3. TEMA: DOĞA VE İNSAN

Anlama

TAB1. Dinleme/İzleme, TAB2. Okuma

Anlatma

TAB3. Konuşma, TAB4. Yazma

KB2.3. Özetleme, KB2.4. Çözümleme, KB2.5. Sınıflandırma, KB2.10. Çıkarım Yapma, KB2.11. Gözleme Dayalı Tahmin Etme, KB2.14. Yorumlama, KB2.15. Yansıtma, KB2.17. Değerlendirme, KB3.3. Eleştirel Düşünme

E1.1. Merak, E1.2. Bağımsızlık, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E2.4. Güven, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma, E3.3.Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendini Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D5. Duyarlılık, D9. Merhamet, D14. Saygı, D15. Sevgi, D16. Sorumluluk, D17. Tasarruf, D18. Temizlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB8. Sürdürülebilirlik Okuryazarlığı

Dinleme/İzleme
T.D.8.1. Dinlemede/izlemede materyal seçimini yönetebilme
T.D.8.6. Görselle iletilen anlamı belirleyebilme
T.D.8.17. Bilgilendirici metinde düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.8.21. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme
T.D.8.22. Dinlediğini/izlediğini özetleyebilme
T.D.8.24. Medya içeriğini değerlendirebilme
T.D.8.27. Dinleme/izleme sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Okuma
T.O.8.1. Okumada materyal seçimini yönetebilme
T.O.8.4. Metinde geçen anlamını bilmediği söz varlığı unsurlarının anlamını tahmin edebilme
T.O.8.12. Metni yorumlayabilme
T.O.8.16. Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.17. Şiirin biçim özelliklerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.18. Bilgilendirici metinde düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.22. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme
T.O.8.28. Okuma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Konuşma
T.K.8.1. Konuşma sürecini yönetebilme
T.K.8.5. Konuşmasında uygun tepki verebilme
T.K.8.6. Konuşmasında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme
T.K.8.11. Konuşmasında tahminlerinden yararlanabilme
T.K.8.14. Yorumunu sözlü olarak ifade edebilme
T.K.8.20. Hazırlıklı konuşmasını yapılandırabilme
T.K.8.24. Uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme
T.K.8.26. Konuşma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Yazma
T.Y.8.1. Yazma sürecini yönetebilme
T.Y.8.11. Yorumunu yazılı olarak ifade edebilme
T.Y.8.17. Yazısında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilme
T.Y.8.21. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme
T.Y.8.22. Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme

Canlılar
Doğa Olayları
Sürdürülebilirlik
Çözümleme
Tahmin Etme
Özetleme
Yorumlama
Değerlendirme
Görselle İletilen Anlam
Hazırlıklı Konuşma
Çoklu Ortam Ögeleri
Şiirin Biçim Özellikleri
Düşünceyi Geliştirme Yolları
Yazım ve Noktalama

canlılar, doğa olayları, sürdürülebilirlik, çözümleme, tahmin etme, özetleme, yorumlama, değerlendirme, çoklu ortam ögeleri, hazırlıklı konuşma, geçiş ve bağlantı ifadeleri, düşünceyi geliştirme yolları, yazım kuralları ve noktalama işaretleri, sorumluluk, analitik düşünme, eleştirel bakma

Dinleme/izleme ve okuma becerilerinin öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için çoktan seçmeli/açık uçlu/iki bileşenli soru, zihin haritası, bilgi aktarımı, yapılandırılmış özetleme kullanılır.
Görselle iletilen anlamı belirleyebilmeleri için öğrencilere çoktan seçmeli/açık uçlu/iki bileşenli soru görevi verilir. Okuduklarını yorumlayabilmeleri için açık uçlu soru görevi kullanılır. Bilgilendirici metinlerde düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için zihin haritası görevinden yararlanılır. Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için bilgi aktarımı görevinden yararlanılır. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için açık uçlu/çoktan seçmeli soru görevi verilir. Şiirin biçim özelliklerini belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için çoktan seçmeli soru görevi kullanılır. Öğrencilerin dinlediğini/izlediğini özetleyebilme becerilerini geliştirebilmek için yapılandırılmış özetleme görevinden yararlanılabilir. Medya içeriklerini değerlendirebilmeleri için açık uçlu soru görevi verilir.
Konuşma ve yazma becerilerine ait öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için karşılıklı konuşma (diyalog), paragraf yazma, sunum yapma, zihin haritası, sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle sözlü metin oluşturma, kontrol listesi, dereceli puanlama anahtarı kullanılır.
Konuşmalarında tepkilerine uygun içerik oluşturabilmeleri ve yorumlarını sözlü olarak ifade edebilmeleri için öğrencilere karşılıklı konuşma (diyalog) görevi verilir. Yorumlarını yazılı olarak ifade edebilmelerinde paragraf yazma görevinden yararlanılır. Konuşmalarında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilmelerinde ve hazırlıklı konuşmalarını yapılandırabilmelerinde sunum yapma görevi verilir. Yazılarında düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilmeleri için öğrencilere zihin haritası görevi verilir. Konuşmalarında tahminlerinden yararlanabilmeleri için sorulardan/görsellerden/kavramlardan hareketle sözlü metin oluşturma görevi verilir. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilmeleri için karşılıklı konuşma (diyalog) görevinden yararlanılır.
Konuşma ve yazma becerilerinde yukarıda verilen üretim görevleri gerçekleştirildikten sonra öğrencilerin performansları öğrenme çıktılarına uygun yapılandırılan kontrol listesi veya dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Sonrasında öğrenciye geri bildirim verilir.

