Din Eğitimi ve Öğretimi Alan Becerileri (DAB)

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde din eğitimi ve öğretimine yönelik alan becerilerinin yapılandırılmasında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni, literatür, alanın kendine özgü yapısı, bu alandaki derslerle ilgili mevzuat ve sosyal ihtiyaçlar ile çağın gereklilikleri göz önünde bulundurulmuştur. Din eğitimi ve öğretimi alan becerileri ilgili tüm dersleri kapsayan bir yapı esas alınarak belirlenmiştir. Türkiye  Yüzyılı Maarif Modeli’nde temel kaynakları kullanma, dinî kaynakları tetkik, tahkik, tefekkür, dinî delillere başvurma, tatbik, tilavet ile hitabet ve mesleki uygulama olmak üzere sekiz din eğitimi ve öğretimi alan becerisine yer verilmiştir.

Din eğitimi ve öğretimi alan becerileri, öncelikle kavramsal beceriler arasında yer alan bütünleşik beceriler ile benzer bir yapıda tasarlanmıştır. Bütünleşik beceri setinin karşılayamadığı durum veya süreçler için alana  özgü bütünleşik beceriler tanımlanmıştır. Bu anlamda din eğitimi ve öğretimi alan becerileri ile kavramsal beceriler arasında karşılıklı ve güçlü bir bağ bulunmakta; iki beceri türünün birbirinin gelişimini destekleyen  yapısı da ön planda tutulmaktadır.

Alan becerilerinin kazanılabilmesi noktasında belirli süreçlerin çok boyutlu bir yapıda iç içe geçtiği kabul edilmelidir. Her bir alan becerisinin kazanılması için bir veya birden fazla bütünleşik beceri ve süreç bileşeninin  edinilmesi beklenmektedir. Bu yönüyle süreç bileşenleri bir becerinin nasıl öğrenileceği ve öğretileceği konusunda da bir kılavuz niteliği taşımaktadır. Ayrıca bu detaylı anlatım, alan becerileri ile ilgili ölçme ve  değerlendirme araçlarının geliştirilip uygulanması açısından yol gösterici olacaktır. Süreç bileşenleri hem öğrenme-öğretme uygulamaları için hem de ölçme-değerlendirme süreçleri için yol gösterici nitelik  taşımaktadır.

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde öğrencilerin aksiyolojik olgunluğa erişmeleri, yetkin ve erdemli insanın önemli bir özelliği sayılmıştır. Din eğitimi ve öğretimi alan becerilerinin temel hedefleri arasında öğrencilerin  aksiyolojik olgunluğa ulaşabilmesine imkân verecek eğitim ortamlarının ve süreçlerinin desteklenmesi de yer almaktadır. Din eğitimi ve öğretimi alan becerileri; ahlaki bilinç, estetik bakış açısı kazandırma ve  kaynakları çözümleyebilme yoluyla öğrencilerin değerleri ve ahlaki ilkeleri daha iyi anlayıp değerlendirebilmelerine katkı sunmaktadır. Bu bakımdan din eğitimi ve öğretimi alan becerileri; öğrencilerin çevrelerini  algılaması, buna uygun davranma becerisiyle düşüncelerini hayata geçirmesi, estetik ve ahlaki duyarlılığa sahip olması ve dinî bilgiyi gündelik hayatta işlevsel bir şekilde kullanabilmesi arasındaki bağa işaret  etmektedir. Bu bağ, öğrenci profili ve Erdem-Değer-Eylem Çerçevesi açısından din eğitimi ve öğretimi alan becerilerinin yerini de vurgulamaktadır. Din eğitimi ve öğretimi alan becerilerinin her öğrencinin Türk Millî  Eğitimi'nin amaçlarına ulaşabilme potansiyeline katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Öğretim programlarında din eğitimi ve öğretimine yönelik alan becerilerine yer verilirken dersler arasındaki mahiyet farklılıkları ve hedef kitlenin özelliklerinin gözetilmesi gerekmektedir. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi  Dersi Öğretim Programı geliştirilirken alan becerilerinin din öğretimi kapsamında kullanılması ile seçmeli Din, Ahlak ve Değer grubu dersleri ya da imam hatip lisesi meslek dersleri öğretim programları geliştirilirken  alan becerilerinin din eğitimi kapsamında kullanılması arasında farklılık olacaktır. 

