2. TEMA: SES EĞİTİMİ

SAB10. Müziksel Söyleme

KB1. Temel Beceriler

E1.1. Merak, E1.5. Kendine Güvenme, E2.5. Oyunseverlik, E3.2. Odaklanma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Öz Düzenleme, SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB3.1. Uyum, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk, D13. Sağlıklı Yaşam

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

BSE.1.2.1. Konuşmada ve şarkı söylemede solunumun önemini açıklayabilme
BSE.1.2.2. Düzeyine uygun eserleri seslendirebilme
a) Anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserleri seslendirmek için bedenini söylemeye hazır hâle getirir.
b) Anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserleri seslendirirken uygun söyleme teknikleri kullanır.
c) Anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserleri seslendirirken müziksel bileşenleri uygular.
BSE.1.2.3. Yalın ve kısa tekerleme çalışmaları yapabilme

Solunumun Önemi
Eserler Seslendiriyorum
Tekerleme Çalışmaları

artiküle, doğru duruş, nefes, ses, solunum

Bu temanın öğrenme çıktıları, performans görevi, öz değerlendirme formu, değerlendirme soruları, gözlem formu, kontrol listesi ve bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Drama temelli bir performans görevi ile öğrencilerin düzeyine uygun eserleri seslendirme becerileri izlenebilir. Öğrencilerin performansları izlenerek anlık geri bildirim verilebilir. Geri bildirimlerde müziksel bileşenlere dikkat edilir. Bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile süreç değerlendirmesi yapılabilir. Aynı zamanda her bir aşama kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

Nefes alıp vermenin yaşamak için doğal bir gereksinim olduğunu, eğik durduklarında ya da yanlış oturduklarında kendilerini rahatsız hissettiklerini bildikleri kabul edilmektedir.

Solunumun önemi hakkında ve doğru duruşun şarkı söylemedeki etkisine yönelik çıkarımlar yapabilecekleri sorular sorulabilir. Öğrenciden bildiği kısa bir şarkıyı seslendirmesi istenebilir. Bu etkinlik sırasında öğrencinin ses ve nefes kontrolü, tonlaması ve sesinin gürlük durumu gözlemlenir. Ayrıca kelimeleri doğru ve anlaşılır bir şekilde söyleyip söylemediği değerlendirilir. Elde edilen gözlemler doğrultusunda ilgili kazanımlara uygun olarak ders planlanabilir
.

Günlük yaşamda oyun oynarken, dans ederken ya da spor yaparken nefes kontrolünün önemli olduğu vurgulanabilir. Okul çantasını taşırken, masada yazı yazarken ya da yemek yerken vücut duruşuna dikkat etmenin ne kadar önemli olduğu vurgulanabilir
.

BSE.1.2.1
Solunumun günlük yaşamda konuşma ve şarkı söylemedeki önemi, uzun cümleler veya zor ifadeleri söylerken nefesin yetmemesi gibi zorluklar ile ilişkilendirilerek açıklanabilir. Örneğin bir sunum sırasında nefes iyi ayarlanmadığında cümlelerin sonunda ses zayıflar ve konuşmanın akıcılığı bozulur. Şarkı söylerken nefes kontrolü kaybedildiğinde notalar tam ve etkili bir şekilde çıkarılamaz. Bu açıklamalarla solunumun hem konuşmada hem de şarkı söylemede ifadeyi güçlendirmek için ne kadar önemli olduğunu öğrencinin anlaması sağlanır. Bu sayede, solunumun öneminin kavranması için gerekli çabanın ve zihinsel, bedensel enerjinin en iyi düzeyde gösterilmesi (E3.2), hedeflerle ilgili eylemlerin pratikte uygulanabilmesi (SBD1.2), solunumun önemiyle ilgili gözlemlerin önceki bilgilerle ilişkilendirilmesi (SDB1.1) ve deneyime dayalı çıkarımlar yapılması sağlanabilir (KB2.15). Çeşitli solunum tekniklerinden faydalanarak (derin nefes alma, hızlı nefes verme gibi) öğrencinin solunumun vücuduna nasıl etki ettiğini fark edeceği çalışmalar yapılır. Şarkı söyleme veya uzun bir konuşma sırasında nefes kontrolü uygulanarak solunumun ses kalitesine ve dayanıklılığa etkisi gözlemlenebilir (KB2.16). Bu sayede solunumun önemi hakkında ulaşılan bilgiler kullanılarak çıkarımlar yansıtılabilir (OB1). Şarkı söyleme ve konuşmada solunumun önemine dair yargıda bulunulurken sesin kalitesi, dayanıklılığı ve kontrolü konularına odaklanmaları sağlanıp (E3.2) solunumun önemi ile ilgili çeşitli örnekler yaptırılabilir. Örneğin öğrencinin sınıfta şiir okumasına fırsat verilip uzun cümleleri rahatça ifade edebilmek için doğru nefes alınması gerektiği fark ettirilebilir. Sunum sırasında öğrencinin solunumu doğru ayarlanarak uzun cümleler bölünmeden ve ses kesintisiz kullanılarak daha etkili konuşması sağlanabilir. Bu deneyim ile konuşmada ve şarkı söylemede solunumun öneminin açıklanması sağlanabilir. Süreç, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir.

