3. TEMA: SES EĞİTİMİ

SAB10. Müziksel Söyleme

E1.1. Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.2. Odaklanma, E3.3 Yaratıcılık

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Öz Düzenleme, SDB1.3. Öz Yansıtma, SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık

OB1. Bilgi Okuryazarlığı

BSE.5.3.1. Düzeyine uygun eserler seslendirebilme
a) Düzeyine uygun eserler seslendirirken bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Düzeyine uygun eserler seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Düzeyine uygun eserler seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.5.3.2. 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullerde eserler seslendirebilme
a) 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullerdeki eserleri seslendirirken bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullerdeki eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullerdeki eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.5.3.3. Basit makamlarda eserler seslendirebilme
a) Basit makamlarda eserler seslendirirken bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Basit makamlarda eserler seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanır.
c) Basit makamlarda eserler seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.

Eserler Seslendiriyorum
5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik Usullerde Eserler Seslendiriyorum
Basit Makamlarda Eserler Seslendiriyorum

makam, usul

Öğrenme çıktıları, performans görevi, bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve kontrol listesi ile değerlendirilebilir. Drama temelli bir performans görevi ile öğrencilerin düzeyine uygun eserleri seslendirme becerileri izlenebilir. Öğrencilerin performansları izlenerek anlık geri bildirim verilebilir. Geri bildirimlerde müziksel bileşenlere dikkat edilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin açık ve anlaşılır konuşmanın önemini, çevresindeki ritmik sesleri (yağmur damlaları, rüzgârın sesi, saat sesi, kalp atışı gibi) bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilerin hazırbulunuşluk seviyelerini belirleyecek sorular sorulur. Örneğin aksak usullü bir ritim çalınıp ”Bu ritme uygun bir şarkı söyler misiniz ya da bu ritme uygun bir hareket yapabilir misiniz?” diye sorulabilir. İki farklı makamda kısa melodiler çalınarak hangisinin daha neşeli veya hüzünlü olduğu sorulabilir.

Öğrencilere stresli anlarda doğru nefes almanın önemini fark etmek, sağlıklı bir yaşam tarzı ile nefes çalışmaları arasında ilişki kuracakları sorular sorulabilir. Öğrencilerin günlük konuşma yeteneği, sanatsal ifade ve nefes çalışmaları arasındaki bağlantıyı fark etmeleri için örnekler verilebilir.

BSE.5.3.1
Öğrencilerin düzeyine uygun eserler seslendirirken bedenlerini söylemeye hazır hâle getirecek çalışmalara yer verilir. Duruş ve esneme hareketleri, nefes egzersizleri, diyafram kontrolü gibi egzersizler yapılır. Bu çalışmalar yapılırken sahip olunan bilgiler önceki bilgilerle ilişkilendirilebilir (SDB1.1), deneyimler gözden geçirilebilir (KB2.15). Vücut, nefes ve zihin uyumlu hâle getirilerek ses doğru kullanılır ve düzeye uygun eserler seslendirilebilir. Örneğin, solunumun üç aşaması (al‑tut‑ver) üzerine kısa, uzun, kesik olmak üzere çeşitli nefes çalışmaları yaptırılabilir. Fısıltılı sayma, ”s” ve ”z” sesleri ile nefes egzersizleri uygulamalarına yer verilerek öğrencilerin bu çalışmalarda aktif rol almaları sağlanabilir (D3.4). Hece çalışmaları yapılır. Örneğin ”fi”, ”fa” heceleri kullanılarak ses alıştırmalarına yer verilebilir. Öğrencinin bu sesleri çıkarırken hangi artikülatörleri kullandığını fark etmesi sağlanır. Yumuşak üst damağını fark etmesi ve kullanmasına yönelik çalışmalar yaptırılarak şarkı söylerken yumuşak damağını kullanması ve esnetmesi sağlanır. Düzeyine uygun eserleri seslendirirken uygun söyleme tekniklerini kullanacağı çalışmalar yapılır. Eser içerisindeki müzikal dinamiklere uyarak eserleri seslendirmeleri sağlanır. Müzikal duyarlılıkla eserleri seslendirebilmelerine yönelik kuvvetli-hafif, giderek hızlanma ve yavaşlama gibi çalışmalar yapılır. Öğrencinin yumuşak fonasyon gerçekleştireceği uygulamalara yer verilerek mevcut duygu, düşünce ve davranışları incelenebilir (SDB1.3). Öğrencinin düzeyine uygun eserleri seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Örneğin eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel yapı, ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenir. Nota ile şarkı öğretme yöntemi kullanılarak öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyine uygun eserler seslendirmeleri sağlanır. Öğrencilere düzeylerine uygun eserleri seslendirecekleri bir performans görevi verilebilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir.

