2. TEMA: GELENEKSEL MÜZİK TÜRLERİ

SAB10. Müziksel Söyleme

E1.1. Merak, E1.3. Azim ve Kararlılık, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D14. Saygı, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

BSE.8.2.1. Türk halk müziğine ait eserleri seslendirebilme
a) Türk halk müziğine ait eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Türk halk müziğine ait eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Türk halk müziğine ait eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.8.2.2. Yurdumuz ozanları hakkında bilgi toplayabilme
BSE.8.2.3. Türk sanat müziğine ait eserleri seslendirebilme
a) Türk sanat müziğine ait eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Türk sanat müziğine ait eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Türk sanat müziğine ait eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.8.2.4. Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirebilme
a) Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.8.2.5. Askerî müziklere ait eserler seslendirebilme
a) Askerî müzik türlerine ait eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Askerî müzik türlerine ait eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Askerî müzik türlerine ait eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.

Türk Halk Müziği
Yurdumuz Ozanları
Türk Sanat Müziği
Dinî Müzik
Askerî Müzik

artikülasyon, entonasyon, nefes, nota, ozan, rezonans, ses,

Öğrenme çıktıları, performans görevi, bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu, değerlendirme soruları ve kontrol listesi ile değerlendirilebilir. Drama temelli bir performans görevi aracılığıyla öğrencinin düzeyine uygun eserleri seslendirme becerisi izlenebilir. Öğrencinin performansı izlenerek anında geri bildirim verilebilir. Geri bildirimlerde müziksel bileşenlere dikkat edilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencinin halk müziği, sanat müziği, dinî ve askerî müzik türlerini temel düzeyde tanıdığı, bu türlerle günlük yaşamda karşılaştığı ve bazı eserleri dinleyip söyleme deneyimine sahip olduğu ayrıca yurdumuzdaki önemli ozanların varlığından haberdar olduğu, dinî müziklerin törenlerde, askerî müziklerin ise marşlarda ve resmî kutlamalarda yer aldığını bildiği kabul edilmektedir.

Öğrenciye Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî ve askerî müziklerden kısa bölümler dinletilerek hangi türleri daha önce duyduğu, bu türlerle günlük yaşamda nerelerde karşılaştığı ve bu müziklerin hangi etkinliklerde yer aldığı sorularak hazırbulunuşluk seviyesi belirlenebilir. Yurdumuz ozanlarıyla ilgili bildikleri isimler ve eserler hakkında sorular yöneltilerek ön bilgileri ortaya çıkarılabilir. Öğrenciden, bildiği kısa bir halk müziği eserini veya okul şarkısını söylemesi istenir. Bu sırada duruş, nefes kontrolü, ritim takibi, tonlama ve grup uyumu gözlemlenerek seslendirme becerisi değerlendirilebilir. Çalışma sonunda öğrencilerin farklı müzik türlerine dair bilgi düzeyleri, seslendirme performansları ve grup içi etkileşimleri belirlenerek ilgili öğrenme çıktılarına uygun bir öğretim süreci planlanabilir

Öğrenciye halk müziği, sanat müziği, dinî ve askerî müzik türlerinden kısa bölümler dinletilerek hangi türleri daha önce duyduğu, bu türlerle günlük yaşamda nerelerde karşılaştığı ve bu müziklerin hangi etkinliklerde yer aldığı sorulabilir. Yurdumuz ozanlarının fotoğrafları gösterilerek ozanları tanıyıp tanımadığı ve onların hangi eserlerini bildiği üzerine konuşulabilir. Müzik türleriyle ilgili kavram ve görsel eşleştirme etkinliği yaptırılarak türlerin özellikleri tartışılabilir. Bu müziklerin günlük yaşamla ilişkisini ortaya koymak amacıyla törenler, düğünler, camiler, televizyon programları gibi ortamlarda hangi müzik türleriyle karşılaştığı sorularak öğrencinin önceki deneyimleri ile yeni öğrenmeleri arasında bağlantı kurması sağlanabilir.

