2. TEMA: TOPLUMUN AHENGİ

Metin Tahlili (Anlama): Okuma, Dinleme/İzleme; Edebiyat Atölyesi (Anlatma): Yazma, Konuşma

E1.1. Merak, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.4.Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.10. Eleştirel Bakma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D1. Adalet, D6. Dürüstlük, D8. Mahremiyet, D11. Özgürlük, D14. Saygı, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB6. Vatandaşlık Okuryazarlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerde dinleme/izlemeyi yönetebilme
TDE1.2. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE1.3. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE1.4. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerdeki çıkarımlarını kendi düşünceleriyle yansıtabilme
Okuma
TDE2.1. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme
TDE2.2. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE2.3. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE2.4. “Toplumun Ahengi” temasında ele alınan metinlerde toplumsal olaylara ilişkin değerlendirmelerini kendi deneyimleriyle yansıtabilme
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1. Güncel olayları takip edip toplumsal konulara duyarlı bir konuşmayı yönetebilme
TDE3.2. Toplumsal sorunları anlama ve bu sorunlara çözüm üretme ile ilgili konuşması için içerik oluşturabilme
TDE3.3. Toplumsal sorunları anlama ve bu sorunlara çözüm üretme ile ilgili konuşması için kural uygulayabilme
TDE3.4. Temel hak ve özgürlükler bağlamında gerçekleştirdiği konuşmasına yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme
Yazma
TDE4.1. Toplumu farklı yönleriyle ele aldığı yazılı anlatım sürecini yönetebilme
TDE4.2. Temel hak ve özgürlüklerin toplumsal düzen için gerekliliğini farklı bakış açılarıyla bir araya getirdiği yazısına içerik oluşturabilme
TDE4.3. Temel hak ve özgürlüklerin toplumsal düzen için gerekliliğini farklı bakış açılarıyla oluşturduğu yazısı için kural uygulayabilme
TDE4.4. Toplumsal duyarlılık bağlamında ortaya koyduğu yazısına yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme

“Toplumun Ahengi” temasının içerik çerçevesi şu şekildedir:
• Okuma
• Yazma
• Dinleme/İzleme
• Konuşma
Okuma becerisinin geliştirilmesi için öğrencilerin toplum olarak uyum içinde yaşayabilmenin gerekleriyle ilgili çıkarımlar yapabilecekleri, hak ve özgürlükler teması ile ilişkilendirebilecekleri nitelikte bir roman seçilir. Bu romanın tahliliyle toplumsal sorunların edebî eserlere nasıl yansıdığına, hak ve özgürlüklerle ilgili kavramların edebiyatta nasıl yer aldığına yönelik çıkarımlar yapılması amaçlanır. Tahlil edilen ikinci metin, öğretici bir metin türü olan makaledir. Makale türündeki bu metnin tahlili ile toplumun uyum içinde yaşayabilmesi için öğrencilerden hukuk, din, ahlak ve görgü kurallarıyla ilgili temel bilgiler edinmeleri ve çıkarımlar yaparak bunları kendi yaşamlarıyla ilişkilendirebilmeleri beklenir.
Yazma becerisinin geliştirilmesinde öğrencilerden okudukları romanı temel hak ve özgürlükler bağlamında değerlendiren bir eleştiri yazısı hazırlamaları istenir. Öğrencilerden hazırladıkları eleştiri yazısında romanın iletisine, romanda kullanılan anlatım biçimi ve yöntemlerine, yazarın üslubuna, anlatıcının tavrına, roman kişilerinin tutumlarına yönelik bir değerlendirmede bulunmaları beklenir.
Dinleme/izleme becerisinin geliştirilmesinde temel hak ve özgürlüklerle ilgili çok modlu bir metin özelliği taşıyan haber metni seçilir. Seçilen haber metni ile öğrencilerden toplumun refah ve huzur içinde bir arada yaşayabilmesi için uyulması gereken hukuk, ahlak ve görgü kurallarını özümseyerek bunları kendi yaşamlarına aktarabilmeleri beklenir. Yapılan dinleme/izleme çalışmasıyla öğrencilerden hak ve özgürlükler temasının metinlerde nasıl ele alınıp işlendiğine yönelik çıkarım yapmaları istenir.