Bu temada öğrencilerin görselle iletilen anlamı belirleme, düşünceyi geliştirme yollarını belirleme, çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapma ve çoklu ortam ögelerini kullanma, metnin bölümlerini belirleme, şiirin biçim özelliklerini belirleme, uygun tepki verme, konuşmalarını yapılandırma, geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanma, özetleme, değerlendirme ve yorumlama gibi becerileri edinmek için temel bilgi ve yeterliliklere sahip olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini -ön bilgilerini- tespit etmek için soru-cevap, tartışma, beyin fırtınası, kümeleme gibi yöntem ve teknikler uygulanır.

Bu temada yer alan “Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısı, sonraki temalarda verilecek olan “Dinlediğini/izlediğini kendi içinde karşılaştırabilme”, “Dinledikleri/izledikleri arasında karşılaştırma yapabilme” ve “Dinlediğindeki/izlediğindeki unsurları sınıflandırabilme”, “Metindeki unsurları sınıflandırabilme”, “Metin içi karşılaştırma yapabilme”. “Metinler arası karşılaştırma yapabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.
“Konuşmasında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme” ve “Hazırlıklı konuşmasını yapılandırabilme” öğrenme çıktıları, sonraki temalarda verilecek olan “Sözlü sunum yapabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme” öğrenme çıktısı, sonraki temalarda verilecek olan yazma becerileriyle ilişkilendirilir.

Derse başlamadan önce öğrencilerin temanın içeriğine yönelik hazır bulunuşluklarını belirlemek ve varsa gelişmeye açık yönlerini güçlendirmek için gerekli çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar kapsamında tema ile ilgili konular (yaşadığımız gezegen, doğa olayları, sürdürülebilirlik) ile temaya ait değerler arasındaki ilişkiye yönelik etkinlikler yaptırılır.
Öğrencilere doğa ve insanla ilgili ön bilgilerini kullanarak cevaplayabilecekleri sorular yöneltilir.
Metnin özelliğine göre okuma, dinleme/izleme yöntem ve tekniklerinden bir veya birkaçı uygulanır. Tema ile ilgili dinleme/izleme veya sesli okuma sürecinde öğrencilerin kendi özelliklerini ve ihtiyaçlarını önemseyerek ve nezaketle (D14.1, D14.2) başkalarını etkin dinlemeleri sağlanır (SDB2.1). Öğrenciler okuma, dinleme/izleme çalışmalarını tamamladıktan sonra gerekli görüldüğü takdirde metnin bir bölümü ve/veya tamamı tekrar okunur, dinlenir/izlenir. Okuma, dinleme/izleme çalışmaları yapılırken öğrencilerin materyal seçimlerini yönetebilmelerine yönelik T.D.8.1. ve T.O.8.1.deki aşamalar uygulanır.
Öğrenciler okuduklarında, geçen ve anlamını bilmedikleri kelime ve/veya kelime gruplarının anlamlarını tahmin eder (T.O.8.4.). Temayla ilişkilendirilen okuryazarlık, değer ve eğilimler (E1.1, E1.2, E3.3) ile ilgili söz varlığı geliştirme çalışmaları yapılır.
Dinledikleri/izledikleri metinlerde kullanılan görsellerle temadaki anahtar kavramlar, öğrencilerin günlük yaşantıları vb. arasında ilişki kurularak öğrencilerin görsellerle iletilen anlamları belirlemelerine yönelik etkinlikler yapılır (T.D.8.6.).
Öğrencilerin çoklu ortam ögelerine yönelik çözümlemeler yapmaları sağlanır (T.D.8.21.).
Öğrenciler dinledikleri/izledikleri metinleri özetler (T.D.8.22.).
Doğa ve insan temalı medya içeriklerinin değerlendirilmesi ile ilgili çalışmalar yapılır. Medya içerikleri değerlendirilirken doğanın korunması, sürdürülebilir bir çevre anlayışı ve afet bilinci üzerinde durulur (T.D.8.24.), (D9.3, D18.3).
Temaya uygun metinler üzerinden yapılacak okuma çalışmalarından elde edilecek yorumlar (T.O.8.12.), konuşma ve yazma çalışmalarında kullanılır (T.K.8.14., T.Y.8.11.).
Metinlerde metnin bölümlerini belirlemeye yönelik etkinlikler uygulanırken metnin anahtar kavramları da fark ettirilmelidir (T.O.8.16).
Okunan şiirler aracılığıyla bir yandan şiirin biçim özellikleriyle ilgili nitelikler fark ettirilirken (T.O.8.17.) bir yandan da şiirlerdeki duyguları fark edebilme, ifade edebilme ve bunlarla kendi duyguları arasında ilişkiler kurabilmeye yönelik etkinlikler yapılır (SDB2.3, E2.1).
Bilgilendirici okuma dinleme/izleme metinlerinde yer alan düşünceyi geliştirme yollarını belirlemeye yönelik çözümleme etkinlikleri yapılır (T.O.8.18., T.D.8.17.).
Öğrencilerin çoklu ortam ögelerine yönelik çözümlemeler yapabilmeleri sağlanır (T.O.8.22).