BSE.8.2.1
Öğrenciye konu ile ilgili ”Türk halk müziği sence nasıl yüzyıllardır varlığını koruyor olabilir?” gibi sorular sorularak konuya ilişkin merak oluşturulur (E1.1). Duygu ve düşünceler sözlü etkileşim yoluyla ifade edilirken öğrencinin çıkarımda bulunması sağlanabilir (SDB2.1, KB2.11). Öğrencinin Türk halk müziğine ait eserleri seslendirmeden önce bedenini ve zihnini söylemeye hazır hâle getirebilmesi amacıyla ses ve nefes egzersizleri yapılır. Ayrıca diyafram kasını çalıştırmaya, vücudun rahatlamasına ve iç dinamiğin sağlanmasına yönelik etkinliklere de yer verilir. Dudak egzersizleri, dil egzersizleri, çene açma ve kapatma egzersizleri, seslendirme sırasında duyguları beden dili ile bütünleştirici çalışmalar (jest, mimik) ve beden hareketlerini kontrol ederek seslendirme sırasında doğru pozisyon almalasını sağlayacak etkinlikler yapılır. Bu sayede öğrencinin Türk halk müziği ile ilgili eserleri seslendirebilmesi sağlanır. Böylece zihinsel ve bedensel enerji en iyi düzeyde kullanılabilir (E3.2), sözsüz mesajlar (duraksama, ses tonundaki duygusal ton, jest, mimik, beden yönelimi, seçilen kıyafetler, esnemek gibi) alınıp verilebilir (SDB2.1). Türk halk müziği ile ilgili eserleri seslendirme sırasında sesin güçlü ve net çıkmasını sağlayacak çalışmalara, seslendirilen eserde duyguların uygun vurgu ve tonlamalarla yansıtılmasını sağlayacak etkinliklere, sözcüklerin net ve anlaşılır bir şekilde söylenmesini (diksiyon ve artikülasyon) sağlayacak egzersizlere, değerlerin içselleştirilmesiyle anlatımı geliştirecek çalışmalara, söyleme tekniklerinin doğru örneklerden dinlenip öğrenilerek uygulanmasına dayanan çalışmalara yer verilebilir. Türk halk müziği türleri (kırık havalar, uzun havalar gibi) hakkında kısa bir bilgiler verildikten sonra dijitalaraçlar kullanılarak bu türlere ait örnek eserlerin kayıtları dinletilir ve bu kayıtlar üzerinden eser analizi yapmaları sağlanır (KB2.20). Türk halk müziği türlerine ait eserleri seslendirmeden önce öğrencinin doğru tonda söylemesine yönelik egzersiz yapması sağlanır. Seslendireceği esere uygun dizi çalışmalarıyla tonlama ve ses aralıkları üzerine alıştırmalar yapılır. Öğrenci eseri seslendirirken (OB9) öğretmen tarafından çeşitli ritim araçları (tef, darbuka, kaşık, marakas gibi) veya melodik enstrümanlarla (bağlama, kaval, piyano, gitar gibi) eşlik edilebilir. Böylece bu süreçte azim ve kararlıkla derse etkin bir şekilde katılım sağlanarak (E1.3) seslendirilen eserler aracılığıyla kültürel etkileşim geliştirilebilir (OB5). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

