1. TEMA: SES EĞİTİMİ

SAB10. Müziksel Söyleme

E1.3. Azim ve Kararlılık, E3.1. Uzmanlaşma, E2.2. Sorumluluk

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D14. Saygı, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık. OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

BSE.8.1.1. Ses eğitiminin temel ögelerini tanımlayabilme
BSE.8.1.2. Düzeyine uygun eserleri ses eğitiminin temel ögelerine dikkat ederek seslendirebilme
a) Düzeyine uygun eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Düzeyine uygun eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Düzeyine uygun eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.8.1.3. Eğitim müziğine katkı sağlamış Türk bestecileri hakkında bilgi toplayabilme
a) Eğitim müziğine katkı sağlamış Türk bestecileri hakkında bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği aracı kullanarak bu besteciler hakkındaki bilgileri bulur.
c) Bu besteciler hakkında ulaştığı bilgileri doğrular.
ç) Ulaştığı bilgileri kişisel arşivine kaydeder.
BSE.8.1.4. Eğitim müziğinde kullanılan şarkıları seslendirebilme
a) Eğitim müziğinde kullanılan şarkıları seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Eğitim müziğinde kullanılan şarkıları seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Eğitim müziğinde kullanılan şarkıları seslendirirken müziksel bileşenleri uygular

Ses Eğitiminin Temel Ögeleri
Ülkemizde Eğitim Müziği

aktarma, anonim, besteci, öykünme, tür

Öğrenme çıktıları, performans görevi, öz değerlendirme formu, değerlendirme soruları ve derecelendirme ölçeği ile değerlendirilebilir. Öğrencilere eğitim müziğine katkı sağlamış Türk bestecileri hakkında açıklayıcı bir görsel materyal hazırlayabilecekleri performans görevi verilebilir.

Öğrencinin temel müzik kavramları (ses, ritim, melodi gibi), doğru nefes alıp verme, uygun duruşun şarkı söylemeye etkisi ve insan vücudunda sesin oluşumunda görev alan organlara ilişkin temel bilgilere sahip olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencinin ses eğitimi hakkındaki bireysel görüşlerini ve deneyimlerini ortaya çıkarmak  amacı ile ”Sesinizi kullanırken zorlandığınız durumlar oldu mu?” ”Şarkı söylerken bedeninizin hangi bölümleri aktif olarak çalışır?” ”Sesinizi korumak için hangi davranışların doğru olduğunu düşünüyorsunuz?” gibi sorular yöneltilebilir. Eğitim müziği nedir?” ”Bildiğiniz Türk bestecileri var mı?” ”Bu bestecilerden hangilerinin çocuk şarkıları veya eğitim müziği eserleri olduğunu düşünüyorsunuz?” ”Daha önce sınıfta öğrendiğiniz veya söylediğiniz şarkılardan hangilerinin bestecisini biliyorsunuz?” gibi sorular aracılığıyla öğrencinin eğitim müziği ve besteciler hakkındaki bilgi düzeyi belirlenebilir.

Öğrenciye ”Şarkı söylerken ve konuşurken sesinizi nasıl kullanıyorsunuz?” ”Bağırdığınızda ya da fısıldadığınızda sesinizde nasıl bir fark hissediyorsunuz?” ”Sesinizi daha güçlü ve net kullanabilmek için günlük hayatımızda neler yapmalısınız?” gibi sorular yöneltilerek öğrencinin günlük yaşamda sesini kullanırken edindiği deneyimler ile ses eğitiminin temel ögeleri (duruş, nefes, ses üretim organları, artikülasyon vb.) arasında bağlantı kurması sağlanabilir. Öğrenciye önceki yıllarda seslendirdiği eserlerden hangilerinin eğitim müziğine örnek olabileceği sorulabilir.

BSE.8.1.1
Ses eğitiminin temel ögelerine (solunum, fonasyon, artikülasyon, rezonans) yer verilir. Öğrencilere temel teknik davranışların bu ögelere göre belirlendiği açıklanır ve bu sayede bilgi ihtiyaçlarını fark etmeleri sağlanır (OB1). Öğrencilere ses eğitiminin temel ögelerini tanımlayabilmeleri için solunum, fonasyon, artikülasyon ve rezonans ile ilgili geçmiş bilgilerine yönelik neler hatırladıkları sorulur. Öğretmenin yönelttiği sorularla duygu ve düşünceler ifade edilebilir (SDB2.1). Başkalarını etkin bir şekilde dinleyerek sözlü etkileşim sağlanabilir (SDB2.1). Önceki bilgiler doğrultusunda akıl yürüterek yapılan çıkarımlar sayesinde ses eğitiminin temel öğeleri tanımlanabilir (KB2.3). Bu doğrultuda öğrencinin çalışmalarda aktif rol alması sağlanır (D3.4). Kavram haritası kullanılarak öğrencinin solunum, fonasyon, artikülasyon ve rezonans öğeleri arasındaki ilişkileri kurma becerisi değerlendirilebilir. Ayrıca Frayer modeli aracılığıyla bu öğelerin tanımı, özellikleri, örnek olan ve olmayan durumları analiz edilir, elde edilen verilere göre geri bildirimde bulunulur.