Öğrencilerden hem konuşma hem de yazma etkinliklerinde süreci uygun şekilde yönetmeleri beklenir (T.K.8.1., T.Y.8.1.).
Öğrencinin konuşma sürecinde kullanacağı çoklu ortam ögelerini (T.K.8.6.) konuşma planı hazırlarken (T.K.8.20.) belirlemesi sağlanır (D3.1, OB2, E1.1, E3.2, E3.5). Bu öğrenme çıktısında çoklu ortam ögelerinin belirlenmesi ve belirlenen çoklu ortam ögelerinin görevlerine karar verilmesi beklenir (E3.7, E3.11).
Doğa ve insan konulu konuşma etkinlikleri yapılırken uygun geçiş ve bağlantı ifadelerinin (T.K.8.24.) ve konuyla ilgili yorumların (T.K.8.14.), tahminlerin kullanılması (T.K.8.11.) sağlanır. Bu tahminler, konuşmalarda tepkilere uygun içerik oluşturabilmek için kullanılır (T.K.8.5.). Bu çalışmalarda insan ve doğa sevgisi odağında nezaketli, şefkatli, barışçıl olmak gibi kavramlar ve doğayla ilgili etkinliklerde gönüllü olmanın ve doğal kaynakların bilinçli tüketimi ile israftan kaçınmanın önemi üzerinde durulur (D9.3, D14.2, D15.1, D17.1, D17.2, D17.3).
Öğrencilerin yazma çalışmalarında yorumlarını yazarken düşünceyi geliştirme yollarından yararlanmaları (T.Y.8.17.), daha önce üzerinde durulan yazım kurallarını uygulamaları ve noktalama işaretlerini işlevlerine (üç noktanın alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümleri belirtme; soru işaretinin bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumları belirtme; kısa çizginin cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırma; tek tırnak işaretinin tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtme) uygun kullanmaları sağlanır (T.Y.8.21.).
Öğrencilerin bir adın yerine tercih edilen söz varlığının/dil yapılarının art ve ön gönderim işlevlerini belirlemeleri ve bu söz varlığını/dil yapılarını art ve ön gönderim işlevlerine uygun olarak kullanmaları sağlanır.
Öğrencilerin dinlediklerinde/izlediklerinde ve okuduklarında Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı cümleleri belirlemeleri; Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı özgün cümleler kurmaları sağlanır.
Öğrencilerin okuma, dinleme/izleme, konuşma ve yazma becerilerini edinme süreci ile ilgili kendilerine yönelik yansıtma yapmaları sağlanır (T.D.8.27., T.O.8.28., T.K.8.26., T.Y.8.22.), (SDB1.3.).

