3. TEMA: SESLERI NATÜREL HÂLE GETİRME

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E1.3. Azim ve Kararlılık, E2.5. Oyunseverlik, E3.8. Soru Sorma

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB1.3. Kendine Uyarlama (Öz Yansıtma Becersi)

D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk, D12. Sabır, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık

TMT2.3.1. Ses değiştirici işareti almış seslerin natürel (bekar) işareti alarak doğal hale dönüştüğünü işitebilme
a) Diyez işareti veya bemol işareti ile değiştirilen seslerin, doğal hâle natürel (bekar) işareti ile döndürülebileceği durumları tanır.
b) Diyez işareti veya bemol işareti ile değiştirilen seslerin, doğal hâle natürel (bekar) işareti ile döndürüldüğünü işitsel olarak ayırt eder.
c) Diyez işareti veya bemol işareti ile değiştirilen seslerin, doğal hâle natürel (bekar) işareti ile döndürüldüğünü ifade eder.
TMT2.3.2. Ses değiştirici işareti almış ve daha sonra natürel (bekar) işareti alarak doğal haline dönüşmüş sesleri okuyabilme
a) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri tanır.
b) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri ayırt eder.
c) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri kullanır.
TMT2.3.3. Ses değiştirici işaret almış seslerin natürel (bekar) işareti alarak doğal sese dönüşeceğini yazabilme
a) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri tanır.
b) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri ayırt eder.
c) Diyez işareti ile tizleştirilen veya bemol işareti ile pesleştirilen ve daha sonra doğal hâle natürel (bekar) işareti ile dönüştürülmüş sesleri kullanır.

Değişime Uğramış Notaları Natürel (Bekar) Hâle Getirme.

bemol, diyez, natürel

Öğrenme çıktıları; kontrol listesi, kısa cevaplı sorular, boşluk doldurma, doğru yanlış gibi sorular içeren çalışma kâğıtları, grup değerlendirme formu ile değerlendirilebilir. Değişime uğramış notaları natürel hâle dönüştürmeye yönelik performans görevi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

Öğrencilerin tam ses ve yarım ses kavramlarıyla diyez ve bemol kavramlarını bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyleri, ilgi alanları, öğrenme stilleri, öğrenme çıktıları ve beklentileri belirlenebilir. Bu süreçte öğrencilerin tema ile ilgili hazırbulunuşluk düzeylerinin tespitinde önceki seslerin öğrenilme durumuna ilişkin hazırlık soruları, materyal ve çeşitli etkinliklerden yararlanılabilir.

Öğrencinin daha önce öğrendiği seslerde pestleştirme ve tizleştirme ile ilgili hatırlatmalar yapılır ve yeni öğreneceği değişen sesleri natürel hâle getirme konusu arasında ilişki kurulabilir. Futbol maçı yaparken birbirimize yüksek sesle konuşuruz, kütüphanede konuşurken çok kısık sesle konuşmaya gayret ederiz ancak yan yana iken normal ses tonumuzla konuşuruz. Bunun gibi örneklerle sesin natürel hâle gelmesi konusu arasında ilişki kurulabilir.

TMT2.3.1.
Öğrencilere sınıf ortamında görsel materyaller gösterilerek bu görselleri tanıması istenir ve bilmediği görselleri bildiklerinden ayırarak çıkarımda bulunması beklenir. (Bir eserin notası gösterilerek değiştirici işaretlerini fark etmeleri beklenir.) Değiştirici işaretlerinin sesi tizleştirip pestleştirme ifadeleri, piyano eşliğinde öğrencilere dinletilir ve sesin incelik ya da kalınlık duyumlarının tanımaları sağlanır (OB1). Pestleşen sesin bemol, tizleşen sesin ise diyez olarak natürel (bekar) işareti ile asıl olan doğal sese dönüştüğünü işitmesi sağlanır. Bu sürecin ardından öğrencilerle seslendirme çalışmaları yapılarak piyano eşliğinde öğrencinin değiştirici işaretlerini “na“ veya “a“ heceleriyle seslendirerek ifade etmesini sağlayacak etkinlikler yapılır. Öğrencilerin bu çalışmaları yaparken sabırlı ve azimli olmaları istenir (D12.1, E1.3). Değiştirici işaretleri ile değişmiş, natürel (♮) (bekar) işareti ile doğal hâle gelmiş sesleri, işitmeleri ile görseller arasında öğrencilerin eşleştirme yaparak bilgileri doğrulaması sağlanır. Etkinlikler öğrencilerin iletişim ve iş birliği hâlinde oldukları grup faaliyetleriyle yürütülerek bilgiyi kaydetmesi sağlanır (SDB2.1, SDB2.2). Bu süreç, grup değerlendirme formu kullanılarak yapılabilir. Ayrıca kısa cevaplı soru, eşleştirme soruları içeren ve çalışma kâğıdı ile de değerlendirilebilir.

