1. TEMA: TÜRK HALK MÜZİĞİNİN GENEL YAPISI

KB2.6. Bilgi Toplama, KB2.5. Sınıflandırma, KB2.7. Karşılaştırma

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma, E3.4. Gerçeği Arama, E3.7. Sistematiklik

SDB2.2. İş Birliği

D15. Sevgi, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB9. Sanat Okuryazarlığı

MT.6.1.1. Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkında bilgi toplayabilme
a) Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkında bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği aracı kullanarak Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkındaki bilgileri bulur.
c) Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkında ulaşılan bilgileri doğrular.
ç) Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkında ulaşılan bilgileri kaydeder.
MT.6.1.2. Dinlediği Türk halk müziği biçimlerine ait eserleri karşılaştırabilme
a) Dinlediği Türk halk müziğinin uzun hava ve kırık hava gibi biçimlerine ait özellikleri belirler.
b) Dinlediği Türk halk müziğinin uzun hava ve kırık hava gibi biçimlerine ait benzerlikleri listeler.
c) Dinlediği Türk halk müziğinin uzun hava ve kırık hava gibi biçimlerine ait farklılıkları listeler.
MT.6.1.3. Türk halk müziğinde farklı yörelere ait eserleri karşılaştırabilme
a) Türk halk müziğinde farklı yörelere ait eserlerin ezgi, ritim, makam, kullanılan çalgılar gibi özelliklerini belirler.
b) Türk halk müziğinde farklı yörelere ait eserlerin ezgi, ritim, makam ve kullanılan çalgılar açısından benzerliklerini listeler.
c) Türk halk müziğinde farklı yörelere ait eserlerin ezgi, ritim, makam ve kullanılan çalgılar açısından farklılıklarını listerler.
MT.6.1.4. Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları sınıflandırabilme
a) Türk halk müziğinde kullanılan çalgıların ses üretme biçimlerini belirler.
b) Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları ses üretme biçimlerine göre ayırır.
c) Türk halk müziği çalgılarını ses üretme biçimlerine göre gruplandırır.
ç) Türk halk müziği çalgı gruplarını etiketler.

• Uzun Hava, Kırık Hava
• Türk Halk Müziğinin Yörelere Göre Farklılıkları

bozlak, deyiş, halay, horon, karşılama, koçaklama, teke zortlatması, tavır, uzun hava, zeybek

Öğrenme çıktıları, açık uçlu sorular, çalışma yaprağı, grup değerlendirme formu, öz değerlendirme formu, akran değerlendirme formu, analitik dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin Türk halk müziğinin geçmişten günümüze kadar kuşaktan kuşağa aktarılan bir kültürel miras olduğunu ve bu mirasın sürekliliğini bildiği kabul edilmektedir. Öğrencilerin Türk halk müziği türlerinin bölgesel farklılıklarla şekillendiğini ve her bölgenin kendine özgü özellikler taşıdığını bildiği kabul edilmektedir. Öğrencilerin Türk halk müziğinde kullanılan bağlama, kaval, kabak kemane gibi temel çalgılar hakkında görsel ve işitsel farkındalığa sahip oldukları kabul edilmektedir.

Öğrencilerin Türk halk müziğinin yöresel özelliklerine ilişkin bilgilerini, kavram yanılgılarını, ilgi ve ihtiyaçlarını tespit etmek için öğrencilere “Türk halk müziğini diğer müzik türlerinden ayıran özellikler sizce nelerdir?” “Ailenizde veya çevrenizde en çok dinlenen Türk halk müziği örnekleri nelerdir?” gibi açık uçlu sorular sorulabilir. Yöresel halk oyunlarını ve kıyafetlerini gösteren görseller sınıfta paylaşılabilir. Öğrencilerin bu görsellerin hangi bölgelere ait olduğunu tahmin etmeleri istenebilir. “Bu görseller hangi müzik türleriyle ilişkilendirilebilir?” veya “Bu tür müziklerin hangi etkinliklerde kullanıldığını düşünüyorsunuz?” gibi sorular sorulabilir.

Öğrencilerin geçmişte öğrendikleri temel bilgileri hatırlayarak öğrenmeyi daha anlamlı hâle getirmesi amacıyla öğrencilere “Daha önce öğrendiğiniz Türk halk müziği türleri nelerdir?” “Türk halk müziği hangi toplumsal olaylara tanıklık eder?” gibi sorular sorulabilir. Öğrencilerden ailelerinin dinlediği ve aileleriyle katıldıkları etkinliklerde karşılaştıkları Türk halk müziği türlerini belirlemeleri istenir. Öğrencilerden Türk halk müziğinin günlük yaşamlarındaki yeri ve önemini ifade etmeleri istenebilir. Türk halk oyunlarının müzikal yapısı, diğer ülkelerin dans müziklerindeki yapılarla karşılaştırılarak öğrencilerin Türk halk müziğini daha geniş bir perspektifle değerlendirmesi sağlanabilir.