Üretim Atölyesi
Temada işlenen konu ve öğrenme çıktıları doğrultusunda öğrencilerden iklim krizi ile ilgili görseller ve çoklu medya ögeleriyle zenginleştirilmiş konuşma ve yazma çalışması yapmaları sağlanabilir(OB8.1, OB8.2, E3.3, E3.11). Süreç içerisinde iklim krizi ile mücadele etmede israftan kaçınmanın ve tasarruflu olmanın önemi vurgulanabilir (D17.1, D17.2).
Doğa ile ilgili atasözleri tespit edilerek atasözlerinden hareketle çevresindeki doğal güzellikler hakkında şiir yazma, karikatür çizme, drama metni oluşturma ve canlandırma yapılabilir (D7.2).
“Biyotaklit” kavramı üzerine bir araştırma yapılması, mevcut biyotaklit örneklerinden hareketle özgün bir tasarım üzerine düşünülmesi, bu tasarımın kâğıt, kalem ya da dijital araçlar kullanılarak çiziminin gerçekleştirilmesi, oluşturulma gerekçelerini, amacını, uygulama esaslarını vb. içerecek şekilde bu tasarıma ilişkin çizimin de yer aldığı bir sunum hazırlanıp sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda sunulması istenebilir.
Öğrencilerin atık malzemeler ya da evdeki eski kıyafetlerin farklı bir amaç için yeniden kullanılmasına yönelik yapılan tasarımlar üzerine bir araştırmada bulunmaları ve bu araştırmalardan hareketle konuya ilişkin özgün bir tasarım yapmaları, tasarımda kullanılan atık malzeme ya da eski kıyafetin dilinden dönüşüm serüvenini içerecek bir hikâye yazmaları istenebilir. Öğrencilerin üretim atölyesi yönergelerinde belirtilen sorumlulukları planlanan sürede tamamlamaları sağlanabilir (D16.3).

Deprem sonrasında kurtarma çalışmalarına yönelik kullanılan araç gereç ya da robotlarla ilgili bir araştırma yapılması, araştırmalardan hareketle mevcut olanların eksikliğini kapatabilecek ya da geliştirilmesini sağlayacak özgün bir tasarım üzerine düşünülmesi, bu tasarımın kâğıt, kalem ya da dijital araçlar kullanılarak çiziminin gerçekleştirilmesi, oluşturulma gerekçelerini, amacını, uygulama esaslarını vb. içerecek şekilde bu tasarıma ilişkin çizimin de yer aldığı bir sunum hazırlanıp sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda sunulması istenir.
Çevre dostu olarak nitelendirilen “yeşil ev” ya da “yeşil bina” uygulamaları üzerine araştırma yapılması, bir binanın “yeşil bina” olabilmesi için taşıması gereken niteliklerin belirlenmesi, araştırmalardan hareketle dijital araçlar kullanılarak basit bir çizim şeklinde özgün bir “yeşil bina” tasarlanması ve bir evin toplam günlük enerji harcamaları, su giderleri göz önünde bulundurularak tasarlanan “yeşil bina”nın enerji tasarrufu noktasında ne kadar işlevsel olduğunun karşılaştırmalar ve hesaplamalarla ortaya konulan bir proje yapılmasını ve tüm bu çalışmalarını içeren sürecin sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda sunulması istenir.
Hayal edilen dünyanın anlatıldığı bir metnin yazılması ve bu metnin yapay zekâ uygulamaları ya da dijital araçlar yardımıyla görselleştirmesi ve sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.
Biyokaçakçılıkla ilgili haber metinleri taranarak konu ile ilgili ulaşılan sorunların çözümüne yönelik polisiye bir hikâye yazılması, hikâye haritasının hazırlanması ve hikâyenin sınıfta paylaşılması istenir.
Geçmişten günümüze hazırlanan doğa takvimleri karşılaştırılarak doğa takvimleri hazırlanması ve hazırlanan doğa takvimlerinin sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda sunulması istenir.

Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde, metinde geçen önemli kelimeler listelenir ve bu kelimelerin özellikleri (gerçek, mecaz, yan, eş ve zıt anlamları vb.) görsel araçlar ve şematik düzenleyiciler yardımıyla verilir.
Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde bilgilendirici metinlerdeki kavram, bilgi; öyküleyici metinlerdeki kişi, yer, zaman vb. yapılara ilişkin unsurların yer aldığı kavram ya da hikâye haritası gibi şemalar oluşturulup sunulur.
Okuma ya da dinleme/izleme metninde yer alan “doğa”, “sürdürülebilirlik”, “iklim krizi”, “afetler” vb. kavramlar görsel araçların sunumu ve uygun şematik düzenleyicilerin kullanımı ile somutlaştırılır.
Okuma ve yazma çalışmalarında işleyişin nasıl olması gerektiği bire bir anlatılarak süreç öğrenci ile yürütülür.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.