BSE.8.2.2
Öğrenciden yurdumuz ozanlarını tanıması için Âşık Veysel Şatıroğlu, Neşet Ertaş, Özay Gönlüm gibi sanatçılar hakkında araştırma yapması ve eserlerin notalarından kişisel bir arşiv hazırlaması istenir. Öğrencilere bu sanatçılar hakkında bilgiye ulaşmaları için kullanabilecekleri kaynaklar tanıtılarak bilgi ihtiyacı fark ettirilir (OB1). Örneğin basılı kaynaklar, dijital kaynaklar, uygulamalı kaynaklar veya insan kaynakları hakkında bilgi verilerek öğrencinin istenen bilgiye ulaşmada kullanılacak araçları belirlemesi sağlanır. Öğretmen ve öğrenci arasında sözlü etkileşimin sağlanması amacıyla öğretmen etkin bir şekilde dinlenir (SDB2.1). Öğrencinin belirlenen araçları kullanarak yurdumuz ozanları ile ilgili bilgileri araştırması sağlanır. Böylece emeğe, başarıya, fedakârlığa değer vermeleri (D14.3), sanat ve kültür alanında ülkesini temsil edenleri takdir etmeleri (D19.2) sağlanabilir. Öğretmen, belirlenen bu araçların nasıl kullanılacağına dair rehberlik edebilir. Bu süreçte öğrenci tarafından belirlenen araçlar kullanılarak Âşık Veysel Şatıroğlu, Neşet Ertaş ve Özay Gönlüm gibi sanatçılar hakkında bilgi edinilebilir (OB1), dijital görevler için uygun dijital kaynaklar seçilebilir (OB2), sanatçılarla ilgili görseller kullanılabilir (OB4) ve veri toplanabilir (OB7). Öğrencinin yurdumuz ozanları ile ilgili ulaştıkları bilgileri sınıfta paylaşmaları sağlanır. Ulaşılan bilgilerin kaynakları karşılaştırılabilir (KB2.10), kaynağın güvenilirliği ve toplanan bilgilerin doğruluğu değerlendirilebilir (KB2.8), konu günlük hayattan örneklerle ve deneyimlerle ilişkilendirilebilir (KB2.11). Uygulamalar sayesinde yurdumuz ozanları ile ilgili bilgiler doğrulanabilir, güvenilir bilgiye ulaşma yolları öğrenilebilir. Öğrenci tarafından ulaşılan bilgiler ve eserlerin notaları öğretmenle paylaşılabilir ve doğrulanan bilgiler kişisel arşive kaydedilebilir. Derecelendirme ölçeği ile öğrencilerin yurdumuz ozanları hakkında topladıkları bilgilerin doğruluğu, kapsamı ve sunumu değerlendirilebilir. Öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir.

