4. TEMA: SÖZÜN EBRUSU

Metin Tahlili (Anlama): Okuma, Dinleme/İzleme; Edebiyat Atölyesi (Anlatma): Yazma, Konuşma

E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.1. Uyum, SDB3.2. Esneklik, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D14. Saygı, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme
TDE2.2. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE2.3. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE2.4. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlere yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme
Dinleme/İzleme
TDE1.1. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlerde dinleme/izlemeyi yönetebilme
TDE1.2. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE1.3. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE1.4. “Sözün Ebrusu” temasında ele alınan metinlere yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1. Zengin söz varlığı kullanarak ve anlam katmanları oluşturarak gerçekleştireceği konuşmasını yönetebilme
TDE3.2. Empati ve etkileşim yoluyla kurduğu özdeşimle zengin söz varlığı ve anlam katmanları oluşturarak gerçekleştireceği konuşmasına içerik oluşturabilme
TDE3.3. Empati ve etkileşim yoluyla kurduğu özdeşimle zengin söz varlığı ve anlam katmanları oluşturarak gerçekleştireceği konuşmasında kural uygulayabilme
TDE3.4. Zengin söz varlığı kullanarak ve anlam katmanları oluşturarak gerçekleştireceği konuşmasına yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme
Yazma
TDE4.1. Zengin söz varlığı kullanarak ve anlam katmanları oluşturarak gerçekleştireceği yazma sürecini yönetebilme
TDE4.2. Yaşantılarına dair izlenimlerini anlam katmanlarıyla yansıtacağı yazısına içerik oluşturabilme
TDE4.3. Yaşantılarına dair izlenimlerini anlam katmanlarıyla yansıtacağı yazısında kural uygulayabilme
TDE4.4. Zengin söz varlığı kullanarak ve anlam katmanları oluşturarak hazırladığı yazısına yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme

“Sözün Ebrusu” temasının içerik çerçevesi şu şekildedir:
• Okuma
• Konuşma
• Dinleme/İzleme
• Yazma
Okuma becerisinin geliştirilmesi için öncelikle anlatmaya bağlı edebî türlerden olan ve zengin söz varlığına sahip roman türünde bir metin seçilir. Metin tahlil edilirken günlük dilin edebî metinlerde nasıl değiştiğine, yaşamın gerçeklerinin kurmaca bir metne nasıl dönüştürüldüğüne, insanın duygu, düşünce ve hayallerinin yansıtılma biçimlerinin çeşitliliğine vb. vurgu yapılır. Ardından tema kapsamında ikinci metin olarak fıkra (köşe yazısı) türünde bir metin tercih edilir.

Öğrencilerin konuşma becerilerinin geliştirilmesi amacıyla, okudukları romanın kahramanlarından birini tanıtmalarına yönelik etkinlik gerçekleştirilir. Dinleme/izleme becerilerini geliştirmek amacıyla, mektup türünün özelliklerini taşıyan çok modlu bir metin seçilir. Mektup ile dinleme/izleme metninin içeriği, dil ve anlatım özellikleri, türün belirgin yönleri incelenir. Farklı türdeki bir metnin tahliliyle dilin söz varlığının farklı türdeki metinlerde nasıl işlerlik kazandığı ele alınır.
Yazma becerilerini geliştirmek amacıyla, dinledikleri/izledikleri metin incelemelerinden edindikleriyle (üslup, söz varlığı vb.) arkadaşlarından birine 2073 (Cumhuriyet’in 150. yılı) yılında verilmek üzere mektup yazmalarına yönelik bir çalışma gerçekleştirilir.