Din Eğitimi ve Öğretimi Alan Becerileri (DAB)

    • Süreç bileşenleri
      DAB1.1.SB1. Olay/konu/durumla ilgili aradığı ayetlerin meallerini bulmak
      DAB1.1.SB2. Ayetlerde geçen şahıs/olay/yer/konu/kavramları belirlemek
      DAB1.1.SB3. Ayetleri içeriklerine göre sınıflandırmak
      DAB1.1.SB4. Ayet mealleri doğrultusunda olay/konu/durumla ilgili çıkarım yapmak
      DAB1.1. SB5. Ayetlerle ilgili yaptığı çıkarımlara olay/konu/durumlarda yer vermek
    • Süreç bileşenleri
      DAB1.2.SB1. Olay/konu/durumla ilgili hadisleri tespit etmek
      DAB1.2.SB2. Hadislerde geçen olay/şahıs/yer/konu/kavramları belirlemek
      DAB1.2.SB3. Hadisleri içeriklerine göre sınıflandırmak
      DAB1.2.SB4. Hadisler doğrultusunda olay/konu/durumla ilgili çıkarım yapmak
      DAB1.2. SB5. Hadislerle ilgili yaptığı çıkarımlara olay/konu/durumlarda yer vermek
  • Bir konu hakkında bilgi edinilmesi için dinî kaynakların tetkik edilmesinde takip edilecek süreci ifade eder. Dinî kaynakları tetkik becerisi; "kaynak kullanımını yönetme", "özetleme" ve  "dinî kaynakların ilişkisini değerlendirme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB2.1.SB1. Bir olay/konu/durumu incelemek veya bir meseleyi çözmek için gerekli dinî kaynakları tespit etmek
      DAB2.1.SB2. Dinî kaynakları alana/konuya/özelliklerine göre sınıflandırmak
      DAB2.1.SB3. Seçilen dinî kaynaklardan olay/konu/durum ile ilgili bilgileri bulmak
      DAB2.1.SB4. Ulaşılan bilgiler ışığında seçtiği dinî kaynakları karşılaştırmak
      DAB2.1.SB5. Ulaşılan bilgiler ışığında seçtiği dinî kaynakları değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      KB2.3.SB1. Metin/olay/konu/durum ile ilgili çözümleme yapmak
      KB2.3.SB2. Metin/olay/konu/durum ile ilgili sınıflandırma yapmak
      KB2.3.SB3. Metin/olay/konu/durumu yorumlamak (kendi cümleleri ile aktarmak)
    • Süreç bileşenleri
      DAB2.2.SB1. Kaynakların alanlarını ve konularını belirlemek
      DAB2.2.SB2. Kaynakların arasında ilişki kurmak
      DAB2.2.SB3. Kaynakların birbiri ile olan ilişkisini yorumlamak
      DAB2.2.SB4. Kaynakların birbiriyle ilişkisine dair çıkarımda bulunmak
  • Dinî ilimler içerisinde yer alan önemli kavramları tanımayı, bu kavramları bağlamına uygun olarak kullanmayı ve dinî metinlerin incelenmesi ve yorumlanması için takip edilmesi gereken  süreci ifade eder. Tahkik becerisi; "dinî kavramları ayırt etme", "dinî kavramları bağlamına uygun kullanma", "dinî metinleri yorumlama" ve "dinî metinleri tahlil etme" bütünleşik  becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB3.1.SB1. Metinlerde geçen dinî kavramları tespit etmek
      DAB3.1.SB2. Belirlenen kavramların dinî ilimlerdeki yeri ve önemini araştırmak
      DAB3.1.SB3. Kavramları ilişkili olduğu alana göre etiketlemek
    • Süreç bileşenleri
      DAB3.2.SB1. Dinî kavramları fark etmek
      DAB3.2.SB2. Dinî kavramlar arasında ilişki kurmak
      DAB3.2.SB3. Dinî kavramların benzerliklerini ve farklılıklarını açıklamak
      DAB3.2.SB4. Dinî kavramlara sözlü ve yazılı iletişimde bağlamına uygun olarak yer vermek
    • Süreç bileşenleri
      DAB3.3.SB1. Temel İslam bilimlerinin usullerine göre bir metni yorumlamada yararlanılacak ilke ve ölçütleri seçmek
      DAB3.3.SB2. Belirlenen ilke ve usuller çerçevesinde bir metni incelemek
      DAB3.3.SB3. Bir metni bağlamı içinde kendi cümleleri ile ifade etmek
    • Süreç bileşenleri