MT.6.1.1
Öğrencilere Türk halk müziğinin yapısal özelliklerini anlamalarına yardımcı olacak kitaplar, akademik makaleler, görsel ve işitsel materyaller, güvenilir genel ağ adresleri ve dijital içerikler gibi çeşitli kaynaklar tanıtılır. Öğrencilerden gruplara ayrılarak Türk halk müziğinde anonimleşme, sözlü ve sözsüz eserler, Türk halk müziği ezgilerinde kullanılan makam, dizi ve perdeler ile kullanılan ritim kalıpları gibi konular hakkında belirledikleri dijital ya da basılı araç ve kaynakları kullanarak bilgi toplamaları, bu süreçte müziğin toplumsal hafızadaki yerini kavramaları, millî kimliği tanımaları ve kültürel değerlere olan sadakatlerini geliştirmeleri beklenir (SBAB2.2, D15.3, D19.2, OB1, OB9, E1.1, E2.2). Öğrenciler birden fazla kaynaktan topladıkları bilgileri karşılaştırarak doğrular (OB1, E3.4). Kaynak belirleme, bilgileri bulma, bu bilgilerin doğrulanmasına dair kanıtlar ve bilgilerin kaydedilmesine yönelik her çalışma için küçük gruplar oluşturmaları istenebilir (E3.4). Öğrenciler, topladıkları bilgileri kullanarak Türk halk müziğinin yapısal özellikleri hakkında bilgileri içeren bir bilgi görseli oluşturabilirler. Bu bilgi görseli, kısa açıklamalar, müzikler ve diğer görsel unsurlarla zenginleştirilerek dijital bir sunum hâline getirilebilir (OB1, OB2, OB4, E3.7, D16.1). Öğrencilerin temel bilgilerini ölçmek için açık uçlu sorulardan oluşan çalışma yaprağı kullanılabilir. Öğrencilerin çalışmaları grup değerlendirme formu, kontrol listesi ve gözlem formu ile değerlendirilebilir.

MT.6.1.2
Öğrencilere daha önceki derslerde Türk halk müziği türleri hakkında öğrendikleri bilgileri hatırlamaları için “Uzun havalar ve kırık havaların özellikleri nelerdir? Bu türlerde öğrendiğiniz eserler var mı?" gibi sorular sorulur. Kırık hava ve uzun hava türlerinin belirgin özelliklerini taşıyan eser/eserler seçilerek öğrencilere dinletilir. Öğrencilerden eser/eserlerin ritmik yapısına, makamına ve konusuna dikkat etmeleri istenir. Öğrencilere eser/eserlerin notaları dağıtılarak öğrencilerin eser/eserleri notadan takip edip tekrar dinlemeleri sağlanır (SAB9). Öğrenciler, öğretmen rehberliğinde ikinci kez dinledikleri eserin/eserlerin türe özgü özelliklerini, ölçü, ölçü sayısı, makam, konu ve kullanılan çalgılar gibi unsurlarını analiz ederek belirler (E3.2). Öğrencilere dinledikleri eserlerin özelliklerini analiz edebilmeleri için kartlar dağıtılır. Kartların bir yüzüne dinledikleri eserlerin ve notalarının benzerliklerini, diğer yüzüne farklılıklarını yazmaları istenir (OB1, OB9, E3.7). Kartlar toplandıktan sonra yazılan benzerlik ve farklılıklar öğretmen rehberliğinde sınıf içi tartışma ile değerlendirilir. Tartışma sonunda öğrencilerin belirlediği benzerlik ve farklılıklar düzenlenerek bir panoda sergilenir. Performans görevi olarak öğrencilerden seçtikleri bir uzun hava ile kırık hava eserini tür özellikleri açısından değerlendirerek bir karşılaştırma tablosu hazırlamaları istenebilir. Öz değerlendirme formu, akran değerlendirme formu ve gözlem formu ile süreç değerlendirilebilir. Performans görevlerinde görevin tüm yönlerini detaylı bir şekilde değerlendirmek için analitik dereceli puanlama anahtarı, çalışmanın niteliği için kontrol listesi kullanılabilir.

