2. TEMA: DIJITAL ÜRÜN TASARIMI VE GELIŞTIRME

“Dijital Ürün Tasarımı ve Geliştirme” teması kapsamında öğrencilerin tablolama programlarından yararlanabilme, tablolama programlarıyla veri yönetebilme, ses ve video dosyalarının temel özelliklerini açıklayabilme, ses ve video düzenleme programlarından yararlanabilme, ses ve video belgeleri için kurgu oluşturabilme, ses ve video belgeleri geliştirebilme becerilerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır.
Ders Saati
12
Alan Becerileri

BTYAB4. Dijital Ürün Geliştirme, BTYAB5. Veri Yönetimi

Kavramsal Beceriler

-

Eğilimler

E1.1 Merak, E1.2 Bağımsızlık, E1.4 Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E2.4. Güven, E2.5. Oyunseverlik, E3.1. Muhakeme, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.8.Soru Sorma, E3.9. Şüphe Duyma, E3.10. Eleştirel Bakma

Programlar Arası Bileşenler
Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerileri

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB3.1. Uyum, SDB3.2. Esneklik, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

Değerler

D3. Çalışkanlık, D4.Dostluk, D6. Dürüstlük, D16. Sorumluluk

Okuryazarlık Becerileri

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı

Disiplinler Arası İlişkiler
Fen Bilimleri, Görsel Sanatlar, Matematik, Türkçe
Beceriler Arası İlişkiler
KB2.5. Sınıflandırma, KB2.6. Bilgi Toplama, KB2.11. Gözleme Dayalı Tahmin Etme, KB2.12. Mevcut Bilgiye/Veriye Dayalı Tahmin Etme, KB2.13. Yapılandırma, KB2.14.Yorumlama, KB2.17. Değerlendirme, KB2.20. Sentezleme
Öğrenme Çıktıları ve Süreç Bileşenleri

BTY.6.2.1. Tablolama programlarından yararlanabilme

a)          Tablolama programlarının temel özelliklerini tanır.

b)          Uygun tablolama programını belirler.

c)           Belirlenen tablolama programının arayüz özelliklerini kullanır.

ç)           Kullanılan tablolama programını kullanım alanları/verimliliği açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.2. Tablolama programlarının kullanımına yönelik problemleri belirleyebilme

a)          Tablolama programlarının kullanımına uygun gerçek yaşam durumunu belirler.

b)          Bağlam içerisinde veriye dayalı cevaplanabilecek araştırma soruları oluşturur.

 

BTY.6.2.3. Tablolama dosyasında kullanılacak verileri toplayabilme ve düzenleyebilme

a)          Tablolama dosyasında kullanılacak verileri toplama süreci için plan yapar.

b)          Tablolama dosyasında kullanılacak verileri elde eder.

c)           Tablolama dosyasında kullanılacak verileri kullanıma hazır hâle getirir.

 

BTY.6.2.4. Tablolama programları kullanarak bulgulara ulaşabilme

a)          Bulgulara ulaşmak için uygun analiz yöntemlerini seçer.

b)          Tablolama programları kullanarak verileri işler.

c)           Tablolama programları kullanarak verileri analiz eder.

ç)           Tablolama programları kullanarak verileri görselleştirir.

 

BTY.6.2.5. Ses düzenleme programlarından yararlanabilme

a)          Ses düzenleme programlarının temel özelliklerini tanır.

b)          Uygun ses düzenleme programını belirler.

c)           Belirlenen ses düzenleme programının arayüz özelliklerini kullanır.

ç)           Kullanılan ses düzenleme programını kullanım alanları/verimliliği açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.6. Ses dosyası için kurgu oluşturabilme

a)          Ses dosyası hazırlanacak gerçek hayat problemini belirler.

b)          Ses dosyası hazırlama sürecinde kullanılacak hikâye/senaryo unsurlarını belirler.

c)           Belirlenen unsurları kapsayan hikâye/senaryo oluşturur.

ç)           Hikâyeyi/senaryoyu bütünlük/kullanışlılık açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.7. Ses dosyası geliştirebilme

a)          Tasarlanan hikâye/senaryo unsurlarından uyumlu bir ses dosyası oluşturur.

b)          Oluşturulan sesi belirlenen ölçütler açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.8. Video düzenleme programlarından yararlanabilme

a)          Video düzenleme programlarının temel özelliklerini tanır.

b)          Uygun video düzenleme programını belirler.

c)           Belirlenen video düzenleme programının arayüz özelliklerini kullanır.

ç)           Kullanılan video düzenleme programını kullanım alanları/verimliliği açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.9. Video dosyası için kurgu oluşturabilme

a)          Video dosyası hazırlanacak gerçek hayat problemini belirler.

b)          Video dosyası hazırlama sürecinde kullanılacak hikâye/senaryo unsurlarını belirler.

c)          Belirlenen unsurları kapsayan hikâye/senaryo oluşturur.

ç)          Hikâyeyi/senaryoyu bütünlük/kullanışlılık açısından değerlendirir.

 

BTY.6.2.10. Video dosyası geliştirebilme

a)          Tasarlanan hikâye/senaryo unsurlarından uyumlu bir video dosyası oluşturur.

b)          Oluşturulan videoyu belirlenen ölçütler açısından değerlendirir.

İçerik Çerçevesi

Tablolama Programlarına Giriş

Gerçek Yaşam Problemleri ile Tablolama

Veri Toplama ve Düzenleme

Veri Analizi ve Görselleştirme

Ses Düzenleme Programlarına Giriş

Ses Dosyası için Kurgu Oluşturma

Ses Dosyası Geliştirme

Video Düzenleme Programlarına Giriş

Video Dosyası için Kurgu Oluşturma

Video Dosyası Geliştirme

Anahtar Kavramlar

fonksiyon, formül, grafik, hesaplama, hücre, hücre adı, montaj, satır, sütun, tablo, veri, video

Öğrenme Kanıtları (Ölçme ve Değerlendirme)

Bu temadaki öğrenme çıktıları; performans görevi, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, web 2.0 araçları/e-içerikler, dijital portfolyolar, öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları ile değerlendirilebilir.

Performans görevi olarak öğrenciler tablolama programlarını kullanarak veri düzenleme, hesaplama, grafikler oluşturma ve sonuçları sunma çalışmaları yapabilir.

Performans görevleri; içerik doğruluğu, verileri düzenleme becerisi, hesaplama ve grafik oluşturma becerisi gibi ölçütlere göre değerlendirilebilir.

Öğrenme-Öğretme Yaşantıları
Temel Kabuller

Öğrencilerin bilgisayar sistemlerini amacına uygun olarak kullanabildiği, dosya ve klasör yönetimi ile ilgili temel işlemleri gerçekleştirebildiği, sık kullanılan klavye kısayollarına hâkim olduğu, görsel düzenleme programlarını ve interneti amacına uygun biçimde kullanabildiği kabul edilmektedir. Öğrencilerin bilişim etiği, siber güvenlik ve yapay zekâ ile ilgili temel bilgilere sahip olduğu; görsel, yazı ve sunum dosyalarıyla çalışabildiği varsayılmaktadır. Grafik, tablo ve çeşitli nesneler (resim, tablo, grafik vb.) aracılığıyla düşüncelerini ifade edebildiği, bu düşünceler arasında mantıklı bir organizasyon kurabildiği ve temel matematiksel işlemleri işlem önceliğine dikkat ederek uygulayabildiği kabul edilmektedir. Ayrıca öğrencilerin tabloları, grafikleri ve verileri okuyabilme, yorumlayabilme ve temel düzeyde düzenleyebilme becerilerine sahip oldukları; doğal ve yapay ses kaynaklarını ayırt edebildikleri; ses, görüntü ve metin unsurlarını bir arada kullanarak basit düzenleme ve kurgu işlemlerini yapabilecek ön bilgiye sahip oldukları varsayılmaktadır.

