2. TEMA: TÜRK MÜZİĞİNDE SES DEĞİŞTİRİCİ İŞARETLER

SAB6. Müziksel İşitme, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB4. Görsel Okuryazarlık

TMT4.2.1. Ses değiştirici işaretlerle değiştirilen sesleri işitebilme
a) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri tanır.
b) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri işitsel olarak ayırt eder.
c) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri uygular.
TMT4.2.2. Ses değiştirici işaretleri yazabilme
a) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri tanır.
b) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri ayırt eder.
c) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretleri uygular.

Türk Müziğinde Kullanılan Ses Değiştirici İşaretler

bemol, büyük mücenneb, diyez, küçük mücenneb, tanini

Temadaki öğrenme çıktıları; kısa cevaplı sorular, doğru/yanlış, eşleştirme ve boşluk doldurma maddelerinden oluşan çalışma kâğıdı, gözlem formu, grup değerlendirme formu, öz değerlendirme formu, akran değerlendirme formu ve kavram haritası kullanılarak değerlendirilebilir. Duyduğu seslerin hangi komaya geldiği konusunda tahminde bulunabileceği performans görevi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Öğrencilerin Türk müziği ses sisteminin temel bileşenleri hakkında farkındalığı olduğu kabul edilir.

Öğrencilere Türk müziği ses sistemi ile ilgili aşağıdaki sorular sorulabilir.
• Sizce Türk müziğinin oluşumunda değiştirici işaretlerin nasıl bir katkısı vardır?
• Türk müziği ses sisteminde koma denilince aklınıza neler geliyor?

Türk müziği ses sisteminde perde konusu ile Türk müziğinde ses değiştirici işaretler arasında
ilişki kurulabilir.

TMT4.2.1.
Öğrencilere sınıf ortamında görsel materyallerde Türk müziğinde kullanılan bemol ve diyez işaretlerinin sadece şekilleri gösterilerek değiştirme işaretlerinin birden fazla olduğunu tanıması sağlanır ve bilmediği görselleri bildiklerinden ayırarak çıkarımda bulunması beklenir. (Konuyla ilgili gösterilen görseller içerisinde bilmediği bemol ve diyez işaretlerini göstermesi sağlanır.) Türk müziğinde kullanılan ses değiştirici işaretlerin ikiden fazla olduğu ve on farklı ses değiştirici işaretin bu müzik türünde kullanıldığına ilişkin örnek eser notasyonları incelenir ve bu notasyonlardaki bilinmeyen değiştirme işaretleri fark ettirilir. Türk müziğinde kullanılan bir komalık, dört komalık, beş komalık, sekiz komalık ve dokuz komalık bemol işaretlerine ve Türk müziğinde kullanılan bir komalık, dört komalık, beş komalık, sekiz komalık ve dokuz komalık diyez işaretlerine ilişkin görseller ve animasyonlar ile Türk müziğindeki değiştirici işaretlerin ikiden fazla olduğu ayırt ettirilir (OB4). Do sesinin başlama noktasından itibaren bir koma gidildiğinde koma aralığına, dört koma gidildiğinde bakiye aralığına, beş koma gidildiğinde küçük mücenneb aralığına, sekiz koma gidildiğinde büyük mücenneb aralığına, dokuz koma gidildiğinde ise tanini aralığına ulaşıldığı bilgisi aktarılır. İlaveten bu aralıklara karşılık gelen harf sembollerini(rumuz) görsel materyaller aracılığıyla öğrenciler inceler ve görseller ile ilgili anlamlar oluşturur (TAB4.2). Bu durum sonucunda ikili aralıkların uzaklık ve yakınlık durumları üzerine çalışma kâğıtları üzerinde etütler uygulatılır. Sesler arasındaki mesafeler değiştirme işaretleri kullanılarak ifade edilir. Bu süreç, kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

TMT4.2.2.
Türk müziğinde kullanılan değiştirici işaretler, görsel ve işitsel materyallerle desteklenerek öğrencilerin ön öğrenmelerini hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin ön öğrenmelerinden yola çıkarak Türk müziğinde kullanılan değiştirici işaretler ile ilgili önceden hazırlanan görsellerle bu işaretlerin tanınması sağlanır (OB4). Eriştikleri bu görseller ile öğrencilerin sınıfta seviyelerine uygun olarak bir sunum yapmaları ve bu bilgileri doğrulamaları sağlanır (OB1, D3.3). Öğrencilere çeşitli eğitici videolardan kısa kesitler izletilir ve duydukları seslerin nasıl elde edildiği sorulur. İfade ettikleri bu seslerin her birinin farklı koma sesleri olduğunu bir Türk müziği enstrümanı yardımı ile işitsel olarak ayırt etmeleri sağlanır. Belirledikleri bu araçlardan ses değiştirici işaretler ile ilgili görselleri seçmeleri istenir (OB4). Öğrencilerin Türk müziğinde değiştirici işaretler ile ilgili bilgi toplayacağı, güvenirliği kanıtlanmış dijital ve basılı kaynaklar açıklanır (OB1). Eriştikleri bu görseller ile öğrencilerin sınıfta seviyelerine uygun olarak bir sunum yapmaları ve bu bilgileri doğrulamaları sağlanır (OB1, D3.3). Bir Türk müziği çalgısı sürece katılarak, değiştirici işaretleri örnek bir dizi üzerinde yazarak uygulama çalışmaları yapılır. Bu uygulamaların sonucunda değiştirici işaretlerin, öğrencilerin öğrendikleri diziler üzerinde çalışma kâğıtları ile etüt çalışmaları yaptırılır. Grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında öğrenciler aktif rol alarak ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Öğrenciler grupla beraber yapılan yazma çalışmalarında aktif rol alır (SDB2.2). Öğrencilerden dyduğu seslerin hangi komaya geldiği konusunda tahminde bulunabileceğiperformans görevi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Çabuk öğrenen öğrenciler, bir müzik eserindeki her bir koma aralığını dinleyerek tanımlayabilecekleri, aralığın sesini doğru şekilde ayırt etme yeteneklerini geliştirebilecekleri dinleme ve cevap verme etkinliği yapılabilir.

Destekleme sürecinde öğrencilerin hazırbulunuşluk, ilgi ve öğrenme stilleri dikkate alınırken etkinlikler/materyal sade, kolay ve anlaşılır olabilir. Bunlar tüm duyulara hitap edecek şekilde basitten karmaşığa, yakından uzağa, somuttan soyuta gibi öğrenme ilkelerine uygun ve tüm öğrenme ortamlarında uygulanacak şekilde düzenlenebilir. Destekleme sürecinde oyun, bilmece sorma, bulmaca çözme şarkı ve tekerleme söyleme, canlandırma yapma gibi etkinliklerden ve görsel eşleştirme kartlarından yararlanılabilir. Etkinlikler yapılırken öğrencilerin zorlandıkları yerlerde onlara ipuçları verilebilir.