4. TEMA: ARALIKLARI ÖĞRENİYORUM-1

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1.Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık)

D3. Çalışkanlık, D4 Dostluk

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

MİOY.1.4.1. Tam ses, yarım sesi yazabilme
a) Tam - yarım sesi tanır.
b) Tam - yarım sesi ayırt eder.
c) Tam - yarım sesi uygular.
MİOY.1.4.2. Küçük ve büyük ikili aralıkları işitebilme
a) Küçük ve büyük ikili aralık bileşenlerini tanır.
b) Küçük ve büyük ikili aralık bileşenlerini işitsel olarak ayırt eder.
c) Küçük ve büyük ikili aralık bileşenlerini ifade eder.
MİOY.1.4.3. Küçük ikili ve büyük aralıkları okuyabilme
a) Küçük ve büyük ikili aralık kavramını tanır.
b) Küçük ve büyük ikili aralık kavramını ayırt eder.
c) Küçük ve büyük ikili aralık kavramını uygular.
MİOY.1.4.4. Küçük ikili ve büyük aralıkları yazabilme
a) Küçük ve büyük ikili aralıkları tanır.
b) Küçük ve büyük ikili aralıkları ayırt eder.
c) Küçük ve büyük ikili aralıkları uygular.

Büyük İkili ve Küçük İkili Aralıklar

k, büyük ikili, küçük ikili, tam ses, yarım ses

Öğrenme çıktıları; görsel destekli eşleştirme soruları ve tarsia yapbozdan oluşan çalışma kâğıtları, gözlem formu ve performans görevi ile değerlendirilebilir. Aralıkların işitilmesine yönelik verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı veya gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin nota yazım kurallarına dikkat ettiği, işittiği sesleri ayırt edebildiği kabul edilmektedir.

Öğretmen, dersin başında öğrencilerin tam ses, yarım ses ve aralık kavramları konusundaki mevcut bilgi ve deneyimlerini değerlendirmek için öğrencilere sorular yöneltir. Örneğin "Daha önce müzikte sesler arasındaki mesafeyi tanımlamak için hangi terimleri duydunuz?", "Bir piyanoda yan yana bulunan tuşların her zaman aynı mesafede olmadığını fark ettiniz mi?" gibi sorularla öğrencilerin konuya dair farkındalık geliştirmesi sağlanır. Ardından, öğretmen bir piyano görseli veya etkileşimli tahta üzerinde bir klavye modeli göstererek öğrencilere "Hangi beyaz tuşlar arasında siyah tuş yok?", "Bu fark seslerin arasındaki mesafeyi nasıl etkiler?" gibi sorular yöneltir. Böylece öğrencilerin tam ve yarım ses kavramlarını işitsel ve görsel olarak keşfetmeleri sağlanır.

Öğrenciler, müzikteki tam ses ve yarım ses kavramlarını günlük hayatta karşılaştıkları mesafe ve ölçü kavramlarıyla ilişkilendirirler. Örneğin öğretmen "Merdiven çıkarken her basamak aynı yükseklikte mi? Peki, bir basamak diğerlerinden daha alçak olursa yürüyüşünüz nasıl değişir? Müzikte sesler arasındaki mesafeler de benzer bir şekilde farklılık gösterebilir mi?" gibi sorular yönelterek öğrencilerin müzikteki ses aralıklarını fiziksel dünyadaki mesafe algısıyla bağdaştırmalarını sağlar. Öğrencilerden, günlük hayatta duydukları sesleri düşünerek (Örneğin kapı zili, telefon tuş sesi, trafik sinyalleri) bu seslerin birbirine yakın veya uzak olup olmadığını belirlemeleri ve bunları müzikteki tam ve yarım seslerle karşılaştırmaları istenir.

MİOY.1.4.1
Müzikteki tam ses ve yarım ses kavramları etkileşimli tahta üzerinde hazırlanan görsel ve işitsel materyallerle desteklenerek derse başlanır. Öğrencilerle soru cevap etkinlikleri yapılarak öğrencilerin konuyu merak etmeleri sağlanır (E1.1, E3.8). Tam ve yarım ses kavramları; akıllı tahta, projeksiyon gibi teknolojik araç gereçlerle anlatılır. Bu süreçte öğrencilerin de bu teknolojik araç ve gereçleri kullanmaları sağlanır (OB2). Görseller üzerinde piyano klavyesi gösterilerek bazı beyaz tuşlar arasında siyah tuşların yer almadığı ve buradaki eşitsizlik durumu ile beyaz tuşların birbirine aynı uzaklıkta olmadığı öğrenciler tarafından fark edilir (do-re, re-mi, fa-sol, sol-la, la-si sesleri arasında siyah bir tuş varken mi-fa, si-do sesleri arasında bir siyah tuş bulunmamaktadır). Öğrencilerin etkileşimli tahta üzerinde piyano görselleri ile hazırlanan bulmacaları çözerek tam ses ve yarım sesleri yazarak uygulamaları sağlanır (E2.5). Bu süreç, gözlem formuyla değerlendirilebilir. Bu süreçte öğrencilere motivasyonlarını artıracak dönütler verilerek destek sağlanır. Yaptıkları etkinlikler sırasında herkes planladığı görevi takip eder ve yerine getirir (D3.4). Öğrencilerin piyanodaki sesleri farklılıklarına göre ayırabilmelerine yönelik süreç değerlendirilirken görsel destekli eşleştirme soruları ve tarsia yapbozdan oluşan çalışma kâğıtları ve gözlem formları kullanılabilir.