Ön Değerlendirme Süreci

Öğrencilerin günlük yaşamda tablolama, ses düzenleme ve video düzenleme programlarına yönelik deneyimlerini ortaya çıkaracak açık uçlu sorular yöneltilebilir. Bu kapsamda öğrencilerden, günlük hayatta karşılaştıkları tablolama programlarının kullanımının hangi durumlarda faydalı olduğunu örneklendirmeleri, çok sayıda veriyi düzenlemeleri gerektiğinde hangi yöntemleri tercih ettiklerini ifade etmeleri ve tablolama programlarının hangi alanlarda kullanıldığını açıklamaları istenebilir.

Ses düzenleme ile ilgili olarak, öğrencilerden geçmişte ses kaydı veya düzenlemesi yapma gereksinimi duydukları durumları ve bu süreçte dikkat edilmesi gereken unsurları paylaşmaları beklenebilir.

Video düzenleme konusunda ise öğrencilerin günlük hayatta video kurgusuna ihtiyaç duydukları örnekleri aktarmaları ve izleyici üzerinde etkili bir video için hangi unsurların önemli olduğunu tartışmaları sağlanabilir.

Bu ön değerlendirme sürecinde elde edilen cevaplar, öğrencilerin mevcut bilgi ve beceri düzeylerinin yanı sıra hangi alanlarda ek desteğe ihtiyaç duyacaklarını belirlemek amacıyla kullanılabilir.

Köprü Kurma

Tablolama programları ve bu programların kullanıldığı meslekler arasında ilişkili kurulabilir. Ses ve/veya video oluşturabileceğimiz günlük yaşam ya da eğitim hayatındaki durumlara örnekler verilebilir.

Öğrenme-Öğretme Uygulamaları

BTY.6.2.1.


Öğrencilere, ilgi ve yaş seviyelerine uygun olarak hazırlanmış çeşitli tablo örnekleri (okul kitaplığındaki kitapların künyesi, ders programı, öğrenci not hesaplama vb.) etkileşimli tahta veya projeksiyon aracılığıyla gösterilir. Daha önce bu tür belgelerle karşılaşıp karşılaşmadıkları ve hangi amaçlarla kullandıkları sorulur. Öğrencilerden tablolama programının hangi amaçlarla kullanılabileceğine dair tahminde bulunmaları istenir (KB2.12). Bu süreçte her öğrencinin olumlu iletişim sergilemesine ve fikrini beyan etmesine özen gösterilir (E3.5, SDB2.1). Tablolama programlarının temel işlevleri (veri girişi, biçimlendirme, formül kullanımı vb.) açıklanır. Çevrim içi çalışan uygulamalar ile yapay zekâ destekli tablolama araçlarının farkları örneklerle gösterilir. Öğrencilerin tablolama programları/yapay zekâ destekli tablolama araçlarını kullanmanın sağlayacağı yararların neler olabileceğini fark ederek ifade etmeleri sağlanır (E3.4, SDB2.1).

Tablolama programları sayesinde verileri hızlı ve doğru analiz etmenin okul, günlük yaşam ve teknolojiyle ilgili bilgileri daha iyi anlamada önemli olduğu vurgulanır. Öğrencilere, tablolaştırma işleminin günlük yaşamla ilişkisi anlatılır. Öğrencilerden farklı senaryolara (aylık harçlık takibi, ders çalışma çizelgesi, kitap okuma planı vb.) yönelik hangi tablolama programını kullanacaklarını seçmeleri istenir. Seçim sürecinde, masaüstü, çevrim içi ve yapay zekâ destekli araçların özellikleri karşılaştırılır (KB2.7). Her öğrencinin gerekçeleriyle program tercihini açıklaması sağlanır (SDB2.1). Aynı senaryoya ait ikinci bir tablo, yapay zekâ destekli araç ile öğretmen tarafından hazırlanarak sınıfa yansıtılır. Öğrencilere yapay zekâ ile ilgili çeşitli sorular yöneltilerek yapay zekâ farkındalığı geliştirilir. Bu süreçte öğrencilerin, veri ile bilgi arasındaki farkı, bilginin düzenlenerek anlamlandırılma sürecini deneyimlemeleri sağlanır. Her iki tablo; yapım süresi, okunabilirlik, otomatik öneri ve formül kullanımı gibi açılardan karşılaştırılır.

Seçilen tablolama programının arayüz bileşenleri (hücre, sütun, satır, formül çubuğu, grafik alanı vb.) tanıtılır. Öğrencilerin, veri girişi yapmaları, biçimlendirme uygulamaları, formüller eklemeleri, grafik oluşturmaları ve tablolarını düzenlemeleri sağlanır. Uygulama sırasında sık yapılan hatalar, çözüm yolları ve stratejiler öğrencilerle paylaşılır. 5. sınıfta öğrenilen içerik biçimlendirme ve tablo ekleme becerilerinin bu araçlara nasıl aktarılabileceği vurgulanır.

Öğrenciler, hazırladıkları tabloları kullanım kolaylığı, veri düzenleme hızı, doğruluk, görselleştirme imkânları gibi ölçütler açısından değerlendirir. Yapay zekâ destekli araçların verimlilik, doğruluk, öneri üretme gibi avantajları ile sınırlılıkları sınıfça tartışılır. Dosya uzantıları (.xlsx, .ods, .csv) tanıtılır; boyut, yazılım uyumluluğu, görsel öge desteği ve düzenlenebilirlik farkları açıklanır. Öğrenciler, hangi aracı neden tercih ettiklerini sözlü veya yazılı olarak ifade eder (KB2.11, E3.10). Bu süreçte kontrol listesi, öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları kullanılabilir. Üretilen tablolar pano çalışması olarak sergilenebilir veya dijital portfolyolara eklenebilir.

 

BTY.6.2.2.


Öğrencilerin bireysel ya da grup çalışmasıyla çözüm üretmek isteyecekleri bir gerçek yaşam durumunu belirlemeleri sağlanır (E3.4). İlgi alanlarına uygun olarak “günlük harcama planı, sınıf kitap takibi, haftalık egzersiz çizelgesi” gibi örnek bağlamlar sunulur. Böylece öğrencilerin yaş ve ilgi düzeylerine uygun problem bağlamı belirlemeleri desteklenir.

Öğrenciler, belirledikleri bağlam içinde ölçülebilir, analiz edilebilir ve tablolaştırmaya uygun verilerle ilişkilendirilebilecek araştırma soruları oluşturur. Bu sorular; nicel veri toplama, karşılaştırma, grafik üretme gibi çıktılara dönüşebilecek nitelikte olmalıdır (E3.8). Öğretmen, öğrencilerin oluşturduğu bağlamlara uygun olarak yapay zekâ destekli tablolama araçlarından nasıl yararlanabileceklerini örneklerle açıklar. Yapay zekâ destekli araçların otomatik başlık önerisi, veri giriş şablonu oluşturma, formül önerme gibi işlevleri gösterilir. Öğrencilere, belirledikleri bağlamı daha iyi anlamaları için gözlem yapma, veri belirleme ve çevrim içi kaynaklardan bilgi toplama süresi verilir. Bu aşamada öğrenciler, araştırma sorularını geliştirme, varsayımlarda bulunma ve uygun tablo yapısını planlama yönünde çalışırlar (E3.2, OB7). Etkinlik boyunca kişisel bilgilerin gizliliğinin korunması gerektiği hatırlatılır. Etkinliğin sonunda öğrenciler, oluşturdukları problem senaryosu ve araştırma soruları ile yapay zekâdan alınan önerileri karşılaştırır.