BSE.8.1.2
Öğrencinin anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserleri seslendirebilmesi için bedenini söylemeye hazır hâle getirmeye yönelik ses ve nefes egzersizleri ile vücudun rahatlaması ve iç dinamiğin sağlanmasına yönelik etkinlikler yapılır. Farklı sürelerde, bağlı ve kesik olmak üzere çeşitli nefes çalışmaları yapılabilir. Yumuşak fonasyonun gerçekleştirilmesine yönelik uygulamalar yapılır. Örneğin öğrenciden ”a, b, c, d, e, f” seslerini bir solukta üç kez tekrarlaması istenebilir. ”ya” hecesi ise belirli bir sayıda (10-15 kez) önce fısıltı, sonra konuşma sesi ve son olarak tek bir nota üzerinden tekrar edilebilir. Entonasyonun geliştirilmesi amacıyla farklı gürlük ve müzikal dinamikler kullanılarak öğrenilen makamsal diziler ve aralıklar aracılığıyla ses alıştırmaları yapılır. Örneğin 6’lı, 7’li ve 8’li aralıklar öğretmen rehberliğinde, piyano eşliğinde yapılabilir (SDB2.2). Rezonans geliştirici ses çalışmaları yapılır. Örneğin yumuşak damağı kullanmaya yönelik ”g” ve ”k”, burun boşluğunu kullanmaya yönelik ”m” ve ”n” seslerini içeren çalışmalar yapılabilir. Öğrencinin önceki bilgileri ile ilişkilendirilerek ayna karşısında bedenin esnemesi, rahatlaması ve iç dinamiğinin sağlanmasına yönelik çeşitli bedensel egzersizler yapılır. Bu çalışmalar vücut rahatlığı ve iç açıklığı sağlamayı amaçlar. Örneğin öğrenciye yoga ve pilates gibi sporların temel egzersizlerinden faydalanarak vücut esnekliği ve iç açıklığı sağlanabilecek hareketler yaptırılabilir. Böylece ayna karşısında doğru duruş sağlanabilir. Seslendirme öncesinde nefes çalışmaları ile öğrencinin sesini uygun ton ve gürlükte kullanmasına yönelik bilgilerini önceki bilgileriyle ilişkilendirmesi sağlanır. Böylece ses, önceki bilgilerle (ses ve nefes egzersizleri, vücudun rahatlaması ve iç dinamiğin sağlanması, sesin uygun ton ve gürlükte kullanılması) ilişkilendirilerek (SDB1.1) zorlanmadan, uygun ton ve gürlükte kullanılır. Öğrencidensolunuma ilişkin özellikleri (diyafram destekli/desteksiz) belirlemesi istenir. Belirlediği özelliklerle ilgili konuşurken ve şarkı söylerken alınan nefesin benzerliklerinin ve farklılıklarının neler olduğu sorulur (KB2.7). Böylece şarkı söylerken gerçekleştirilen solunum denetlenebilir ve doğru soluk alabilmeye yönelik farkındalık artırılabilir. Eser üzerinde belirtilen nefes yerlerine göre seslendirme çalışmaları yapılır. Öğretmenin etkin bir şekilde dinlemesiyle sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanabilir (SDB2.1). Eserdeki müzik cümlelerinin sonlarında solunumda görevli kas gücü (diyafram, bel, sırt, karın kasları) devam ettirilebilir. Öğrencinin sanatsal pratik geliştirmesi ve şarkı söylerken daha iyi performans sergileyebilmesi (OB9) için solunumu geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılabilir. Dilin özelliklerine uygun artikülasyon gerçekleştirmesi için müzikli ve müziksiz artikülasyon etkinliklerine yer verilebilir. Her bir sesle ilgili tekerleme çalışmaları yapılabilir. Örneğin ”k” sesi ile ilgili ”kel kör kirpi” tekerlemesi önce konuşma sesiyle daha sonra tek bir nota sesiyle tekrar edilebilir. Öğrencinin seslendireceği eserin sözlerini doğru artiküle etmesini sağlamak için önce sözler okutulabilir. Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesine yönelik çalışmalara yer verilir. Böylece eserin sözlerinin gücü ve önemi fark edilerek eserdeki müziksel ifadeler (duraksama, uygun ses tonu gibi) kullanılır ve sözsüz etkileşimin gücü ve önemi fark edilebilir (SDB2.1). Eserler seslendirilirken öğretmen tarafından etkin bir şekilde dinlenir, sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanarak uygun söyleme teknikleri kullanılır. Öğrencinin anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserlerin müziksel bileşenlerini ayırt edebilmek amacıyla seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Örneğin eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenebilir. Eseri içerisindeki müzikal dinamiklere uyarak seslendirmeye yönelik kuvvetli-hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi çalışmalar yapılır. Böylece eserler müzikal duyarlılıkla seslendirilir. Nota ile şarkı öğretme yöntemi kullanılarak öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine uygun eserler seçilir ve seslendirilecek eserin önce solfeji yaptırılır. Öğrenci, eserleri seslendirirken öğretmeni tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeleri etkin bir şekilde dinleyip sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlayabilir (SDB2.1). Seslendirme sırasında eller karın veya bel çevresine konarak diyafram kasını kullanmak için gereken çaba, zihinsel ve bedensel enerji en iyi düzeyde kullanılabilir. Diyafram kasını kullanmada verimin artırılması için beceri ve bilgiler bu alana yoğunlaştırılabilir (E3.1). Böylece öğrenci eseri uygun söyleme teknikleri kullanarak müziksel bileşenlere uygun söyleyebilir. Öğrencinin eserleri müziksel bileşenlere dikkat ederek söylemesi için eserin seslendirmesi öğretmen rehberliğinde, piyano eşliği ile ortak bir şekilde yapılır (SDB2.2). Öğrencinin düzeyine uygun eserleri seslendireceği bir performans görevi verilebilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir.

