1. TEMA: SES KAYNAKLARI

KB1. Temel Beceriler, KB2.4. Çözümleme, KB2.5. Sınıflandırma

E1.1. Merak, E2.5. Oyunseverlik, E3.3. Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.1. İletişim, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

BSE.1.1.1. İşittiği tüm seslerin bir kaynağı olduğunu fark edebilme
BSE.1.1.2. Çevresinde duyduğu sesleri sınıflandırabilme
a) Çevresinde duyduğu seslere ilişkin değişkenleri belirler.
b) Çevresinde duyduğu sesleri ayırır.
c) Çevresinde duyduğu sesleri kaynağına göre tasnif eder.
ç) Çevresinde duyduğu sesleri kaynağına göre isimlendirir.
BSE.1.1.3. Doğadan, çevreden ve nesnelerden duyduğu sesleri taklit edebilme
BSE.1.1.4. Çevresinde duyduğu düzenli, düzensiz, uyumlu ve uyumsuz sesleri çözümleyebilme
a) Çevresinde duyduğu düzenli, düzensiz, uyumlu ve uyumsuz sesleri belirler.
b) Çevresinde duyduğu düzenli, düzensiz, uyumlu ve uyumsuz sesler arasındaki ilişkiyi
belirler.
BSE.1.1.5. Kendi sesinin özelliklerini tanıyabilme

Sesin Kaynağı
Sesleri Sınıflandırıyorum
Sesleri Taklit Ediyorum
Çevremizdeki Sesler
Sesimi Tanıyorum

doğal ses, düzenli ses, düzensiz ses, gür ses, hafif ses, insan sesi, işitme, ses, ses kaynakları,
taklit etme, yapay ses

Öğrenme çıktıları, performans görevi, gözlem formu, kontrol listesi, dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir. Öğrencilere ses kaynakları ile ilgili açıklayıcı bir görsel materyal hazırlayabilecekleri performans görevi verilebilir.

Öğrencilerin ses ve sessizlik kavramını bildikleri kabul edilmektedir. Öğrencilerin sesin ne olduğunu ve bedenini oluşturan parçaların neler olduğunu bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin duyduğu sesleri tanıma ve ilişkilendirme becerisini ortaya çıkaran sorular sorulur. ”Bu sesi tanıyor musun?” ”Bu sesi hangi varlıkla ya da olayla ilişkilendirebilirsin?” gibi sorular ile öğrencilerin hazırbulunuşluk seviyeleri belirlenebilir. Öğrenciye bedenini ve sesinin kaynağını keşfetmesi için sorular yöneltilir. ”Sesimiz, vücudumuzun hangi bölümünden çıkar?” ”Herkesin sesi aynı mıdır?” ”Sence herkesin sesi aynı mı?” gibi sorularla hazırbulunuşluk seviyeleri belirlenebilir.

Öğrencilerin mevcut bilgi ve deneyimlerini kullanmalarına fırsat vermek için sesleri ayırt etme ve taklit etme gibi temel becerileri yaşantılarından yararlanarak örneklemeleri istenebilir. ”Sabah uyandığında duyduğun ilk ses neydi?” ”Etrafında hangi sesleri duyuyorsun?” ”Evdeki saatlerden çıkan sesleri fark ettiniz mi?” ”Bu sesler canlı varlıklardan mı, cansız varlıklardan mı geliyor olabilir?” ”Günlük yaşamda sıkça karşılaştığınız araçların çıkardığı sesler nasıl duyulur?” ”Yakın çevrenizde duyduğunuz bir sesi seçiniz. Bu ses size hangi duyguları çağrıştırıyor?” ”Bu sesleri çıkaran şey canlı mı cansız mı?” ”Bir arabanın sesi nasıl çıkar?” ”Çevrenizde duyduğunuz seslerden birini düşünün. Bu sesin size neler hissettirdiğini anlatabilir misiniz?” gibi sorular sorularak işittiği seslerin kaynakları hakkındaki görüşlerini ifade etmeleri sağlanabilir. Sesin tınısını günlük yaşamdaki konuşmasıyla ilişkilendireceği örneklere yer verilebilir. Farklı tonlarda (neşeli, üzgün, heyecanlı gibi) hikâyeler anlatılarak öğrencilerin sesin tonlarını günlük duygularla ilişkilendireceği çalışmalara yer verilebilir.