Öğrencilerin oluşturdukları problem senaryosu ve en az üç adet ölçülebilir, tablolaştırmaya uygun araştırma sorusu; bağlamın gerçek yaşamla ilişkisi, soruların veri analizi veya görselleştirme ile cevaplanabilirliği ve yapay zekâ önerilerine ilişkin avantaj-sınırlılık değerlendirmesi ölçütlerine göre kontrol listesi, öz değerlendirme formu ve/veya akran değerlendirmesi yoluyla değerlendirilir.

 

BTY.6.2.3.


Önceden belirlenen gerçek yaşam bağlamlarına yönelik bir veri toplama planı oluşturulması için öğrencilere rehberlik edilir. Öğrencilerden, veri toplama amacını, yöntemini ve kullanılacak kaynakları belirlemeleri istenir. Tartışma ortamı oluşturularak, öğrencilerin veri toplama süreci için strateji geliştirmeleri, kaynaklarını seçmeleri ve toplanan verileri nasıl analiz edebileceklerini öngörmeleri teşvik edilir. Bu süreçte öğrenciler, veri türlerini, toplanma yollarını ve kullanılacak ölçütleri belirleyerek planlarını somutlaştırır (OB7). Bu süreçte, öğrencilerin veri toplama hedeflerini gerçekleştirebilmeleri için öz düzenleme becerilerini (planını uygulamada kararlılık, zaman yönetimi, izleme ve kontrol) kullanmaları beklenir (SDB1.2, E1.4).

Öğrenciler, belirledikleri araştırma soruları doğrultusunda anket, gözlem, dijital kaynak taraması ya da hayalî senaryolar geliştirerek veri elde eder. Bu aşamada öğretmen, öğrencilerin oluşturdukları veri toplama planlarını yapay zekâ araçlarıyla desteklemeleri yönünde yönlendirme yapar. Öğrencilerin bir yapay zekâ aracından destek almalarını sağlamak amacıyla çeşitli sorular kullanılır. Öğrenciler, verilerin güvenilirliğini dikkate alarak çeşitli kaynaklardan veri elde eder (KB2.6, OB7). Bu kaynaklar arasında istatistiksel veritabanları, resmi web siteleri, çevrim içi anket araçları ve yapay zekâ tabanlı öneri sistemleri yer alabilir.

Öğrenciler hem kendi planladıkları veri toplama sistemini hem de yapay zekâdan alınan önerileri değerlendirir. Öğrencilerden, topladıkları verileri kullanıma hazır hâle getirecek biçimde düzenlemeleri, sınıflandırmaları ve hatalı/veri dışı girişleri ayıklamaları beklenir (OB7). Veri toplama sürecini tamamlayan öğrenciler, elde ettikleri verileri dijital olarak düzenleme sürecine geçer (OB7). Bu noktada, yapay zekâ destekli araçların veri temizliği, boş alanları doldurma, otomatik biçimlendirme önerileri gibi işlevlerinden örnekler gösterilir. Öğrenciler, yapay zekâ destekli önerileri tablolarına uygulayarak; veri türüne uygun biçimlendirme yapma, eksik hücreleri tamamlama ve veriyi analiz edilebilir hâle getirme gibi düzenlemeleri etkili biçimde gerçekleştirir.

Öğrencilerin hazırladıkları veri toplama planı ve düzenlenmiş veri seti; planın açıklığı ve uygulanabilirliği (amaç, yöntem, kaynak seçimi), veri toplama sürecinde çeşitlilik ve güvenilirlik (farklı kaynaklar, geçerlilik), düzenleme ve temizleme işlemlerinin doğruluğu (hatalı verilerin ayıklanması, biçimlendirme, sınıflandırma) ve yapay zekâ araçlarından yararlanma düzeyi (önerilerin uygulanması, uygunluk değerlendirmesi) ölçütlerine göre değerlendirilir. Değerlendirme sürecinde kontrol listesi, öz değerlendirme formu ve akran değerlendirmesi yöntemleri kullanılır.

 

BTY.6.2.4.


Tablolama programı/çevrim içi araç/yapay zekâ destekli tablolama aracının temel özellikleri açıklanır. Tablolama aracının arayüzünde yer alan hücre, sütun, satır, menü, araç çubuğu, formül çubuğu gibi bileşenler örnekler üzerinden tanıtılır. BT sınıfında her öğrenci bu bileşenleri kendi ekranında keşfederek uygular; etkileşimli tahtada ise öğretmen rehberliğinde veri girişi veya biçimlendirme yapmaları istenir (SDB1.2, E3.1). Her öğrenci en az bir kez veri girişi yapar ve girdiği hücreyi özgün biçimde biçimlendirir (KB2.13, E3.3). Çalışma sayfaları–kitap ilişkisi uygun örneklerle açıklanır. Hücre ve aralık seçme işlemleri arasındaki fark gösterilir, ": ve ;" operatörlerinin kullanımına değinilir. Bu kavramlar kısa uygulamalarla pekiştirilir (SDB1.2, E3.3, OB2). Ardından sıralama kavramı işlenir. Üzerinde çalışılan veri farklı yönergelerle (A-Z, büyükten-küçüğe vb.) sıralanır ve sonuçlardaki değişim tartışılır (E3.8). Metin ve sayılarla sıralı dizi oluşturma etkinlikleri (haftalık ders programı, sayısal örüntüler vb.) yapılır; tek hücre ve çok hücre veri girişi farkı gösterilir.

Veri düzenleme ve biçimlendirme aşamasında, önceki çıktılarda toplanan veriler tabloya aktarılır. Veri türlerine göre biçimlendirme (sayı, yüzde, para birimi, tarih vb.) örneklerle gösterilir. BT sınıfında öğrenciler farklı veri setlerinde bu biçimlendirmeleri uygular, etkileşimli tahtada ise öğretmenin seçtiği tablo üzerinde topluca çalışılır ve düzenleme kararları sınıfça alınır.

Veri analizi sürecinde öğrenciler, ortalama, yüzdelik, en büyük/en küçük değer bulma ve sıralama gibi yöntemleri uygular. BT sınıfında her öğrenci kendi veri seti üzerinde farklı yöntemleri deneyip anında sonuçlarını görür. Etkileşimli tahtada tek veri seti üzerinden işlem yapılır ve sonuç farklılıkları tartışılır. Öğrencilerden farklı veri kümeleriyle çalışarak analiz yöntemlerini karşılaştırmaları istenir. Yapay zekâ ile analiz aşamasında “Bu veri setine uygun bir başlık ne olabilir? Bu tür veriler için hangi hesaplama fonksiyonu uygundur?” gibi açık uçlu sorularla yapay zekâ araçlarının önerileri değerlendirilir (KB2.13, OB7). BT sınıfında öneriler bireysel olarak test edilir, etkileşimli tahtada incelenir. Yapay zekâ araçlarının veri kaynağı, güvenilirliği ve olası ön yargıları tartışılır.