metin, edebî metin, öğretici metin, olay örgüsü, kişi, zaman, mekân, anlatıcı, anlatma, diyalog, geriye dönüş, özetleme, söz varlığı, mektup

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma ve Dinleme/İzleme
• Kavram haritası
• Kısa cevaplı sorular
• Açık uçlu sorular
• Kontrol listesi
• Çalışma yaprağı
• Çıkış kartı
• Karşılaştırma tablosu
• Öğrenme günlüğü
Bu temada zengin söz varlığı ve anlam katmanlarına sahip metinlerde okumayı yönetmede kısa cevaplı sorular, anlam oluşturabilme sürecinde açık uçlu sorular ve çalışma kâğıdı, çözümleme ve değerlendirme sürecinde çalışma kâğıdı, yansıtma sürecinde de çıkış kartları kullanılabilir.
Dinlemeyi/izlemeyi yönetmede kısa cevaplı sorular, anlam oluşturmada kontrol listesi ve açık uçlu sorular, çözümlemede ve yansıtmada karşılaştırma tablosu kullanılabilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma ve Yazma
• Okudukları ve inceledikleri romanın kahramanlarından birini sözlü olarak tanıtmalarına yönelik bir performans görevi
• Dinledikleri/izledikleri metin incelemelerinden edindikleriyle arkadaşlarından birine 2073 (Cumhuriyet’in 150. yılı) yılında verilmek üzere mektup yazmalarına yönelik bir performans görevi
Öğrencilerin okudukları ve tahlil ettikleri romandan seçtikleri kişinin tanıtımına yönelik sunumları dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Dereceli puanlama anahtarında yaratıcılık, konuya uygunluk, destekleyici unsurların kullanımı gibi ölçütler yer alır. Öğrencilerin yazdıkları mektuplar da amaca uygunluk, söz varlığını etkin kullanabilme, yazım ve noktalamaya uygunluk, anlatımın düzeni, görsel kullanımı gibi ölçütlerin yer aldığı dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Öz değerlendirme ile öğretmen ve akran değerlendirmesi yapılarak çeşitlilik sağlanabilir.
Tema Sonu Değerlendirme
Tema sonu değerlendirmede öğrenme günlüğü kullanılır.

Bu temada öğrencilerin söz ve söz öbeklerinin anlamlarının bağlama göre değişebildiğini; öğretici metinlerin genel özelliklerini; olay çevresinde gelişen metinlerin yapı unsurlarını; öğretim ve yaşantı yoluyla edindikleri bilgilerle metindeki psikolojik, sosyolojik, tarihî, kültürel vb. unsurlar arasında ilgi kurmayı bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) tespit etmek için düşün-eşleş-paylaş etkinliği, uzun ve kısa cevaplı sorular gibi yöntemler uygulanabilir.

Öğrencilerin önceki temalarda öğretici metinlerin ve olay çevresinde gelişen metinlerin yapı unsurlarıyla ilgili edindikleri bilgiler, bu temada yapacakları çalışmalara temel oluşturur. Metin tahlilinde kullanılması gereken kavram, terim ve yaşantı yoluyla edinilmiş bilgiler öğrencilerin çalışmasına katkı sağlar.
Bu temada metin tahlili bölümünde okuma becerisi roman ve fıkra (köşe yazısı) türüne ait metinler üzerinden geliştirilecek, dinleme/izleme bölümünde ise bir mektup tahlil edilecektir. Edebiyat atölyesinde konuşma ve yazma becerilerine ilişkin performans görevleri, öğrencilerin okudukları romandaki bir karakteri tanıtmaları ve arkadaşına mektup yazma çalışması ile gerçekleştirilecektir.
Bu temada metin türleri ve metin tahlilinin nasıl yapılacağına yönelik edinilen bilgiler 9. sınıfın son teması ile 10, 11 ve 12. sınıflarda yapılacak metin tahlillerine temel oluşturur. Bu temada ele alınan zengin söz varlığı ve anlam katmanlarına sahip metinler öğrencilerin söz varlığı unsurlarını etkili kullanabilmelerine, sosyal yaşamlarındaki ilişkilerine ve iletişim becerilerine katkı sağlar.

