3. TEMA: İSLAMİYETİN ETKİSİ ALTINDAKİ DÖNEM'DE TÜRK HALK MÜ Z İĞİ

KB1. Temel Beceriler, KB2.4. Çözümleme

E1.1. Merak, E3.2. Odaklanma, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitiklik, E3.7. Sistematiklik

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D14. Saygı, D15. Sevgi, D19. Vatanseverlik

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

MT.6.3.1. İslamiyet etkisi altındaki Türk halk müziğinin özelliklerini açıklayabilme
MT.6.3.2. Türk halk müziğinin Anadolu’daki değişim sürecini çözümleyebilme
a) Türk halk müziğinin Anadolu’daki değişim sürecine dair unsurları belirler.
b) Türk halk müziğinin Anadolu’daki değişim sürecinin unsurları arasındaki ilişkiyi belirler.
MT.6.3.3. Anadolu’da âşıklık geleneğini açıklayabilme
MT.6.3.4. Âşıklık geleneğinin Anadolu’daki önemli temsilcilerini tanıyabilme

• İslamiyetin Kabulünden Sonraki Dönem'de Türk Halk Müziği
• Âşıklık Geleneği

âşık, âşıklık geleneği

Öğrenme çıktıları, venn şeması, gözlem formu, çalışma yaprağı, bülten panosu, grup değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir. Kopuzun geçirdiği dönüşüm öğrencilere performans görevi olarak verilebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Öğrencilerin Türklerin yaşamında müziğin önemli bir yer kapladığını bildiği kabul edilmektedir. Öğrencilerin Türk kültüründeki ozanlık geleneğinin temel özelliklerini bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilere “Ozanların toplumdaki işlevi nedir?” “Türkler Anadolu’ya göç ettiklerinde sizce ozanlara ne oldu?” soruları yöneltilebilir.

Öğrencilere çalgılarının geçirdiği değişim ile ilgili bilgilerini ölçmeye yönelik sorular sorulabilir. Öğrencilerden bildikleri ilahi, semah, deyiş örneklerini sunmaları istenebilir.

MT.6.3.1
Öğrenciler gruplara ayrılır, her grubun İslamiyetin etkisiyle Türklerin müzikal yaşamlarında ne gibi değişikliklerin olduğunu tahmin etmesi istenir (SDB2.1, OB9). Akvaryum ve küçük grup tartışma teknikleri kullanılabilir. Daha sonra gruplar birleştirilir ve grupların varsayımları listelenerek tartışılır. Çeşitli dinî müzik örnekleri (Yunus Emre, Pir Sultan Abdal vb.) dinletilerek öğrencilerden bu eserlerin sözlerinde ortak olan Allah sevgisi ve ahlaki öğütler gibi konu ve motifleri listelemeleri istenir (SAB9, D15.3). İslamiyet Öncesi Dönem ile İslamiyet Etkisi Altındaki Dönem ürünleri arasında venn şeması oluşturarak karşılaştırma yapmaları istenir (KB2.7, E3.6). Öğrencilerin İslamiyet Etkisi Altındaki Dönem'de Türk halk müziğinin hem konu hem de türler (ilahi, deyiş, nefes, semah) bakımından değişip zenginleştiğini kendi cümleleriyle ifade etmeleri, afiş ya da bilgilendirici kısa yazıya dönüştürmeleri sağlanır (D19.3). İslamiyet etkisiyle halk müziğindeki değişimleri karşılaştırmak için venn şeması, öğrencilerin halk müziğindeki değişim süreçleri ve âşıklık geleneğiyle ilgili bilgi doğruluğunu ölçmek için çalışma yaprağı, öğrencilerin iş birliği yaparak temsilciler hakkında bilgi paylaşma ve sıralama sürecindeki etkin katılım düzeylerini gözlemlemek için grup değerlendirme formu kullanılabilir.

MT.6.3.2
Akvaryum tekniği kullanılarak öğrencilerin farklı kültürlere sahip kişi ya da toplulukların etkileşiminin avantajlarını, kişi ya da topluluklara katkılarını belirlemeleri istenir (OB5, E3.5). Kültürel zenginleşmenin değeri vurgulanır. Türklerin Türkistan’dan Anadolu’ya göçlerinde getirdikleri müzik kültürünün unsurlarının neler olduğu sorulur. Kopuz, hikâye ve destan anlatıcılığı, müziğin dinî ritüeller ve askerî hayatta etkin şekilde kullanımı gibi unsurlar belirlenir. Türklerin Anadolu’da yaşayan halklarla etkileşime girmesinin her iki müzik kültürüne katkısının neler olabileceği üzerine büyük grup tartışması yapılır. Daha önce konargöçer yaşamın etkisiyle kullanılan basit ritimlerin yerini aksak ve zengin ritimlere bıraktığı, yeni ritim ve ezgi kalıplarının ortaya çıktığı, kopuzun bağlamaya dönüştüğü, davul ve zurnanın kullanım alanlarının çoğaldığı, Türk halk müziğinde yeni çalgıların kullanılmaya başlandığı, İslamiyetin etkisiyle yeni türlerin ortaya çıktığı ve yeni konuların işlenmeye başlandığı belirlenir. Öğrencilerin toplumsal yaşamın önemli bir bileşeni olan müziğin topluluklarda köklü değişiklikler meydana gelse de varlığını sürdürdüğünü, değişen koşullara uyum sağlayan yeni yapılar ürettiğini belirlemesi sağlanır. Performans görevi olarak öğrencilerden kopuzun geçirdiği dönüşümü anlatmaları istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir. Öğrenme çıktısının değerlendirilmesinde gözlem formu kullanılabilir.

