5. TEMA: TÜRK MÜZİĞİ USULLERİNİ ÖĞRENİYORUM-1
SAB9. Müziksel Dinleme, SAB13. Müziksel Hareket
E1.1. Merak, E3.2.Odaklanma, E3.8. Soru Sorma
SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği
D4. Dostluk, D12. Sabır, D19. Vatanseverlik
OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB4. Görsel Okuryazarlık
MİOY.1.5.1. Türk müziği usullerini dinleyebilme
a) Türk müziği usullerini tanır.
b) Türk müziği usullerini ayırt eder.
c) Türk müziği usullerini açıklar.
MİOY.1.5.2. Dinlediği eserlerin usullerine uygun hareket sergileyebilme
a) Dinlediği eserlerin usul yapısına uygun hareketler belirler.
b) Dinlediği eserlerin usul yapısına uygun hareketler sergiler.
Nim Sofyan, Semai ve Sofyan Usulleri
dikte, nim sofyan, ölçü, ritmik dikte, semai, sofyan, solfej, usul
Öğrenme çıktıları; gözlem formu ve performans görevi ile değerlendirilebilir. Usul darplarını içeren ve usul uygulamasına yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu ile değerlendirilebilir.
Öğrencilerin nota süre değerlerinin zaman mukayeselerini yapabildiği kabul edilmektedir.
Derse başlamadan önce, öğrencilerin nim sofyan, semai ve sofyan usulleri hakkında sahip oldukları bilgileri anlamak için bazı sorular sorulabilir. Öğrencilere, "Daha önce bir müzikte ritim duydunuz mu? Bu ritimler hızlı mı yoksa yavaş mıydı?" gibi basit sorular yöneltilir. Usullerin temel yapılarını anlamalarına yönelik olarak, "Hiç ellerinizi vurarak ya da ayaklarınızı yere vurarak bir ritim tuttunuz mu?" gibi sorularla geçmiş deneyimlerine ulaşılabilir.
Öğrencilerden, müziğin önemli unsurlarından biri olan ritmi kendi yaşantılarından ve deneyimlerinden örneklerle anlatmaları istenebilir. Mevcut bilgilerini kullanmaları için "Ritim sadece bir müzik terimi midir?" ve "Doğada ya da evrende ritme örnek neler olabilir?" soruları sorularak görüşleri alınabilir. "Kalp atışı", "nefes alış verişimiz", "adım atmak" ve "zıplamak" gibi somut örneklerle doğanın ve evrenin döngüsünün ritim olduğu fark ettirilebilir. Ayrıca yağmur damlalarının hızlı tıpırtıları ya da rüzgârın hafif esintileri gibi doğal seslerle basit ritim kalıpları ilişkilendirilebilir. Öğrencilere aileleriyle katıldığı düğün, halk oyunları gösterileri vb. etkinliklerde dinledikleri Türk müziği eserlerine örnek vermeleri istenir. Verdikleri örneklerden nim sofyan, semai ve sofyan usulünü içinde barındıran eserler dijital ortamda dinletilerek eserlerin ritimlerine eşlik edip öğreneceği usullerle bağ kurmaları sağlanır.
MİOY.1.5.1
Türk müziği usul yapılarından nim sofyan, semai ve sofyan usullerini içeren eserler veya animasyonlar izletilerek öğrencilerin konuyu merak etmeleri sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanıma desteklenir (SDB1.1). Öğrencilere, izleme ve dinleme etkinliklerinin ardından usullerle ilgili bilgileri veya anıları olup olmadığı sorulur. Cevaplardan yola çıkılarak öğrencilerin anılarıyla öğrenecekleri bilgiler ilişkilendirilir (SDB1.1). Anılardan örnekler verilirken duygu ve düşüncelerin fark edilmesi yoluyla iletişim becerisi desteklenir. Bu süreçte, öğrencilerin geleneksel müzik unsurlarını tanıması ve anlamlandırması sağlanarak kültürel değerlere duyarlılık geliştirmeleri teşvik edilir (D19.1) (SDB2.1). Nim sofyan, semai ve sofyan usulünün genel özellikleri ve şematik gösterimi tahtaya yazılır (OB4). Türk müziği usul yapıları ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Nim sofyan, semai ve sofyan usullerinden oluşturulan repertuvar öğrencilere dinletilerek öğrencilere usulleri ayırt etmeleri için sorular yöneltilir. Sorulara ilişkin açıklamalar için görsel şemalar, animasyonlar ve akıllı tahtadan yararlanılarak öğrencilerin usulleri açıklamaları sağlanır. Bu süreç gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.
MİOY.1.5.2
Bir ritim aleti (bendir, def, kudüm vb.) ile usulün vuruluşu gösterilir. Öğrencilerin odaklanması sağlanır ve usul vurmaları istenir (E3.2). Daha sonra öğretmen, usullerin darplarını dizlerine vurarak (meşk sistemi), uygulamalı olarak öğrencilere gösterir ve öğrencilerden kendisini taklit etmesini ister (KB2.11). Nim sofyan, semai ve sofyan usullerinin 1. mertebelerinin hareket koordinasyonunu belirler. Bu süreç, gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilere nim sofyan, semai ve sofyan usulünde eserler dinletilerek ezgisel yapıya uygun usul darplarını vurmaları istenir. Çalışmalar sırasında el ve ayak koordinasyonuna odaklanmaları beklenir. Zorluklarla karşılaştıklarında pes etmeden denemeye devam etmeleri ve doğru uygulamaya ulaşana kadar süreci sabırla sürdürmeleri sağlanır (D12.3, OB1). Öğrenciler, grupla beraber yapılan usul çalışmalarında aktif rol alarak usul vuruşlarını sergiler. (SDB2.2) Ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Grubu etkin bir şekilde dinleyerek iletişim becerilerini geliştirir (SDB2.1). Öğrencilere düzeyine uygun eserleri, usul darplarını içeren ve usul uygulamasına yönelik performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu ile değerlendirilebilir.
Öğrenciler küçük gruplara ayrılarak bir grup, eseri, çeşitli ritim aletleriyle çalarken diğer grup eserin usulü dizlerine vurarak seslendirebilir. Ritmik solfejini ve diktesini yapabildiği Türk müziği usullerinden oluşan etüt veya ezgilerle, kendi etütlerini ya da ezgilerini kurgulayarak süreç zenginleştirilebilir.
Öğrencilerin zorluk yaşamaması için nim sofyan, semai ve sofyan usulleri yavaş tempoda basit örneklerle başlanabilir. Öğrencilere, her bir usulün darpları belirgin bir şekilde sesli söyleme veya elle vurma yoluyla gösterilebilir. Öğrencilerle bire bir çalışarak nim sofyan, semai ve sofyan usulleri üzerine geri bildirimler verilebilir. Zorluk çeken öğrencilere, usulün belli bir kısmı tekrar ettirilerek doğru vuruşları bulmaları sağlanabilir. Öğrencilere, usulleri çalıştırırken metronom kullanmaları önerilebilir.