Süreç Çerçevesi: Bu süreçte Cumhuriyet Dönemi’nden başlanarak dil ve anlatım bakımından günümüze en yakın özellikleri taşıyan metinlerden bir roman ve fıkra okuma metni olarak seçilir. Metin tahlil edilirken günlük dilin edebî metinlerde nasıl değiştiği, yaşamın gerçeklerinin kurmaca bir metne nasıl dönüştürüldüğü, insanın duygu, düşünce ve hayallerinin yansıtılma biçimlerinin çeşitliliği ön planda tutulur. Daha sonra öğrenciler, okudukları romanın kahramanlarından birini seçer ve bu kahramanı sözlü olarak tanıtır. Dinleme/izleme etkinliği kapsamında bir mektubu dil ve anlatım özellikleri ve türün belirgin yönleriyle tahlil eder. Ardından dinledikleri/izledikleri metin incelemelerinden edindikleri bilgilerle Cumhuriyet’in 150. yılında verilmek üzere arkadaşına bir mektup yazar.
Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1
Seçilen roman okunmadan önce öğrencilerden romanın adından ve kapağından hareketle romanın içeriği hakkında tahminde bulunmaları istenir. Roman okunduktan sonra metin tahlili aşamasında seçilen romanın kapağı, hatırlatmak amacıyla, tahtaya yansıtılır.
Öğrencilerden romanı okumadan önceki tahminlerini romanı okuduktan sonra edindikleri bilgilerle karşılaştırarak sınıfta paylaşmaları istenir. Bu aşamada “düşün-eşleş-paylaş” etkinliği kullanılarak ikili gruplar oluşturulur, öğrencilerden romanla ilgili görüşlerini paylaşmaları istenir (SDB2.2). Daha sonra ikili gruplardan “Romanın sizde uyandırdığı çağrışımlar nedir? Romanı diğer edebî türlerden ayıran temel farklılıklar nelerdir (KB2.7)? Romanda bulunması gereken unsurlar sizce nelerdir?” sorularına yanıt vermeleri istenerek öğrencilerin roman türü ile ilgili ön bilgileri yoklanır.
TDE2.2 ve TDE2.3
Öğrenciler beş kişilik heterojen gruplara ayrılır. Gruplara aşağıdaki gibi görev dağılımı yapılır. Her grupta tamamlanması gereken toplam beş görev vardır. Öğrencilerin görevleri, bölüm değiştirildiğinde grup içinde değişir. Bu şekilde sürecin sonunda her öğrenci her görevi yapmış olur. Öğrencilere verilen görevlerin içeriği aşağıda verilmiştir.
Sorgulayıcı: Romandaki anlatıcı, anlatım biçim ve teknikleri, düşünceyi geliştirme yolları vb. unsurları belirleyerek dil ve anlatım özelliklerini tespit eder. Tartışmayı yürütmek için sorular hazırlar ve grup üyelerinin tartışmaya katılmalarını sağlar (SDB2.2).
Bağ Kurucu: Metin ile yazar arasındaki -varsa- bağlantıyı tespit eder. Romandaki olaylarla gerçek yaşamdaki olaylar arasında bağlantıyı kurar. Roman sonunda tüm öğrencilerden bağ kuruculuk yapmaları istendiğinde aslında hepsinden okudukları romandaki olayları yorumlayıp bağlantıları kurmaları istenmiş olacaktır.
Karakter Ustası: Okunan bölümde geçen önemli karakterleri tespit eder, bunların özelliklerini tanımlar, diğer karakterlerle ilişkisini belirler ve bu bilgileri arkadaşlarıyla paylaşır.
Özetleyici: Okunan bölümün temasını belirler ve bölümü özetler, temada ele alınan çatışmayı açıklar. Romanın yapı unsurlarını (olay örgüsü, şahıs kadrosu, zaman, mekân) tespit ederek bu unsurların metnin içeriğine (tema, çatışma vb.) katkısını belirler (KB2.13).