Grafik oluşturma bölümünde çubuk, pasta, çizgi gibi grafik türleri tanıtılır. BT sınıfında öğrenciler kendi veri setlerinden grafikler üretir; renk, yazı tipi ve düzen gibi görsel unsurları özelleştirir. Etkileşimli tahtada tek örnek üzerinden gidilerek hangi grafik türünün hangi veri türüne uygun olduğu değerlendirilir (KB2.17, OB7). Öğrenciler grafik seçimlerini gerekçelendirir; görsel sadelik, hedef kitleye uygunluk ve yorum kolaylığı kriterleri üzerinde durulur. Çıkarım ve karar verme aşamasında öğrenciler, analiz ve grafiklerden veri temelli yorumlar üretir. Filtreleme işlemi tanıtılır, uygulaması gösterilir ve filtrelenmiş verilerle karar alma etkinlikleri yapılır (“Bu verilere göre en çok tercih edilen ürün hangisidir?” vb.).

Değerlendirme aşamasında sürecin tamamı kontrol listesi, öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları ile izlenir. BT sınıfında değerlendirme formları çevrim içi ortamda doldurulurken, etkileşimli tahtada sözlü geri bildirim ve basılı formlar tercih edilebilir. Her iki ortamda da öğrencilerin teknik becerileri, iş birliği düzeyi, doğru bilgi kullanımı ve veri yorumlama yetenekleri göz önünde bulundurulur. Çalışmalar kaydedilir, portfolyoya eklenir, isteyen öğrenciler sunum yapar (SDB2.1, E2.3). Performans görevi olarak öğrencilerden günlük yaşamdan seçilecek basit bir konuya (örneğin sınıftaki öğrencilerin en sevdiği meyveler, haftalık oyun/sportif etkinlikler, aile bireylerinin okuma saatleri, bir hafta boyunca tüketilen su miktarı vb.) ilişkin veriler toplanması istenir. Öğrenciler, elde ettikleri verileri tablolama programına girerek düzenli bir tablo oluşturur ve tabloya uygun başlık ile sütun/satır adlarını eklerler. Öğrenciler, oluşturdukları veriyi temsil edecek uygun bir grafik türü (sütun, pasta, çizgi vb.) seçerek grafik üzerinde başlık ve açıklayıcı etiketleri kullanırlar. Çalışmalarını uygun dosya formatında kaydederler. Kullanılan veriler dış kaynaktan alınmışsa kaynağın adı açıkça yazılır. Görev sürecinde öğrencilerin araç seçimi, tablo ve grafik düzenleme becerileri, dosya formatını doğru kullanmaları ve telif–kaynakça doğruluğuna dikkat etmeleri değerlendirme kapsamına alınır. Süreç boyunca öğrencilerin iş birliği içinde çalışmaları, görev bilinciyle hareket etmeleri ve eğlenerek öğrenmeleri teşvik edilir (SDB1.2, E2.2). Etkinlik sonunda hazırlanan tablo ve grafiklerin sınıfta sunulması, panoda sergilenmesi veya okulun web sayfasında yayımlanması sağlanabilir.

 

BTY.6.2.5.


Öğretmen "Gözlerinizi kapatın ve sadece dinleyin." deyip çevrelerinden gelen seslerin farkına varmaları için öğrencileri yönlendirir. Öğrenciler çevrelerinden gelen seslere odaklanırken, öğretmen “Peki sizce bu sesleri kullanarak gerçek hayatta hangi amaçlarla ses kaydı yapılabilir?” sorusu ile öğrencilerin günlük yaşamdan ses temelli ihtiyaçları fark etmelerini sağlar. Önceden hazırlanan insan, hayvan, müzik aleti, rüzgâr gibi ses örnekleri dinletilerek sesin kaynağı tahmin ettirilir. “Bu sesleri bilgisayarımızda nasıl duyabiliyoruz?” sorusuyla öğrencilerin, sesin dijital ortama nasıl aktarıldığını tartışmaları sağlanır (E3.4). Öğrencilere bilgisayarda bulunan sesleri işitmek için hangi donanım birimlerine ihtiyaç duyulduğu sorulur. Öğrencilere ses kartı, mikrofon, hoparlör, kulaklık gibi donanımlar doğrudan sınıf ortamında ya da etkileşimli tahta aracılığıyla görsellerle desteklenerek hatırlatılır.

Öğrencilerden ses kaydında kullanılan yazılımlar hakkında sahip oldukları bilgilerini paylaşmaları, bu yazılımların işlevlerini (ses düzenleme, birleştirme, efekt ekleme vb.) tartışmaları istenir (E3.4, SDB2.1). Öğrencilere ses düzenleme programları/çevrim içi araçları/yapay zekâ destekli ses düzenleme araçlarının temel kullanım amaçları ve özellikleri açıklanır. Öğrenciler, gerçek yaşam senaryolarından (görme engelliler için yönlendirme sesi, okul tanıtımı, sessiz kitap seslendirme vb.) yola çıkarak hangi ses düzenleme aracının uygun olabileceğini tartışır. Farklı araçların avantaj, dezavantaj ve sınırlılıkları karşılaştırılarak seçim kriterleri belirlenir. Bu süreçte yapay zekâ ile ses üretiminin mümkün olup olmadığı, etik boyutları ve telif konuları da ele alınır.

Öğretmen, tercih edilen ses düzenleme aracının arayüzünü tanıtarak bileşenlerin işlevlerini açıklar. Öğrenciler; uygun gördükleri ses düzenleme araçlarını kullanarak ses kaydetme, kayıtlı sesi düzenleme (kesme, montaj yapma, efekt ekleme, hız/ton değiştirme ve sesleri birbirine karıştırma) işlemlerini uygular (SDB1.2). Farklı ses düzenleme araçları ile oluşturulabilecek dosya uzantıları (.mp3, .wav, .wma vb.) tanıtılır. Ses dosyalarının uzantıları değiştikçe ses kalitesi, kullanılacak programlarla uyumluluğu, kullanım amacı, dosyanın özellik ve boyutlarının değiştiği ifade edilir. Ses dosyalarının kalitesi arttıkça dosya boyutlarının arttığı ve daha fazla alan kapladığı hatırlatılır. BT sınıfında bu uygulamalar öğrenciler tarafından bireysel olarak gerçekleştirilirken, etkileşimli tahta ortamında işlemler öğretmen rehberliğinde adım adım topluca yürütülür. Yapay zekâ destekli araçlarla otomatik gürültü temizleme, başlık önerisi veya ses dönüştürme gibi özellikler denenir. Bunun yanı sıra öğrenciler, yapay zekâ destekli araçlar kullanarak sıfırdan ses üretir (örneğin bir metnin yapay seslendirmesi ya da yapay olarak üretilmiş bir enstrüman sesi). Üretilen yapay sesler, öğrencilerin kendi kaydettikleri mekanik/doğal seslerle karşılaştırılır. Ses tonu, doğallık, kalite, anlaşılırlık gibi ölçütler üzerinden farklılıklar tartışılarak öğrencilerin yapay zekâ ses üretiminin avantaj ve sınırlılıklarını keşfetmeleri sağlanır (E3.4, E3.10).