Konuşma becerisinin geliştirilmesinde öğrencilerden temel hak ve özgürlüklerle ilgili bir haber metni oluşturmaları ve bu haber metnini sunarak sözlü bir anlatım gerçekleştirmeleri beklenir. Öğrencilerin hazırladıkları haber metninde temel hak ve özgürlükler, adalet, duyarlılık, dürüstlük, mahremiyet gibi konuları gözetmelerine; akıcı, anlaşılır ve doğru bir Türkçe kullanmalarına; habere konu olan olayı ele alırken dürüst bir yaklaşım sergilemelerine dikkat edilir.

temel hak ve özgürlükler, toplumsal yaşam, kurmaca, gerçeklik, yansıtma, bakış açısı, özgünlük, söz varlığı, edebî dil, günlük dil, özlülük, kanıtlanabilirlik, nesnellik, görsellik, akıcılık, açıklık, intihal, dipnot, kaynakça

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma ve Dinleme/İzleme
• Çalışma kâğıdı
• Açık uçlu sorular
• Çıkış kartı
• Öğrenme günlüğü
• T diyagramı
• Kavram haritası
• Zihin haritası
• Kısa cevaplı sorular
Temel hak ve özgürlükleri ele alan metinlerde okumayı yönetebilmeye yönelik kısa cevaplı sorular; anlam oluşturma süreci için bir çalışma kâğıdı; çözümleme yapmaya yönelik açık uçlu sorular ve kavram haritası, T diyagramı; yansıtma ile ilgili çıkış kartları kullanılabilir. Dinleme/izleme metinleri ile ilgili olarak da dinlemeyi/izlemeyi yönetebilmeye yönelik kısa cevaplı sorular; anlam oluşturabilme için kısa cevaplı sorular ve çalışma kâğıdı; çözümleme için zihin haritası ve metinlerde yansıtma için öğrenme günlüğü kullanılabilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma ve Yazma
• Hak ve özgürlükleri konu edinen bir haber metni oluşturulması ve bu haberin sınıfta sunulmasına yönelik performans görevi
• İncelenen romanı hak ve özgürlükler bağlamında değerlendirerek bir eleştiri metni yazmaya yönelik performans görevi
Öğrencilerin haber sunumuna yönelik performansları; içeriğe uygunluk, haber metninin genel özellikleri (ilgi çekici olması, kolay anlaşılır olması, 5N1K sorularına cevap oluşturması, yorum içermemesi, belge ve kanıtlara dayanması, bilgilerin sıralanış düzeni vb.), haberciliğin temel ilkelerine uygunluk (doğruluk, tarafsızlık, tutarlılık, inandırıcılık, kanıtlanabilirlik, güncellik vb.), sunum becerisi gibi ölçütler bağlamında dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Değerlendirmelerde öz değerlendirme, öğretmen ve akran değerlendirmesi yapılarak çeşitlilik sağlanabilir.
Öğrencilerin bir eleştiri yazısı yazmaya yönelik performansları, dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında içeriğe uygunluk, dil ve anlatım özellikleri, metin planının oluşturulması, düşünceyi geliştirme yollarının kullanılması, anlatım ilkelerine uygunluk, yazım ve noktalama gibi ölçütler yer alır.
Tema Sonu Değerlendirme
Temanın değerlendirilmesinde öğrenme günlüğü kullanılır.

Bu temada öğrencilerin temel hak ve özgürlüklerle ilgili başlıca kavramları, roman türünün genel özelliklerini ve roman çözümleme yöntemlerini, öğretici metinlerin genel özelliklerini ve bu metinleri inceleme yöntemlerini, konuşma ve yazmaya yönelik metin oluşturma aşamalarını; yasak, uyarı, emir, rica, izin, onay, kabul ve ret anlamı taşıyan ifade ve yapıları bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) tespit etmek için soru-cevap, tartışma, beyin fırtınası, kavram haritası gibi yöntemler uygulanır.

