1. TEMA: TAM DÖRTLÜLER-1

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E2.5 Oyunseverlik, E3.8 Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık)

D4. Dostluk, D6. Dürüstlük, D15. Sevgi

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

MİOY.5.1.1. Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini yazabilme
a) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini tanır.
b) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini ayırt eder.
c) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini uygular.
MİOY.5.1.2. Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini okuyabilme
a) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerinin bileşenlerini tanır.
b) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerinin bileşenlerini ayırt eder.
c) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini uygular.
MİOY.5.1.3. Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini işitebilme
a) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini bileşenlerini işitsel olarak tanır.
b) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini bileşenlerini işitsel olarak ayırt eder.
c) Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini bileşenlerini işitsel olarak ifade eder.

Çargâh Dürtlüsü, Kürdi Dörtlüsü ve Buselik Dörtlüsü

artık ikili, bakiye, buselik, büyük mücenneb, çargâh, hicaz, koma, küçük mücenneb, kürdi,
perde, rast, ses, tanini, uşşak

Öğrenme çıktıları; gözlem formu, eşleştirme ve boşluk doldurma sorularından oluşan çalışma kâğıdı ve performans görevi verilerek değerlendirilebilir. Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerinden oluşan eser ve etütler ile ilgili işitsel performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin Türk müziği ses sisteminin teorik yapısını, perde düzenini ve aralık ilişkilerini temel düzeyde bildikleri kabul edilmektedir.

Öğretmen, dersin başında öğrencilerin çargâh, kürdi ve buselik dörtlüleri hakkındaki mevcut bilgi ve deneyimlerini değerlendirmek için sorular yöneltir. Örneğin "Daha önce çargâh, kürdi veya buselik dörtlüsünü duydunuz mu?", "Türk müziğinde dörtlüler nasıl bir yapı oluşturur?" gibi sorularla öğrencilerin konuya dair farkındalık geliştirmesi sağlanır. Ardından, öğretmen etkileşimli tahta veya Türk müziği enstrümanları ile bir dörtlü çalarak öğrencilere "Bu ses dizisini nasıl tanımlarsınız?", "Hangi sesler arasında nasıl bir mesafe var?" sorularını yöneltir. Böylece öğrencilerin müzikal dörtlüleri işitsel ve görsel olarak analiz etmeleri desteklenir. Öğrencilerden, verilen dizileri inceleyerek hangi dörtlüye ait olduğunu belirlemeleri veya öğretmenin çaldığı dörtlüleri dinleyerek tanımlamaları istenir. Öğretmen, öğrencilerin müzikal işitme, okuma becerileri ve dörtlüler arasındaki ilişkileri analiz etme düzeylerini gözlemleyerek derse yön verir.

Öğrenciler, çargâh, kürdi ve buselik dörtlülerinin günlük yaşamdaki düzenli yapılar ve sıralamalarla nasıl ilişkilendirilebileceğini keşfederler. Örneğin öğretmen "Gökkuşağındaki renklerin belirli bir sıraya sahip olduğunu fark ettiniz mi? Müzikte de belirli bir düzen içinde sıralanan dörtlüler nasıl bir yapı oluşturur?" gibi sorular yönelterek öğrencilerin müzikal diziler ile doğal sıralamalar arasındaki bağlantıyı fark etmelerini sağlar. Öğrencilerden, günlük hayatta karşılaştıkları düzenli sıralamaları (Örneğin merdiven basamakları, matematikteki sayı dizileri, doğadaki simetrik yapılar) müzikteki dörtlülerle karşılaştırmaları ve bunlar arasındaki benzerlikleri tartışmaları istenir. Grup tartışmaları sırasında çargâh, kürdi ve buselik dörtlülerinin birbirleriyle ilişkisi ve Türk müziğindeki işlevi keşfedilir.