Sanatçı: Okunan bölümün kendisinde uyandırdığı duygu ile ilgili bir ürün ortaya koyar. Bu ürünün daha çok bir resim olması istenir. Resim dışında karikatür, kavram haritası, akış şeması, kolaj vb. ürünler de olabilir (SDB1.1).
Romandaki her bir bölüm bittikten sonra grup sözcüleri grup ürünlerini nezaket kurallarına dikkat ederek sınıfa sunar (SDB2.2, D14). Öğretmen, “soru-cevap tekniği” kullanarak öğrencilerin roman bölümüyle ilgili genellemelere ulaşmasını sağlar. Romanın okunması bittiğinde öğrencilerin söz konusu metinleri içerik, yapı, üslup, sanatçı, dönem özellikleri bakımından tahlil etmesi ve bir sonuca varması istenir (OB9). Açık uçlu sorular ve çalışma yaprağı kullanılarak değerlendirme yapılır ve öğrencilere geri bildirim verilir. Bu süreçte öğrencilerin görevlerini zamanında yerine getirmesi beklenir ve sorumluluk değeri vurgulanır (D16).
TDE2.4
Öğrencilerin okunan romana yönelik duygu ve düşüncelerini dile getirmeleri sağlanır (SDB2.1). Romandaki beğenilen ifadeler yazılır. Ardından öğrencilerden yazdıkları ifadelerin çağrışım zenginliklerini çıkış kartlarıyla belirleyerek değerlendirmeleri istenir (SDB1.2).
• İkinci okuma metni olarak fıkra ele alınır ve öğretici metinlere yönelik metin tahlili aşamaları uygulanır. Fıkra türüne özgü yapı, biçim ve üslup özellikleri (öğretici bir metin olması, genellikle gerçek anlamlı kelimelerin kullanılması, nesnel ve öznel ifadelerin yer alması, anlatım biçimlerinden açıklamanın ağırlıklı olarak kullanılması vb.) metin inceleme sürecinde dikkate alınarak gerekli akış takip edilir.

Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1
Öğrenciler, edebiyat atölyesinde konuşma etkinliği olarak okudukları ve inceledikleri roman kahramanlarından birini seçerek bunu sözlü olarak tanıttıkları bir etkinlik gerçekleştirirler. Performans görevi sınıf içinde gerçekleştirilir.
Öğrenciler gruplara ayrılır ve her gruptan, tahlil edilen romandan seçilen karakterlerin belirgin özelliklerini bir cümleyle tanıtan bilgi kartları oluşturmaları istenir. Oluşturdukları cümleyi diğer gruptaki arkadaşlarına sorarak bunun romandaki hangi kişiyle ilişkilendirileceğini bulmaları istenir. Ayrıca grup arkadaşları karaktere ilişkin en belirgin gördükleri özellikleri, içerikleri vb. ekler (SDB2.2). Böylece öğrencilerin karakter seçimini tamamlaması, konuşması için uygun stratejiyi seçerek sürdürmesi sağlanır (SDB1.2).
TDE3.2
Öğrenciler, grup arkadaşlarıyla birlikte oluşturdukları bilgi kartına yazdığı bilgiler ile tahlil ettiği metindeki karakter özelliklerine yönelik bilgilerini karşılaştırır. Ardından arkadaşlarının ilgisini çekeceğini düşündüğü karakterin fiziksel, psikolojik özelliklerini tahmin ederek planını oluşturmaya başlar. Tahminleri doğrultusunda konuşmanın içeriğini zenginleştirecek, konuşmayı daha etkili ve ilgi çekici kılacak yöntemler geliştirilmeye çalışır (SDB1.2, E3.3).