BSE.1.1.1
Öğrencilerin işittiği tüm seslerin bir kaynağının olduğunu fark etmelerine yönelik etkinlikler yapılır. Bunun için hikâye ve senaryolardan yola çıkılarak doğadaki ve çevresindeki sesleri fark edebilmelerine yönelik sorulara yer verilebilir. Yaprak hışırtı sesi dinletip ”Bu ses sana daha önce duyduğun bir sesi hatırlatıyor mu?” ”Bu ses, kâğıdı buruşturduğumuzda çıkan sese benziyor mu?” gibi sorular sorulabilir (E1.1). Böylece öğrencilerin duydukları seslerin bir kaynaktan geldiğinin fark edilmesi (OB1), çevrelerindeki seslerin daha bilinçli dinlenmesi yoluyla işitsel algılarının geliştirilmesi ve eski deneyimlerinin yeni duydukları seslerle ilişkilendirilmesi sağlanır. Süreç, gözlem formu veya kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir (SDB1.1). Sesin oluşumuyla ilgili somut, görsel ve işitsel örnekler sunularak sesin geldiği kaynağı fark edip gerçeği arayacağı (E3.4) uygulamalara yer verilir. Ses dedektifi oyunu oynamaları sağlanabilir. Öğrencilere dedektif şapkası taktırılıp sınıfta veya çevrede ses kaynaklarını bulmaları istenebilir ( ”Bana metal kaşıktan çıkan bir ses bulun.” ”Bana bir rüzgâr sesi duyurun.” ”Bir insan sesi çıkarın.” gibi). Bunun gibi etkinliklerle öğrencinin yaptığı çalışmalarda aktif rol alması sağlanarak (D3.4), ders oyunlaştırılıp eğlenceli ve keyifli hâle getirilir (E2.5). Öğrencilere ses kaynakları ile ilgili açıklayıcı görsel materyal hazırlamaya yönelik performans görevi verilir. Verilen örneklemeler ve uygulamalar aracılığıyla öğrencinin duyduğu sesleri fark etmesi, bu sesler arasında sebep-sonuç ilişkisi kurması ve her sesin bir kaynağı olduğuna dair yargılarda bulunarak bu yargıların dayanaklarını keşfetmesi (SDB3.3) sağlanabilir. Süreç, gözlem formu, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir
.

BSE.1.1.2
Öğretmen tarafından doğal ses ve yapay ses kavramları açıklanır (SDB2.1). Çevresinde duyduğu seslerin hangilerinin doğal, hangilerinin yapay ses kaynağı olduğunu belirleyebileceği dinleme ve tanıma etkinliklerine yer verilir. Doğal seslere (hayvan, doğa, insan sesi) ve yapay seslere (motorlu araçlar, televizyon, radyo gibi) örnekler verilerek bu seslerin hangilerinin doğal, hangilerinin yapay olduğu ayrılabilir (OB1). Ses kaynaklarına ilişkin sorular sorulur. ”Bu ses bir insan etkileşimiyle mi, yoksa doğada kendiliğinden mi oluştu?”, ”Bu ses doğal mı yoksa yapay mı?” gibi sorularla öğrencilerin duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri sağlanabilir (SDB2.1). Böylelikle öğrencilerin ses kaynaklarını ayırt etmeleri sağlanabilir. Dinleme, tanıma ve gözlem çalışmaları yapılarak, soru cevap teknikleri uygulanarak, doğal ve yapay sesler karşılaştırılarak (KB2.10) çevrede duyulan seslerin hangilerinin doğal ses, hangilerinin yapay ses olduğu sınıflandırılabilir (OB1), doğal ses ve yapay seslerle ilgili çıkarım yapılabilir, yargıda bulunulabilir (KB2.11). Süreç dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir
.

