4. TEMA: SOL MAJÖR VE Mİ MİNÖR

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim

D4. Dostluk, D7. Estetik, D12.Sabır

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

MİOY.6.4.1. Sol majör ve mi minör dizileri yazabilme
a) Sol majör ve mi minör dizileri kavramını tanır.
b) Sol majör ve mi minör dizileri ayırt eder.
c) Sol majör ve mi minör dizileri uygular.
MİOY.6.4.2. Sol majör ve mi minör dizileri okuyabilme
a) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini tanır.
b) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini işitsel olarak ayırt eder.
c) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini uygular.
MİOY.6.4.3. Sol majör ve mi minör dizileri işitebilme
a) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini tanır.
b) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini işitsel olarak ayırt eder.
c) Sol majör ve mi minör dizi bileşenlerini işitsel olarak ifade eder.

Sol Majör, Mi Minör Diziler

armonik, dikte, majör, melodik, mi minör, minör, ritmik solfej, sol majör, solfej, tetrakord

Öğrenme çıktıları; boşluk doldurma ve kısa cevaplı sorulardan oluşan çalışma kâğıtları, kontrol listesi, performans görevi, gözlem formu, öz, akran, grup değerlendirme formları ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin sol majör ve mi minör gamının seslendirilmesi ve işitilmesine yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu kullanılabilir.

Tam ses, yarım ses, anarmoni, aralık ve dizi kavramlarını tanıdığı, tek bemollü fa majör ve re minör dizilerinin işitme, okuma ve yazma becerisini kullanabildiği kabul edilmektedir

Sol majör ve mi minör ses dizileri, Batı müziğinde sık kullanılan ve birbirleriyle ilişkili olan iki temel dizidir. Derse başlamadan önce öğrencilerin bu konudaki ön bilgilerini değerlendirmek için bazı sorular sorulabilir. "Daha önce sol majör veya mi minör ses dizilerini içeren bir şarkı ya da melodi duydunuz mu?", "Sol majör ve mi minör ses dizilerinin aynı notalara sahip olması sizce bu müziğin yapısını nasıl etkiler?" Bu ön değerlendirme soruları, öğrencilerin sol majör ve mi minör arasındaki ilişkiyi anlamalarına rehberlik etmek ve dersin içeriğini onların seviyelerine uygun şekilde şekillendirmek amacıyla kullanılabilir.

Sol majör ve mi minör ses dizileri, farklı duygusal atmosferleri oluşturmak için kullanılan iki dizidir. İlginç olan ise, bu iki ses dizisinin aynı notaları içermesi ancak farklı bir karar sesi (ana sesi) üzerine kurulmuş olmasıdır. Tıpkı aynı kelimeleri kullanarak farklı anlamlar taşıyan cümleler kurmamız gibi, müzikte de bir ses dizisinin hangi sese dayandığı, eserin duygusal yapısını değiştirir. Örneğin bir hikâyeyi farklı tonlarda anlatmayı deneyelim. "Bugün harika bir gün geçirdim!" cümlesi mutlu bir ifadeyle söylendiğinde coşkulu bir anı paylaşır. Ancak aynı cümle, düşük bir ses tonuyla ve daha yavaş söylendiğinde ironi ya da hayal kırıklığı içerebilir. Sol majör ve mi minör arasındaki ilişki de benzer bir durumdur; aynı sesler, farklı karar sesleri etrafında şekillenerek farklı duygular uyandırır. Bu nedenle sol majör ve mi minör ses dizilerini öğrenmek, müziğin duygusal etkisini anlamamıza yardımcı olur. Tıpkı bir ressamın renkleri karıştırarak yeni tonlar elde etmesi gibi, müzisyenler de majör ve minör ses dizilerini kullanarak farklı atmosferler oluşturabilirler. Bu iki diziyi öğrenerek bir melodinin nasıl şekillendiğini ve hangi duyguları ifade edebileceğini daha iyi anlayabiliriz.

MİOY.6.4.1
Sol majör ve mi minör diziler ile ilgili; görsel ve işitsel materyallerle öğrencilerin ön öğrenmeleri hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Sol majör ve mi minör diziler ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Öğrencilerin izleme ve dinleme etkinliklerinden sonra müzikle ilgili bilgilerinin veya anılarının olup olmadığı sorulur. Cevaplardan yola çıkılarak öğrencilerin anılarıyla öğreneceği bilgiler ilişkilendirilir (SDB1.1). Anılardan örnekler verilirken duygu ve düşüncelerin fark edilmesi yoluyla iletişim becerisi desteklenir (SDB2.1). Bu süreç, gözlem formu veya kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin sınıf içerisinde görsel materyaller ile ifade edilen sol majör ve mi minör dizeleri nota yazım kurallarına uygun bir şekilde hizalı olarak yazabilmeleri için yazma etkinlikleri yapmaları sağlanır. Öğrencilerin sol majör ve mi minör diziler arasındaki ilişkileri belirlemesi ve öğrencilerin dizi türleri arasında bağ kurması sağlanır. Örneğin öğrencilerin majör dizinin 6. derecesinden oluşturulacak bir dizinin, minör dizi olduğunu gösterebilmesi (OB4). Bu durumu sözlü ve yazılı olarak ifade eder. Bu süreç gözlem formu, boşluk doldurma soruları ve kısa cevaplı sorulardan oluşan çalışma kâğıtları kullanılarak değerlendirilebilir.
 
