1. TEMA: TÜRK MÜZİĞİ USULLERİNİ ÖĞRENİYORUM-4

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma, SAB13. Müziksel Hareket

E1.1. Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.2. Odaklanma, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D4. Dostluk, D6. Dürüstlük, D7.Estetik, D12. Sabır

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB4. Görsel Okuryazarlık

MİOY.7.1.1 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usulleri yazabilme
a) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini tanır.
b) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini ayırt eder.
c) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini uygular.
MİOY.7.1.2 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usulleri okuyabilme
a) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini anır.
b) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini ayırt eder.
c) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini uygular.
MİOY.7.1.3 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usulleri işitebilme
a) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini tanır.
b) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini ayırt eder.
c) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerini ifade eder.
MİOY.7.1.4. 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerine uygun hareket sergileyebilme
a) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerinin yapısına uygun hareketler belirler.
b) 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usullerinin yapısına uygun hareketler sergiler.

Aksak, Aksak Semai Usulleri

aksak, aksak semai, dikte, ritmik dikte, solfej, usul

Öğrenme çıktıları; boşluk doldurma ve kısa cevaplı sorulardan oluşan çalışma kâğıtları, performans görevi, kontrol listesi, grup değerlendirme formları kullanılarak değerlendirilebilir. 9 zamanlı aksak, 10 zamanlı aksak semai usul yapılarının uygulamasına yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde gözlem formu ve analitik dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Öğrencilerin nim sofyan, semai, sofyan, Türk aksağı, yürük semai, devrihindi ve düyek usullerini bildiği ve bu konularla ilgili öğrenme çıktılarına sahip oldukları kabul edilmektedir.

Öğretmen, dersin başında öğrencilerin daha önce öğrendikleri usullerle aksak ve aksak semai usulleri arasındaki farkları fark etmelerini sağlamak amacıyla sorular yöneltir. Öncelikle, "Daha önce çalıştığımız usuller genellikle nasıl bir düzen içindeydi?" veya "Usullerde uzun ve kısa vuruşlar sizce nasıl bir etki yaratır?" gibi sorularla öğrencilerin önceki bilgilerini hatırlamaları sağlanır. Daha sonra, aksak usullerin günlük hayattaki karşılıklarını keşfetmeleri için şu sorular sorulabilir: "Halk müziğinde duyduğunuz bazı ritimler size düzenli gelmeyebilir. Sizce neden bazı parçalar düzensiz gibi duyuluyor olabilir?" veya "Bazı dans müziklerinde adımlar neden eşit sürelerle atılmıyor olabilir?". Bu sorular, öğrencilerin aksak ritimlerin doğasını sezgisel olarak anlamalarına yardımcı olur. Öğretmen, aksak usulü ve aksak semai usulü ile bestelenmiş kısa müzik örnekleri dinleterek, öğrencilerden bu usullerin kuvvetli ve hafif vuruşlarını belirlemelerini ister. "Bu parçada vuruşlar sizce düzenli bir akış mı izliyor, yoksa bazı vuruşlar daha uzun veya daha kısa mı?" gibi sorular yöneltilerek öğrencilerin bu usulleri önceki usullerle karşılaştırmaları sağlanır. Son olarak öğrencilerden dinledikleri müziğin vuruşlarını bedenleriyle (örneğin el çırparak veya dizlerine vurarak) takip etmeleri istenir. Bu süreç, onların aksak ritimlerin hissini anlamalarına, daha önce öğrendikleri usullerle kıyaslamalarına ve öğrenme sürecine aktif olarak hazırlanmalarına yardımcı olur.

Öğrencilere aileleriyle katıldığı düğün, halk oyunları gösterileri vb. etkinliklerde dinledikleri Türk müziği eserlerine örnek vermeleri istenir. Verdikleri örneklerden aksak ve aksak semai usulünü içinde barındıran eserler dijital ortamda dinletilerek eserlerin ritimlerine eşlik edip öğreneceği usullerle bağ kurmaları sağlanır. Öğrencilerden, aileleriyle katıldıkları düğün, halk oyunları gösterileri veya benzeri etkinliklerde dinledikleri Türk müziği eserlerine örnek vermeleri istenir. Verdikleri örnekler arasından aksak ve aksak semai usulünü içeren eserler seçilerek dijital ortamda dinletilir. Bu süreçte, öğrencilerden eserin ritmine eşlik etmeleri ve usulün yapısını fark etmeleri beklenir.