Öğrencilerden arkadaşlarının bilgi kartlarına yazdığı notlarla kendi notlarını planlarında karşılaştırmaları istenir. Konuşmada roman kişilerinin olay karşısındaki tutumlarına ilişkin çözüm ve değerlendirmeler göz önüne alınır. Benzer olay ve durumlar karşısında nasıl bir tavır takınılacağı belirlenir (SDB3.1). Roman kahramanlarının kişiliğini oluşturan ayırt edici özelliklere veya roman kurgusundaki işlevlerine göre sınıflandırma yapılarak ileti şekillendirilir. Kişilerin duygu, düşünce ve tutumlarını yansıtan söz varlığını dinleyicilere daha iyi açıklayabilmek için bunların dinleyicinin anlayabileceği şekilde yeniden ifade edildiği cümleler oluşturur (SDB2.3). Roman kişilerinin özelliklerini ortaya koyan ifadelere yönelik gerekçeli görüşlerini belirtir (SDB3.3).
Öğrencilerin konuşma sırasında sesi ve beden dilini, zaman ve mekânı nasıl kullanacağını belirlemesi, konuşmasını destekleyecek ve ilgi çekecek görsel unsurları çizmesi, oluşturması ya da seçmesi sağlanır (OB4). Öğrenciler, konuşmalarının planlarına son şeklini verme konusunda desteklenir. Planları için ilgili verilerden/bilgilerden yararlanarak konuşmasını hazır hâle getirir (OB7).
TDE3.3
Öğrencilerden hazırladıkları plana göre konuşmaya başlamaları istenir. Bu sırada öğretmen, dinleyici öğrencileri gruplara bölerek onlardan sunumu yapılan karakteri tahmin etmelerini ister. Böylece etkinliğe hem tüm sınıfın katılım göstermesi sağlanır hem de tahlil edilen metin üzerinde çözümleme ve değerlendirme süreci pekiştirilmiş olur. Öğrenciler sunumlarında gizemli bilgiler sunabilir, bazı fiziki ve psikolojik özellikleri çatıyı koruyarak değiştirebilir; betimleme, öyküleme gibi anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yolları ile sunumlarını zenginleştirebilir. Tema kapsamında edinilen söz varlığı kullanılarak nezaket kuralları içerisinde sunum yapılır (D14).
Romandaki çatışma unsurları, dönem özellikleri, metin-yazar ilişkisine yönelik yapılan çözümlemeler dikkate alınarak konuşma için oluşturulan ileti, duygu ve düşünceler özgün bir üslupla aktarılır. Bu süreçte öğrenciler sınıftaki bazı arkadaşlarından canlandırma için destek isteyebilir, belirlediği görsel işitsel ögeleri kullanabilir (SDB2.1). Konuşmada anlatım bozukluğuna yol açmamak için eklerin doğru kullanılması, seçilen kelimelerin bağlama uygun olması, ve farklı cümle yapıları arasındaki bağdaşıklığın sağlanmasına özen gösterir. Konuşmayı anlatım ilkelerine (akıcılık, duruluk, yalınlık vb.) bağlı kalarak gerçekleştirmenin yanı sıra konuşmada beden dilinin ve mekânın kullanımına dikkat eder (SDB2.1).
TDE3.4
Dinleyici gruplarının tahminleri alınır ve gruplardan arkadaşlarının konuşmasını dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirmeleri istenir. İlgili değerlendirmelere öğretmen tarafından eklemeler yapılır. Dereceli puanlama anahtarında yaratıcılık, konuya uygunluk, destekleyici unsurların kullanımı gibi ölçütler yer alabilir.
Öğrenciler, arkadaşları ve öğretmenlerinden aldıkları geri bildirimler doğrultusunda konuşmalarını içerik, dil ve anlatım, ileti bağlamında değerlendirir. Değerlendirme sonrasında konuşmasını dijital ortamlar için yeniden düzenleyebilir, özgün konuşmacı kimliğini oluşturmaya başlar.
Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1
Öğrencilere mektup türünün özelliklerini taşıyan çok modlu bir metin dinletilir/izletilir (SDB2.1).