BSE.1.2.2
Nefes çalışmaları yapmak, şarkı söyleme veya konuşma sırasında daha iyi performans sağlamak için önemlidir. Bunun için öğrencilere çiçek koklama, köpek nefesi taklidi yapma, balon şişirme, mum üfleme, fısıltılı sayma, ”s” ve ”z” sesleri ile nefes egzersizleri yapma gibi etkinlikler, nefes çalışmaları yaptırılarak öğrencilerin bu çalışmalarda aktif rol almaları sağlanır (D3.4). Şarkı söylemenin sadece sesini doğru kullanmak değil aynı zamanda bedensel bir davranış olduğuna dikkat çekilerek (E1.1) öğrencinin şarkı söylemek için bedensel olarak hazır hâle gelmesini sağlayacak etkinliklere yer verilir. Örneğin boyun ve omuz gevşetme hareketleri, çene açma ve kapatma hareketleri, yüz kaslarını hareketlendirme egzersizleri, omurga duruşunu güçlendiren hareketler yaptırılarak bedensel hareketlerini belirlemesi sağlanır (KB2.4). Böylece öğrencilerin çalışmalarında uygun çözümü uygulaması ve uygulanan çözümün etkililiğini değerlendirmesi sağlanabilir (SDB3.3). Doğru duruş ve pozisyonun şarkı söyleme üzerindeki etkisini fark ettirici çalışmalara yer verilir. Öğrenciye doğru ve yanlış duruşta şarkı söyletilebilir. Örneğin önce başını öne eğip karnına bakarak şarkı söylemesi istenebilir. Daha sonra başını dik tutup karşıya bakarak şarkı söylemesi istenebilir. Bu sayede duruşları arasındaki farkın çıkardığı sesin kalitesine etkisini dinleyerek belirlemesi sağlanır (KB2.2). Doğru duruşta sesin daha güçlü, temiz ve net çıktığı gözlemlenerek doğru duruş ile güzel şarkı söyleme ilişkisi kurulabilir. Böylelikle anatomik yapısına ve ses özelliklerine uygun eserlerin seslendirilmesi için bedenin söylemeye hazır hâle getirilmesi sağlanabilir. Ses sağlığı açısından bağırmadan ve sesi zorlamadan şarkı söylemenin önemi hem teorik hem de uygulamalı olarak anlatılarak bilgi ihtiyacı fark ettirilir (OB1). Sesin doğru ton ve gürlükte kullanılması çalışmalarına yer verilir. Örneğin öğrencilerden önce hafif bir sesle konuşmaları daha sonra bu sesi biraz daha yükselterek konuşmaları istenebilir. Bu sayede öğrenciler tarafından sesin gürlüğünün kontrol edilmesinin öğrenilmesi (SDB1.1), sesin uygun ton ve gürlükte kullanılması, duygu ve düşüncelerin fark edilerek (SDB2.1) ifade edilmesi beklenebilir. Örneğin öğrencinin ”do-re-mi-fa” gibi bir diziyi önce yumuşak, sonra biraz daha gür bir şekilde seslendirmesi istenebilir. Bu gibi uygulamalarla öğrencilerin ses tellerini zorlamadan şarkının farklı tonlarını deneyimlemeleri, ses sağlığı bilincinin geliştirilmesi (D13.2), sesin daha kontrollü ve etkili kullanması sağlanır. Ali Baba'nın Çiftliği adlı şarkı seslendirilerek seslerini uygun ton ve gürlükte kullanmaları sağlanabilir. Bunun için şarkıya başlamadan önce öğrencilerden derin bir nefes almaları istenip şarkının giriş (Ali Baba'nın bir çiftliği var.) kısmının yumuşak ve doğal bir tonda çıkması sağlanabilir. Daha sonra şarkının hayvan seslerinin olduğu bölümlerde öğrencilerin biraz daha enerjik ama yine de kontrollü bir gürlük kullanmaları istenebilir. Örneğin ”Mööö-mööö!” diye inek sesi taklit edilirken gürlüğü biraz artırıp azaltarak sesin daha belirgin çıkması sağlanabilir. Hayvan seslerinin vurgulu yapılması, şarkının eğlenceli (E2.5) ve dikkat çekici olmasını sağlayabilir. Böylece öğrencilerin seslerini uygun ton ve gürlükte kullanmayı öğrenmeleri amaçlanır. Bu ve buna benzer şarkıların çalışılmasıyla ses kontrolü ve ifade gücü kazandırılabilir, şarkı söylemenin eğlenceli yönü keşfedilebilir ve değişimin gerektirdiği adımları atmaya yönelik istekli olunması sağlanabilir (SDB3.1). Böylece anatomik yapıya ve ses özelliklerine uygun eserlerin seslendirilmesi sırasında uygun söyleme tekniklerinin kullanılması sağlanabilir. Eserlerin müziksel bileşenlerinin ayırt edilmesi için seslendirme öncesinde eser inceleme çalışmaları yapılır. Eserin nefes, gürlük, hız, ezgisel ve ritmik yapı gibi müziksel bileşenleri seslendirme öncesinde öğretmenle birlikte incelenir. Öğrencilerin eserleri müziksel bileşenlere dikkat ederek söylemeleri için eser öğretmen rehberliğinde öğrencinin öğretmeni taklit etmesi sağlanarak ortak bir şekilde seslendirilebilir (SDB2.2). Düzeyine uygun eserleri seslenedirecekleri bir performans görevi verilebilir. Süreç, dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.

