5. ÜNİTE: AHLAK FELSEFESİ

SBAB14. Felsefi Muhakeme (SBAB14.1. Felsefi Problemleri Anlama, SBAB14.2. Felsefi Düşünce ve Argümanları Değerlendirme, SBAB14.3. Felsefi Metin İnceleme)

E1.3. Azim ve Kararlılık, E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.5. Açık Fikirlilik

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık

D3. Çalışkanlık, D11. Özgürlük, D14. Saygı, D15. Sevgi, D16. Sorumluluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı

FEL.10.5.1. Ahlak felsefesinin konusunu, kavramlarını ve problemlerini muhakeme edebilme
a) Ahlak felsefesinin konusunu ve temel kavramlarını açıklar.
b) Ahlak felsefesinin temel problemlerini açıklar.
c) Ahlak felsefesinin temel problemlerine yönelik düşünce ve argümanları değerlendirir.
ç) Ahlak felsefesiyle ilgili metinlerde yer alan kavram, problem ve argümanları inceler.

Ahlak Felsefesinin Konusu ve Temel Kavramları
Ahlak Felsefesinin Temel Problemleri (Evrensel Ahlak Yasasının İmkânı Özgürlük-Sorumluluk İlişkisi)

ahlak, erdem, etik, iyi, kötü, özgürlük, sorumluluk, vicdan

Bu ünitenin öğrenme kanıtlarında ve öğrenme-öğretme uygulamalarında açık uçlu sorular, çalışma kâğıdı, anlam çözümleme tablosu, zihin haritası, akran değerlendirme formu, gözlem formu, dereceli puanlama anahtarı, dereceleme ölçeği ve performans görevi kullanılabilir.
Performans görevi: Öğrenciler ahlak felsefesiyle ilgili metinlerde yer alan kavram, problem ve argümanları inceleyerek metin inceleme formunu doldururlar.

Öğrencilerin iyi, kötü, özgürlük ve sorumluluk içeren davranışlara günlük hayattan örnekler verebildiği; olgu ve değer yargısı ayrımını yapabildiği kabul edilmektedir.

Ahlaki konulardan, örnek cümle veya durumlar üzerinden ünitede yer alan temel konu ve kavram bilgilerini ilişkilendirmeleri amacıyla öğrencilere eşleştirme soruları sorulur.

Öğrencilere günlük hayatta karşılaşılan ahlaki sorunlarla ilgili görsel ve işitsel materyaller verilir. Öğrencilerden iyinin, kötünün, özgürlüğün ve sorumluluğun ölçütlerinin neler olabileceği hakkında tahminde bulunmaları istenir. Bilgi felsefesinde edindikleri altyapı dikkate alınarak ahlaklı olmak ile bilgili olmak arasındaki ilişkiye dair düşüncelerini açıklamaları sağlanır. Bu yolla öğrenciler ahlaki davranışın gereği ve önemini fark eder.

