğinde beşlileri yazabilme
a) Beşlileri yazar.
b) Beşlilerin bileşenlerini tanır.
c) Beşlilerin bileşenlerini ayırt eder

Türk Müziği Ses Dizilerinin Temel Ögelerinin Öğrenilmesi ve İşitilmesi

artık ikili, bakiye, buselik, büyük mücenneb, çargâh, hicaz, koma, küçük mücenneb, kürdi, perde, rast, ses dizisinde beşli tanini, uşşak

Öğrencilerden öğrendikleri dörtlüleri, dinledikleri müziklerde tanımaları ve bu sesleri daha önce öğrendikleri bilgilerle ilişkilendirmeleri istenebilir. Dinleme sırasında öğrencilerin hangi sesleri fark ettikleri, dörtlüleri ne ölçüde ayırt edebildikleri gözlemlenebilir. Bu süreçte öğrencilerin işitme becerilerine göre dörtlüleri doğru tanıma ve ifade etme düzeyleri belirlenebilir. Öğrenci ihtiyaçlarını daha yakından tanıyabilmek için çalışma kâğıtları kullanılabilir.

Öğrencilerin Türk müziğinde dörtlüleri bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilerden çevrelerinde işitebildikleri seslerin aralık, dizi gibi kavramlarla ilişkilendirebilmeleri istenebilir. Öğrencilerin işitme özelliklerine göre bu kavramları ne düzeyde tanıyabildikleri gösterilerek belirlenebilir. Türk müziği ses dizisindeki beşlileri ifade edebildiği seslere göre sınıflandırarak gruplayabilmeleri sağlanabilir. Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını tespit edebilmek için çalışma kâğıtları kullanılabilir.

Öğrencilerin daha önce öğrendikleri dörtlülerin üzerine eklenen bir tanımla oluşan beşliler arasında bağlantı kurmaları sağlanabilir.

TMT5.2.1.
Beşliler ile ilgili; görsel ve işitsel materyaller kullanılarak öğrencilerin ön öğrenmeleri hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1, E3.2). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Türk müziğinde kullanılan beşli ses dizilerinin rast, uşşak, hicaz, çargâh, buselik ve kürdi dörtlülerinden oluştuğunu hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri ve tanımaları sağlanır (OB4). Beşlilerle oluşturulmuş melodi örnekleri dijital araçlar veya Türk müziği çalgılarından dinletilir (OB4). Beşlileri içeren ezgilerle ilgili dinleme–bulma etkinlikleri düzenlenir. Dinletilen örnekler üzerine grup tartışmaları yapılır, öğrencilerden duydukları beşlileri isimlendirmesi istenir (E2.5). Öğrencilerin yeni öğrendikleri görsellere ilişkin soru sorması sağlanır (E3.8). Öğrencilerin dinletilen beşliler arasından istenen beşliyi işitsel olarak ayırt etmeleri sağlanır (KB2.7). İşitsel hafızayı güçlendirmek için beşlilerin tekrarına dayalı eşleştirme oyunları uygulanır (E2.5). Küçük gruplar hâlinde çalışarak istasyon, öğrenme galerisi gibi tekniklerle ulaştıkları bilgileri ürüne dönüştürmeleri istenir (SDB2.2). Öğrencilerin grup çalışmalarında birbirlerine karşı nazik olmaları istenir (D14.1). Süreç kontrol listesi kullanılarak değerlendirilir.

TMT5.2.2.
Türk müziği ses dizilerindeki beşlileri içeren eserleri dinleterek öğrencilerin ön öğrenmeleri ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin dinledikleri eserleri içerisindeki beşlilere ait sorular sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/ kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Öğrencilere beşlileri içeren ezgiler okutulur. Bu süreçte öğrenciler hem bireysel hem de grup hâlinde çalışmalar yaparak notaları doğru seslendirmeye çalışır. Bu beşlileri içeren eserler okutularak okuma becerileri geliştirilir. İş birliğiyle çalışmalarını etkileşimli bir şekilde yapmaları beklenir (SDB2.2). Bu uygulamalar sayesinde öğrenciler hem görsel tanıma hem de nota okuma becerilerini geliştirerek Türk müziğindeki beşli yapıların okunuşunu doğru ve bilinçli biçimde gerçekleştirebilir. Ayrıca dinletilen beşli dizilerin biririnden ayırt edilmesi yönlü oyunlar/yarışmalar düzenlenir. Grupla birlikte yapılan seslendirme çalışmalarında öğrenciler, aktif rol alarak arkadaşlarıyla dayanışma içinde ortak hedeflere ulaşmaya çalışır (SDB2.2, D4.1, D4.2, E2.2). Bu süreç gözlem formu, kontrol listesi ve öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

TMT5.2.3.
Öğrencilere öncelikle Türk müziğinde kullanılan beşliler ve bu beşlilere ait bileşenler (karar sesleri, aralıkları, ses değiştirici işaretleri tanıtılır (OB1). Nota örnekleri üzerinden beşlilerle oluşturan sesler incelenir; öğrencilerin bu bileşenleri görsel olarak tanıması amacıyla çalışma kâğıtları verilir. Öğrenciler, beşlilere ait görsel üzerinden bileşenleri ayırt etme çalışmaları yapar (OB4). Beşliler içeren farklı ses dizileri verilerek öğrencilerin yalnızca öğrendikleri beşlileri görsel olarak ayırt etmeleri sağlanır (KB1). Öğrencilerden verilen başlangıç sesini tamamlayıp bileşenlerine dikkat ederek beşlileri yazmaları istenir. Öğrenciler, beşlilere ait görsel üzerinden bileşenleri ayırt etme çalışmaları yapar (OB4). Öğrenciler, boş nota kâğıtlarına beşlileri nota yazım kurallarına uygun biçimde yazar. Yazdıkları beşlileri arkadaşları ile paylaşarak karşılaştırmalar yapar, gerektiğinde öğretmen geri bildirimiyle düzeltmeler gerçekleştirir (SDB2.1). Grupla birlikte yapılan çalışmalarda öğrenciler, aktif rol alarak arkadaşlarıyla dayanışma içinde ortak hedeflere ulaşmaya çalışır (SDB2.2, D4.1, D4.2, E2.2). Bu süreç gözlem formu, kontrol listesi ve öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir. Performans görevi kapsamında, öğrencilerden öğrendikleri beşlilerden oluşan diziler oluşturmaları ve bu dizileri seslendirmeleri istenebilir. Bu süreç dereceli puanlama anahtarı kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrenciden aralıklardan, beşlilerden, belirli ölçü yapılarından ve dizilerden oluşturabileceği küçük ezgiler veya etütler tasarlamaları istenir. Bilgisayar veya mobil uygulamalar aracılığıyla deneyimler sunularak, interaktif ortamda öğrendiği kavramlarla sesleri kayıt altına alarak becerilerini geliştirebilir.

Bu süreçte öğrenme süreci oyunlaştırılarak öğrencilerin motivasyonu arttırılabilir. Hazırlanan materyaller, görseller ve etkinlikler öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine göre değerlendirilirken sade ve basitten karmaşığa olabilir. Benzer öğrenme düzeyinde olan öğrencileri küçük gruplara ayırarak tam-yarım ses, perde, aralık, dizilerde beşliler hakkında panolar hazırlamaları ve buna benzer etkinlikler yapılırken öğrencilere dönütler verilerek sunum yapmaları desteklenebilir.