BSE.1.2.3
Basit ve tekrar eden kısa tekerleme seçimleri yapılır. Seçilen bir tekerlemede yavaş ve net söyleme, hız ve ritmi yavaşça artırma ve el çırparak eşlik etme çalışmaları yaptırılır. Bu çalışmalar hem bireysel hem de gruplar hâlinde uygulandığında öğrencilerin ortak hedeflere ulaşmak için arkadaşlarıyla dayanışma içinde olmaları (D4.1), tekerleme çalışmalarını daha keyifli ve eğlenceli hâle getirmeleri (E2.5), kişi ve gruplarla iş birliği yapabilmeleri, ortak hedefleri doğrultusunda takım oluşturabilmeleri ya da var olan bir takıma/gruba dâhil olarak (SDB2.2) artikülasyon becerilerini pekiştirmeleri sağlanabilir. Öğrencilerin yalın ve kısa tekerlemeleri doğru artiküle ederek (OB9) konuşma ve şarkı söyleme becerilerini geliştirmeleri, seslerin doğru kullanımı konusunda öz güvenlerini (E1.5) artırmaları sağlanır. Süreç, gözlem formu veya kontrol listesi ile değerlendirilebilir.

Öğrencilere farklı nefes teknikleri (yavaş, hızlı, kesik kesik, derin, kısa gibi) uygulatılarak hangi yöntemin kâğıdı, balonu veya tüyü daha uzağa götürdüğünü karşılaştırmaları sağlanabilir. Nefesin gücü hakkında çıkarımlarda bulunmaları istenebilir. Öğrencilere yavaş ve derin nefes aldıklarında veya hızlı nefes verdiklerinde bedenlerinde nasıl değişiklikler olduğunu hissetmeleri için gözlem yaptırılabilir. Kalp atışları, enerji seviyeleri ve konuşmalarındaki değişiklikleri fark etmeleri sağlanabilir. Öğrencilerden düzeyine uygun eserleri seslendirirken nefes egzersizleri, gevşeme hareketleri, vurgu ve tonlama çalışmaları yapmaları istenebilir. Öğrencilerin belirlenen bir şarkıyı ritmik nefes alarak basit beden hareketleri ve mimiklerle seslendirmeleri ve seslendirme sürecini video ile kaydetmeleri sağlanabilir. Kaydın ardından öğrencilerin performanslarını analiz etmeleri sağlanabilir.

Solunum ile ilgili görsel destekler (video vb.) kullanarak somut ve eğlenceli materyaller (afiş, kavram haritası gibi) hazırlanabilir. Öğrencilere hafif bir kâğıt parçasını veya tüyü üfleyerek masanın karşısına kadar götürme oyunu oynatılabilir. Böylece nefeslerini kontrollü kullanmaları sağlanabilir. Öğrencilere balon şişirme etkinliği yaptırılarak derin nefes alıp vermenin önemi gösterilebilir. Öğrencilerin öğrenme sürecinde seslendireceği eserler ve tekerlemeler hikâyelerle pekiştirilebilir. Sık sık geri bildirimler verilerek öğrenme süreci desteklenebilir.