BSE.8.1.3
Öğrenciden eğitim müziğine katkı sağlamış Muammer Sun, Saip Egüz, Erdoğan Okyay, Salih Aydoğan gibi besteciler hakkında araştırma yapması ve bestecilerin eserlerinin notalarından kişisel bir arşiv hazırlaması istenir (E2.2). Öğrenciye bu besteciler hakkında bilgiye ulaşması için kullanabileceği kaynaklar tanıtılarak öğrencinin bilgi ihtiyacı fark ettirilir. Örneğin basılı, dijital, uygulamalı kaynaklar veya insan kaynakları hakkında bilgi verilerek istenen bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirlemesi sağlanır (OB1). Öğrencinin öğretmeni etkin bir şekilde dinlemesiyle sözlü etkileşim sağlanabilir (SDB2.1). Böylece öğrencinin emeğe, başarıya, fedakârlığa değer vermesi (D14.3), sanat ve kültür alanında ülkesini temsil edenleri takdir etmesi (D19.2) sağlanabilir. Belirlenen bu araçların nasıl kullanılacağına dair öğrenciye rehberlik edilebilir. Bu süreçte belirlenen araçlar kullanılarak eğitim müziğinde sözlü müzik dağarcığına katkı sağlamış olan Muammer Sun, Saip Egüz, Erdoğan Okyay, Salih Aydoğan gibi besteciler hakkında bilgiler bulunabilir (OB1), dijital bir görevin yerine getirilmesinde dijital kaynaklar belirlenebilir (OB2), bu besteciler ile ilgili görsellerkullanılabilir (OB4), veri toplanabilir (OB7). Öğrencinin eğitim müziğine katkı sağlamış besteciler ile ilgili ulaştığı bilgileri paylaşması sağlanır. Ulaşılan bilgilerin kaynakları karşılaştırılabilir (KB2.10), kaynağın güvenilirliği ve toplanan bilgilerin doğruluğu değerlendirilebilir (KB2.8), konu günlük hayattan örneklerle ve deneyimlerle ilişkilendirilebilir (KB2.11), uygulamalar sayesinde besteciler ile ilgili bilgiler doğrulanabilir, güvenilir bilgiye ulaşma yolları öğrenilebilir. Ulaşılan bilgiler ve eserlerin notaları öğretmenle paylaşılabilir ve doğrulanan bu bilgiler kişisel arşive kaydedilebilir. Öğrenciye eğitim müziğine katkı sağlamış Türk bestecileri hakkında açıklayıcı görsel materyal hazırlamaya yönelik performans görevi verilir. Derecelendirme ölçeği ile öğrencilerin Türk besteciler hakkında topladıkları bilgilerin doğruluğu, kapsamı ve sunumu değerlendirilebilir. Öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir.