Öğrenciler, kullandıkları ses düzenleme aracının kullanım kolaylığı, ürettiği ses kalitesi, işlem hızı ve proje amacına uygunluğu gibi kriterler açısından değerlendirme yapar. Öğrencilerin ses düzenleme programlarının avantaj ve/veya dezavantajlarına ilişkin özellikleri belirlemeleri istenir (E3.1). Yapay zekâ destekli ses düzenleme araçları/programları/çevrim içi araçlarından ayrıca bunların avantaj, dezavantaj ve sınırlılıkları açıklanır. Öğrencilere "Daha önce sesini bilgisayara ya da cep telefonuna kaydeden var mı? Bu işlemi nasıl yaptınız? Hangi bilişim teknolojileri ürünü ve/veya donanımı kullandınız?" soruları sırasıyla sorularak cevap vermeleri beklenir (SDB2.1). Öğrencilerin cevapları alındıktan sonra sesin kaydedilme sürecinde hangi donanımların ne amaçla kullanıldığı hatırlatılarak sesin kaydedilme süreci anlatılır. Cep telefonu kullanarak da ses kaydının yapılabileceği daha sonra ise bağlantı kablosuyla bilgisayara aktarılabileceği ifade edilir. Gönüllü bir öğrenciden sevdiği şarkının bir bölümünü söylemesi istenir. Uygun bir ses düzenleme aracının arayüz özellikleri kullanılarak ses dosyası oluşturulur. Oluşturulan ses dosyası öğrenciler tarafından düzenlenip (kesme, yapıştırma, ses ekleme vb.) kaydedilir ve sınıfa sunulur (KB2.13, E3.3). Öğrencilere çeşitli sorular yöneltilerek medya okuryazarlığı bağlamında öğrencilerde etik dijital içerik üretimi ve eleştirel bakış açısı geliştirilmesi hedeflenir (D4.3). Bu noktada öğrencilerin ses üretiminde dikkat etmeleri gereken etik ilkeler açıkça vurgulanır: başkalarının sesini kullanacaklarsa önceden izin almaları gerektiği, internetten kullanılan müzik veya seslerin telif haklarına tabi olup olmadığını sorgulamaları, eğer içerik başka bir kaynaktan alındıysa açıkça kaynak göstermeleri gerektiği, günümüzde ses düzenleme teknolojileriyle seslerin kolaylıkla değiştirilebildiği; bu durumun “deepfake” gibi manipülatif sonuçlara yol açabileceği örneklerle açıklanır. Öğrencilerin bu süreçte yapay zekâ ile üretilen sesleri kullanırken telif, izin ve doğruluk konularına dikkat etmeleri gerektiği vurgulanır.

Öğrencilerin bu süreçte kullanılan program ve çevrim içi araçları kullanım alanları ve/veya verimliliği açısından değerlendirmeleri istenir (KB2.17, E3.10). Öğrencilerin ürünleri; ses kalitesi, düzenleme tekniklerinin doğruluğu, uygun format seçimi gibi ölçütler içeren rubrik ile puanlanır. Süreç boyunca gözlem formları kullanılarak öğrencilerin araç kullanma, problem çözme ve iş birliği becerileri izlenir. Öz değerlendirme ve akran değerlendirme formlarıyla öğrencilerin kendi çalışmalarını ve arkadaşlarının çalışmalarını değerlendirmeleri sağlanır. Ayrıca araç seçme gerekçeleri ve etik konulardaki farkındalıkları kısa yazılı rapor veya sözlü sunumlarla ölçülür.

 

BTY.6.2.6.


Öğrenciler bireysel veya grupla çalışarak ses dosyası oluşturulacak gerçek hayat problemini belirler (E3.8). Bu aşamada öğretmen, ses dosyası oluşturulabilecek farklı yapay zekâ destekli senaryo örneklerini tanıtarak öğrencilerin fikir üretmesini kolaylaştırır. Problem seçiminde doğa olayları, medya okuryazarlığı, kültürel değerler, yaşlılık teması gibi tematik alanlara dikkat çekilir. Örneğin: doğa olaylarını anlatan bir sesli hikâye, yapay zekânın oluşturduğu bir sesli masal, bir karakterin ses günlüğü, yaşlı bir bireyle "geçmişe yolculuk" temalı dramatik diyalog gibi örnekler sunulabilir. Öğrenciler belirledikleri gerçek hayat problemine uygun olarak ses dosyası hazırlama sürecinde kullanılacak hikâye/senaryo unsurlarını bağımsızlık ve yaratıcılık yeteneklerini kullanarak belirler (E1.2, E3.3).

Senaryo yazımı öncesinde öğretmen, örnek bir ses dosyasını sınıf ortamında dinleterek öğrencilerle içerik, ses tonu, duygu aktarımı gibi yönlerden değerlendirme yapar. Ses dosyası oluşturabilmek için belirlenen unsurları kapsayan hikâye/senaryo kurgusu, estetik bakış açısıyla oluşturulur. Hazırlanan hikâye/senaryo kurgusu öğrenciler tarafından bütünlük/kullanışlılık açısından değerlendirilir (KB2.17). Hazırlanan senaryo taslakları küçük gruplar arasında paylaşılarak, karşılıklı geribildirim süreci ile geliştirilebilir. Gerekirse yapay zekâ araçları kullanılarak senaryo bölümleri revize edilebilir. Bu değerlendirme süreci, ses dosyasının dinleyicide yaratacağı etkiyi artırmayı hedefler.

Ölçme ve değerlendirme aşamasında, öğrencilerin senaryo kurgusu özgünlük, bütünlük, hedef kitleye uygunluk, dil ve üslup, yaratıcılık gibi ölçütleri içeren rubrik ile puanlanır. Grup çalışması yapan öğrencilerin iş birliği, fikir katkısı ve sorumluluk alma düzeyleri süreç değerlendirme formlarıyla izlenir. Öz değerlendirme ve akran değerlendirme çalışmalarıyla öğrenciler hem kendi hem de arkadaşlarının senaryolarını geliştirici önerilerle değerlendirir. Yapay zekâ araçlarının kullanımında etik farkındalık ve özgün katkı düzeyi kısa yazılı raporlar ya da sözlü sunumlarla ölçülerek teknik becerilerin yanında eleştirel düşünme ve etik duyarlılık da değerlendirme kapsamına alınır.

 

BTY.6.2.7.