Öğrencilerin dinleme/izleme etkinlik sürecini 5E öğrenme modeline göre düzenlemesi sağlanabilir. 5E öğrenme modelinin ilk aşamasında öğrencilerin ön bilgilerinin yoklanması ve konuya dikkat çekilmesi amaçlanmaktadır. Kişiler arası iletişimde hangi yolları kullandıkları, teknolojinin iletişim biçimlerini nasıl şekillendirdiği gibi kısa cevaplı sorularla öğrencilerin dikkati değişen iletişim yollarına çekilir. Bugün yaygın olarak kullanılan e-posta yerine daha önce ne kullanıldığı sorgulanır ve öğrencilerin mektup cevabına ulaşması sağlanır. Öğrencilerin günlük hayatlarında mektubun kullanım alanını ortaya çıkarabilecek sorularla ön bilgileri açığa çıkarılmaya çalışılır.
Keşfetme aşamasında öğrencilere mektubun kullanım alanlarıyla ilişkili bir video izletilir. Öğrencilerden dijital bilgiden hareketle çıkarım yapması sağlanır (OB2). Böylece öğrencilerin mektupların muhatabına göre çeşitlilik gösterdiğini kavramaları sağlanabilir. Bu aşamada öğrencilerin mektup türünün kendine özgü özellikleri olduğunu, içeriğinin muhatabına göre farklılaştığını kavramaları sağlanır (KB2.4). Daha sonra öğrencilere mektup türünde bir metin dinleyecekleri söylenir (SDB2.1). Dinleme/izleme amacını belirlemeleri ve amaca uygun dinleme/izleme stratejisi seçmeleri için öğrenciler kısa cevaplı sorularla yönlendirilebilir. Dinleme/izleme öncesi etkin bir dinleme/izleme süreci için dinleme/izleme kurallarına uymaları gerektiği hatırlatılır.
TDE1.2
Öğrencilerin dinlediklerine/izlediklerine yönelik anlam oluşturma basamağında 5E öğrenme modelinin açıklama basamağını uygulamaları beklenir. Öğrencilere mektubu dinlerken/izlerken nelere dikkat etmeleri gerektiğine yönelik (konu, söz varlığı, söyleyici, hitap edilen kişi vb.) bir kontrol listesi verilir. Bu kontrol listesi oluşturulurken öğrencilerin ön bilgileri de harekete geçirilerek metnin içeriğine yönelik tahminleri alınır.
Tahminlerini dijital bilgiden hareketle gerekçelendirmeleri istenir (OB2). Öğrencilerin mektuptaki kişinin kişilik özellikleri, yaşamı ve duygu durumuna yönelik tahminde bulunmaları sağlanır (SDB2.3, E1.5). Mektup dinlendikten/izlendikten sonra öğrencilerin tahminleri ile mektupta yer alan bilgiler karşılaştırılarak çıkarımlarda bulunulur. Öğrencilerden dinleme/izleme metnini yapısal özellikler, içerik, üslup, çağrışım zenginliği, dönem özelliği vb. yönleriyle sınıflandırması istenir. Dinleme/izleme metnine yönelik açık uçlu sorularla öğrencilerin metindeki iletilere uygun görüş bildirmeleri, eleştirel bir bakış oluşturmaları ve düşüncelerini gerekçeleriyle ortaya koymaları sağlanır ve çalışkanlık değeri vurgulanır (SDB3.3, D3, E3.11).
TDE1.3
Çözümlemede 5E öğrenme modelinin derinleşme aşamasına geçilir. Öğrencilerin bu aşamaya kadar dinledikleri/izlediklerinden hareketle mektubun içeriğine ilişkin öğrenmelerini pekiştirmeleri amaçlanmaktadır. Öncelikle öğrencilerden mektubun yazılma niyetini belirlemeleri istenir. Sonrasında muhatabın ve yazılma niyetinin farklılaştığı bir kurgu ile mektubun bir bölümünü yeniden ifade etmeleri söylenir. Oluşturdukları metin ile dinledikleri/izledikleri mektubu dil ve anlatım ile dil işlevleri yönünden karşılaştırmaları sağlanır.
