6. TEMA: HAK VE SORUMLULUKLAR

Anlama

TAB1. Dinleme/İzleme, TAB2. Okuma

Anlatma

TAB3. Konuşma, TAB4. Yazma

KB2.4. Çözümleme, KB2.7. Karşılaştırma, KB2.15. Yansıtma, KB2.17. Değerlendirme, KB3.3. Eleştirel Düşünme

E1.1. Merak, E1.2. Bağımsızlık, E1.3. Azim ve Kararlılık, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E2.4. Güven, E3.1. Uzmanlaşma, E3.2. Odaklanma, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.7. Sistematik Olma, E3.8. Soru Sorma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendini Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D1. Adalet, D8. Mahremiyet, D11. Özgürlük, D14. Saygı, D16. Sorumluluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB6. Vatandaşlık Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı

Dinleme/İzleme
T.D.7.1. Dinlemede/izlemede materyal seçimini yönetebilme
T.D.7.10. Dinledikleri/izledikleri arasında karşılaştırma yapabilme
T.D.7.13. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.D.7.21. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme
T.D.7.27. Dinleme/izleme sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Okuma
T.O.7.1. Okumada materyal seçimini yönetebilme
T.O.7.13. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme
T.O.7.25. Basılı ve dijital medya metinlerini değerlendirebilme
T.O.7.28. Okuma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Konuşma
T.K.7.1. Konuşma sürecini yönetebilme
T.K.7.6. Konuşmasında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilme
T.K.7.10. Sözlü sunum yapabilme
T.K.7.24. Uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme
T.K.7.26. Konuşma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme
Yazma
T.Y.7.1. Yazma sürecini yönetebilme
T.Y.7.19. Yazısında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları kullanabilme
T.Y.7.20. Uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilme
T.Y.7.21. Yazım kuralları ve noktalama işaretlerini uygulayabilme
T.Y.7.22. Yazma sürecine yönelik öz yansıtma yapabilme/kendini uyarlayabilme

Hak
Sorumluluk
Adalet
Özgürlük
Eşitlik
Barış
Karşılaştırma
Çözümleme
Değerlendirme
Sözlü Sunum
Çoklu Ortam Ögeleri
Geçiş ve Bağlantı İfadeleri
Açık ve Örtük İfade

hak, sorumluluk, adalet, özgürlük, eşitlik, barış, karşılaştırma, çözümleme, değerlendirme, hikâye unsurları, çoklu ortam ögeleri, geçiş ve bağlantı ifadeleri, açık ve örtük ifade, bağımsızlık, sorumluluk, güven

Dinleme/izleme ve okuma becerilerinin öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için tanılayıcı dallanmış ağaç, kavram haritası, açık uçlu/çoktan seçmeli soru kullanılır.
Dinledikleri/izledikleri arasında karşılaştırmalar yapabilmeleri için tanılayıcı dallanmış ağaç görevinden yararlanılır. Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için kavram haritası verilir. Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümlemeler yapabilmeleri için öğrenciye açık uçlu/çoktan seçmeli soru görevi verilir. Basılı ve dijital medya metinlerini değerlendirebilmeleri için açık uçlu soru görevi kullanılır. Konuşma ve yazma becerilerine ait öğrenme çıktılarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmek için sunum yapma, cümle/paragraf yazma, dereceli puanlama anahtarı, karşılıklı konuşma (diyalog), kontrol listesi kullanılır.
Konuşmalarında çoklu ortam ögeleriyle içerik oluşturabilmeleri için öğrencilere sunum yapma görevi verilir. Açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları uygun biçimde kullanabilmeleri için cümle/paragraf yazma görevi verilir. Sözlü sunum yapabilme becerilerini değerlendirebilmek için dereceli puanlama anahtarı kullanılır. Yazılarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilmeleri için öğrenciye cümle/paragraf yazma görevi verilir. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanabilmeleri için öğrencilere karşılıklı konuşma (diyalog) görevi verilir.
Konuşma ve yazma becerilerinde yukarıda verilen üretim görevleri gerçekleştirildikten sonra öğrencilerin performansı öğrenme çıktılarına uygun yapılandırılan kontrol listesi veya dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Sonrasında öğrenciye geri bildirim verilmelidir.

