3. TEMA: SES EĞİTİMİ

SAB10. Müziksel Söyleme

E1.1. Merak, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D14. Saygı, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

BSE.6.3.1. Düzeyine uygun eserler seslendirebilme
a) Düzeyine uygun eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Düzeyine uygun eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Düzeyine uygun eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.6.3.2. Yurdumuza ait müzik türlerinden eserler seslendirebilme
a) Yurdumuza ait müzik türlerinden eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Yurdumuza ait müzik türlerinden eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Yurdumuza ait müzik türlerinden eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.

Eserler Seslendiriyorum
Yurdumuza Ait Müzik Türlerinden Eserler Seslendiriyorum

arpej, askerî müzik, dinî müzik, giderek hızlanma ve yavaşlama, hafif, kuvvetli, legato (legato),
nefes, non legato (non legato), nota, ses, staccato (stakado), Türk halk müziği, Türk
sanat müziği

Öğrenme çıktıları, performans görevi, bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu, değerlendirme soruları ve kontrol listesi ile değerlendirilebilir. Drama temelli bir performans görevi ile öğrencilerin düzeyine uygun eserleri seslendirme becerileri izlenebilir. Öğrencilerin performansları izlenerek anlık geri bildirim verilebilir. Geri bildirimlerde müziksel bileşenlere dikkat edilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin solunumun üç aşaması üzerine kısa, uzun, kesik olmak üzere çeşitli nefes çalışmaları yaptığı, düzeyine uygun eserleri nota süre ve değerlerine uyarak seslendirmeyi bildiği, müzikal duyarlılıkla eserleri seslendirmeye yönelik kuvvetli, hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi çalışmalar yapabildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilere duruşun şarkı söylemedeki etkisine yönelik çıkarımlar yapabilecekleri sorular sorulabilir. Eser seslendirmeye yönelik hangi çalışmaları yaptığı sorulabilir. Öğrenciden bildiği kısa bir şarkıyı söylemesi istenerek ses ve nefes kontrolü, tonlama ve gürlük durumları, kelimeleri net söyleyip söyleyememe düzeyi değerlendirilip ilgili öğrenme çıktısına ve içeriğe göre süreç planlanabilir.

Öğrencilere yurdumuza ait müzik türlerinden bildikleri eserler sorulabilir. Bildikleri eserlere örnek vermeleri istenebilir. Doğru duruş ve nefes tekniklerinin günlük iletişimdeki etkisini fark ettirecek örneklere yer verilebilir. Öğrencilerin yurdumuza ait bir türkünün sözlerini drama yöntemi kullanarak canlandırmaları sağlanabilir. Drama yöntemi ile türkü seslendirilebilir. Öğrencilerden bu türkünün konusu ile hayatları arasında bir bağ kurmaları istenebilir.