MİOY.6.4.2
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği tetrakortların (4'lü ses dizisi) seslendirmesine yönelik yapılan çalışmalar piyano eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencinin ses dizisinin ana bileşenleri olan sol sesi üzerine kurulacak olan majör tetrakordla seslendirme çalışmaları yapılarak solfej çalışmalarını yapması sağlanır. (sol'den do'ya kadar olan sıralı sesleri isimlerini kullanarak seslendirmesi) Daha sonra re üzerine kurulacak olan tetrakordta sürece dâhil edilir ve sol majör dizisinin öğrenmesi sağlanır. Aynı süreç majör dizinin ilgili minörü olan mi minör dizisi içinde geçerlidir. Sol majör ve mi minör dizilerin ses olarak tanınması için solfej çalışmaları yapılması sağlanır. Solfej çalışmaları ile beraber ritmik solfej çalışmaları yürütülerek öğrencilerin müziksel işitme ve okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Ses dizilerini seslendirme süreçlerinde öğrenciler, sanatın ruhsal esenliğe katkı sağlayan etkisini fark ederler (D7.2). Grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında aktif rol alır (SDB2.1) ve ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Bu süreç; öz, akran, grup değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.6.4.3
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği tetrakortların (4'lü ses dizisi) işitilmesine yönelik yapılan çalışmalar piyano eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencilerle ses dizisinin ana bileşenleri olan sol sesi üzerine kurulacak majör tetrakordla işitme çalışmaları yapılarak dikte çalışmaları yapmaları sağlanır (Tek ses işitme çalışması). Ses bulma ve işitme oyunları oynanarak öğrencilerin tek sesleri duyabilmeleri sağlanır (E2.5). Bunun üzerine re sesi üzerine kurulacak olan tetrakort sürece dâhil edilerek sol majör dizisinin öğrenciler tarafından tanınması sağlanır. Aynı süreç majör dizinin ilgili minörü olan mi minör dizisi içinde geçerlidir. Öğrencilerin sesleri ayırt ederek dikte çalışması yapmaları gerçekleştirilir. Zorlayıcı ses dizilerini çözümleme aşamasında gösterilen kararlılık, müzikal becerilerin pekişmesini destekler (D12.3). Solfej çalışmaları ile beraber ritmik solfej çalışmaları gerçekleştirilerek öğrencilerin müziksel okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Ayrıca öğrencinin dijital platformlarda sol majör ve mi minör tonlarında eserler dinleyip, konserler seyrederek tonal yapıları pekiştirmesi sağlanır (OB2). Bu süreçte öğrencilerin sol majör ve mi minör gamlarını seslendirmesine ve işitmesine yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Performans açısından, öğrenciler sol majör ve mi minör ses dizilerinde kısa etütler veya doğaçlamalar yaparak iki dizinin karakteristik özelliklerini deneyimleyebilirler. Aynı melodiyi önce sol majör, sonra mi minör dizisinde çalarak veya söyleyerek aradaki farkları fark edebilirler. Ritim ve hız değişiklikleri ekleyerek ses dizilerinin nasıl farklı atmosferler yaratabileceğini keşfetmeleri sağlanabilir.

Öğrencilerin sol majör ve mi minör ses dizilerini daha iyi kavrayabilmeleri için öncelikle bu dizileri oluşturan sesleri tek tek dinlemeleri ve tekrar etmeleri sağlanabilir. Öğretmen, bu ses dizilerini yavaş tempoda çalarak öğrencilerin işitme yoluyla fark etmelerini kolaylaştırabilir. Ardından, öğrencilerden bu sesleri sırayla söylemeleri veya enstrümanlarında basit egzersizlerle çalmaları istenebilir. Solfej ve ritmik çalışmalar sırasında, tempoyu yavaşlatarak öğrencilerin daha rahat takip etmeleri sağlanabilir. Öğrendikleri bilgiler sık sık tekrar ettirilerek küçük adımlarla ilerlemeleri desteklenebilir. Daha yavaş tempolarda egzersizlerin seviyeye uygun hâle getirilmesi sağlanabilir. Bu süreçte, öğrencilerin daha az hatayla ilerleyebilmeleri için adım adım çalışmalar yapmaları teşvik edilebilir.