Uygun bir ses düzenleme programı/ yapay zekâ destekli ses düzenleme aracı/çevrim içi araç açılır. Öğrencilere ses düzenleme programı ile ilgili bilgiler hatırlatılır. Öğrencilere kullanılan ses düzenleme aracının arayüzünde yer alan bileşenler (zaman çizgisi, efekt menüsü, ses katmanı ekleme, ses seviyesi ayarı, giriş/çıkış noktası belirleme, mikrofon kaydı, dosya içe/dışa aktarma vb.) tanıtılır. Öğretmen, yapay zekâ destekli ses düzenleme aracı ile oluşturulmuş örnek ses dosyalarını dinleterek öğrencilerin içerik, vurgu, ses rengi, anlatım hızı gibi yönlerden kısa bir karşılaştırma yapmalarını sağlar. BT sınıfında öğrenciler bireysel ya da küçük gruplar hâlinde bu araçları doğrudan deneyimlerken, etkileşimli tahtanın kullanıldığı sınıflarda işlemler daha çok toplu uygulama ve öğretmen rehberliği ile yürütülür. Yapay zekâ ile üretilen seslerin telif hakkı, içerik güvenilirliği, izinsiz ses kullanımı ve manipülasyon gibi etik boyutları da tartışmaya açılır. “Bir başkasının sesini izinsiz kullanmak doğru mudur? Yapay zekâ ile üretilen bir ses içeriği sizi yanıltabilir mi?” gibi sorularla öğrencilerin eleştirel düşünmeleri teşvik edilir. Öğrenciler gruplara ayrılır. Grupların birbirlerinin çalışmalarını olumsuz etkilemeyecek şekilde davranmaları sağlanır (SDB3.1, E2.1). Öğrencilere çevrim içi kaynakları kullanarak önceden hazırlanan hikâye/senaryo kurgusuna uygun bir ses dosyası indirip üzerinde çalışmaları için rehberlik edilir (OB2). İndirilen ses dosyasına eklenecek seslerin alkış, ıslık, plastik kutu, boş şişeler içinde farklı küçük nesne- ler, farklı araç gereç vb. kullanılarak oluşturulması ve kaydedilmesi için her gruba yeterli süre verilir (E3.3). Öğrencilere kesme, montaj yapma ve sesleri birbirine karıştırma, ses kaydının hızını ya da tonunu değiştirme vb. işlemleri etkinlikte uygun görülen adımlarda kullanabilecekleri belirtilir. Grup içindeki her öğrencinin bu sürece gönüllü olarak katılması sağlanır (SDB3.1, SDB2.2). Öğretmen, öğrencilerin kendilerini grup içinde özgün ve yaratıcı bir şekilde ifade etmelerine destek olarak birlikte üretme becerilerini teşvik eder (SDB2.2, D3.3, E3.3). Hazırlanan ses kaydı, .mp3, .wav, .wma veya .ogg gibi farklı ses dosyası formatlarında kaydedilerek öğrencilerin bu formatlar arasındaki farklılıkları deneyimlemeleri sağlanır. Öğrencilerin dosya türleri arasındaki ses kalitesi, dosya boyutu, sıkıştırma düzeyi ve kullanılacak program uyumluluğu gibi farkları uygulayarak keşfetmeleri desteklenir. Öğrencilerden ses dosyalarını “grup_adı_tarih_senaryo_adı.mp3” gibi standart dosya isimlendirme kurallarına göre kaydetmeleri istenir. Ayrıca dosyaların ilgili klasörlerde doğru şekilde saklanması, taşınabilir aygıtlarla paylaşılırken silinme/risk durumlarına karşı yedeklenmesi gibi dijital dosya yönetimi becerileri kazandırılır (OB2). Hazırlanan ses dosyaları sınıfça dinlenir. Bu süreçte, aynı ses kompozisyonunun hem yapay zekâ destekli hem de öğrenci üretimi versiyonu sınıfta karşılaştırmalı olarak sunulabilir. Öğrencilerden her iki örneği ses kalitesi, vurgu, anlatım gücü vb. kriterler açısından değerlendirmeleri beklenir. Bu süreçte grup içerisinde öğrencilerin birbirleriyle iletişim kurarak ve iş birliğiyle eğlenerek öğrenmeleri, süreç yönetimi ve görev bilinciyle hareket etmeleri sağlanır (SDB2.1, SDB2.2, E2.2).

Öğrencilerin süreç boyunca performansları; araç kullanım becerisi, teknik doğruluk, yaratıcı katkı, grup içi iş birliği ve etik ilkelere uygunluk kriterlerini içeren dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilir. Akran ve öz değerlendirme formları ile öğrencilerin hem kendi hem de arkadaşlarının çalışmalarına yönelik analiz yapmaları sağlanır. Ayrıca kısa yazılı raporlar veya sözlü sunumlarla yapay zekâ araçlarının kullanımı konusundaki teknik yeterlilikleri, etik farkındalıkları ve özgün katkı düzeyleri ölçülür. Öğrencilere kişisel bilgisayarlarında önceden hazırlanmış farklı etkinlik konularından (kendisinin yazdığı bir şiir veya bestelediği bir şarkı, aile büyüklerinden öğrendiği bir tekerleme-hikâye-fıkra, istediği nesneleri kullanarak ritim tutarak oluşturduğu kompozisyon, akademik takvime göre ilgili öğrenme çıktısının uygulandığı zamana denk gelen belirli gün ve haftalar ile ilgili seslendirilmiş bir şiir/şarkı, doğa ve doğada yaşayan canlıların sesleri vb.) birini seçerek bireysel veya grup şeklinde özgün ses dosyaları hazırlayabilecekleri belirtilir (E3.1, E3.3).

 

BTY.6.2.8.


Öğrencilere yaş ve ilgi düzeylerine uygun dikkat çekici, kısa videolar izletilerek ses ve görüntülerin dijital ortama nasıl aktarıldığı tartışmaya açılır (E3.4, SDB2.2). Öğrencilerin video kavramına ilişkin bilgiye dayalı düşüncelerini ifade etmelerine imkan verilerek öğrencilerden kendi tanımlarını yapmaları istenir (SDB2.1). Piksel kavramı hatırlatılır; pikselle görüntü arasındaki ilişki öğrenciler tarafından yorumlanır. Tüm süreçte öğrencilerin fikirlerini açıkça ifade etmeleri ve olumlu iletişim kurmaları teşvik edilir (SDB2.1, E3.5).

Öğrencilere "Daha önce görüntüsünü bilgisayara ya da cep telefonuna kaydeden var mı? Bu işlemi nasıl yaptınız? Hangi bilişim teknolojileri ürünü ve/veya donanımını kullandınız?" soruları sırayla sorularak cevap vermeleri beklenir (SDB1.1, E3.2). Öğrencilerin cevapları alındıktan sonra görüntünün kaydedilme sürecinde hangi donanımların (kamera, web kamerası, akıllı telefon vb.) ne amaçla kullanıldığı hatırlatılır.

Öğrencilere "Bilgisayarda video kaydetmek veya kaydedilen video dosyalarının yürütülmesini sağlamak için hangi programlar kullanılır?" sorusu sorularak öğrencilerin deneyimlerinden yola çıkarak cevap vermeleri beklenir (SDB1.1, E3.2). Video düzenleme programları/çevrim içi araçlar/yapay zekâ destekli video düzenleme araçları tanıtılır. Öğretmen, tercih edilen video düzenleme aracının arayüzününde bulunan zaman çizgisi (timeline), geçiş efektleri, metin ekleme, ses katmanı gibi bölümleri açıklar. Video hazırlama süreci sınıf içinde uygulanan bir etkinlik ile açıklanır.

Öğrencilerin belirlediği video düzenleme programının/çevrim içi aracın arayüz özellikleri kullanılarak video dosyası oluşturması, düzenlenmesi (kesme, kırpma, efekt ekleme, geçişler ekleme, başlık ekleme, jenerik ekleme vb.), farklı video formatlarına dönüştürmesi, videonun hızını/renk tonunu/ses dengesini değiştirmesi ve oluşturduğu bu video dosyasını (kayıt edileceği yer, dosya türü ve adı yazılarak) kaydetmesi beklenir (KB2.13, SDB1.2, E3.3). Öğrencilerden, video kurgu sürecinde görsel ve işitsel bütünlüğü sağlamak için dikkat etmeleri gereken noktaları gözlemlemeleri beklenir. Öğrencilere “Yapay zekâyla hiç video hazırladınız mı?” sorusu yöneltilir. Öğretmen, yapay zekâ destekli bir araçla otomatik sahne geçişleri, altyazı ekleme veya renk düzeltme gibi özelliklerin nasıl kullanılacağını gösterir. Video düzenleme programı/çevrim içi aracı kullanılarak yapılan etkinlik, öğretmen rehberliğinde yapay zekâ destekli video düzenleme aracı kullanılarak hazırlanabilir. Öğrenciler, yapay zekâ araçlarının avantajlarını (hız, kolaylık) ve dezavantajlarını (kontrol eksikliği, etik riskler) tartışır. Ayrıca yapay zekâ destekli video düzenleme araçlarının kullanımı sırasında ortaya çıkabilecek etik sorunlara (manipülasyon, sahte içerik üretimi, telif hakkı ihlali vb.) dair örnek olaylar üzerinden grup tartışmaları yapılabilir.