Bu temada öğrencilerin; öyküleyici metinlerde hikâye unsurlarını belirleme, çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapma, sözlü sunum yapma, açık ve örtük ifade yapılarını kullanma, uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanma, karşılaştırma ve değerlendirme gibi becerileri edinmek için temel bilgi ve yeterliliklere sahip olduğu kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini -ön bilgilerini- tespit etmek için soru-cevap, tartışma, beyin fırtınası, kümeleme gibi yöntem ve teknikler uygulanır.

Bu temada yer alan “Öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Metnin bölümlerini belirlemeye yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.
“Çoklu ortam ögelerine yönelik çözümleme yapabilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Görselle iletilen anlamı belirleyebilme”, “Dinlediğindeki/izlediğindeki unsurları sınıflandırabilme” ve “Dinlediğini/izlediğini kendi içinde karşılaştırabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.
“Basılı ve dijital medya metinlerini değerlendirebilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Metin içi karşılaştırma yapabilme” ve “Metinler arası karşılaştırma yapabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.
“Sözlü sunum yapabilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Konuşma sürecini yönetebilme”, “Konuşma yöntem ve tekniklerine yönelik seçimlerini yönetebilme” ve “Konuşmasında beden dilini ve mekânı etkili kullanabilme” öğrenme çıktılarıyla ilişkilendirilir.
“Yazısında açık ve örtük ifade etmeye yönelik yapıları kullanabilme” öğrenme çıktısı, önceki temalarda verilen “Yaratıcı yazı yazabilme” öğrenme çıktısıyla ilişkilendirilir.