MİOY.5.1.1
Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlüleri ile ilgili görsel ve işitsel materyaller kullanılarak öğrencilerin ön öğrenmeleri hatırlaması ve merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlüleri ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini arasındaki ilişkileri belirlemek için yapılandırılmış grid kullanılabilir. Olanaklar dâhilinde çalışma kâğıtları ile birlikte EBA üzerinden öğrencilere çevrim içi araçlar yardımıyla içerikler oluşturularak sunulabilir. Bireysel ya da grup olarak içerikler hakkında birbirleri ile iletişim kurmaları sağlanır. İş birliğiyle çalışmaları ve dijital araçlar ile etkileşime girmeleri beklenir (OB2). Bu süreç, gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin sınıf içerisinde görsel materyaller ile ifade edilen çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini, nota yazım kurallarına uygun bir şekilde hizalı olarak çizebilmeleri için yazma etkinlikleri yapmaları sağlanır. Öğrencilerin çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlüleri arasındaki ilişkileri belirlemesi ve çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlüleri arasında bağ kurması sağlanır. Örneğin öğrenciler çargâh dörtlüsü (TTB) ve buselik dörtlüsünün (TBT) dizilimlerinde seslerin aralıklarını kodlayarak sesler arasındaki mesafeleri gösterir ve dörtlüler arasındaki farkı ifade eder (OB4). Öğrencilerin bu öğrenmeleri sözlü ve yazılı olarak ifade edebilmesi sağlanır. Bu süreç, eşleştirme soruları, boşluk doldurma sorularından oluşan çalışma kâğıtlarıyla veya gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.5.1.2
Öğrencilerin, ön öğrenmelerde öğrendiği çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini seslendirmesine yönelik yapılan çalışmalar, Türk müziği enstrümanlarından birinin eşliğinde gerçekleştirilir. Öğrencilerin, makam dizisinin ana bileşenlerini oluşturan çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlüleri ile ilgili öğretmen tarafından hazırlanan etütleri seslendirmeleri sağlanarak solfej çalışmaları yapmaları sağlanır. Örneğin çargâh (do) perdesinden acem (fa) perdesine kadar olan sıralı seslerin isimlerini kullanarak seslendirmesi. Solfej çalışmaları ile beraber ritmik solfej çalışmaları yürütülerek öğrencilerin müziksel işitme ve okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Solfej çalışmaları, ritmik solfej çalışmaları gerçekleştirilerek öğrencilerin işitsel becerilerini geliştirmeleri beklenir. Performans çalışmaları sürecinde öğrenciler, üstlendikleri görevleri zamanında ve eksiksiz tamamlayarak dürüstlük bilincini geliştirirler (D6.2). Grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında öğrenciler aktif rol alarak ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Öğrenciler grupla yapılan çalışmalarda arkadaşlarının başarılarına ortak olarak öğrenmenin sevincini birlikte paylaşırlar (D15.1). Bu süreç, gözlem formu değerlendirilebilir.

MİOY.5.1.3
Öğrencilerin ön öğrenmelerde öğrendiği çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerini işitilmesine yönelik yapılan çalışmalar, Türk müziği çalgılarından herhangi biriyle ya da etkileşimli tahta eşliğinde gerçekleştirilir. Süreç içerisinde öğrencilerle ses dizisinin ana bileşenleri olan beşlilerden hazırlanan etütlerle işitme çalışmaları yapılarak dikte çalışmaları yapmaları sağlanır (Tek ses işitme çalışması gibi). Ses bulma ve işitme oyunları oynanarak öğrencilerin tek sesleri işitmeleri sağlanır (E2.5). Bunun üzerine yerinden kurulacak olan çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerinden oluşan ritmik etütlerin dikte edilmesi ve öğrencilerin 4'lü dizileri ayırt ederek dikte çalışması yapmaları sağlanır. Solfej çalışmaları ile birlikte ritmik solfej çalışmaları gerçekleştirilerek öğrencilerin müziksel okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Bu süreçte, öğrencilere çargâh dörtlüsü, kürdi dörtlüsü ve buselik dörtlülerinden oluşan eser ve etütler ile ilgili işitsel performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı veya gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilere, bu dörtlüleri içeren farklı Türk müziği formlarından (şarkı, ilahi, peşrev, saz semaisi) örnekler dinletilerek analiz etmeleri sağlanabilir. Çargâh, kürdî ve buselik dörtlülerinin dizilimleri arasındaki farkları ve benzerlikleri keşfetmeleri için etkileşimli tahtada veya dijital platformlarda karşılaştırmalı analizler yapılabilir. Öğrencilerden çargâh, kürdî ve buselik dörtlüleri kullanarak küçük melodiler bestelemeleri ve bunları çalmaları istenebilir. Grup çalışmalarıyla öğrenciler, dörtlüleri içeren melodik cümleler oluşturarak arkadaşlarına öğretebilir ve bu melodileri toplu seslendirebilir.

Öğrencilerin çargâh, kürdî ve buselik dörtlülerinin dizilimlerini görselleştirmeleri için renk kodlamalı grafikler, büyük harflerle yazılmış nota isimleri ve basit tablolar kullanılabilir. Bu dörtlülerin nota yazım kurallarına uygun şekilde gösterildiği görseller hazırlanarak öğrencilerin diziler arasındaki farkları gözlemlemeleri sağlanabilir. Öğrencilerin dörtlüleri içeren melodileri görselleştirmeleri için boşluk doldurma etkinlikleri, eşleştirme çalışmaları ve eksik notaların tamamlanması gereken çalışma kâğıtları hazırlanabilir. Öğrenciler, eksik notaları tamamlayarak dizileri tamamlamalı ve ardından bu dizileri öğretmen rehberliğinde seslendirmelidir. Öğrencilerin dörtlüleri daha iyi tanıyabilmesi için önce her bir dörtlünün notaları tek tek dinletilmeli, ardından öğrencilere bu seslerin tekrar ettirilmesi sağlanmalıdır. Öğretmen rehberliğinde yapılan yavaş tempolu ritmik tekrarlar, öğrencilerin sesleri tanımasını ve sırasını kavramasını kolaylaştıracaktır. Öğrencilere bu dörtlüleri içeren basit melodiler verilerek bu melodilerde hangi dörtlünün kullanıldığını belirlemeleri istenebilir. Öğrencilerin işitsel farkındalıklarını artırmak için bir ses dizisi çalınarak hangi dörtlüye ait olduğunu bulmaları istenebilir.