4. TEMA: NİHAVEND MAKAMI DİZİSİYLE TOPLU İCRA

SAB11. Müziksel Çalma

E2.2. Sorumluluk

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D12. Sabır

OB9. Sanat Okuryazarlığı

ÇT.6.4.1. Nihavend makamı dizisindeki eserleri toplu çalabilme
a) Nihavend makamı dizisindeki çalınacak eserleri çözümler.
b) Nihavend makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü duruş ve tutuş pozisyonu alır.
c) Nihavend makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü teknikleri kullanır.
ç) Nihavend makamı dizisindeki eserleri toplu çalarken müziksel bileşenleri uygular.

Nihavend Makamı

dizi, makam, nihavend, toplu icra

Temada öğrenme çıktıları; birlikte çalma performans gözlem formu, öğrenci ürün dosyası, öz değerlendirme formu, derecelendirme ölçeği ve akran değerlendirme formu kullanılarak ölçülebilir. Öğrencilere derste çalınan nihavend makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Öğrencilerin nihavend makam dizisini teoride ve çalgısında bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilere nihavend makamına yönelik bilgi ve uygulama düzeylerini ölçebilmek için aşağıdaki sorular sorulabilir:
• Dinlediğiniz nihavend makamındaki türküler nelerdir?
• Nihavend makam dizisini söyleyebilir misiniz?
• Nihavend makam dizisini çalgınızda icra edebilir misiniz?

Öğrencilere halk müziği şarkılarıyla bağlantı kurularak nihavend makamının duygusal yapısına ilişkin sorular sorulur. "Çökertme", "Benim Dünyam" veya yerel türküler üzerinden çalışarak öğrencilerin müziği kendi kültürel bağlamlarına yerleştirmeleri sağlanır. Bu tür şarkılar, makamın duygusal yoğunluğunu günlük yaşamla ilişkilendirir. Nihavend makamı, genellikle halk ve tasavvuf müziğiyle iç içe geçtiği için bu gelenekler tanıtılarak köprü kurulur.

ÇT.6.4.1
Öncelikle öğrencilere nihavend makamı dizisinin temel özellikleri hakkında kısa bir hatırlatma yapılır. Öğrenciler, çalgı gruplarına ayrılır. Her grup farklı bir çalgı grubunu temsil eder. Örneğin bir grup vurmalı çalgılar (davul, darbuka gibi), diğer grup melodik çalgılar (keman, flüt, gitar gibi) ile çalışacaktır. Çalışılacak olan nihavend makamındaki türkü hakkında bilgi verilir ve öğrencilerin parçayı nota üzerinden incelemeleri istenir (KB2.2, OB9). Eserin çözümlenmesi istenir. Bu aşamada türkünün trafiği, ezgi ve ritmin nasıl ilerleyeceği hakkında öğrencilere bilgi verilir. Nota üzerinde yapılan inceleme ile öğrenciler, eserin yapısını kavramaya başlarlar. Öğretmen türküyü yavaşça icra eder ve öğrencilerden ezgiyi bireysel olarak deşifre etmelerini ister (E2.2). Öğrencilerin çalgılarının doğru duruş ve tutuş pozisyonu alması sağlanır. Öğretmen, her grubun tekniklerini kontrol eder ve deşifre sürecine devam edilmesi için gereken yönlendirmeleri yapar. Öğrenciler, her ölçüyü doğru bir şekilde çalmaya odaklanarak ilerlerken öğretmen grupları gezerek her öğrencinin doğru bir teknikle çaldığını kontrol eder. Bu süreçte öğretmen geri bildirimde bulunarak öğrencilerin hatalarını düzeltmelerini sağlar. Teknik düzeltmeler yapıldıktan sonra grup olarak toplu çalma sürecine geçilir. Öğrenciler, öğretmenin belirlediği yavaş tempoda önce parçayı çalmaya başlarlar (D12.3). Bu noktada öğrencilerin birbirleriyle uyum içinde hareket etmeleri çok önemlidir. Öğretmen, grup çalışmalarında öğrencilerin ritmi ve ezgiyi uyumlu bir şekilde takip etmelerine dikkat eder ve her bir öğrencinin diğer çalgılarla uyum içinde çalması gerektiğini vurgular (SDB2.1). Öğrencilerin topluluk olarak çalmaya başladıklarında bir takım gibi hareket etmeleri, birbirlerini dinlemeleri ve müziksel bileşenlere dikkat etmeleri sağlanır (SDB2.2). Belirlenen tempoya ulaşıldığında öğrenciler grup hâlinde canlı performans sergilemeye başlarlar (D3.4). Öğretmen; her grubun çalmış olduğu parçayı değerlendirirken duruş ve tutuş, tekniği doğru uygulama, ezgisel yapı, müzikal ifade gibi unsurları dikkate alır. Öğrencilere derste çalınan nihavent makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Bu süreçte nihavend makamında farklı türküler verilerek düzeye göre oluşturulan farklı çalgı topluluklarıyla çalışılması istenebilir. Nihavend makamındaki şarkılar, duygusal açıdan yükselebilen ve alçalan bölümleri içeren kısımlar, müzikal dinamikler göz önünde bulundurularak grup içerisinde çalışılabilir.

Bu süreçte nihavend makamındaki türkülerin yavaş tempoda çalınması istenebilir. Basitleştirilmiş türküler verilerek çalışmalar yapılabilir. Nihavend makamındaki eserlerde ana tema veya melodinin tekrar edilmesi, şarkının önemli noktalarını vurgulayan grup çalışması yapılabilir.