Derse başlamadan önce öğrencilerin “hak ve sorumluluklar” ifadesinden ne anladıklarına yönelik tahminlerini aldıktan sonra insanların hak ve sorumlulukları ile ilgili hazır bulunuşluklarını belirlemek ve varsa gelişmeye açık yönlerini güçlendirmek için gerekli çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar kapsamında tema ile ilgili konular (hak, toplumsal sorumluluk, adalet, eşitlik, barış vb.) ile temaya ait değerler arasındaki ilişkiye yönelik etkinlikler yaptırılır.
Öğrencilere, öğrenme çıktısına ve metnin konusuna yönelik ön bilgilerinden yararlanarak cevaplayabileceği sorular sorulup öğrencilerin motive ve derse dâhil olmaları sağlanır. Hazırlık aşamasında gerekirse destekleyici materyaller kullanılır.
Metnin özelliğine göre okuma, dinleme/izleme yöntem ve tekniklerinden bir veya birkaçı uygulanır. Dinleme/izleme veya sesli okuma sürecinde öğrencilerin başkalarını saygıyla (D14.1) etkin biçimde dinlemeleri sağlanır (SDB2.1). Öğrenciler okuma, dinleme/izleme çalışmalarını tamamladıktan sonra gerekli görüldüğü takdirde metnin bir bölümü ve/veya tamamı tekrar okunur, dinlenir/izlenir.
Okuma, dinleme/izleme çalışmaları yapılırken öğrencilerin materyal seçimlerini yönetebilmelerine yönelik T.D.7.1. ve T.O.7.1.deki aşamalar uygulanır.
Öğrenciler okuduklarında, dinlediklerinde/izlediklerinde geçen ve anlamını bilmedikleri kelime ve/veya kelime gruplarının anlamlarını tahmin eder. “Hak ve Sorumluluklar” temasıyla ilişkilendirilen okuryazarlık (OB6), değer ve eğilimler (E1.2, E1.3, E1.5, E2.2, E2.3, E2.4) ile ilgili söz varlığı geliştirme çalışmaları yapılır.
Öğrencilerin “Hak ve Sorumluluklar” temasına uygun dinleme/izleme kaynaklarındaki metinlerin karşılaştırılabilir unsurlarına ilişkin özelliklerini belirleyip, metinlerin içeriklerinden hareketle benzerlik ve farklılıklarını listeleyerek karşılaştırmaları (T.D.7.10.) sağlanır (D1.1, D16.2, D16.3).
Öğrencilerin okudukları dinledikleri/izledikleri öyküleyici metinlerdeki hikâye unsurlarını belirlemeye yönelik çözümlemeler yapmaları, belirlenen unsurların birbiriyle ilişkisini ortaya koymaları sağlanır (T.D.7.13. ve T.O.7.13.).
Öğrencinin “Hak ve Sorumluluklar” teması alanına giren konularla ilgili çoklu ortam ögelerini çözümlemeye yönelik çalışmalar yapması, bunların kendi aralarındaki etkileşimlerinden yararlanarak anlam oluşturması sağlanır (T.D.7.21). Ayrıca dijital ve basılı medya metinleriyle ilgili ön bilgilerini de kullanarak medya içeriğini farklı/alternatif bakış açılarından değerlendirmesi (T.O.7.25.) sağlanır.
Öğrencinin hem dijital hem de basılı/matbu ortam ve araçlarla çoklu ortam ögeleri kullanarak konuşma içeriği oluşturması (KB2.20, SDB2.1, D8.1, D8.2, D8.4, OB2, E1.1, E3.2), bu süreçte öncelikle kullanacağı çoklu ortam ögelerini belirlemesi ve belirlediği çoklu ortam ögelerinin işlevlerine karar vermesi (KB3.1, SDB3.3, E3.7, E3.11), seçilen ögeleri belirlenen işlevi yerine getirecek şekilde sunumuna yansıtması (T.K.7.6., T.K.7.10.) ve bunları yaparken de uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanması sağlanır (T.K.7.24).
Ayrıca konuşma boyunca öğrencilerden konuşmayı başlatma, sürdürme ve sonlandırmaya yönelik uygun selam, hitap ve sonlandırma ifadelerini kullanması, uygun şekilde soru sorması ve sorulan soruları cevaplamaları beklenir (T.K.7.1.).

Yazma çalışmalarında da öğrencilerin süreci yönetebilmeye yönelik süreçleri işletmeleri beklenir (T.Y.7.1.). Öğrencilerin temaya uygun konularla ilgili yazma çalışmalarında iletileri örtük, mecazlı veya dolaylı şekilde ifade etmeleri, bu aşamada dolaylı/örtük anlatımı destekleyecek unsurlardan yararlanmaları sağlanır (KB2.13). Söz sanatlarını kullanabilmeleri için çalışmalar (T.Y.7.19.) yaptırılır. Yazma çalışmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanması sağlanır (T.Y.7.20).
Tema içeriğine uygun yazma çalışmalarında öğrencilerin daha önce üzerinde durulan noktalama işaretlerini işlevlerine uygun kullanması, yazım kurallarını uygulaması sağlanır (T.Y.7.21.).
Öğrencilerin olumsuzluk işlevli söz varlığını/dil yapılarını (güya, ne fayda, ne fayda ki, ne acı ki, ne gelir elden ki, ne mümkün, ne … ne, -mAdAn vb.) belirlemeleri ve konuşmalarında/yazılarında olumsuzluk işlevli söz varlığını/dil yapılarını kullanmaları sağlanır.
Öğrencilerin sınırlama işlevli söz varlığını/dil yapılarını (-A kadar, -A dek, -A değin, -mAk üzere, sadece, yalnız, ancak, artık, bundan sonra, bir, tek, fakat, yalnızca, sırf, bir… bir vb.) belirlemeleri ve konuşmalarında/yazılarında sınırlama işlevli söz varlığını/dil yapılarını kullanmaları sağlanır.
Öğrencilerin dinlediklerinde/izlediklerinde ve okuduklarında Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı cümleleri belirlemeleri; Türkçenin doğru, güzel ve etkili kullanıldığı özgün cümleler kurmaları sağlanır.
Öğrencilerin önceki temalarda konu edilen dil yapılarını ve bunların işlevlerini belirleyebilecekleri, bunları konuşma ve yazılarında kullanabilecekleri etkinlikler yapılır.
Öğrencilerin okuma, dinleme/izleme, konuşma ve yazma becerilerini edinme süreci ile ilgili kendilerine yönelik yansıtma yapmaları sağlanır (T.D.7.27., T.O.7.28.,T.K8.26,. T.Y.7.22.), SDB1.3.).