      DAB3.4.SB1. Temel İslam bilimlerinin usullerine göre bir metni incelemede yararlanılacak ilke ve ölçütleri seçmek
      DAB3.4.SB2. Bir metindeki kavram/değer/hüküm/görüşleri tespit etmek
      DAB3.4.SB3. Belirlenen ilke ve ölçütlere göre metni karşılaştırmak
      DAB3.4.SB4. Metinden çıkardığı sonuçları değerlendirmek
  • Bir konu/kavram/olayın derinlemesine düşünülmesi ve değerlendirilmesi için takip edilecek süreci ifade eder. Tefekkür becerisi; "müşahede etme", "dinî meseleleri anlama", "dinî  görüş/argümanları irdeleme", "dinî konularda analitik düşünme" ve "idrak etme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB4.1.SB1. Merak ettiği olgu/olay/konu/kavram/meseleleri belirlemek
      DAB4.1.SB2. Belirlenen olgu/olay/konu/kavram/meseleler hakkında soru sormak
      DAB4.1.SB3. Merak ettiği olgu/olay/konu/kavram/meseleleri incelemek
      DAB4.1.SB4. İnceleme sonuçları hakkında çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      DAB4.2.SB1. Olgu/olay/konu/kavram/meseleleri fark etmek
      DAB4.2.SB2. Olgu/olay/konu/kavram/meseleleri tanımlamak
      DAB4.2.SB3. Olgu/olay/konu/kavram/meselelerin ortaya çıkış sebeplerini açıklamak
      DAB4.2.SB4. Olgu/olay/konu/kavram/meselelerin özelliklerini belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      DAB4.3.SB1. Görüş/argümanları tespit etmek
      DAB4.3.SB2. Görüş/argümanları karşılaştırmak
      DAB4.3.SB3. Görüş/argümanları temel dinî bilgi kaynaklarını ölçüt alarak incelemek
      DAB4.3.SB4. Tercih edilebilir görüş/argümanları gerekçeleriyle belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      DAB4.4.SB1. Dinî olgu/olay/konu/kavram/meseleler arasında ilişki kurmak
      DAB4.4.SB2. Dinî olgu/olay/konu/kavram/meseleler arasında kurduğu ilişkiyle ilgili akıl yürütmek
      DAB4.4.SB3. Akıl yürütme ile ulaştığı çıkarımları tartışmak
      DAB4.3.SB4. Tercih edilebilir görüş ve argümanları gerekçeleriyle belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      DAB4.5.SB1. Dinî olgu/olay/konu/kavram/meselelerle ilgili tefekkür sürecini gözden geçirmek
      DAB4.5.SB2. Tefekkür sürecine dayalı çıkarım yapmak
      DAB4.5.SB3. Ulaşılan çıkarımları değerlendirmek
  • Akli/nakli delillerin kullanılmasıyla birlikte bir sonuca varılması için takip edilecek süreci ifade eder. Dinî delillere başvurma becerisi; "akli/nakli delilleri kullanma" ve "mukayese yapma"  bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB5.1.SB1. Olgu/olay/konu/kavram/meselelerle ilgili akli/nakli delilleri toplamak
      DAB5.1.SB2. Olgu/olay/konu/kavram/meselelerle ilgili topladığı akli/nakli deliller arasında ilişki kurmak
      DAB5.1.SB3. Olgu/olay/konu/kavram/meselelerle ilgili akli/nakli delile dayalı değerlendirme yapmak
      DAB5.1.SB4. İlişki kurduğu akli/nakli delillere olgu/olay/konu/kavram/meselelerde amaca uygun olarak yer vermek
    • Süreç bileşenleri
      DAB5.2.SB1. Birden fazla dinî olgu/olay/konu/kavram/meseleye ilişkin özellikleri belirlemek
      DAB5.2. SB2. Belirlenen özelliklere ilişkin benzerlikleri ortaya koymak
      DAB5.2.SB3. Belirlenen özelliklere ilişkin farklılıkları ortaya koymak
      DAB5.2.SB4. Belirlenen özellikler arasında ilişki kurmak
      DAB5.2.SB5. Ortaya konulan benzerlik ve farklılıklara dayalı olarak çıkarım yapmak
  • Dinî bilgilerin uygulama çeşitlerini usulüne uygun olarak yerine getirebilmek için takip edilecek süreçleri ifade eder.