Öğrencilerin önceki sınıf düzeylerinde edebî/öğretici metinlerin nasıl tahlil edileceğine yönelik edindikleri bilgiler, bu temada öğrenileceklere temel oluşturur.
Tarih, sosyoloji, hukuk disiplinlerinden öğrenilen bilgilerle bu temada öğrenilecek bilgiler arasında köprü kurulur.
Öğrencinin, bu temada edindiği bilgilerden yararlanarak edebiyat ile gerçek yaşam arasındaki etkileşimi anlayabilmesi, hak ve özgürlüklerle ilgili farkındalık kazanabilmesi sağlanır. Toplumda huzur, uyum, refah ve güven ortamının oluşmasında hak ve özgürlüklerin önemi tema çerçevesinde ele alınan metinler yoluyla kavratılır. Böylece öğrencinin günlük hayatın edebiyata hangi şekillerde yansıdığına dair fikir sahibi olmasına destek olunur. Ayrıca bu temada roman türünde bir metnin incelemesine yönelik edinilen bilgiler “Hayatın Dengesi” ve “Hayalimdeki Yarın” temalarında ele alınacak olan hikâye türündeki metinlerin inceleme sürecinde ön bilgi işlevi görür.

Süreç Çerçevesi: “Toplumun Ahengi” temasının işlenişi sürecinde öncelikle temel hak ve özgürlükleri konu alan roman ve makale türlerindeki metinler okunur ve ayrıntılı olarak tahlil edilir. Yazma becerisine yönelik çalışmada, tahlili yapılan romanla ilgili öğrencilerden bir eleştiri yazısı yazmaları istenir. Dinleme/izleme becerisi kapsamında, öğrencilere temel hak ve özgürlüklerle ilgili çok modlu metin özelliği taşıyan bir haber metni dinletilir/izletilir. Konuşma becerisine yönelik çalışmada öğrencilerden inceledikleri metinlerden hareketle temel hak ve özgürlüklerle ilgili bir haber metni hazırlayıp bunu sınıfta sunmaları beklenir.
Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1
Okuma becerisini geliştirmek amacıyla öğrencilerin, temanın içeriğini yansıtan roman türünde bir metni ve yine temayla aynı konuya sahip bir makaleyi okumaları sağlanır. Ön öğrenmelerin hatırlatılması amacıyla tahtaya ya da kâğıtlara boş kum saati çizilir. Kum saatinin ortasına konu (Ne öğretilecek?) yazılır. Öğrenme malzemesi ile ilgili ön öğrenmeler kum saatinin üst tarafına, öğrenme malzemelerinin ana temaları alt kısma yazılır. Daha sonra oluşturulan kum saatleri açıklanarak sınıfla paylaşılır. Öğrencilerden, temel hak ve özgürlüklerin insan yaşamındaki önemiyle ilgili görüşlerini paylaşmaları istenir. Bu temada temel hak ve özgürlükler konusunun ele alınacağından bahsedilir ve “görüş geliştirme” tekniğiyle toplum yaşamında bu kavramların önemiyle ilgili öğrencilerin görüşleri alınır (SDB2.1).
Adalet ve özgürlük değerinden hareketle öğrencilerin, her insanın temel hak ve özgürlüklere sahip olduğu ancak özgürlüğün başka bir insanın özgürlük alanını ihlal etmeden yaşanması gerektiği, insanın içinde bulunduğu topluma karşı sorumlu olduğu üzerine düşünmeleri sağlanır (D1, D11, E3.5, E3.11).