MT.6.1.3
Öğrencilere, farklı yörelere ait halk oyunları (horon, zeybek, teke zortlatması vb.) ile müzik biçimlerinden (bozlak, deyiş vb.) örnekler seçilerek izletilir ve dinletilir. (SAB9). Öğrenciler, öğretmen rehberliğinde dinledikleri eserin/eserlerin yörelerine özgü özelliklerini, ritmik yapısını, ezgi karakterini, makamını, eserde kullanılan çalgıları, eserdeki tavırları, yöresel ağızları ve icra tarzlarını analiz eder (E3.2). Öğrenciler, dinledikleri eserlerin özelliklerini analiz edebilmek için dağıtılan Türk halk müziği eser analiz formlarını doldurur (OB1, OB9, E3.7) Formlar toplandıktan sonra öğretmen rehberliğinde sınıf içi tartışma ile dinlenilen eserlerdeki benzerlik ve farklılıklar belirlenir. Tartışma sonunda belirlenen benzerlik ve farklılıklar düzenlenerek bir karşılaştırma tablosunda gösterilir. Öz ve akran değerlendirme formu ve kontrol listesi ile süreç değerlendirilebilir.

MT.6.1.4
Öğrencilere Türk halk müziğinde kullanılan bağlama, kaval, kabak kemane, davul gibi çalgıların görselleri gösterilir, çalınış şekillerinin yer aldığı eğitici videolar izletilir. Öğrencilere çalgıların nasıl ses çıkardığı ve bu seslerin hangi yöntemlerle elde edildiği sorulur, üfleme, vurma, çekme gibi ses üretme biçimlerinin belirlenmesi sağlanır. Öğrencilere çalgıların ses üretme biçimlerine göre gruplara ayrıldığı açıklanır ve bu grupları sınıflandırmada kullanılacak vurmalı, üflemeli, yaylı, mızraplı gibi özelliklerin yer aldığı bir tablo oluşturulur. Öğrencilere çalgıların görselleri gösterilir ve bu çalgıların sesleri dinletilir. Öğrencilerden dinledikleri ve gördükleri çalgıları ses üretme biçimlerine göre tabloya uygun şekilde yerleştirmeleri istenir (E3.2, E3.7). Öğrenciler, Türk halk müziğinde kullanılan çalgı gruplarını incelemek üzere gruplara ayrılır. Her grup; üflemeli çalgılar, vurmalı çalgılar, yaylı çalgılar veya mızraplı çalgılar gibi bir çalgı grubunu seçer. Gruplar, seçtikleri çalgı grubuna ilişkin çalgıların görsellerini, ses özelliklerini, çalınış biçimlerini, önemli icracılarını ve yoğun kullanıldığı yöreleri içeren bir sunum hazırlar. Sunumlar, görsel ve işitsel materyallerle zenginleştirilerek dijital araçlarla sınıfta paylaşılabilir (OB1, OB2, SDB2.2). Öğrencilerin grup çalışmasına aktif katılımını ve iş birliği düzeyini değerlendirmek için gözlem formu kullanılabilir. Gruplar birbirlerinin sunumlarını akran değerlendirme formu ile değerlendirebilir. Sunumlar belirlenen kriterler çerçevesinde analitik dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Açık uçlu sorulardan oluşan çalışma yaprağı ile öğrencilerin bireysel olarak çalgı grupları hakkında öğrendikleri değerlendirilebilir.

Öğrencilere Türk halk müziğinin farklı türlerinden örnekler içeren bir dinleme listesi sunulabilir. Dinledikleri eserlerin türlerine göre analizlerini yapmaları ve yorumlarını sınıfta paylaşmaları istenebilir. Öğrencilerden uzun hava ve kırık hava türleri arasındaki farkları görselleştiren bir bilgi görseli hazırlamaları ve sunmaları istenebilir. Öğrencilerden seçtikleri bir yörenin halk müziği özelliklerini (çalgı, ritim, ezgi vb.) içeren, yöreye özgü görsel ve işitsel materyallerle zenginleştirilmiş kısa bir video sunumu hazırlamaları istenebilir.

Öğrencilere Türk halk müziğindeki türlerin kısa tanımları ve örneklerinin yer aldığı bir bilgi kartı sunulabilir. Öğrencilerin Türk halk müziğinde kırık hava ile uzun havaya ait özelliklerin yer aldığı bir karşılaştırma tablosu hazırlaması istenebilir. Her yörenin karakteristik müzik özelliklerinin belirtildiği bir yöre haritası hazırlanabilir.