Mektubun yazıldığı dönem özelliklerini dikkate alarak öğrencilerden dönem özelliklerinin içeriği nasıl etkilediğine yönelik görüşleri alınır (SDB2.3, KB3.3). Sonrasında mektuba ilişkin öğrenmelerini ‘‘CLUSTER’’ şemasını kullanarak ifade etmeleri, şemaya yazdıkları kavramları açıklayarak içerikle ilişki kurmaları istenir. Bu aşamada öğrencilere metnin dönemsel özelliklerini, yazarın yaşadığı dönemle ilişkilendirerek ifade etmeleri söylenir. Akran etkileşiminin öğrenme üzerindeki etkisi dikkate alınarak öğrencilerden gruplara ayrılmaları, metnin içeriği, yapı unsurları, dil ve anlatım özellikleri ve yazıldığı dönemle ilişkisini inceleyen bir afiş hazırlamaları istenebilir (SDB2.2). Bu afişten hareketle öğrencilerin bir genellemeye ulaşması sağlanır.
TDE1.4
Öğrencilerin dinlediklerine/izlediklerine yönelik yansıtma basamağında 5E öğrenme modelinin değerlendirme basamağından yararlanmaları sağlanır. Öğrencilerden dinledikleri/izledikleri metin hakkında kendi ölçütlerini belirleyerek bir değerlendirmede bulunmaları beklenir (SDB1.2). Bu ölçütleri belirlerken metnin günlük hayatla ilişkisine, beğenilerini yansıtmasına ilişkin ifadelere yer vermesi noktasında gerekli yönlendirmeler yapılabilir.
Öğrencilere bu aşamada “Sen olsaydın?” şeklinde bir soru sorularak metne yönelik kişisel yaklaşımlarını ortaya koymaları sağlanır (SDB3.2).
Öğrencilerden okuduğu ve tahlil ettiği metinle dinlediği/izlediği metni, kendi belirlediği ölçütler doğrultusunda karşılaştırma tablosu kullanarak karşılaştırması istenir. Böylece öğrencilerin metin türünün içerik, yapı, üslup gibi unsurları nasıl etkilediğine ilişkin bir çıkarıma ulaşmaları sağlanır (SDB3.3).
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Yazma
TDE4.1
Öğrencilerin dinlediği/izlediği edebî mektup türü incelemelerinden hareketle arkadaşlarından birine 2073 (Cumhuriyet’in 150. yılı) yılında verilmek üzere mektup yazmalarına yönelik bir etkinlik gerçekleştirilir. Performans görevi sınıf içinde gerçekleştirilir.
Öğrencilerden mektup yazacağı arkadaşını seçmeleri, arkadaşının özelliklerine ve yazma amacına göre yazma stratejisi belirlemeleri ve bunu sürdürmek için etkinlikler gerçekleştirmeleri istenir.
TDE4.2
Öğrencilerden öncelikle Cumhuriyet’in 150. yılında teknoloji, bilim, eğitim, kültür vb. hususlardaki ilerlemelere yönelik tahminlerde bulunmaları istenir (E2.2). Maddi ve manevi kültür unsurlarının yaşatılması, ülke varlıklarının korunması ve zenginleştirilmesi için neler yapılabileceğiyle ilgili öğrencilerin görüşleri sorulur. Bu konularda duyarlılık geliştirmeleri ve millî bir bilinç sahibi olmaları sağlanır (D19). Öğrencilerin geleceğe yönelik tahminde bulundukları konuyla ilgili bilgi toplamaları, yazacakları mektupta ileti oluşturmak için topladıkları bilgilerden yararlanmaları, bu bilgilerden hareketle karşılaştırma ifadeleri kullanarak içerik oluşturmaları istenir.