Hak ve özgürlükleri ele alan bir roman okuma metni olarak seçilir. Okumaya başlamadan önce romanın adı, yazarı, yazı tipi, görselleri incelenerek metnin içeriğiyle ilgili tahminde bulunulması ve bu tahmin doğrultusunda okuma stratejisi belirlenmesi konusunda öğrencilere hatırlatma yapılır. Öğrencilerin tahminlerini romanı okuduktan sonraki tespitleriyle karşılaştırmak üzere not etmeleri istenir. Metin tahlili sürecinde öğrencilerin tahminlerini sınıfta paylaşmaları ve tahminleri hakkında gerekçeli açıklama yapmaları sağlanır. Okuma sürecini sağlıklı yönetebilmek için öğrencilerin okumaya hazırlık yapması, önceki bilgilerini kullanması, okuma öncesi sorular oluşturması, tahminde bulunması, amaç ve yöntem belirlemesi gibi ölçütlerin yer aldığı kontrol listesi hazırlanır. Bu form ile öğrencilerin seçim yapmaları ve okuma sürecinde ilişkiyi sürdürme düzeyleri belirlenir (E3.7).
TDE2.2
Metin tahlili aşamasında öğrencilerden okudukları romanda ele alınan temel hak ve özgürlüklerle ilgili neler bildiklerini kısaca anlatmaları istenir. Okunan romandan yola çıkılarak edinilen izlenim doğrultusunda sınıfın tamamının etkin olduğu “beyin fırtınası tekniği” kullanılarak yazarın işlediği temayı seçme nedenlerine yönelik tahminlerde bulunulur. Bu süreçte öğrencilerin fikirlerini saygı çerçevesinde dile getirebilecekleri bir ortam sağlanır (D14, E3.5, SDB2.1).
Roman karakterleri konuşma tarzları, davranış şekilleri ve fiziksel özellikleri (sembolik eşyalar, kıyafet, çevre, eşya vb.) bakımından karşılaştırılır; bu karşılaştırmadan hareketle temanın karakterler üzerindeki yansımalarını belirlemek için çalışma kâğıdı hazırlanır. Bu çalışma, grup çalışması hâlinde gerçekleştirilebilir (SDB2.2). Çalışma sonunda, çalışma kâğıtları değerlendirilir.
Öğrencinin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir kimliğe girerek ifade etmelerini sağlayan, böylece başkalarının duygu, düşünce ve davranışlarını anlama ve değerlendirmelerine imkân tanıyan “rol oynama tekniği” ile bir etkinlik gerçekleştirilebilir. Öğrencilerin seçtikleri roman karakterleri gibi davranarak temel hak ve özgürlüklerle ilgili bir olayı/durumu/konuyu sınıf önünde canlandırmaları sağlanır (SDB2.1). Böylece anlatıcının konuyu aktarırken yansıttığı duygu, düşünce ve tavırları anlamlandırılır (SDB2.3). Öğrencilerden olayları ve durumları çok yönlü değerlendirmesi, insan davranışlarına nesnel bakabilmesi ve empati yapabilmesi istenir (E2.1, E3.7).
TDE2.3
Romanın yapı unsurları belirlenir (E3.2). Öğrencilerin romanın yapı unsurlarını oluşturan ögeleri (olay, kişi kadrosu, mekân, zaman) çözümlemeleri sağlanır. Yapı unsurlarıyla romanın dil ve üslup özellikleri arasındaki ilişki tespit edilir. Bu doğrultuda romanın teması, yapı unsurları arasındaki etkileşim, anlatıcısı, dil ve anlatım özellikleri, yazıldığı dönem gibi konuların üslupla ilişkisi kurulur. Bu süreçte açık uçlu sorularla değerlendirme yapılır. Dil ve anlatım özellikleri ele alınırken metinlerdeki yasak, uyarı, emir, rica, izin, onay, kabul ve ret anlamı katan ifade ve yapılar bulunur, bunların işlevleri değerlendirilir.
Romanda temel hak ve özgürlüklerin nasıl ele alındığına ilişkin tespitler yapılır. Romandaki kişilerin temel hak ve özgürlüklerin yansıtılması konusunda üstlendikleri roller açıklanır. Roman kişilerinin tespiti için açık uçlu sorular sorularak öğrencilerin tespitlerini gerekçelendirmeleri sağlanır (SDB3.3, E3.4, E3.5, E3.6).
