3. TEMA: ÇARGÂH MAKAMI DİZİSİYLE TOPLU İCRA

SAB11. Müziksel Çalma

E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik, D10. Mütevazılık

OB9. Sanat Okuryazarlığı

Ç.T.5.3.1. Çargâh makam dizisindeki eserleri toplu çalabilme
a) Çargâh makamın dizisindeki toplu çalınacak eserleri çözümler.
b) Çargâh makamındaki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü duruş ve tutuş pozisyonu alır.
c) Çargâh makamındaki eserleri toplu çalarken çalgıya özgü teknikleri kullanır.
ç) Çargâh makamındaki eserleri toplu çalarken müziksel bileşenleri uygular.

Çargâh Makamı Dizisi

çargâh, dizi, makam, toplu icra

Temada öğrenme çıktıları; birlikte çalma performans gözlem formu, performans görevi, öz değerlendirme formu, derecelendirme ölçeği ve akran değerlendirme formu kullanılarak ölçülebilir. Öğrencilerden dörtlü eser örnekleri istenerek bu örneklerin sınıf ortamında sunulması ve eserlerin hangi çalgılardan oluştuğu, müziksel bileşenlerin açıklanması istenen bir performans görevi verilebilir. Derste çalınan eseri ve çalışmaları için öğretmenin verdiği şarkıyı öğrencilerin ikili topluluklar belirleyerek sınıfta çalmaları istenebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Öğrencilerin çargâh makamı dizisini bildiği kabul edilmektedir. Öğrencilerin çalgısında çargâh makam dizisini çalabildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilerin çargâh makam dizisini nota kâğıdına yazması istenir. Öğrencilere çargâh makam dizisine uygun ses aralıklarıyla ilgili sorular sorulur.

Çargâh makamının genellikle pozitif, neşeli ve dinamik bir yapıya sahip olduğundan bahsedilir. Öğrencilere; çargâh makamı, tıpkı güzel bir sabah kahvaltısında güne enerjik bir başlangıç yapmak gibi bir his yaratır. Bir sabah uyanıp güneşin doğuşunu izlerken hissettiğiniz o taze ve neşeli enerji, bu makamın ruhuna oldukça benzer. Bu coşkulu enerjiyle tıpkı o sabahki mutluluğunuz gibi müzikte de aynı dinamizmi yansıtabilirsiniz gibi örnekler verilerek makamın hissi üzerinde durulur. Öğrenciler, bu yapıyı gündelik hayatta kendilerini daha neşeli ve hareketli hissettikleri anlarla ilişkilendirebilirler.

Ç.T.5.3.1
Çargâh makamı dizisinin özellikleri ile ilgili kısa bir açıklama yapılır. Çargâh makam dizisi porte üzerinde gösterilerek hatırlatılır. Çargâh makamı ile ilgili örnekler dinlenir. Öğretmen çargâh makam dizisini icra eder. Öğrencilerin de çalgılarıyla makam dizisini icra etmesi sağlanır. Çalışılacak olan çargâh makamındaki eser tanıtılır. Notaların dağıtılarak incelenmesi ve eserin çözümlenmesi istenir (OB9). Öğretmen eseri icra eder ve öğrencilerden gözlemlemelerini ister (KB2.2). Ardından deşifre sürecine başlanır. Öğrenciler, çalgıya uygun doğru duruş pozisyonunu almalıdır. Bedenlerini aşırı zorlamadan doğal bir pozisyonda olmaları gerektiği vurgulanır. Öğrencilerin ellerinin, kollarının ve vücutlarının rahatça hareket edebileceği bir duruş alması sağlanır (D7.3). Ölçüler hâlinde çalışmalara devam edilirken öğrencilerden eseri hangi teknikle seslendireceklerini belirlemeleri istenir. Çalgıya özgü teknikleri doğru kullanarak deşifre çalınır. Öğrenciler tek tek eseri çalarlar ve öğretmen geri bildirimde bulunur. Öğrenciler, öğretmenden ve arkadaşlarından aldıkları geri bildirimlere göre teknik ve müzikal hatalarını düzeltmeye çalışırlar (E3.2, D10.1) Eserin farklı tempolarda öğretmen eşliğinde deşifre süreci tamamlanır. Öğretmen karma çalgı grupları oluşturur. Öğrenciler, çargâh makamındaki eseri oluşturulan gruplar hâlinde çalarlar. Bu aşamada öğrenciler birbirlerinin çaldığı teknik ve müzikal ifadeleri gözlemlerler (KB2.2, E2.2). Çalışma sırasında birbirlerinin tempo ve dinamik uyumuna dikkat etmeleri istenir (SDB2.1, E2.1). Belirlenen tempoda birlikte çalma süreci gerçekleştirilir (D3.4). Ezgisel yapıya dikkat ederek müziksel bileşenlere uygun çalınması istenir. Öğrenciler, eser üzerinde çalıştıktan sonra gruplar hâlinde canlı performans sergilerler (SDB2.2). Öğretmen hem doğru duruş ve tutuş hem de teknik, ezgisel yapı ve müzikal ifadeye uygunluk dikkate alınarak değerlendirme yapar. Öğrencilere derste çalınan çargâh makamındaki eserleri ve öğretmenin çalışmaları için verdiği eserleri topluluklar hâlinde sınıfta sunmaları istenen bir performans görevi verilebilir. Verilen performans görevi analitik dereceli puanlama anahtarı ve birlikte çalma performans gözlem formu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, birbirlerini değerlendirmeleri için akran değerlendirme formu kullanılabilir.

Bu süreçte öğrenciler, parçayı farklı dinamiklerle çalmayı deneyebilirler. Örneğin ilk bölümde daha yumuşak (piano), ardından daha güçlü (forte) bir şekilde seslendirebilirler. Çargâh makamında farklı türküler verilerek oluşturulan topluluklarla çalınması istenebilir.

Bu süreçte öğrencilerin zorluk yaşadığı belirli bölümler veya teknik kısımlar üzerinde çalışmak için bireysel derslerle rehberlik sağlanabilir. Öğrencilerin zaman ölçülerini ve vurguları doğru bir şekilde çalmalarını sağlamak için ritmik çalışmalar ve egzersizler oluşturulabilir.