3. TEMA: UŞŞAK MAKAMI DİZİSİYLE TOPLU İCRA

SAB11. Müziksel Çalma

E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB3.1. Uyum

D3. Çalışkanlık, D10. Mütevazılık, D12. Sabır

OB9. Sanat Okuryazarlığı

Ç.T.7.3.1. Uşşak makam dizisindeki eserleri toplu çalabilme
a) Uşşak makam dizisindeki çalınacak eserleri çözümler.
b) Uşşak makam dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü duruş ve tutuş pozisyonu alır.
c) Uşşak makam dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü teknikleri kullanır.
ç) Uşşak makam dizisindeki toplu çalarken müziksel bileşenleri uygular.

Uşşak Makam Dizisi

dizi, makam, toplu icra, uşşak

Temada öğrenme çıktıları; birlikte çalma performans gözlem formu, öğrenci ürün dosyası, öz değerlendirme formu, derecelendirme ölçeği ve akran değerlendirme formu kullanılarak ölçülebilir. Öğrencilere derste çalınan uşşak makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Öğrencilerin çalgısında uşşak makam dizisini icra edebildiği kabul edilmektedir.

Uşşak makam dizisine yönelik çalışma kâğıtları verilebilir. Şimdiye kadar öğrenilen makamlarla birlikte çeşitli türküler verilerek makamların yazılması istenebilir.

Uşşak makamının özellikle halk arasında yaygın bir şekilde dinlendiği ve icra edildiği türkülerden örnek vererek uşşak makamının hissiyatı üzerine düşünceler alınır. Öğrencilere uşşak makamında kısa, basit bir melodi çalınır. Ardından bu melodiyi dinlerken hangi duyguları hissettikleri sorulur: "Bu melodiyi dinlerken mutlu musunuz yoksa biraz hüzünlü mü hissediyorsunuz?" gibi sorularla köprü kurulur.

Ç.T.7.3.1
Öğrencilerle önce bireysel olarak uşşak makamının dizisini belirlenen tempoda çalarak tanıtılır. Başlangıçta yavaş tempoda çalışılmalı, makamın duygusal ifadesi öğrenciler tarafından hissedilmelidir. Ardından grup olarak birlikte aynı diziyi çalarak çalgı topluluğunun uyumlu bir şekilde çalışması sağlanır (SDB3.1). Yavaş tempodan başlayarak öğrencilerin birbirlerinin temposuna uyum sağlamaları ve doğru teknikle çalmaları beklenir (D12.3). Uşşak makamında bir türkü seçilir. Eser öğrencilere dinletilir ve onların nota kâğıdından eseri incelemeleri istenir (OB9). Öğrenciler nota üzerinden eserin yapısını gözlemler ve eserin çözümlenmesi istenir (KB2.2). Hangi notaların daha uzun veya kısa olduğunu, hangi bölümlerde eserin duygusal yapısının değiştiğini incelemeleri sağlanır. Öğrencilerden eser üzerindeki ezgiyi deşifre etmeleri istenir. Deşifre sürecinde her öğrencinin çalgısına uygun doğru duruş ve tutuş pozisyonu alması sağlanır. Öğrencilerden ölçü ölçü bireysel deşifre yapmaları istenir (E2.2). Bu adımda eser yavaş tempoda parçalar hâlinde çalıştırılır. Öğrencilerin çaldıkları ölçüleri doğru şekilde ve eserin melodik yapısına uygun olarak icra etmeleri sağlanır. Öğrencilerin çalgılarına özgü doğru teknikle çalmaları sağlanır. Öğrencilerin teknik hatalarını gözlemlemek ve geri bildirimde bulunmak için öğretmen belirli aralıklarla her çalgı grubunu ziyaret eder. Öğrenciler, öğretmenden gelen geri bildirimlere göre tekniklerini geliştirirler (D10.1). Bu aşamada çalgıların doğru duruşları, tutuş pozisyonları, sesin düzgün çıkması gibi teknik detaylara odaklanılır (E3.2). Öğrenciler, oluşturulan karma çalgı gruplarında bir araya gelir. Uşşak makamındaki eser yavaş tempoda çalınmaya başlanır. Her öğrencinin çaldığı çalgının doğru bir şekilde duyması ve diğer öğrencilerle uyumlu çalması sağlanır (SDB2.2, D3.4), (SDB2.1). Öğrencilerden müziksel bileşenlere uygun olarak çalınması istenir. Öğrenciler, türküyü sadece teknik olarak değil, aynı zamanda duygusal olarak da doğru bir şekilde yansıtmaya özen gösterirler (KB2.15). Grup çalışmaları bittikten sonra her çalgı topluluğunun şarkıyı çalması istenir. Öğrenciler, tüm çalgı toplulukları bir araya gelerek şarkıyı birlikte çalarlar. Farklı uşşak makamındaki türküler ile de benzer çalışmalar yapılır. Öğrencilere derste çalınan uşşak makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Bu süreçte uşşak makam dizisinin ezgi yapısını desteklemek için grup üyeleri, uygun akorlarla melodiyi takip edebilir. Özellikle eşlik çalan öğrenciler, ezgiyi çalarken akorlar ve armoniler ile şarkıyı zenginleştirebilirler. Gitar, piyano veya kanun gibi armoni sağlayan çalgılar, ana melodinin alt yapısını güçlendirecek şekilde akorlar ekleyerek çalışmalar yapılabilir.

Bu süreçte uşşak makamı dizisindeki türkülerin yavaş tempoda ve küçük bölümlere ayırarak çalışılması istenebilir. Toplu icrada şarkının yapısında köprü bölümleri veya geçişler eklenerek şarkının farklı kısımları birbirine bağlanacak ayrı grup çalışmaları yapılabilir.