BSE.8.1.4
Öğrenciye eğitim müziğinde kullanılan şarkıların aktarma şarkılar, öykünme şarkılar, anonim ve Türk okul şarkıları olmak üzere dört gruba ayrıldığı bilgisi verilerek bu türlerden örnekler dinletilir. Öğrencinin eğitim müziğinde kullanılan şarkıları seslendirebilmesi için bedenini söylemeye hazır hâle getirebilmesi için ses ve nefes egzersizleri yapılır. Diyafram kasını çalıştırmaya, vücudun rahatlamasına ve iç dinamiğin sağlanmasına yönelik etkinlikler uygulanır. Seslendirme öncesinde nefes çalışmaları ile öğrencinin sesini uygun ton ve gürlükte kullanmasına yönelik bilgilerini önceki bilgileriyle ilişkilendirmesi sağlanır (SDB1.1). Eğitim müziğinde kullanılan eserleri seslendirme sırasında sesin güçlü ve net çıkmasını sağlayacak çalışmalara, seslendirilen eserde duyguların, uygun vurgu ve tonlamalarla yansıtılmasını sağlayacak etkinliklere, sözcüklerin net ve anlaşılır bir şekilde söylenmesini (diksiyon ve artikülasyon) sağlayacak egzersizlere, değerleri içselleştirerek anlatımı geliştirecek çalışmalara, söyleme tekniklerini doğru örneklerden dinleyip öğrenerek uygulayacakları çalışmalara yer verilebilir. Öğrencinin eserleri seslendirmeden önce doğru tonda söylemesine yönelik egzersiz yapmaları sağlanır. Seslendireceği esere uygun gam çalışmalarıyla tonlama ve ses aralıkları üzerine alıştırmalar yapılır. Dijital araçlar kullanılarak öğrenciye manevi değerlerle ilgili eserlerin kayıtları dinletilir ve öğrencinin bu kayıtlar üzerinden analiz yapması sağlanır (KB2.20). Öğrenci eseri seslendirirken (OB9) öğretmen tarafından çeşitli ritim araçları (tef, darbuka, marakas gibi) veya melodik enstrümanlarla (piyano, gitar, flüt gibi) eşlik edilebilir. Böylece bu süreçte azim ve kararlıkla derse etkin bir şekilde katılım sağlanarak (E1.3) seslendirilen eserler aracılığıyla kültürel etkileşim geliştirilebilir (OB5), manevi değerleri ifade eden eserler çok yönlü olarak öğrenilebilir. Seslendirme öncesinde, eğitim müziğinde kullanılan seçkin örneklerin müziksel bileşenlerini ayırt etmeye yönelik eser inceleme çalışmaları gerçekleştirilir. Örneğin eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenebilir. Eseri, içerisindeki müzikal dinamiklere uygun biçimde seslendirmeye yönelik kuvvetli-hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi çalışmalar yapılır. Böylelikle öğrenci, müzikal duyarlılıkla seslendirme yapabilir. Nota ile şarkı öğretme yöntemi kullanılarak öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine uygun eserler seçilir ve seslendirilecek eserin önce solfeji yaptırılır. Öğrenci eserleri seslendirirken öğretmeni tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeleri etkin bir şekilde dinleyip sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlayabilir (SDB2.1). Eserlerin seslendirilmesi, piyano eşliği ile öğretmen rehberliğinde ortak biçimde gerçekleştirilebilir (SDB2.2). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencinin ses eğitimi, eser seslendirme, besteci araştırması ve eğitim müziği repertuvarı konularını bir bütün hâlinde sergilemesi istenebilir. Öğrencinin ses anatomisi posterleri hazırlama, seslendirme teknikleri ile ilgili mini atölye düzenleme, eğitim müziğine katkı sağlayan besteciler hakkında kısa filmler ve panolar hazırlama, eğitim müziği şarkılarından oluşan canlı performans sunma, sergi ve konser gerçekleştirme gibi etkinlikler düzenlemesi sağlanabilir.

Öğrencinin ses eğitimi, şarkı söyleme ve Türk bestecilerini tanıma becerilerini pekiştirmek için ses organlarını tanıtıcı kısa video ve görseller izletilebilir; kolay eserler, yavaş tempoda doğru duruş ve nefes teknikleriyle çalıştırılabilir, bestecilerin fotoğraflarıyla eserlerini eşleştirme etkinlikleri yaptırılabilir.