MİOY.7.1.1
Görsel ve işitsel materyallerle öğrencilerin daha önce öğrendiği nim sofyan, semai, sofyan,  Türk aksağı, yürük semai, devrihindi ve düyek usullerini hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması (E3.8) ve sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Türk müziği usul yapılarından 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerini içeren sunumlar veya animasyonlar izletilerek öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1).Öğrencilere izleme ve dinleme etkinliklerinden sonra usullerle ilgili bilgilerinin veya anılarının olup olmadığı sorulur. Cevaplardan yola çıkılarak öğrencilerin anılarıyla öğreneceği bilgiler ilişkilendirilir (SDB1.1). Anılardan örnekler verilirken duygu ve düşüncelerin fark edilmesi yoluyla iletişim becerisi desteklenir (SDB2.1). 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerinin genel özellikleri ve şematik gösterimi tahtaya yazılarak görseli algılaması sağlanır (OB4, SBAB11.1). Türk müziği usul yapıları ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Sınıf içerisinde görsel materyaller ile ifade edilen 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usul yapılarının, nota yazım kurallarına uygun bir şekilde yazılabilmesi için öğrencilere yönelik yazma etkinlikleri düzenlenir. Öğrenciler 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usul yapılarını arasındaki zaman farkını görsel ve işitsel olarak belirler ve zaman birimleri arasında bağ kurar. Örneğin 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerinde yazılmış eserlerin usul yapılarını karşılaştırarak usul farklılıklarını ortaya koyar. Ritim yazımında ve usul analizlerinde tutarlılık göstermek, öğrencilerin başladıkları çalışmaları zamanında ve eksiksiz tamamlamalarına katkı sağlar (D6.2). Bu süreç, boşluk doldurma ve kısa cevaplı sorulardan oluşan çalışma kâğıdı kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.7.1.2
9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usul yapılarından oluşturulan ritmik kompozisyonları öğrencilerin görsel olarak algılamaları ve seslendirme yapmaları sağlanır. Öğrencilerle, ön öğrenmelerde öğrendiği 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerinden oluşan ritmik solfej, solfej çalışmaları gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencinin 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerinde oluşturulan repertuvarlar basitten karmaşığa doğru ilerletilerek öğrencilerin usul yapılarından hazırlanan ritmik solfejleri ve solfejleri okumaları sağlanır. Öğrenciler grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında aktif rol alır (SDB2.2). Arkadaşlarının müziksel gelişimini ve hedeflerini destekleyen ifadeleri kullanır ve arkadaşlarıyla dayanışma içerisinde bulunur (D4.1). Grubu etkin bir şekilde dinleyerek iletişim becerilerini geliştirir (SDB2.1). Bu süreç; gözlem formu ve grup değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.7.1.3
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerini işitmesine yönelik yapılan çalışmalar Türk müziği çalgılarından herhangi biriyle ya da etkileşimli tahta eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencilerin 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usulleriyle hazırlanan etütlerle işitme çalışmaları yapmaları sağlanır (tartım dikteleri). Ritmik solfej çalışmaları gerçekleştirilerek öğrencilerin işitsel becerilerini geliştirmeleri beklenir. Ritmik yapılar üzerinde çalışırken usullerin sahip olduğu estetik düzeni fark etmek ve bu ritimlerin sanatsal güzelliğini takdir edebilmek önemlidir (D7.1). Bu süreçte, öğrencilere 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerine yönelik performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu ile değerlendirebilir. Usul bulma ve işitme oyunları oynanarak öğrencilerin usul darplarını duyabilmeleri sağlanır (E2.5).

MİOY.7.1.4
Bir ritim aleti (bendir, def, kudüm vb.) ile usullerin vuruluşu gösterilir. Öğrencilerin odaklanması sağlanır ve onlardan usul vurmaları istenir (E3.2). Daha sonra öğretmen usullerin darplarını dizlerine vurarak (meşk sistemi) uygulamalı olarak öğrencilere gösterir ve öğrencilerden kendisini taklit etmesini ister (KB2.11). 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai hareket koordinasyonu belirler. Bu süreç gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilere 9 zamanlı aksak ve 10 zamanlı aksak semai usullerinde eserler dinletilir; ezgisel yapıya uygun usul darplarını vurmaları istenir. Çalışmalar boyunca ritmik düzeni koruyarak uyum içinde ilerlemeleri, el ve ayak koordinasyonlarına dikkat etmeleri beklenir. Karşılaştıkları zorluklarda süreci titizlikle sürdürmeleri ve görevlerini eksiksiz yerine getirmeleri önemsenir (D12.3, OB1.). Öğrenciler grupla beraber yapılan usul çalışmalarında aktif rol alarak usul vuruşlarını sergiler (SDB2.2). Ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Grubu etkin bir şekilde dinleyerek iletişim becerilerini geliştirir (SDB2.1). Öğrencilere düzeyine uygun eserleri, usul darplarını içeren ve usul uygulamasına yönelik performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerden, aksak ve aksak semai usullerini kullanarak kısa ritmik kompozisyonlar oluşturmaları istenebilir. Grup çalışmaları düzenlenerek def, bendir ve darbuka gibi vurmalı çalgılarla doğaçlama usul varyasyonları yapmaları teşvik edilir. Çalışmalar sırasında metronom kullanılarak farklı hız seviyelerinde uygulamalar yapılması sağlanabilir.

Öğrencilerin ritmik algılarını geliştirmek için küçük grup çalışmaları yapılarak, öğrencilere önce bireysel olarak vuruş egzersizleri, ardından grup içinde farklı enstrümanlarla usul uygulamaları yaptırılabilir. Başlangıçta yalnızca belirli bir bölümü ritmik olarak seslendirme, ardından tek bir enstrümanla usul vurma ve daha sonra grup çalışmalarıyla bütünleştirme gibi aşamalı bir ilerleme planlanabilir.