Üretim Atölyesi
Öğrencilerin temada işlenen konu ve öğrenme çıktıları doğrultusunda temel hak ve sorumluluklarını (D1.1, D16.1, D16.2, D16.3) araştırmaları, bununla ilgili bir sunum hazırlamaları ve sunumlarını arkadaşlarına sözlü, yazılı şekilde ya da dijital araçlarla sunmaları sağlanabilir (E3.8, E3.2, OB2).
Çocuk haklarına ilişkin öyküler yazmaları bu öyküleri sınıf panosunda ya da uygun dijital ortamlarda paylaşmaları sağlanabilir.
Boyama araçları veya dijital araçlar kullanılarak çocuk haklarına ilişkin bir afiş hazırlanması ve bu afişin sınıf panosunda ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması sağlanabilir.
Öğrencilerin üretim atölyesi yönergelerinde belirtilen sorumlulukları planlanan sürede tamamlamaları sağlanabilir (D16.3).

Seçilen bir konuya ilişkin tüm sürecinden sorumlu olunan bir sosyal sorumluluk projesi oluşturulması, projeye ilişkin gerekçelere, yapılacak faaliyetlere ilişkin zaman çizelgesine, proje esnasında yürütülen faaliyetlere, karşılaşılan güçlüklere, edinilen deneyimlere vb. yer verilecek şekilde bir değerlendirme yazısı yazılması istenir.
Çocuk haklarına ilişkin bir araştırma yapılması, araştırmadan hareketle konuya ilişkin nesnel veri ve bilgilerin yanı sıra özgün değerlendirmeleri de içeren hazırlıklı konuşmalardan oluşan bir ses dosyası oluşturulması, buna ek olarak diğer öğrencilerle röportaj yapılarak onların konuya ilişkin düşüncelerinin alınması ve bu röportaj ile bir önceki çalışmanın ses dosyalarının uygun dijital araçlar üzerinde birleştirerek “podcast” hâline getirilmesi ve bu podcastin sınıfta ya da uygun dijital ortamlarda paylaşılması istenir.

Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde, metinde geçen önemli kelimeler listelenir ve bu kelimelerin özellikleri (gerçek, mecaz, yan, eş ve zıt anlamları vb.) görsel araçlar ve şematik düzenleyiciler yardımıyla verilir.
Dinleme/izleme ya da okuma etkinliği öncesinde bilgilendirici metinlerdeki kavram, bilgi; öyküleyici metinlerdeki kişi, yer, zaman vb. yapılara ilişkin unsurların yer aldığı kavram ya da hikâye haritası gibi şemalar oluşturulup sunulur.
Dinleme/izleme, okuma metni ya da tema içerisinde yer alan “hak”, ”sorumluluk”, ”özgürlük” vb. kavramlar görsel işitsel araçların sunumu ve uygun şematik düzenleyicilerin kullanımı ile somutlaştırılır.
Okuma ve yazma çalışmalarında işleyişin nasıl olması gerektiği bire bir anlatılarak süreç öğrenci ile yürütülür.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.