    • Süreç bileşenleri
      DAB6.SB1. Dinî uygulama çeşitlerinin süreç ve kurallarını açıklamak
      DAB6.SB2. Dinî uygulama çeşitleri için ön hazırlık yapmak
      DAB6.SB3. Dinî uygulama çeşitlerini usulüne uygun biçimde icra etmek
      DAB6.SB4. Dinî uygulama süreçlerini değerlendirmek
  • Kur'an-ı Kerim'i bir femimuhsinin rehberliğinde yüzünden ve ezbere okuyabilmek için takip edilecek süreçleri ifade eder. Tilavet becerisi; "telaffuz etme", "yüzünden okuma" ve "ezbere  okuma" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB7.1.SB1. Harf/hareke/işaretlerin telaffuz özelliklerini algılamak
      DAB7.1.SB2. Harf/hareke/işaretlerin telaffuz özelliklerini belirlemek
      DAB7.1.SB3. Harf/hareke/işaretleri telaffuz özelliklerine göre tekrarlamak
      DAB7.1.SB4. Harf/hareke/işaretleri doğru bir şekilde telaffuz etmek
    • Süreç bileşenleri
      DAB7.2.SB1. Harfleri mahreçlerine uygun olarak telaffuz etmek
      DAB7.2.SB2. Tecvit kurallarını açıklamak
      DAB7.2.SB3. Tecvit kurallarını metin içinde fark etmek
      DAB7.2.SB4. Tecvit kurallarını ve/veya okuma usullerini uygulamak
    • Süreç bileşenleri
      DAB7.3.SB1. Sure/ayet/duaları dinlemek/okumak
      DAB7.3.SB2. Dinlediği/okuduğu bölümleri tekrar etmek
      DAB7.3.SB3. Sure/ayet/duaları tecvit kurallarına göre ezberden okumak
      DAB7.3.SB4. Sure/ayet/duaları toplum önünde ezbere okumak
  • Mesleki uygulama çeşitlerini usulüne uygun olarak yerine getirebilmek için takip edilecek süreçleri ifade eder. Hitabet ve mesleki uygulama becerisi; "hitabet uygulama" ve "mesleki  uygulama" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.

    • Süreç bileşenleri
      DAB8.1.SB1. Hitabet türlerini ayırt etmek
      DAB8.1.SB2. Uygulayacağı hitabet türü için ön hazırlık yapmak
      DAB8.1.SB3. Hitabet türünü usulüne göre uygulamak
      DAB8.1.SB4. Hitabet türü ile ilgili uygulama süreçlerini değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      DAB8.2.SB1. Mesleki uygulama çeşitlerinin süreç ve kurallarını açıklamak
      DAB8.2.SB2. Mesleki uygulama çeşitleri için ön hazırlık yapmak
      DAB8.2.SB3. Mesleki uygulama çeşitlerini usulüne uygun biçimde tatbik etmek
      DAB8.2.SB4. Mesleki uygulama süreçlerini değerlendirmek