BSE.8.2.3
Öğrenciye Türk sanat müziği hakkında sorular sorularak konuya ilişkin merak oluşturulur (E1.1). Türk sanat müziği türlerine ait seçkin örneklerin seslendirilebilmesi amacıyla bedenin söylemeye hazır hâle getirilmesine yönelik ses ve nefes egzersizleri, diyafram kasının çalıştırılması, vücudun rahatlaması ve iç dinamizmin sağlanması ile ilgili etkinlikler düzenlenir. Seslendirme öncesinde yapılan nefes çalışmalarıyla öğrencinin sesi uygun ton ve gürlükte kullanmasına yönelik bilgiler, önceki bilgilerle ilişkilendirilerek pekiştirilir (SDB1.1). Öğrencinin seslendireceği eserin sözlerini doğru artiküle etmesini sağlamak için önce sözler öğrenciye okutulabilir. Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesine yönelik çalışmalara yer verilebilir. Böylece, seslendirilen eserin sözlerinin gücü ve önemi fark edilirken duraksama, uygun ses tonu gibi müziksel ifadeler aracılığıyla sözsüz etkileşimin gücü ve önemi de kavranabilir (SDB2.1). Eserler seslendirilirken öğretmen tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeler etkin bir şekilde dinlenerek sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanır (SDB2.1) ve uygun söyleme teknikleri kullanılarak performans sunulabilir (OB9). Türk sanat müziğine ait seçkin örneklerin müziksel bileşenlerinin ayırt edilmesine yönelikolarak seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Örneğin eserin nefes, gürlük hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenlerinin seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenmesi sağlanabilir. Eser içerisindeki müzikal dinamiklere uyularak kuvvetli-hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi unsurları içeren seslendirme çalışmaları yapılabilir. Böylece eserlerin müzikal duyarlılıkla seslendirilmesi sağlanabilir. Karın veya bel çevresine ellerin konulmasıyla diyafram kullanımının kontrol edilmesi sağlanır. Karın ve bel çevresindeki genişleme ve daralmaya odaklanılarak diyafram kasının etkili kullanımına yönelik çaba gösterilebilir, zihinsel ve bedensel enerji en iyi düzeyde kullanılabilir (E3.2), diyafram kasının kullanımında verimini artırılması amacıyla beceri ve bilgilerin bu alana yoğunlaştırılması sağlanabilir (E3.1). Böylece uygun söyleme teknikleri kullanılarak eser müziksel bileşenlere uygun söylenebilir. Eserlerin müziksel bileşenlere dikkat edilerek söylenmesi için eserin seslendirmesi öğretmen rehberliğinde, bağlama, kaval, piyano gibi enstrüman eşliği ile ortak bir şekilde yapılır (SDB2.2). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.
BSE.8.2.4
Öğrenciye ”Dinî müzikler günlük hayatta nerelerde karşımıza çıkar?” ”Dinî müzikler toplumun hangi geleneklerini yaşatıyor olabilir?” gibi sorular sorularak konuya ilişkin merak oluşturulur (E1.1). Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirebilmesi için öğrencinin bedenini söylemeye hazır hâle getirebilmesine yönelik ses ve nefes egzersizleri yapılır. Ayrıca diyafram kasını çalıştırmaya, vücudun rahatlamasına ve iç dinamiğin sağlanmasına yönelik etkinliklere de yer verilir. Seslendirme öncesinde, nefes çalışmaları ile öğrencinin sesini uygun ton ve gürlükte kullanmasına yönelik bilgilerini önceki bilgileriyle ilişkilendirmesi sağlanır (SDB1.1). Dinî müzik türleri (ilahi, ezan, mevlit, tekbir, salâ, kaside, mahya gibi) hakkında kısa bilgiler verildikten sonra dijital araçlar kullanılarak bu türlere ait örnek eserlerin kayıtları dinletilir ve bu kayıtlar üzerinden öğrencinin seslendireceği eserin analizini yapması sağlanır (KB2.20). Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesine yönelik çalışmalara yer verilebilir. Eserin sözlerini doğru artiküle etmelerini sağlamak için önce sözler öğrenciye okutulabilir. Eserdeki müziksel ifadeler (duraksama, uygun ses tonu gibi) kullanılarak sözsüz etkileşimin gücü ve önemi fark edilebilir (SDB2.1). Dinî müzik türlerine ait eserleri seslendirme sırasında ellerin karın veya bel çevresine konulması yoluyla diyafram kullanımının öğrenci tarafından kontrol edilmesi, böylece öğrencinin bu çalışmalarda aktif rol alması sağlanabilir (D3.4). Öğrenci, seslendirme öncesinde eserlerin müziksel bileşenlerini ayırt etmeye yönelik eser inceleme çalışmaları yapması için yönlendirilir. Örneğin seslendirme öncesinde eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri öğretmenle birlikte incelenebilir. Dinî müzik türündeki eserler müziksel bileşenlere dikkat edilerek öğretmen rehberliğinde ve öğrencinin öğretmeni taklit etmesi yoluyla birlikte seslendirilir (SDB2.2). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

BSE.8.2.5
Konuya ilgi çekmek amacıyla ”Askerî müzikler günlük hayatta nerelerde karşınıza çıkar?” ”Askerî müzikler hangi duyguları uyandırır?” gibi sorular yöneltilerek öğrencide merak uyandırılır (E1.1). Askerî müzik türlerine ait eserleri seslendirmeye başlamadan önce öğrencinin bedenini söylemeye hazır hâle getirebilmesi için nefes ve ses egzersizleri, diyafram kasını çalıştırmaya, vücudun rahatlamasına ve iç dinamiğin sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılır. Seslendirme öncesinde, öğrencinin doğru nefes alıp verme tekniklerini öğrenmesi ve sesini uygun ton ve gürlükte kullanabilmesi için daha önce edindiği bilgileri hatırlaması sağlanabilir (SDB1.1). Askerî müzik türleri (mehter marşı, sancak törenmüzikleri gibi) hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, dijital araçlar, kullanılarak bu türlere ait örnek eserler dinletilir. Dinleme sürecinde öğrencinin seslendireceği eserin yapısını anlaması için ritim, hız, nefes, gürlük ve ezgisel yapı gibi müziksel bileşenleri analiz etmesi sağlanabilir (KB2.20). Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesi için çalışmalar yapılır. Doğru artikülasyon sağlamak amacıyla eserin sözleri önce doğru telaffuz edilerek okunabilir. Askerî müziklerde önemli olan disiplin, güç ve birlik duygusu öğrencinin seslendirme sürecine yansıtılabilir. Öğrencinin ellerini karın veya bel çevresine yerleştirmesiyle diyaframın kullanımı kontrol edilir ve öğrencinin aktif olarak çalışmalara katılması sağlanır (D3.4). Askerî müzik türlerine ait eserleri seslendirmeden önce, eserin müziksel bileşenlerini ayırt etmeye yönelik çalışmalar yapılır. Öğrencinin öğretmen rehberliğinde eseri önce dinlemesi, ardından birlikte inceleyerek seslendirme için hazırlık yapılması sağlanır. Son aşamada eser, müziksel bileşenlere dikkat edilerek öğretmen rehberliğinde ve öğrencinin öğretmeni taklit etmesi yoluyla birlikte seslendirilir (SDB2.2). Süreç değerlendirmesi için öz değerlendirme formu, bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve kontrol listeleri kullanılabilir.