Öğrenciler hazırladıkları videoları kaydeder ve sınıfa sunar. Öğrenciler hangi video dosyasının daha doğal, etkili ya da estetik olduğunu tartışabilir. Öğrencilere yaygın video dosya uzantıları (.mp4, .avi, .mov, .mkv vb.) tanıtılır. Dosya uzantılarının video kalitesi, dosya boyutu, kullanılacak programlarla uyumluluğu ve kullanım alanlarındaki farklılıkları açıklanır. Video dosyalarının kalitesi arttıkça boyutlarının büyüdüğü ve daha fazla alan kapladığı hatırlatılır. Video içeriklerinde kullanılacak görseller, videolar veya müziklerin telif haklarına tabi olup olmadığı sorgulanır. “Bir video paylaşım platformundaki videodan izinsiz bir kesit alabilir miyiz?”, “Bir arkadaşınızın görüntüsünü onun izni olmadan videoya ekleyebilir misiniz?” gibi sorularla etik kullanım ilkeleri tartışılır. Deepfake teknolojisi ve yapay zekâ ile üretilen videolar hakkında örnekler sunularak dijital içerik manipülasyonu farkındalığı geliştirilir (D4.3, E1.4).

Öğrencilerin yapay zekâ destekli video düzenleme araçları/programları/çevrim içi araçların benzerlik ve farklılıklarını belirleyip açıklamaları ve/veya kullanım alanları veya verimliliği açısından değerlendirmeleri sağlanır (KB2.17, SDB3.3, E3.4, E3.10). Ölçme ve değerlendirme sürecinde öğrencilerin hazırladıkları videolar; görsel ve işitsel bütünlük, teknik doğruluk, yaratıcılık, etik uygunluk ve format seçimi gibi ölçütleri içeren ayrıntılı bir rubrik aracılığıyla puanlanır. Ders boyunca öğretmen, gözlem formları kullanarak öğrencilerin teknik becerilerini, problem çözme yaklaşımlarını ve iş birliği düzeylerini izler. Öğrenciler hem kendi projelerini hem de arkadaşlarının projelerini değerlendirerek güçlü yönler ve geliştirilmesi gereken alanlar üzerine yapılandırılmış geribildirimler sunar. Telif, izinsiz kullanım ve yapay zekâ kaynaklı manipülasyon konularındaki farkındalıkları ise kısa yazılı raporlar veya sözlü sunumlar aracılığıyla ölçülür; böylece yalnızca teknik yeterlilik değil, aynı zamanda etik bilinç ve eleştirel düşünme becerileri de değerlendirme kapsamına alınır.

 

BTY.6.2.9.


Öğrenciler bireysel veya grupla çalışarak video dosyası oluşturulacak gerçek hayat problemini belirler (SDB3.3). Öğretmen, problem belirleme aşamasında öğrencilerin ilgilerini harekete geçirecek senaryo örneklerini (Örneğin iklim krizi, dijital bağımlılık, kamu spotları vb.) sınıfa sunarak fikir üretimini destekler. Öğrencilerden örnek problem senaryolarından birini seçmeleri ya da özgün bir problem tanımı yapmaları istenir. Ayrıca problem seçiminde yaşanabilir çevre, dijital güvenlik, medya okuryazarlığı, kültürel miras gibi tematik alanlara dikkat çekilebilir.

Öğrencilerin belirledikleri gerçek hayat problemine uygun olarak video hazırlama sürecinde kullanılacak hikâye/senaryo unsurlarını bağımsızlık ve yaratıcılık yeteneklerini kullanarak belirlemeleri sağlanır (E1.2, E3.3). Bu süreçte, öğrenciler dilerlerse senaryo oluşturmada yapay zekâ destekli hikâye üretim araçlarından faydalanabilirler. Senaryo yazımı öncesinde öğretmen, örnek bir kısa video izletir ve içerik bütünlüğü, görsel-işitsel uyum ve mesaj aktarımı yönlerinden analiz yapılmasını sağlar.

Video dosyasını geliştirebilmek için belirlenen unsurları kapsayan hikâye/senaryo kurgusu, estetik bakış açısıyla oluşturulur. Öğrenciler, senaryolarını sahneler arası geçişlerin uyumu, görsel–işitsel ögelerin tutarlılığı, mesajın açıklığı ve izleyici üzerindeki etkisi gibi ölçütlere göre değerlendirir (KB2.17). Gerekirse öğrenciler senaryoları küçük gruplar arasında paylaşılarak karşılıklı geribildirim süreci yürütülür ve elde edilen öneriler doğrultusunda revizyon yapılır.

BT sınıfında bu süreçte öğrenciler, kendi bilgisayarlarında bağımsız olarak senaryo metinlerini düzenler, video planlarını oluşturur ve örnek görseller ekleyerek taslaklarını hazırlar. Etkileşimli tahta ortamında ise bu süreç öğretmen rehberliğinde topluca yürütülür; senaryo metni, görseller ve örnek videolar tüm sınıfın katılımıyla ortak olarak geliştirilir.

Ölçme–değerlendirme aşamasında, öğrencilerin senaryoları özgünlük, bütünlük, mesajın netliği, görsel–işitsel uyum ve hedef kitleye uygunluk gibi ölçütleri içeren rubrik ile puanlanır. Süreç boyunca öğretmen gözlem formları kullanarak öğrencilerin iş birliği, yaratıcılık ve problem çözme becerilerini izler. Öz değerlendirme ve akran değerlendirme uygulamalarıyla öğrenciler hem kendi senaryolarını hem de arkadaşlarının çalışmalarını geliştirici önerilerle değerlendirir. Yapay zekâ araçlarının kullanımında özgün katkı ve etik farkındalık düzeyi, kısa yazılı rapor veya sözlü sunumlarla ölçülerek değerlendirme sürecine dahil edilir.

 

BTY.6.2.10.