FEL.10.5.1
Öğrencilerin ahlak felsefesinin konusunu ve temel kavramlarını açıklamaları amaçlanır. Etik ve ahlak kavramlarının etimolojik kökeninin araştırılması, benzer ve farklı yönlerinin açıklanması sağlanır (KB2.7). Örnek olay ve durumlar üzerinden yönlendirici sorularla ahlak felsefesinin temel kavramları buldurulur. Ortaya çıkan kavramları öğrencilerin kendi cümleleriyle ifade etmesi istenir. Öğrencilere bu kavramlarla davranışların ilişkilendirildiği hikâye veya aforizmalar yazdırılabilir, canlandırmalar yaptırılabilir (E3.3). Bu süreçte öğrencilerin duygularını yansıtabilmesi, duygusal tepkilerinin nedenlerini tartışabilmeleri sağlanır (SDB1.1, KB2.18). Süreç, gözlem formu ile değerlendirilebilir. Kavram yanılgıları ve öğrenme  eksikleri belirlenerek dönüt verilir.Öğrencilerin evrensel ahlak yasasının imkânı problemini açıklamaları, probleme yönelik düşünce ve argümanları değerlendirmeleri amaçlanır. Öğrencilerden farklı kültürlerde ahlaki olarak kabul edilen  davranışları araştırmaları istenir (E2.2, E1.3, OB1, KB2.6). Araştırmadan hareketle öğrencilerin ahlaki davranışların evrenselliği üzerine tartışma yapmaları sağlanır (E2.1, SDB2.3, KB2.18). Bu tartışmada Sokratik tartışma yöntemi kullanılır. Bu süreçte öğrencilerin cesur ve girişimci olmaları desteklenerek duygu ve düşüncelerini etki altında kalmadan belirtmeleri ve evrensel ahlak yasasının imkânı probleminin farkına varmaları sağlanır (D11.1). Öğrencilere evrensel ahlak yasasının varlığını kabul eden (Sokrates, Farabi, I. Kant, J. S. Mill) ve kabul etmeyen (Epiküros, T. Hobbes, M. Stirner, J. Bentham) filozofların düşünce ve argümanlarını içeren bilgi görseli verilir. Öğrencilerden bunların benzer ve farklı yönlerini karşılaştırmalı olarak değerlendirmeleri istenir (KB2.7). Bu süreçte anlam çözümleme tablosu hazırlatılır. Öz veya akran değerlendirme formu kullanılabilir (E3.5). Öğrencilerin ahlak felsefesinin özgürlük ve sorumluluk ilişkisi problemini anlamaları, probleme yönelik düşünce ve argümanları değerlendirmeleri amaçlanır. Bu bağlamda öğrencilere özgürlük ve sorumluluk temalı şiir, roman, hikâye metinleri veya belgesel, film kesitleri verilir; bunlardan hareketle öğrencilerin özgürlük ve sorumluluk problemini keşfetmeleri sağlanır (E3.2). Bunun için soru cevap yöntemi kullanılabilir. Öğrencilere özgürlük ve sorumluluk problemi ile ilgili argümanları içeren bilgi notları verilir. Grup çalışması ile söz konusu  argümanları incelemeleri ve tutarlılıklarını değerlendirmeleri sağlanır (KB3.3). Argümanların gerekçeli olarak değerlendirilmesi için grup üyelerinin tartışmaları desteklenir ve tartışma sürecinde öğrencilerin birbirlerine karşı anlayışlı olmaları, barışcıl yaklaşmaları sağlanır (D15.1, KB2.18). Bu tartışmalarda ahlakın vicdan boyutuna ve sosyal hayatta özellikle dijital ortamlarda yapılan davranışlardan sorumlu olunması gerektiğine dikkat çekilir. Öğrencilerden alternatif düşünceler  ortaya koymaları, empati kurmaları, farklı düşünceler olabileceği noktasında uzlaşmaları, vardıkları sonuçları sınıfla paylaşmaları istenir (SDB2.2, D14.3, OB1, KB2.10). Öz veya akran değerlendirme formu kullanılabilir (E3.5). Ahlak  felsefesiyle ilgili metinlerde yer alan kavram, problem ve argümanları incelemeleri için öğrencilere bir performans görevi verilir. Bunun için
• Platon’un Devlet,
• Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik,
• Farabi'nin Mutluluğun Kazanılması,
• Yûsuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig,
• I. Kant’ın Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi,
• Nurettin Topçu'nun İsyan Ahlakı eserlerinden kısaltılan veya alıntılanan metinlerin, öğrencilerin de görüşleri alınarak dengeli bir şekilde dağıtılması sağlanır.

Öğrencilere metin inceleme formu doldurtulur ve çalışmalarını paylaşmaları sağlanır. Öğrencilerin akran değerlendirme formu üzerinden birbirlerini değerlendirmesi istenir. Metin inceleme formu, dereceli puanlama anahtarı veya dereceleme ölçeği ile değerlendirilir. Bu süreçte öğrenciler çeşitli fikir, argüman ve yeni bilgilere açık olur; görev ve sorumluluklarını etik ilkelere uygun bir şekilde zamanında yerine getirirler (D3.3, D16.3).

Platon’un Devlet adlı eserinde yer alan Gyges’in Yüzüğü öyküsü incelenip “Gyges’in yüzüğü sizde olsaydı nasıl davranırdınız?” sorusu üzerinden insanı iyi ya da kötüye yönelten nedenlerin sorgulanması sağlanabilir.
Ahlak felsefesinin temel problemlerine yönelik “Ahlaki eylemin temel amacı Aristoteles’e göre mutluluk, I. Kant’a göre ödevdir.” görüşünden hareketle yapay zekâdan bir ahlaki eylem beklemenin ne derece doğru olduğu, yapay zekâyı ahlaki eyleme yöneltecek motivasyonun ne olabileceği üzerine araştırma yapılarak görüş geliştirebilir. Bu doğrultuda Turing testinde yer alan ahlaka yönelik sorulara alternatif soru örnekleri üretmeleri istenebilir.
* Günümüz tüketim toplumunu İbni Miskeveyh’in “ölçülülük” erdemi bağlamında ele alan bir deneme yazdırılabilir.

Ahlak felsefesinin konusuna ve temel kavramlarına ilişkin ayrıntılı açıklamaların ve örneklerin yer aldığı çalışma kâğıdı verilebilir.
Ahlak felsefesinin temel problemleri ile düşünce ve argümanlarını açıklayan günlük hayat örnekleri verilebilir.
Sadeleştirilmiş bir metin üzerinden ahlak felsefesinin temel problemlerine yönelik düşünce ve argümanlar gruplar hâlinde değerlendirilebilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.