MT.6.3.3
Öğrencilere üzerinde “ahlaki öğüt”, “tarihsel bilgi”, “kahramanlık övgüsü”, “Allah/Tanrı sevgisi”, “bağlama/kopuz kullanımı” yazılı çalışma kâğıtları dağıtılır ve dinleyecekleri eserlerde tespit ettikleri unsurları işaretleme görevi verilir. Dijital kaynaklar ve güvenilir genel ağ adresleri aracılığıyla âşık örnekleri (Karacaoğlan, Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Nesimi, Köroğlu vb.) dinletilir (SAB9). Çalışma kâğıtları birleştirilerek öğrencilerin âşık müziğinin temel unsurlarının ozanlık geleneği ile olan bağlantısını çözümlemeleri sağlanır (E3.7). Büyük grup tartışması yoluyla âşıklık geleneğinin özellikleri sınıflandırılır. Anadolu’daki âşıklık geleneğinin koşma, deyiş, nefes, semah gibi kendine özgü formları olduğu belirtilir. Bu formlara ait örnekler dinletilir. Öğrencilerin dinledikleri eserlerin geleneğe uygun yapısını yorumlamaları istenir. Öğrencilerden Anadolu’daki âşıkları tanıtıcı bülten panosu yapmaları istenir. Öğrencilerin âşıklık geleneğiyle ilgili bilgileri sınıflandırma becerisi, bülten panosu ve çalışma yaprağı ile değerlendirilebilir.

MT.6.3.4
Öğrencilere âşıklık geleneğinin Anadolu’daki önemli temsilcileri (Âşık Veysel, Âşık Davut Sulari, Âşık Ferrahi, Âşık Ali İzzet Özkan vb.) ile ilgili belgesel, film, animasyon gibi içerikler izletilir (E1.1, E3.2, D19.2). Âşıkların yaşadığı tarihlerin yazılı olduğu, dijital araçlarla hazırlanmış sürükle bırak etkinliği yaptırılır (OB2). Öğrencilerden gruplara ayrılarak kendilerine karışık olarak verilen kartları kronolojik olarak sıralamaları istenir (SDB2.1). Grupların iş birliği yapması desteklenir (SDB2.2). Gruplar, hazırladıkları bilgi kartlarını resim ve kısa yazılarla zenginleştirilebilir (E3.2, E3.7, SBAB4.2, OB2). Öğrencilerin âşıklık geleneğinin temsilcilerini sıralama becerileri, çalışma yaprağı ve grup değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerden büyük toplumsal değişimlerin diğer sanat dalları kadar müziği de dönüştürmesi hakkında düşündüklerini yazılı olarak ifade etmeleri istenebilir. Öğrencilerden İslamiyet etkisi altındaki Türk halk müziğinde öne çıkan unsurları bilgi görseli ile tanıtması istenebilir. Öğrencilerden âşık atışması performansı düzenlemeleri istenebilir. Öğrencilerden ilahi, deyiş gibi dinî müzik örnekleri ile diğer dinlerin müziklerini (Hristiyan ilahileri, Yahudi sinagog müziği) karşılaştırmaları, benzerlikleri ve farklılıkları analiz ederek, dinlerin müzik üzerindeki evrensel ve kültüre özgü etkilerini inceleyip sunmaları istenebilir. Öğrencilerin yörelerindeki âşıkların müziklerini ve şiirlerini derlemeleri ve özgün bir arşiv oluşturmaya başlamaları istenebilir.

Öğrencilere bir müziğin dinî özellik kazanmasının koşullarının neler olduğunu araştırma görevi verilebilir. Öğrencilerden Türk halk müziğinin Anadolu’da geçirdiği dönüşümü anlatan kısa film, belgesel, dijital içerik izlemesi ya da bilgilendirici kısa metinler okuması istenebilir. Öğrenciler, âşıklık geleneği hakkında kısa bir sunum hazırlayıp sınıfa sunabilirler. Öğrencilerden seçilen bir âşığın hayatının afişle anlatılması istenebilir.