Uygun video düzenleme programı/yapay zekâ destekli video düzenleme aracı/çevrim içi araç açılır. Öğrencilere video düzenleme programı ile ilgili temel bilgiler hatırlatılır. Kullanılan video düzenleme aracının arayüzünde yer alan bileşenler (Örneğin zaman çizgisi, geçiş efektleri, ses/ görüntü katmanları, kesme/kırpma araçları, başlık ve jenerik ekleme menüsü.) tanıtılır. Öğretmen, yapay zekâ uygulamaları ile oluşturulmuş örnek videolar göstererek öğrencilerin görsel düzen, kurgu bütünlüğü, ses-görüntü senkronizasyonu gibi yönlerden karşılaştırma yapmalarını sağlar. Bu süreçte yapay zekâ ile üretilen videoların telif hakkı, içerik güvenilirliği, izinsiz görüntü/ses kullanımı ve manipülasyon gibi etik boyutları da tartışmaya açılır. “Bir kişinin görüntüsünü izinsiz kullanmak doğru mudur? Yapay zekâ ile oluşturulan bir video sizi yanıltabilir mi?” gibi sorularla öğrencilerin eleştirel düşünmeleri teşvik edilir (KB2.17). Öğrenciler gruplara ayrılır. Öğrencilere yaratıcı drama tekniklerini kullanarak daha önceden hazırlanan hikâye/senaryo kurgusuna uygun bir video dosyası hazırlamaları için rehberlik edilir (OB2). Yaratıcı drama teknikleri (rol oynama, doğaçlama, dramatizasyon vb.) kullanılarak sahneler canlandırılır ve dijital ortamda kayıt altına alınır (E3.3). Sergilenen performans görevlendirilen bir öğrenci tarafından bir kamera veya cep telefonu kullanılarak kaydedilir. Gerekirse hazır görüntülerden telif hakkı olmayan içerikler seçilebilir. Öğretmen videoların çekimi ve düzenlenme sürecine rehberlik eder. Bu sürece her öğrencinin aktif katılım göstermesi, görev bilinciyle hareket etmesi ve yaratıcı katkı sunması sağlanır. Öğretmen, öğrencilerin sınıf içinde özgün ve yaratıcı bir şekilde ifade etmelerine destek olarak birlikte üretme becerilerini teşvik eder (D3.3, E3.3). Video kayıt sürecinde öğrencilerin, ses ve görüntülerin paylaşımında etik ilkelere dikkat etmeleri gerektiği (kişisel mahremiyet, izin alma, telif hakkı gibi) vurgulanır. Ayrıca medya içeriklerinin deepfake gibi kötüye kullanım riskleri hakkında farkındalık kazanmaları hedeflenir (D4.3). Bu amaçla öğretmen, örnek bir deepfake video ile orijinalini sınıfta karşılaştırmalı olarak izletir; ardından öğrencilerle görüntüdeki manipülasyonun nasıl yapıldığı, fark edilme yöntemleri ve olası sonuçları üzerine kısa bir tartışma yürütür. Öğrenciler, kullanacakları videoları kaydettikten/indirdikten sonra bilgisayarda yüklü olan video düzenleme programı veya yapay zekâ destekli video düzenleme/ çevrim içi araçlar yardımıyla düzenleme (kesme, kırpma, efekt ekleme, geçişler ekleme, başlık ekleme, jenerik ekleme vb.) işlemlerini uygular (E3.3). Her öğrencinin sürece aktif katılması sağlanır (SDB2.2, SDB3.1). Video dosyaları “grup_adı_tarih_senaryo_adı.mp4” gibi standart dosya isimlendirme kurallarına göre kaydedilir. Oluşturulan video dosyası, .mp4, .avi, .mov veya .mkv gibi farklı video dosyası formatlarında dışa aktarılarak öğrencilerin bu formatlar arasındaki farkları gözlemlemeleri sağlanır. Öğrencilerin dosya türleri arasındaki görüntü kalitesi, dosya boyutu, çözünürlük ve kullanılacak program uyumluluğu gibi farkları deneyimleyerek öğrenmeleri hedeflenir. Ayrıca dosyaların ilgili klasörlerde doğru şekilde saklanması, taşınabilir aygıtlarla paylaşımda silinme/kaybolma gibi risklere karşı yedeklenmesi gibi dijital dosya yönetimi becerileri kazandırılır (OB2). Öğretmen, öğrencilerin oluşturduğu videonun son hâlini sunmadan önce aynı içeriğin yapay zekâ aracıyla oluşturulmuş bir versiyonunu da hazırlamalarını, ardından iki versiyonu karşılaştırarak değerlendirmelerini teşvik eder. Böylece öğrencilerin teknolojik, etik ve yaratıcı yönleri birlikte analiz etmeleri sağlanır.

Öğrencilerin performansı; teknik doğruluk, yaratıcı katkı, grup içi iş birliği, etik ilkelere uyum ve araç kullanım becerisi ölçütlerini içeren dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilir. Akran ve öz değerlendirme formları, öğrencilerin hem kendi hem de arkadaşlarının çalışmalarına yönelik yapıcı geribildirim vermesini sağlar. Ayrıca kısa raporlar veya sözlü sunumlarla öğrencilerin teknolojik yeterlilikleri, etik farkındalıkları ve özgün katkı düzeyleri ölçülür. Hazırlanan video dosyaları da dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Uygulama sonunda öğrencilere, belirlenen tematik konulardan (Örneğin gıda israfı, enerji tasarrufu, doğa sevgisi, belirli gün ve haftalara yönelik kamu spotları.) birini seçerek bireysel veya grup çalışmasıyla özgün video dosyaları oluşturmaları önerilir (E3.1, E3.3).

Farklılaştırma
Zenginleştirme

Web 2.0 araçları/e-içerikler kullanılarak elektronik tablolama programlarının kullanım alanları, işlevleri ve örnek uygulamalarını içeren etkileşimli bir e-kitap hazırlamaları istenebilir.

Öğrenciler, kendi ailelerinin aylık gelir-gider verilerini kullanarak formüllerle çalışan işlevsel bir bütçe planlama tablosu hazırlayabilir.

Öğrenciler, elektronik tablolama programlarında sık karşılaşılan hataları ve bu hataların çözüm yollarını içeren eğitici bir sunum dosyası hazırlayabilir.

Öğrencilerden sosyal medya kullanım sürelerine ilişkin topladıkları verileri elektronik tablolama programları kullanarak analiz etmeleri ve bu verilerden yola çıkarak zaman yönetimi bilinci kazandıracak grafikler oluşturmaları istenebilir.

Öğrenciler, bir film ya da dizinin prodüksiyon sürecini senaryo, çekim planı ve sahneleme adımlarıyla birlikte sunacak şekilde sunum dosyasına dönüştürebilir.

Öğrenciler, bir kameramanla röportaj yaparak mesleğin dijital teknolojilerle ilişkisini ele aldıkları özgün bir video dosyası oluşturabilir.

Öğrenciler, gruplar oluşturarak bilişim alanında iz bırakmış Türk bilim insanlarının yaşam öykülerini anlatan biyografik kısa filmler hazırlayabilir.

Öğrenciler, okulda yaşanan unutulmaz bir günü anlatan özgün bir sesli hikâye senaryosu yazıp sahne akışını sesli anlatım ve dijital ses düzenleme araçlarıyla senkronize biçimde kurgulayabilir.

Öğrenciler, oluşturdukları sesli hikâye ya da bilgi aktarımı içeren içeriklere müzik, efekt ve anlatım unsurları ekleyerek dinleyici odaklı bir podcast bölümü tasarlayabilir.

Öğrenciler, okul çevresinde tespit ettikleri bir çevre sorununu belgelemek üzere röportaj yapıp kurgu, geçiş ve ses düzenlemeleri yaparak yayınlanabilir bir kısa film oluşturabilir.

Destekleme

Ev ya da okullarında elektronik tablolama programlarının kullanıldığı durumları araştırmaları istenebilir.

Çevrim içi kullanılabilecek tablolama programlarının araştırılması istenebilir.

"Tablolama programları nelerdir? Ne işe yararlar? Kullanım amaçları nelerdir? Kullanım kolaylığına göre tablolama programlarını değerlendiriniz." konu başlıklarını içeren bir sunum hazırlamaları istenebilir.

Video düzenlerken dikkat edilmesi gereken unsurlar ile etkili bir videoda olması gereken niteliklerin araştırılıp sınıfa sunulması istenebilir.

Kullanımı kolay, çevrim içi kullanılabilen ses veya video düzenleme programlarının araştırılıp raporlanması istenebilir.

Öğrencilerin bireysel ilerlemelerine olanak tanıyan istedikleri konularla ilgili ses ve video dosyaları düzenlenmesi istenebilir.