Öğrencilerden mektuplarını bir edebî mektup gibi sonradan okunmak için mi yoksa sadece arkadaşı tarafından okunması için mi yazdıklarına karar vermeleri istenir. Öğrencilere, temada edindikleri söz varlığını kullanarak kendilerine özgü üslupla iletilerini şekillendirmek için notlar almaları söylenir, günlük dilden farklı bir dil kullanmaları gerektiğine yönelik hatırlatmalar yapılır.
Öğrencilerin hangi duygularını mektuba yansıtacaklarına karar vermelerine imkân verilir. Öğrencilerden mektubun etkileyiciliğini artırmak için destekleyici unsurları belirlemeleri istenir. Örneğin mektubun başlığında bir resim, mektubun içeriğinde bir harita veya mektubun sonunda bir grafik kullanılabilir. Öğrencilerin tüm unsurları bir araya getirerek planlarını arkadaşlarına veya öğretmenine sunmaları sağlanır (SDB1.2). Sunumu yaparken planlarını neden böyle yaptıklarını ve planlarında hangi unsurları kullanacaklarını açıklamaları istenir.
TDE4.3
İçerik oluşturma sürecindeki tüm çalışmalar bir araya getirilerek yazma planı oluşturulur ve plana uygun olarak özgün bir mektup yazılır. Mektupta benzetme, karşılaştırma ve örneklendirmelerden yararlanılır, anlatımı zenginleştirmeye uygun söz varlığı kullanılır. İletiler, etkileyiciliği artırmak için açık veya örtük bir şekilde ifade edilir. Yazma amacına ve mektubun muhatabına uygun ifade ve cümle yapıları kullanılır, dil bilgisi ve noktalama kurallarına uygun yazmaya dikkat edilir (E1.4, E3.7). Öğrencilerin yazdıkları mektupları sınıftaki arkadaşlarına göstermeleri, onların görüşlerini almaları istenir. Böylelikle akran değerlendirmesi gerçekleştirilir.
TDE4.4
Öğrencilerin yazdıkları ürünler dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında dil ve üslup kullanımı, ifade özgünlüğü, öznel ve nesnel ifadelere yer verme, görselden yararlanma, yazım ve noktalama gibi ölçütler yer alabilir.
Öğrenciler akran ve öz değerlendirmelerinden sonra mektuplarını düzenleyerek değerlendirir (SDB1.2). Etkin yazar kimliğini oluşturmak için çalışmalarını sürdürür.
Tema Sonu Değerlendirme
“Sözün Ebrusu” teması, Türkçenin zengin söz varlığını ve anlam derinliğini keşfetmeye yönelik içerikler sunar. Bu temada yer alan etkinlikler ve çalışmalar sayesinde öğrenciler, Türkçenin anlam katmanlarını daha iyi kavrar, söz varlığını etkili ve güzel bir şekilde kullanma becerilerini geliştirir. Öğrencilerin okuma, dinleme/izleme, konuşma ve yazma etkinliklerinin bir arada değerlendirilmesi amacıyla öğrenme günlüğü sonuçları incelenerek gerekli geliştirmeler (biçimlendirmeler) yapılır.

Öğrencilerden okudukları romandan belirledikleri bir karakteri derinlemesine incelemeleri ve bu karakterin olaylar ve kişilere karşı tutumunu karakter özellikleriyle ilişkilendirerek açıklayan bir konuşma yapmaları istenebilir. Ayrıca öğrencilerden kendilerinin on yaşındaki hâline bir mektup yazmaları istenebilir.
* Seçtiği romanı bir kitap tanıtım yazısı ile anlatması istenebilir.

Öğrencilerin tema çerçevesinde işlenen metinlerdeki anlamını bilmedikleri söz varlığı unsurlarının anlamlarını tespit etmelerine yönelik çalışmalar yapılabilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.