BSE.6.3.1
Öğrencilerin anatomik yapılarına ve ses özelliklerine uygun eserlerin seslendirilebilmesi için bedenin söylemeye hazır hâle getirilmesine yönelik olarak ses ve nefes (nefes alıp sayı sayma) egzersizleri, vücudun rahatlaması ve iç dinamizm sağlanmasına yönelik etkinlikler yapılır. Örneğin, staccato, legato, staccato‑legato, legato‑staccato, legato‑staccatolegato gibi çeşitli nefes çalışmaları; nefes alıp sayı sayma [(1,2,3,4,5,6,7,8,9,10), (4 sayı nefes al‑4 sayı nefes tut‑8 sayı nefes ver)] uygulanabilir. Doğru duruşun sağlanabilmesi için yapılabilecekler sorularak konuya ilişkin merak uyandırılabilir (E1.1). Duygu ve düşüncelerin ifade edilmesi sırasında sözlü etkileşim sağlanabilir (SDB2.1). Doğru duruşun sağlanabilmesi amacıyla vücut rahatlığı ve iç açıklığın gerektiği açıklanabilir. Ayna karşısında vücudun esnemesi, rahatlaması ve iç dinamizm kazanmasına ilişkin önceki bilgilerle ilişkilendirme yapılabilir (SDB1.1). Böylelikle mevcut olay, konu veya durum incelenerek hiyerarşik, nedensel ya da mantıksal ilişkiler ortaya konabilir; vücut rahatlığı ve iç açıklık için çeşitli bedensel egzersizler uygulanarak (KB2.13) ayna karşısında doğru duruş sağlanabilir. Ses çalışmaları basit makam dizilerine ait 4’lü ve 5’li ses aralıkları (hicaz 5’lisi) öğretmen rehberliğinde, bir Türk müziği enstrümanı eşliğinde yapılabilir (SDB2.2). Her bir artikülasyon organına ait ses çalışmaları müzikli ve müziksiz yapılır. Örneğin dilini kullanmasına yönelik ”r ” sesi ile başlayan heceler seçilirken dudağını kullanmasına yönelik ”b” sesi ile başlayan heceler seçilebilir. Burun boşlukları ve damağını kullanmaya yönelik rezonans çalışmaları yapılır. Örneğin kapalı ağız ”m” ve ”n” vokalleri ile ses çalışmalarına yer verilerek bu seslerin telaffuzunda burun titreşimi öğrencilere hissettirilerek burun boşluklarını fark edebilmesi sağlanabilir (OB1). Doğru fonasyon ve artikülasyon oluşturulmasına ilişkin arpej, 5’li ve 6’lı aralıklar, yanaşık seslerle legato ve non‑legato çalışmaları öğretmen rehberliğinde, piyano eşliğiyle yapılır. Seslendirme öncesinde nefes çalışmalarıyla öğrencinin sesini uygun ton ve gürlükte kullanmasına yönelik bilgiler, önce öğrenilen bilgilerle ilişkilendirilerek pekiştirilir. Böylelikle sesin uygun ton ve gürlükte zorlanmadan kullanılabilmesi için önceki bilgilerle (ses ve nefes egzersizleri, vücudun rahatlaması, iç dinamizm sağlanması, sesin uygun ton ve gürlükte kullanılması) ilişkilendirilerek kullanılması sağlanabilir (SDB1.1). Öğrencilerin seslendirecekleri eserin sözlerini doğru artiküle etmelerini sağlamak için önce sözler okutulabilir. Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesine yönelik çalışmalara yer verilir. Böylece seslendirilen eserin sözlerinin gücü ve önemi fark edilirken eserdeki müziksel ifadeler (duraksama, uygun ses tonu gibi) kullanılarak sözsüz etkileşimin gücü ve önemi de kavranabilir (SDB2.1). Eserler seslendirildiği sırada öğretmen tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeler etkin bir şekilde dinlenilerek sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanıp (SDB2.1) uygun söyleme teknikleri kullanılabilir. Öğrencinin anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserlerin müziksel bileşenlerinin ayırt edilebilmesine yönelik olarak seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Örneğin eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenebilir. Nota ile şarkı öğretme yöntemiyle öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyine uygun eserler seçilerek seslendirilecek eserin önce solfeji yaptırılır. Öğrenciler eserleri seslendirirken öğretmeni tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeleri etkin bir şekilde dinleyip sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlayabilirler (SDB2.1). Eserler seslendirildiği sırada öğretmentarafından yapılan uyarı ve yönlendirmelerin etkin bir şekilde dinlenilmesi, sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanıp (SDB2.1) uygun söyleme tekniklerinin kullanılması sağlanabilir. Karın veya bel çevresine ellerin konulmasıyla diyafram kullanımının kontrol edilmesi sağlanır. Karın ve bel çevresindeki genişleme ve daralmaya odaklanarak diyafram kasını kullanmak için gereken çabanın, zihinsel ve bedensel enerjinin en iyi düzeyde kullanılması hedeflenebilir (E3.2), diyafram kasının kullanım veriminin artırılması amacıyla beceri ve bilgilerin bu alana yoğunlaştırılması sağlanabilir (E3.1). Uygun söyleme teknikleri kullanılarak müziksel bileşenlere uygun biçimde seslendirme yapılabilir. Eserlerin müziksel bileşenlerine dikkat edilerek söylenmesi için seslendirme öğretmen rehberliğinde, piyano eşliğiyle ortak bir şekilde yapılır (SDB2.2). Düzeyine uygun eserleri seslenedirecekleri bir performans görevi verilebilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir.