TMT2.3.2.
Öğrencilerin ön öğrenmelerinden yararlanılarak bir Türk müziği çalgısı eşliğinde çalınan küçük melodilerdeki ses değiştirici işaretleri merak etmesi sağlanır (E1.1). Daha önce hazırlanmış (görsellerle ve çalınmış işitsel çalışmalarla desteklenmiş) ses değiştirme işaretleri ile değişmiş ancak natürel (bekar) işareti ile doğal hâle dönüştürülmüş ses dizileri dinletilerek natürel işaretini ve işlevini tanıması sağlanır. İşitmeye yönelik etkinlikler yapıldıktan sonra değiştirici işaretler almış sesler ile ilgili daha önce hazırlanmış görseller ile öğrencileri diyez, bemol ve natürel hâldeki sesleri ayırt etmeleri sağlanır. Bütün bu çalışmaların ardından önce ses değiştirme, ardından değiştirilmiş seslerin natürel hâle dönüşmesi ile ilgili uygulama çalışmaları yapılır. Değişime uğramış notaları natürel hâle dönüştürmeye yönelik performans görevi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir. Öğrenciler grupla beraber yapılan okuma çalışmalarında aktif rol alır (SDB2.2). Arkadaşlarının müziksel gelişimini ve hedeflerini destekleyen ifadeleri kullanır ve arkadaşlarıyla dayanışma içerisinde bulunur (D4.1). Grubu saygı göstererek etkin bir şekilde dinleyerek iletişim becerilerini geliştirir (SDB2.1). Bu süreç gözlem formu, boşluk doldurma, kısa cevaplı sorular gibi çalışma kâğıdı kullanılarak değerlendirilebilir.

TMT2.3.3.
Müzikteki değişime uğramış ve natürel hâle dönüşmüş ses kavramları, etkileşimli tahta üzerinde hazırlanan görsel ve işitsel materyaller kullanılarak derse başlanır. Öğrencilerle soru cevap etkinlikleri yapılarak öğrencilerin konuyu merak etmeleri sağlanır (E1.1, E3.8). Değişime uğramış ve natürel hâle dönüşmüş ses kavramlarının tanıtımı akıllı tahta, projeksiyon gibi teknolojik araç gereç veya görsellerden yararlanılır. Bu süreçte öğrencilerin de bu teknolojik araç ve gereçleri bilgi toplama amacıyla kullanmaları sağlanır (OB2). Görseller üzerinde seslerin değiştirilmesinde kullanılan diyez ve bemol işaretlerini tanıması sağlanır. Daha önceden hazırlanmış işitsel ögelerle ses değişikliğine uğrayan, ardından naturelleşen sesleri işitsel olarak ayırt etmeleri sağlanır. Türk müziği ses sisteminde bulunan değiştirici işaretler ile ilgili işitme çalışmaları yaparak bu seslerin öğrenciler tarafından ark edilmesi sağlanır. Böylelikle öğrencilerin sesler arasındaki mesafeyi tam ses veya yarım ses olarak pekiştirmeleri de sağlanır. Bu sürecin ardından öğrencilere do dizisindeki sesleri daha önce diyez veya bemol işaretleri ile değiştirilmiş hâli verilerek bu sesleri natürel hâle getirme ile ilgili yazma alıştırmaları yaptırılarak natürel hâle getirme ile bileşenleri uygulamaları sağlanır. Öğrencilerin etkileşimli tahta üzerinde yazım görseller ile hazırlanan bulmacaları çözerek değişime uğramış sesleri naturel hâlde yazarak uygulamaları sağlanır (E2.5). Öğrencilerin arkadaşlarının cevaplarını kontrol ederek kendilerini değerlendirmeleri sağlanır (SDB1.3). Bulmacayı çözen öğrencilere motivasyonları artıracak dönütler verilerek desteklenir. Yaptıkları etkinlikler sırasında herkes planladığı görevi takip eder ve yerine getirir (D3.4). Bu bağlamda, öğrencilerden ses sistemlerinin Türk-İslam kültürü ile olan ilişkisi hakkında bilgi toplamaları istenir (D19.1, KB2.6). Bu süreçte çalışma kâğıdı, gözlem formu ve kontrol listesi kullanılabilir.

Solfejini ve diktesini yapabildiği etüt veya ezgilerle kendi etütlerini ya da ezgilerini kurgulayarak süreç zenginleştirilebilir. Benzer öğrenme düzeyinde olan öğrencileri küçük gruplara ayırarak bireysel ve işbirlikli çalışmalarla öğrenme alanları genişletilebilir. Daha zor ve karmaşık örnekler üzerinden değişime uğrayan notaların okunması ve yazılmazıyla ilgili küçük grup çalışmaları yaptırılabilir. Bununla birlikte okul dışı öğrenme ortamları da sürece dâhil edilebilir.

Destekleme sürecinde öğrencilerin hazırbulunuşluk, ilgi ve öğrenme stilleri dikkate alınırken etkinlikler ve materyaller sade, kolay ve anlaşılır olabilir. Bunlar tüm duyulara hitap edecek şekilde basitten karmaşığa, yakından uzağa, somuttan soyuta gibi öğrenme ilkelerine uygun ve tüm öğrenme ortamlarında uygulanacak şekilde düzenlenebilir. Destekleme sürecinde oyun, bilmece sorma, bulmaca çözme, şarkı ve tekerleme söyleme, sayışma, canlandırma yapma gibi etkinliklerden ve görsel eşleştirme kartlarından yararlanılabilir. Etkinlikler yapılırken öğrencilerin zorlandıkları yerlerde onlara ipuçları verilebilir.