Roman kişilerinin temel hak ve özgürlüklerle ilgili üstlendikleri görevleri ortaya koyan bir kavram haritası oluşturulur. Roman kişilerinin temel hak ve özgürlüklerle ilgili üstlendikleri rolleri nasıl ve ne kadar yerine getirdikleri ile ilgili notlar tutulur (SDB1.2, OB6). Ayrıca romandaki bir çatışma üzerine “altı şapkalı düşünme tekniği” kullanılarak bir grup çalışması yapılabilir (SDB2.2).
Okunan romanda ele alınan temel hak ve özgürlüklerle ilgili benzer konulara değinen bir eleştiri metni ara metin olarak okunur. Her iki metin konuyu ele alma açısından karşılaştırılır. Roman ve eleştiri metninin yapısal özellikleriyle ilgili ayırt edici unsurlar belirlenir. Her iki metinde temel hak ve özgürlüklerin nasıl ele alındığı belirlenir, karşılaştırmalar yapılarak benzerlik ve farklılıklar ortaya konur (E3.2). Yapılan karşılaştırmalar neticesinde elde edilen bilgilerin yardımıyla öğrencilerden bir T diyagramı oluşturmaları istenir (SDB1.2).
TDE2.4
Okunan romanda ele alınan hak ve özgürlüklerin toplumsal yaşama yansımalarına yönelik gerekçeli görüş belirtilerek değerlendirmeler yapılır (SDB3.3, E3.3. E3.10). Okunan metinlerden hareketle toplumdaki bireylerin huzur, refah ve güvenle bir arada yaşayabilmesi için temel hak ve özgürlüklerin önemiyle ilgili varılan yargıların yer aldığı çıkış kartları oluşturulur (E3.4).
• İkinci okuma metni olan makale işlenirken öğretici metinlere yönelik metin tahlili aşamaları uygulanır. Makale türüne özgü yapı ve üslup özellikleri (öğretici bir metin olması, genellikle gerçek ve terim anlamlı kelimelerin kullanılması, alıntı, kanıt kullanımı, bölümleri vb.) dikkate alınarak akış süreci takip edilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Yazma
TDE4.1
Öğrencilere tahlil ettikleri romanı temel hak ve özgürlükler bağlamında değerlendiren eleştiri yazısı yazmalarına yönelik bir performans görevi verilir (SDB1.2, E2.2). Öğrenciler, hak ve özgürlükler teması bağlamında oluşturacakları eleştiri yazısında konunun sınırlılıklarını belirlerler. Hedef kitleye ve amaca göre en uygun yazma yöntem ve stratejisini seçerler. Yazma sürecini etkileyen engelleri ortadan kaldırırlar (SDB2.1). Yazma aşamalarını düzenli bir şekilde takip edebilmek için kontrol listesi oluşturulabilir (E3.7).
TDE4.2
Yazma içeriği oluşturulurken okunan metnin iletilerinin anlamlandırılmasını sağlamak ve uygun şekilde iletişimi sürdürmek amacıyla ön bilgilerle bağlantı kurulur. Hak ve özgürlükler temasının romanda nasıl işlendiği dikkate alınarak temanın seçimine yönelik verilerle ilgili tahminler yürütülür. Tahminler göz önünde bulundurularak yazarın konuyu ele alışıyla ilgili eleştiriler belirlenir. Hazırlanan eleştiri metninin taslak içeriği oluşturulur. Okunan metinde kişiler, olaylar, durumlar, karakterleri duygu ve düşünceler açısından karşılaştırma içeren iletiler belirlenerek metinle ilgili değerlendirmeler sınıflandırılır. Okunan metne hak ve özgürlükler bağlamında değer katan unsurlarla ilgili beğeni ve görüşler belirlenir. Okunan metnin iletisine, metinde kullanılan anlatım biçimi ve yöntemlerine, yazarın üslubuna, anlatıcının tavrına, roman kişilerinin tutumlarına yönelik eleştirel bir değerlendirme yapılır (SDB2.1). Gerekli durumlarda eleştiriyi daha açık bir şekilde dile getirebilmek için romandaki bazı söylemler, tekrar ifade edilmesi için not alınır. Öğrenci tarafından hazırlanan eleştiri metninin içeriğini desteklemek ve etkileyiciliğini artırmak amacıyla görsel ögeler kullanılır. Metinle ilgili bilgilendirici ve açıklayıcı nitelikler taşıyan yazılı bir sunum planına son şekli verilir (SDB1.2, E2.3).