MİOY.1.4.2
Öğretmen, parmağıyla piyanonun tuşlarından birisine dokunarak öğrencilerin kulağına önce bir ses geldiğini; fakat dikkatle dinlemelerini istediğinde daha farklı seslerin de duyulduğunu fark ettirir. Örneğin do-re seslerine sırayla basılarak yatay aralık duyurulur. Daha sonra do-re seslerine aynı anda basılarak dikey aralık işitilmesi gerçekleştirilir. Öğrencilerin verilen örneklerle aralıkları işiterek ayırt etmeleri sağlanır. Piyano eşliğiyle yapılan çalışmalarla küçük ikili ve büyük ikili aralıkları basitten karmaşığa doğru ifade edilir. İşitme etkinlikleri yapılarak seslerin birbirine yakın ya da uzak olduğu fark ettirilir. Ses aralıklarını öğrenmek, sürekli deneme ve tekrar gerektirir. Öğrencilerin yanlış işitilen bir aralığı düzeltmek için defalarca denemesi sağlanarak azim ve kararlılıkla süreci sürdürmeleri teşvik edilir (D3.1). Bu süreç, gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.1.4.3
Öğrencilerin, küçük ikili ve büyük ikili aralıkları seslendirmesine yönelik yapılan çalışmalar piyano eşliğinde gerçekleştirilir. Öğrencilerin, öğretmen tarafından hazırlanan büyük ikili aralıklardan oluşturulan etütleri seslendirmeleri sağlanarak solfej çalışmaları yapmaları sağlanır. Örneğin büyük ikili aralıklarından oluşturulan sıralı seslerin isimlerini kullanarak solfej yapılarak seslendirilmesi. Solfej çalışmaları ile beraber ritmik solfej çalışmaları yürütülerek öğrencilerin müziksel işitme ve okuma becerilerini geliştirmeleri sağlanır. Grupla beraber yapılan seslendirme çalışmalarında öğrenciler aktif rol alarak ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olur (D4.1). Bu süreç, gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

MİOY.1.4.4
Küçük ve büyük ikili kavramı, görsel ve işitsel materyaller ile sunulur. Küçük ve büyük ikili kavramına ait görsel ve işitsel materyallere dair fikirlerini sorarak konuyu merak etmesi sağlanır (E1.1). Öğrencilerin yeni öğrenmelere ilişkin görsellere ait soru sorması sağlanır (E3.8). Sorulara verilen cevaplar esnasında öğrencilerin potansiyellerini fark etmelerini sağlayacak dönütlerle öz farkındalık/kendini tanımaları desteklenir (SDB1.1). Küçük ve büyük ikili aralık ile ilgili sunumlar hazırlanarak öğrencilerin kavramları hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB4). Notalar arasındaki uzaklıkları gösteren küçük ikili ve büyük ikili aralıkları, öğrencilerin nota yazım kurallarına uygun şekilde çizebilmeleri için etkileşimli tahta ve müzik defteri üzerinde yazı çalışmaları yapmaları sağlanır. Öğrenciler ögeler arasında ilişkileri belirler ve bu ilişkiler arasında bağ kurar. Örneğin do ve re notasını yana yana yazdığında yatay aralık olarak tanımlarken, üst üste yazdığında dikey aralık olarak tanımlayabilmesi (KB2.20). Öğrenciler bu durumu sözlü olarak ifade eder. Bu süreç, görsel destekli eşleştirme soruları ve tarsia yapbozlardan oluşan çalışma kâğıtları ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Aralıkların işitilmesine yönelik performans görevi verilebilir. Performans görevi, analitik dereceli puanlama anahtarı ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin tam ses, yarım ses, büyük ikili ve küçük ikili aralıkları daha derinlemesine anlamalarını  sağlamak için bir müzik parçası üzerinde çalışarak bu aralıkları analiz etmeleri istenebilir. Örneğin parçada büyük ikili veya küçük ikili aralıkların geçtiği yerleri tespit edebilir ve bu aralıkların müziğe kattığı etkileri tartışabilirler.

Öğrencilerin tam ses ve yarım ses sesleri daha iyi kavrayabilmeleri için basitleştirilmiş görseller; tekrar eden işitsel materyaller ve somutlaştırılmış etkinlikler kullanılabilir. Piyano klavyesi üzerinde renkli işaretlemeler yapılarak seslerin arasındaki mesafeler net bir şekilde gösterilebilir. Ses farklarını anlamaları için öğrencilere önce tek tek sesler dinletilip ardından bu sesler arasındaki geçişler vurgulanarak tam ve yarım sesleri ayırt etmeleri sağlanabilir.