BSE.1.1.3
Öğrencilerin doğadan, çevreden ve nesnelerden duyduğu sesleri taklit edeceği çalışmalara yer verilir. Öğrencilerin önce sesini duyduğu, sonra ismi verilen, daha sonra da kendi seçtiği varlıkların seslerini taklit etmeleri sağlanabilir. Öğrencinin bu sesleri taklit ederken yaratıcılığı ve dikkati geliştirilip (E3.3) işitsel algısı ve ifade becerileri güçlendirilebilir. Süreç dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir.
BSE.1.1.4
Ses ve sessizlik kavramları üzerinde durularak ”düzenli-düzensiz ses”, ”uyumlu-uyumsuz ses” kavramları açıklanır. Örneğin kalp atışı, saatin tik tak sesi, metronom sesi gibi seslerin düzenli ses; trafik gürültüsü, yaprakların rüzgârdaki hışırtısı gibi seslerin düzensiz ses; bir şarkıdaki enstrümanların uyumu, kuşların cıvıltısı gibi seslerin uyumlu ses; farklı frekanslarda çalan enstrümanların ve aynı anda bağıran insanların seslerinin uyumsuz sesler olduğu açıklanır. Öğrencinin açıklamaları ve verilen örnekleri etkin bir şekilde dinlemesi sağlanarak (SDB2.1) çevresinde duyduğu seslere ilişkin değişkenleri belirlemesi beklenebilir. Öğrencilere çevrelerindeki düzenli (enstrüman sesleri gibi) ve düzensiz ses (trafik sesi, iş makinaları), uyumlu (ritmik ve melodik olarak) ve uyumsuz ses örnekleri dinletilerek merak uyandırılır (E1.1). Öğrenciler bu sesleri tanıyıp ayırt etmeye, aralarındaki ilişkiyi çözümlemeye ve gerçeği bulmaya teşvik edilebilir (E3.4). Süreç dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir.

BSE.1.1.5
Kendi bedenini ve sesini tanıması, fizyolojik özelliklerini keşfetmesi için öğretmen tarafından ”Nefes alıp verirken bedenin nasıl hareket ediyor?” ”Ses nasıl oluşur?” ”Konuşurken elini göğsüne koyduğunda ne hissediyorsun?” ”Sesin ince mi kalın mı?” gibi sorular sorularak (E1.1) öğrenci ile sözlü etkileşim sağlanır (SDB2.1). Bu sayede öğrencinin sesinin özellikleri hakkında mantıksal ilişkilerin ortaya konulması ve ses kaynakları ile ilgili sahip olunan önceki bilgilerle (doğal ses-yapay ses) kendi ses özelliklerinin ilişkilendirilmesi sağlanabilir (KB2.11). Her insan sesinin kendine has özelliklerinin olduğu ve insanın kendi sesini sevmesinin önemi vurgulanarak, öğrenme sürecinde kendi potansiyeline güvenmesi sağlanarak (SDB1.1) içsel motivasyon yolları geliştirilir (D3.1). Drama yöntemi ve oyunlardan yararlanarak (E2.5) sesin niteliklerine göre (hafif, gür, farklı ses ve tınılarda) seslendirme çalışmalarını sergilemesi sağlanabilir (OB9). Böylece öğrencinin hayatı estetik unsurlarla zenginleştirilebilir (D7.3). Süreç öz değerlendirme formu ve değerlendirme soruları ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerden çevrelerinde duydukları sesleri listelemeleri ve bu sesleri yapay veya doğal ses olarak sınıflandırmaları istenebilir. Öğrencilerden ”doğa orkestrası” kurmaları istenerek uyumlu seslerle melodi oluşturmaları beklenebilir. Öğrencilerden kendi hikâyelerini oluşturmaları ve bu hikâyelerde geçen sesleri taklit etmeleri istenebilir. Öğrencilere farklı ses yoğunluklarında (hafif, gür) ve farklı tınılarda çeşitli müzikler dinletilebilir. Her bir müzik ya da ses parçası dinlendikten sonra öğrencilerden bu seslerin kendilerinde uyandırdığı duygu ve imgelerden yola çıkarak bir resim çizmeleri istenebilir.

Öğrencilere ses kaynaklarına yönelik çeşitli videolar izletilebilir.Ses kaynağını çok belirgin bir yere koyarak sesin kolayca bulunması sağlanabilir. Doğal ve yapay sesleri ayırt edebilmeleri için görsel kartlar ( bir kuş veya araba) kullanılabilir. Öğrencilere içerisinde doğa olaylarının geçtiği bir hikâye okunabilir. Öğrencilerden bu hikâyede geçen sesleri taklit etmeleri istenebilir. Sadece hoş ve uyumlu sesleri dinletip bu seslerin kaynağını tahmin etmeleri sağlanabilir. Somut materyaller kullanarak ses çalışmaları yapmaları sağlanabilir. Öğrenciye farklı büyüklüklerde renkli bloklar verilerek ondan gür sesler için büyük bir blok, hafif sesler için küçük bloklar kullanması istenebilir. Duyduğu seslere uygun blokları önceden belirlenmiş alana bırakması sağlanabilir.