TDE4.3
Öğrencinin hazırladığı eleştiri metninde kime, neyin, nasıl, nerede anlatılacağı ve anlatımda hangi araçların kullanılacağı dikkate alınarak planlama yapılır (SDB1.2). Konuyu desteklemek amacıyla düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılarak metnin içeriğine ve hedef kitleye göre belirlenen söz varlığı, bağlama uygun şekilde kullanılır. Metin aracılığıyla okuyucuya verilmek istenen iletiler açık veya örtük bir şekilde ifade edilir. Yazılan metinde dil yapıları işlevine uygun kullanılır. Eksiltili yapı, bağlama, gönderim, değiştirim ve sözcük bağdaşıklığı ögelerine yer verilebilir. Öğrencilerden görev ve sorumluluklarını yerine getirirken özverili davranmaları istenir (E1.4, E3.7, D16).
TDE4.4
Öğrencilerin yaptıkları yazılı anlatıma yönelik öz değerlendirmede bulunmaları sağlanır. Bunun için yazma sürecine etki eden unsurlarla ilgili hazırlanmış olan öz değerlendirme formu uygulanır (SDB1.2). Akran değerlendirme yöntemi kullanılarak yazma sürecindeki hatalar düzeltilir. Öğrencilerin performansları; içeriğe uygunluk, özgünlük, dil ve üslup özellikleri, metin planının oluşturulması, düşünceyi geliştirme yollarının kullanımı, anlatım ilkelerine uygunluk, yazım ve noktalama, eleştiri metninin genel özelliklerini taşıma gibi ölçütler bağlamında dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir (E2.2).
Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1
Öğrencilerden çok modlu bir haber metni dinlemeleri/izlemeleri istenir. Seçilecek çok modlu metnin tema ile ilişkili olarak hak ve özgürlükleri konu edinmesi göz önünde bulundurulur. Dinlediği/izlediği metinde hak ve özgürlüklerle ilgili iletileri değerlendirmek amacıyla dinleme/izleme stratejileri arasından uygun olan seçilir. Dinleme/izleme sürecinin sağlıklı yürütülmesi için dinleme/izleme sürecine etki eden bilişsel, duyuşsal ve fiziksel etkenleri içeren bir gözlem formu oluşturulur (E3.7). Bu formla öğrencilerin dinleme/izleme sürecindeki gelişimleri takip edilir. Dinleme/izlemenin etkili bir biçimde gerçekleşebilmesi için metin ve ortamla ilgili iletişim engelleri ortadan kaldırılır (SDB2.1).
TDE1.2
Hak ve özgürlükler temasının hangi edebî türle ele alınabileceği hakkında kısa cevaplı sorularla “soru-cevap tekniği” uygulanarak öğrencilerden kendi görüş ve bilgilerini açıklamaları istenir (E2.3, E3.11). Temel hak ve özgürlüklerle ilgili çok modlu bir haber metni izletilerek metnin oluşturulma amacına yönelik tahminlerde bulunulur. Anlamı bilinmeyen kelimeler metnin bağlamından hareketle tahmin edilir. Metinde sunulan bilgi ve görüşlerden hareketle metindeki öznel ve nesnel yargılar belirlenir (E3.2). Öğrencinin kendi belirlediği bir edebî tür ile dinlenen/izlenen metin, tür özellikleri bakımından karşılaştırılır. Bu metinlerin temel hak ve özgürlükleri ele alışlarıyla ilgili elde edilen sonuçların yer aldığı bir çalışma kâğıdı hazırlanır. Hak ve özgürlükler temasının metinlerde nasıl ele alınıp işlendiğine yönelik eleştiriler “görüş geliştirme tekniği” kullanılarak ortaya konur (E3.10).
