4. TEMA: LA MİNÖR

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.7. Sistematiklik, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim

D3. Çalışkanlık, D12. Sabır, D16. Sorumluluk, D10. Mütevazılık

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

MİOY.3.4.1. La minör dizisini yazabilme
a) La minör dizisini tanır.
b) La minör dizisini ayırt eder.
c) La minör dizisini uygular.
MİOY.3.4.2. La minör dizisini okuyabilme
a) La minör dizisinin bileşenlerini tanır.
b) La minör dizisinin bileşenlerini ayırt eder.
c) La minör dizisinin bileşenlerini uygular.
MİOY.3.4.3. La minör dizisini işitebilme
a) La minör dizisini tanır.
b) La minör dizisini ayırt eder.
c) La minör dizisini ifade eder.

La Minör Dizisi

armonik, dikte, dörtlü tampere ses dizisi, la minör, majör, melodik, minör, ritmik solfej,
solfej

Öğrenme çıktıları; eşleştirme soruları ve boşluk doldurma sorularından oluşan çalışma kâğıtları, gözlem formu, grup değerlendirme, akran değerlendirme formu, öz değerlendirme formu ve performans görevi ile değerlendirilebilir. La minör dizisinin işitilmesine yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Tam ses, yarım ses, sesteş, aralık, 4'lü tampere ses dizisi ve do majör dizi kavramlarını bildiği kabul edilmektedir.

Öğretmen; dersin başında öğrencilerin minör dizilerle ilgili mevcut bilgi ve deneyimlerini değerlendirmek için sorular yöneltir. Örneğin "Minör dizi kavramını daha önce duydunuz mu?", "Minör diziler ile majör diziler arasında nasıl bir fark vardır?", "Bir ses dizisi oluştururken hangi sesler ve aralıklar kullanılır?" gibi sorularla öğrencilerin konuya dair farkındalık geliştirmesi sağlanır. Ardından, öğretmen etkileşimli tahta veya piyano klavyesi üzerinde bir dizi göstererek öğrencilere "Bu ses dizisini nasıl tanımlarsınız?", "Bu dizinin minör olduğunu nasıl anlayabiliriz?", "Minör dizilerde hangi nota değişiklikleri yapılır?" gibi sorular yöneltir. Böylece öğrencilerin dizi yapılarını işitsel ve görsel olarak analiz etmeleri sağlanır. Öğrencilerden, verilen nota dizisini inceleyerek minör yapı olup olmadığını belirlemeleri veya öğretmenin çaldığı sesleri dinleyerek dizinin hangi nota üzerine kurulu olduğunu tahmin etmeleri istenir. Bu süreçte öğretmen, öğrencilerin müzikal işitme, okuma becerileri ve sesler arasındaki ilişkileri analiz etme düzeylerini gözlemleyerek derse yön verir.

Öğrenciler, la minör dizisi ve minör dizi yapılarının günlük yaşamda karşılaştıkları duygusal ifadeler ve yapılarla nasıl ilişkilendirilebileceğini keşfederler. Örneğin öğretmen "Mutlu ve hüzünlü hissettiğiniz anları düşünün. Müzikte de notalar ve diziler duygularınızı etkileyebilir mi?" gibi sorular yönelterek öğrencilerin minör dizilerin müzikte nasıl bir duygusal atmosfer yarattığını fark etmelerini sağlar. Ayrıca "Gün ışığının yoğun olduğu sabah saatleri ile gün batımındaki loş ışık arasındaki farkı düşünün. Sizce müzikte de bu tür atmosfer değişiklikleri olabilir mi? Minör diziler bu değişiklikleri nasıl yansıtır?" gibi sorularla öğrencilerin müzikteki dizi türleri ile görsel ve duygusal algılar arasındaki ilişkiyi kurmaları desteklenir. Öğrencilerden, farklı ortamlarda duydukları müzikleri analiz ederek (Örneğin film müzikleri, reklam müzikleri, oyun müzikleri) minör dizilerle oluşturulan melodileri belirlemeleri ve bunların neden bu türlerde kullanıldığını tartışmaları istenir. Grup tartışmaları sırasında, minör dizilerin müzikal anlatımda nasıl bir atmosfer oluşturduğu keşfedilir.