Öğrenciden Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî müzik ve askerî müzik türleriyle ilgili kısa bir araştırma yapması istenebilir. Her müzik türünden bir eser seçip sözlerini, hikâyesini ve bestesini incelemesi sağlanabilir. Seçtiği eserleri bireysel olarak seslendirip kaydetmesi ve kayıtlardaki performansını dinleyip nefes kontrolü, artikülasyon, ritim ve entonasyon açısından değerlendirmesi istenebilir. Öğrenim sürecinde seslendirdiği diğer eserleri de kaydederek kişisel bir gelişim arşivi oluşturması teşvik edilebilir. Eserler, sözsüz müzik altyapısı eşliğinde seslendirilebilir. Solunum desteğinin gelişmesini sağlamak amacıyla uzun cümlelere sahip eserler tercih edilebilir. Öğrenciden yurdumuzun ozanları hakkında araştırma yapması istenebilir. Seçtiği ozanların hayatlarını, eserlerini ve müzik anlayışlarını kısa notlar hâlinde derlemesi sağlanabilir. Araştırma sırasında ozanların eserlerinden kısa bölümleri dinlemesi ve bu eserlerde geçen duyguları veya hikâyeleri açıklaması istenebilir. Topladığı bilgileri dijital ortamda veya defterinde düzenleyerek kişisel bir ozanlar dosyası oluşturması teşvik edilebilir. Öğrenci seçtiği bir ozanın eserini seslendirerek kaydedebilir ve bu kaydı dinleyip yorumlayarak seslendirme tekniği ile eserin duygusal yapısını analiz edebilir. Öğrenme süreci boyunca topladığı bilgiler ve ses kayıtlarıyla öğrencinin gelişim sürecini takip edebileceği bir arşiv oluşturması sağlanabilir.

Türk halk müziği, Türk sanat müziği, dinî müzik ve askerî müzik türlerinden birer eser dinletilerek öğrencinin duyduğu çalgıları ve ritimleri fark etmesi sağlanabilir. Dinlediği eserler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları basit cümlelerle ifade etmesi istenebilir. Seslendirme çalışmalarına kolay ve kısa eserlerle başlanarak öğrencinin doğru duruş ve nefes alışkanlıklarını pekiştirmesi desteklenebilir. Eserlerin sözleri yavaş tempoda tekrar ettirilerek artikülasyonun netleşmesi sağlanabilir. Çalıştığı eserlerin sözlerini defterine yazması ve bu eserleri düzenli aralıklarla tekrar ederek öğrenmesini sürdürmesi teşvik edilebilir. Öğrenciden yurdumuz ozanlarıyla ilgili temel bilgileri içeren kısa ve anlaşılır metinleri okuması istenebilir. Ozanların hayatları ve eserleri hakkında hazırlanmış görseller veya kısa videolar izletilerek konuyu pekiştirmesi sağlanabilir. Öğrencinin metinde geçen bilgileri kendi cümleleriyle özetlemesi teşvik edilebilir. Seçtiği bir ozanın eserini dinleyerek sözlerinde hangi duyguların veya olayların anlatıldığını açıklaması istenebilir. Öğrencinin öğrendiği ozanların isimlerini ve eserlerini düzenli olarak bir deftere kaydetmesi sağlanabilir. Bu çalışmaları küçük adımlar hâlinde ilerleterek öğrencinin bilgiyi yavaş yavaş pekiştirmesi desteklenebilir.