TDE1.3
Dinlenen/izlenen çok modlu metnin içerik unsurları belirlenir ve bunları gösteren bir zihin haritası oluşturulur (E3.3). Takım çalışması yapılarak metindeki görsel ve işitsel ögeler ile iletiler arasındaki etkileşimler tespit edilir. Bunlar arasındaki etkileşim gerekçelendirilerek açıklanır (SDB3.3). Dinleme/izleme metnine ilişkin anlama ve çözümlemeyi güçlendirmek için “altı şapkalı düşünme” tekniğinden yararlanılır (E2.2, E2.3, SDB2.2).
TDE1.4
Metne değer katan unsurlar, öğrencilerin kendi beğenileri ve ilgi alanları doğrultusunda değerlendirilir. Dinlenen/izlenen metinlerden hareketle öğrenilen bilgileri içeren bir öğrenme günlüğü oluşturulur (SDB1.1, E3.11).
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1
Öğrencilere hak ve özgürlükleri esas alan bir haber metni oluşturmaları ve bunu sınıfta sunmalarına yönelik bir performans görevi verilir. Öğrencilerden performans görevleri için sınıf dışında hazırlık yapmaları istenir, performans görevi sınıfta sergilenir. Hak ve özgürlükler konusuna, hedef kitleye uygun konuşma yöntem ve stratejileri seçilir. Sunumda iletişim engelleri ortadan kaldırılır ve görgü kurallarına uygun hareket edilir (SDB2.1, E1.4, E2.3).
TDE3.2
Haber metnini oluşturmak için merak uyandıracak nitelikler taşıyan yaşanmış veya kurgu bir olay seçilir (E1.1). Haber metninin içeriği oluşturulurken hedef kitlenin özellikleri ve beklentilerine göre görsel ve işitsel ögelerin seçimine, süreyi verimli kullanmaya, beden dilinin kullanımına yönelik tahminler yürütülerek hazırlık yapılır (SDB1.2, E2.1). Haber metninin içeriği habercilik ilkelerine uygunluk bakımından karşılaştırılarak “5N1K sorgulama tekniği” doğrultusunda eldeki bilgiler tasnif edilir, planlanan haber akışına uygun olarak bu bilgiler düzenlenir ve haber metni oluşturulur (E3.7, OB1, KB3.2).
Haber metninin içeriği, habercilik ilkeleri bakımından gözden geçirilerek gerekirse dinleyiciye daha iyi aktarılabilmek amacıyla yeniden düzenlenir. Haberin amacı ve hedef kitlesi göz önünde bulundurularak haber metninin içeriğinde yer alan temel hak ve özgürlükler, adalet, duyarlılık, dürüstlük, mahremiyet gibi metne değer katan unsurları gösteren bir kontrol listesi hazırlanır. Haber metni oluşturulurken her insanın temel hak ve özgürlüklere sahip olduğunun bilinciyle hareket edilir.
Öğrenciler; akıcı, anlaşılır ve doğru bir Türkçe kullanmaya, habere konu olan olayı ele alırken dürüst bir yaklaşım sergilemeye (D6), millî ve manevi değerleri göz önünde bulundurmaya (D19) ve özel yaşamın gizliliğine özen göstermeye (D8) teşvik edilir. Kişisel hak ve özgürlüklerde başka insanların sınırları gözetilir (E2.2). Haber metnini sunarken sesi anlam oluşturmak amacıyla etkili bir biçimde kullanmak için hazırlık yapılır. Haberin içeriğini desteklemek ve etkileyiciliğini artırmak amacıyla görsel ögeler kullanılarak yorumlar içeren bir sunum planı hazırlığı yapılır (SDB1.2, E1.4, E1.5, OB2).