BSE.5.3.2
Müzikal ifadeyi desteklemek için öğrencilerin dik durarak ve derin nefes alarak müziğe odaklanmaları sağlanır (E3.2). 5/8'lik, 7/8'lik ve 9/8'lik usuller beden perküsyonu yöntemi ile çalışılır. Böylece seslendirilen eserdeki ritim ve melodinin daha rahat takip edilmesi sağlanır. Bedenin doğal bir şekilde müziği yansıtması hem seslendirilen eserin anlamını hem de öğrencinin müzikle bağlantısını güçlendirir. 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullü eserler kulaktan öğrenme yöntemi ile çalışılır. Öğrencilerin nefes egzersizi yapmaları sağlanarak konu ile ilgili bilgilerini sahip olduğu önceki bilgilerle ilişkilendirmelerine imkân sağlanır. (SDB1.2). 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usuldeki şarkıların ritimlerinin doğru şekilde hissedilebilmesi için her usuldeki vurguların güçlü ve zayıf vuruşlarının doğru şeklide vurgulanması sağlanır. Öğrenciler şarkıyı söylerken ritmik vurguları sadece şarkı sözlerinde değil, nefes alıp verirken de hissetmelidir. Vurgulanan yerlerde sesin daha belirgin, güçlü ve net olması sağlanmalı, duraklamalar dikkatle yapılmalıdır. Öğretmen tarafından 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usullerin nasıl yapılandırıldığı ile ilgili bilgiler verilir. Öğrencilerin müzikal bileşenleri (ritim, tempo, dinamikler) tanımaları; 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usuldeki eserlere uygulamalarını sağlayacak çalışmalar yapılır. Örneğin öğrencilere şarkı söylemeden önce beden perküsyonu yaptırarak ritmin ve usulün daha iyi hissedilerek içselleştirilmesi sağlanabilir. Öğrencilerden her bir usulün ritmine uygun olarak basit dans hareketleri veya el çırpma gibi beden hareketleriyle şarkıyı seslendirmeleri istenebilir. Bu etkinlikler sayesinde derskeyifli hâle getirilebilir (E2.5), öğrencilerin şarkıya kendi ifadelerini katmaları sağlanarak yaratıcılıkları geliştirilebilir (E3.3). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

BSE.5.3.3
Türk müziğinin makamsal yapıda olduğuna dikkat çekilerek makamların duygusal ifadeleri üzerine merak uyandırıcı sorular sorulup (E1.1) öğrencilerin duygu ve düşüncelerini fark etmeleri sağlanır (SDB2.1). Öğrencilerin bedenlerini rahatça hareket ettirebilmek için kısa bir ısınma çalışması (boyun, omuz, kol ve bacak germe hareketleri gibi) yaptırılır. Ardından bedenlerini müziğe uyumlu bir şekilde hareket ettirebilmek için hafif ritmik hareketler (ritmik olarak ayaklarını yere vurma, elleriyle ritim tutma) yapmaları istenir. Şarkı söylemeye başlamadan önce ses ve nefes çalışmaları yapmaları sağlanarak öğrencilerin yaş ve ses özelliklerine uygun Türk müziğine ait örnekler çalıştırılır. Öğrencilerin basit makamlarda eserler seslendirirken eseri uygun hız ve gürlükte söylemeleri için kısa cümlelerle nefes kontrolü yapılır. Diyafram çalıştırma egzersizleri uygulanır. Her müziksel ifadenin bir duyguyu temsil ettiği açıklanarak bilgi ihtiyacı fark ettirilir (OB1). Öğrencinin seslendireceği eser ile hissettiği duyguları ifade edebileceği (SDB1.1) çalışmalara yer verilir. Örneğin eserin konusuna uygun kısa bir hikâye girişi verilip öğrenciden eserin sözlerine göre hikâyeyi tamamlaması istenebilir. Böylece öğrencinin yaratıcılığı geliştirilebilir (E3.3), öğretmen etkin bir şekilde dinlenilerek duygu ve düşünceler ifade edilebilir (SDB2.1). Şarkı uygun söyleme teknikleri kullanılarak daha anlamlı bir şekilde yorumlanabilir ve müziksel ifade güçlendirilebilir. Müziksel bileşenlerini (ritim, melodi, tempo, ifade, dinleme gibi) uygulamalı etkinliklerle öğrenmeleri sağlanır. Ritim egzersizlerine, basit makamlarla ilgili kısa melodi tekrarlarına, yavaş ve hızlı söyleme etkinliklerine ve eserin duygusal yapısını hissetmelerine yönelik çalışmalara yer verilir. Öğrencilerin basit makamlarda eserleri müziksel bileşenlere dikkat ederek söylemeleri için öğretmen rehberliğinde, öğrencinin öğretmeni taklit etmesi sağlanarak ortak bir şekilde seslendirme yapılır (SDB2.2). Verilen basit makamlara yönelik (hüseyni 5’lisi) ses çalışmaları yapılarak müziksel bileşenlerin uygulanması sağlanır. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ve değerlendirme soruları ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerin 5/8’lik, 7/8’lik ve 9/8’lik usulleri ”ta”, ”ti” gibi basit hecelerle ritmik okuma çalışmaları
yapılabilir. (5/8: ”ta-ta-/ti-ti-ti” 7/8: ”ta-ta-ta/ti-ti/ti-ti” 9/8: ”ta-ta/ta-ta/ta-ta/ti-ti-ti” gibi).
Basit makamlarla ilgili doğaçlama çalışmaları, dinleme ve analiz çalışmaları yapılabilir. Öğrencilere basit makamlarda eserler dinletilerek eserlerin hangi usul ve makama ait olduğunu
tahmin etmeleri istenebilir.

Öğrencilere basit makamda bir eser dinletilebilir. Ritim, usul ve duraklamalar gibi makamsal ögeler hakkında basit açıklamalar yapılarak öğrencilerin eserlerin söyleniş şeklini taklit etmeleri sağlanabilir. Dinledikleri eseri kâğıt üzerinde resim veya şekillerle ifade etmeleri istenebilir.