MİOY.3.4.1
La minör dizisi ile ilgili görsel ve işitsel materyallerle öğrencilerin ön öğrenmeleri hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Minör diziler ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Tampere 4'lü ses dizileri arasındaki ilişkileri belirlemek için yapılandırılmış grid kullanılabilir. Olanaklar dâhilinde çalışma kâğıtları ile birlikte EBA üzerinden öğrencilere çevrimiçi araçlar yardımıyla içerikler oluşturularak sunulabilir. Bireysel ya da grup olarak içerikler hakkında birbirleri ile iletişim kurmaları sağlanır. İş birliğiyle çalışmaları ve dijital araçlar ile etkileşime girmeleri beklenir (OB2). Öğrencilerin izleme ve dinleme etkinliklerinden sonra müzikle ilgili bilgilerinin veya anılarının olup olmadığı sorulur. Cevaplardan yola çıkılarak öğrencilerin anılarıyla öğreneceği bilgiler ilişkilendirilir (SDB1.1). Anılardan örnekler verilirken duygu ve düşüncelerin fark edilmesi yoluyla iletişim becerisi desteklenir (SDB2.1). Bu süreç, gözlem formu ve boşluk doldurma veya eşleştirme sorularından oluşan çalışma kâğıtları kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin sınıf içerisinde görsel materyaller ile ifade edilen; minör dizileri nota yazım kurallarına uygun bir şekilde hizalı olarak yazabilmeleri için yazma etkinlikleri yapmaları sağlanır (OB4). Öğrenciler, minör diziler arasındaki ilişkileri belirler ve dizi türleri arasında bağ kurar. (Örneğin armonik minör ses dizisinin oluşabilmesi için minör 4'lü ses dizisine, armonik 4'lü ses dizisinin eklemlendiğini gösterebilmesi) (OB4). Bu durumu sözlü ve yazılı olarak ifade eder. Bu süreç gözlem formu ve boşluk doldurma sorularından oluşan çalışma kâğıtları kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.3.4.2
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği tampere 4'lü ses dizilerinin seslendirmesine yönelik yapılan çalışmalar piyano eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencinin ses dizisinin ana bileşenleri olan do sesi üzerine kurulacak olan minör 4'lü ses dizisinin seslendirme çalışmaları yapılarak solfej çalışmalarını yapması sağlanır (la'dan re'ye kadar olan sıralı sesleri isimlerini kullanarak seslendirmesi). Daha sonra mi üzerine kurulacak olan phrigian 4'lü ses dizisi de sürece dâhil edilir ve "la minör" dizisinin öğrenmesi sağlanarak öğrencinin solfej çalışması yapması sağlanır. Solfej çalışmaları ile beraber ritmik solfej çalışmaları yürütülerek öğrencilerin müziksel okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında aktif rol alan öğrenciler grupla çalışma becerisi sergiler (D3.4). Solfej çalışmalarına hazırlanırken herkesin sorumlu olduğu görevi zamanında tamamlaması beklenir (D16.3). Bu süreç, grup değerlendirme formu, akran değerlendirme formu ve öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.3.4.3
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği tampere 4'lü ses dizilerinin işitilmesine yönelik yapılan çalışmalar piyano eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencilerle ses dizisinin ana bileşenleri olan "la" sesi üzerine kurulacak olan minör 4'lü ses dizisiyle işitme çalışmaları yapılarak dikte çalışmaları yapmaları sağlanır (Tek ses işitme çalışması gibi). Ses bulma ve işitme oyunları oynanarak öğrencilerin tek sesleri duyabilmeleri sağlanır (E2.5). "Mi" sesi üzerine kurulacak olan tampere 4'lü ses dizisi de sürece dâhil edilerek "la minör" dizisinin öğrenciler tarafından tanınması sağlanır. Öğrencilerin sesleri ayırt ederek dikte çalışması yapmaları gerçekleştirilir. Tartım ve dikte çalışmaları ile öğrencilerin müziksel işitme, okuma ve yazma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Öğrenciler, la minör ses dizisini anlayabilmek için düzenli okuma yapar (E3.7) ve karşılaştıkları zorluklara rağmen pes etmeden çalışmalarını sürdürür (D12.3). Bu süreçte öğrencilere la minör dizisinin işitilmesine yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı veya gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Performans çalışmaları sırasında öğrenciler hem bireysel hem de grup etkinliklerinde uyumlu davranarak mütevazı bir tutum geliştirirler (D10.3).

Daha önce öğrendikleri do majör dizisi ile la minör dizisi arasındaki ilişkiyi keşfetmeleri sağlanarak minör ve majör dizilerin benzerlikleri ve farkları üzerine beyin fırtınası yaptırılabilir. Armonik, doğal ve melodik minör diziler arasındaki farkları gösteren dijital materyaller ve interaktif uygulamalar kullanılarak öğrencilerin öğrenme süreci desteklenebilir. Öğrencilere solfej ve ritmik solfej çalışmaları için solfej egzersizleri verilerek minör dizi içindeki seslerin işitilmesi güçlendirilebilir. Öğrencilerden, la minör dizisini kullanarak ritmik motifler üretmeleri ve bunları grup içinde seslendirmeleri istenebilir. Böylece hem bireysel hem de iş birlikçi öğrenme teşvik edilmiş olur.

Öncelikle, la minör dizisinin yapısını anlamalarını kolaylaştırmak için renk kodlamalı görseller ve basit grafikler kullanılabilir. Piyano klavyesinde la minör dizisinin sesleri işaretlenerek öğrencilerin görsel hafızalarını kullanmaları sağlanabilir. Dijital eğitim araçları veya interaktif tahtada notaların sıralı olarak dinlenmesi ve tekrar edilmesi sağlanabilir. İşitsel algıyı güçlendirmek için öğrencilerin önce la minör dizisini tek tek dinlemeleri, ardından öğretmen rehberliğinde yavaş tempoyla notaları söyleyerek tekrar etmeleri sağlanabilir. Öğrencilere la minör dizisini işiterek tanımaları için önce yavaş tempoda bireysel tekrarlar, ardından eşli veya grup hâlinde çalışma fırsatı sunulabilir. Eşleştirme ve boşluk doldurma etkinlikleri ile öğrencilerin minör dizileri yazılı olarak da kavramaları sağlanabilir.