TDE3.3
Haberin kime, neyin, nasıl, nerede, hangi araçlar kullanılarak (5N1K) sunulacağı dikkate alınarak planlama yapılır (SDB1.2, KB2.8). Plana uygun hareket edilir ve konuşmaya dikkat çekici bir şekilde başlanır. Ele alınan konuyla ilgili yorumları açıklamak amacıyla düşünceyi geliştirme yolları kullanılır. Sunumun içeriğine ve hedef kitleye göre belirlenen söz varlığı bağlama uygun şekilde kullanılır. Haberin sunumunda dinleyiciye/izleyiciye verilmek istenen iletiler açık veya örtük bir şekilde ifade edilir.
Sunum sırasında dil yapıları işlevine uygun kullanılır; eksiltili yapı, bağlama, gönderim, değiştirim ve sözcük bağdaşıklığı ögeleri kullanılır. Sunum sırasında beden dilinden ve konuşma yapılan mekânın özelliklerinden etkili bir biçimde yararlanılır. Öğrenciler, düşüncelerini hiçbir etki altında kalmadan görgü kurallarına uygun bir şekilde ifade etmeleri için teşvik edilir (SDB2.1, D11, E1.4, E3.7).
TDE3.4
Haberin sunum sürecine etki eden hususlarla ilgili hazırlanmış öz değerlendirme formu uygulanır (SDB1.2). Haberin sunumuyla ilgili öğrencilerin, eleştirilerini sözlü olarak dile getirmeleri ve bir değerlendirmede bulunmaları istenir (SDB2.1). Sunum sürecindeki hatalar düzeltilir ve sonraki sunumlarda faydalanılmak amacıyla bunlar not edilir; sürece ilişkin uygun davranış, duygu ve düşünceler pekiştirilir. Öğrencilerin performansları dereceli puanlama anahtarında içeriğe uygunluk, özgünlük, dil ve anlatım özellikleri, metin planının oluşturulması, düşünceyi geliştirme yollarının kullanımı, anlatım ilkelerine uygunluk, yazım ve noktalama, sunum becerisi ve temanın metne yansımasını belirleyen ölçüt listesi öğretmen tarafından hazırlanarak uygulanır (E2.2).
Tema Sonu Değerlendirme
Temanın sonunda okuduğu edebî metinlerden, dinlediklerinden/izlediklerinden, anlatımlarından hareketle öğrencilerin toplumda huzur ve uyum içinde bir arada yaşayabilmek için kendi temel hak ve özgürlüklerini bilmeleri, karşı tarafın hak ve özgürlüklerine saygılı olmaları, hak ve özgürlüklerin getirdiği sorumlulukların farkına varmaları hedeflenir. Bu hedef doğrultusunda öğrencilerden bir öğrenme günlüğü yazması istenir. Bu öğrenme günlüğü vasıtasıyla, öğrencilerin konu ile ilgili güçlü yönleri tespit edilir, eksik öğrenmeleri belirlenir varsa kavram hataları giderilir. Öğrenme günlüğü çalışmasından çıkan sonuçlara geri bildirim verildikten sonra bir sonraki temaya geçilir.

Öğrencilerden tahlil ettikleri romanla ilgili alan yazını çalışması yapmaları istenebilir. Temadaki türler dışında aynı temayı işleyen farklı türde bir metni tahlil etmeleri sağlanabilir. Konuyla ilgili daha fazla makale metni okumaları sağlanıp bu makalelerle ilgili birer tanıtım yazısı yazmaları ve bunları sınıf panosunda sergilemeleri istenebilir. Öğrencilere ilgi ve yetenekleri doğrultusunda tahlil ettikleri romandaki bir kesiti içeren bir karikatür hazırlatılabilir. Hak ve özgürlükleri konu alan bir afiş çalışması yaptırılabilir.
* Öğrencilerden seçtiği romanı incelediği bir makale yazması istenebilir.

Öğrenciler için temadaki türler dışında metinler seçilebilir. Aynı temayı işleyen bir hikâye ya da şiir seçilerek bu metinlerin iletileri üzerine görüşlerini yazmaları istenebilir.

Programa yönelik görüş ve öneriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.