BSE.6.3.2
Türk sanat müziği, Türk halk müziği, dinî müzik veya askerî müzik türlerine ait seçkin örneklerin seslendirilebilmesi amacıyla bedenin söylemeye hazır hâle getirilmesine yönelik ses ve nefes egzersizleri, diyafram kasının çalıştırılması, vücudun rahatlaması ve iç dinamizmin sağlanması ile ilgili etkinlikler düzenlenir. Seslendirme öncesinde nefes çalışmalarıyla öğrencilerin sesini uygun ton ve gürlükte kullanmalarına yönelik bilgiler, önceden öğrenilen bilgilerle ilişkilendirilerek pekiştirilir (SDB1.1). Öğrencilerin seslendirecekleri eserin sözlerini doğru artiküle etmelerini sağlamak için önce sözler okutulabilir. Eserin doğru ton ve gürlükte seslendirilmesine yönelik çalışmalara yer verilebilir. Böylece seslendirilen eserin sözlerinin gücü ve önemi fark edilirken eserdeki müziksel ifadeler (duraksama, uygun ses tonu gibi) kullanılarak sözsüz etkileşimin gücü ve önemi de kavranabilir (SDB2.1). Eserler seslendirilirken içinde yaşanılan toplumun millî ve manevi değerleri dikkate alınarak bu değerlere duyarlı davranılabilir (D14.3), ülke varlıklarına sahip çıkılabilir (D19.3). Eserler seslendirildiği sırada öğretmen tarafından yapılan uyarı ve yönlendirmeler etkin bir şekilde dinlenilerek sözlü ya da sözsüz etkileşim sağlanıp (SDB2.1) uygun söyleme teknikleri kullanılarak performans sunulabilir (OB9). Türk sanat müziği, Türk halk müziği, dinî müzik veya askerî müzik türlerine ait seçkin örneklerin müziksel bileşenlerinin ayırt edilmesine yönelik olarak seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Örneğin, eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenlerinin öğretmenle birlikte seslendirme öncesinde incelenmesi sağlanabilir. Eser içerisindeki müzikal dinamiklere uyularak seslendirmeye yönelik kuvvetli‑hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi çalışmalar yapılabilir. Böylelikle eserlerin müzikal duyarlılıkla seslendirilmesi sağlanabilir. Nota ile şarkı öğretme yöntemine göre hazırbulunuşluk düzeyine uygun eserler seçilerek solfeji yaptırılması sağlanır. Karın veya bel çevresine ellerin konulmasıyla diyafram kullanımının kontrol edilmesi sağlanır. Karın ve bel çevresindeki genişleme ve daralmaya odaklanılarak diyafram kasının kullanımı için gerekli çaba, zihinsel ve bedensel enerjinin en iyi düzeyde kullanılması sağlanabilir (E3.2), diyafram kası kullanım veriminin artırılması amacıyla beceri ve bilgilerin bu alana yoğunlaştırılması sağlanabilir (E3.1). Böylelikle uygun söyleme teknikleri kullanılıp müziksel bileşenlere uygun söylenebilir. Eserlerin müziksel bileşenlere dikkat edilerek söylenmesi için eserin seslendirmesi öğretmen rehberliğinde, piyano eşliği ile ortak bir şekilde yapılır (SDB2.2). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencinin dağarcığındaki bir şarkıyı seslendirerek kaydetmesi sağlanabilir. Daha sonra bu kayıt dinlenerek şarkı söylerken solunum desteği ile ilgili performansını analiz etmesi sağlanabilir. Öğrenme sürecinde seslendirdiği türküleri ve şarkıları kayıt altına alarak kişisel arşiv oluşturması sağlanabilir. Eserler sözsüz müzik altyapı kaydı eşliğinde seslendirilebilir.

Öğrencilere seslendirecekleri eserlerin ses kayıtları dinletilebilir. Bu kayıtlar dinletilerek eserleri doğru bir şekilde seslendirebilmeleri için eserlerin söyleniş şeklini taklit etmeleri sağlanabilir. Öğrenme sürecinde seslendirdiği türküleri ve şarkıları kayıt altına alarak kişisel arşiv oluşturması sağlanabilir. Eserler sözlü müzik kaydı eşliğinde seslendirebilir. Öğrencilerin solunum desteği ile sesini uygun gürlükte kullanabilmesine ilişkin kısa müzik cümleleri olan eserler tercih edilebilir.