2. TEMA: SESLERDE PESLEŞTİRME VE TİZLEŞTİRME

SAB6. Müziksel İşitme, SAB7. Müziksel Okuma, SAB8. Müziksel Yazma

E1.1. Merak, E1.3. Azim ve Kararlılık, E2.5. Oyunseverlik

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

TMT.2.2.1. Sesleri pestleştirme ve tizleştirmeyi işitebilme
a) Seslerde pestleştirme ve tizleştirmeyi tanır.
b) Seslerde pestleştirme ve tizleştirmeyi işitsel olarak ayırt eder.
c) Seslerde pestleştirme ve tizleştirmeyi kavramsal olarak ifade eder.
TMT. 2.2.2. Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri okuyabilme
a) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri tanır.
b) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri ayırt eder.
c) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri uygular.
TMT2.2.3. Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri yazabilme
a) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri tanır.
b) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri işitsel olarak ayırt eder.
c) Pestleştirilmiş ve tizleştirilmiş sesleri uygular.

Sesler Arasındaki Peslik ve Tizlik Farkı
Sesleri Yarım Ses Pesleştirme ve Tizleştirme
Diyez ve Bemol İşaretleri

pes,  diyez, bemol

Öğrenme çıktıları; kontrol listesi, gözlem formu, grup değerlendirme formu, eşleştirme ve kısa cevaplı soruları içeren çalışma kâğıtları kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilere performans görevi olarak önceden öğretmenin hazırladığı, bazı notaların yazılı olduğu nota kâğıdı verilerek yazılı notaları istenilen bemol ve diyez işaretleri ile pestleştirip tizleştirmesi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama ölçeği kullanılır.

Öğrencilerin dinledikleri müzik eserlerinde seslerin değişikliğe uğradığını fark ettikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin tema ile ilgili hazırbulunuşluk düzeylerinin tespitinde hazırlık soruları ve önceki öğrenmeleri ile ilgili sorular sorularak beyin fırtınası etkinliği yapılabilir.

Öğrencilerin ön öğrenmelerde öğrendiği tam ses-yarım ses konusunun ile yeni öğreneceği pestleştirme ve tizleştirme ile ilgili ilişki kurulabilir. Bir merdivenin basamaklarını düşündüğümüzde birinci ikinci basamağın aynı yükseklikte olduğu, üçüncü basamaktan dördüncü basamağa giderken basamağın diğer basamaklardan daha alçak olduğu örneği ile ilişki kurulabilir.
 

TMT.2.2.1.
Öğrencilere sınıf ortamında görsel materyaller gösterilerek ses değiştirici işaretlere ait görselleri tanıması istenir (OB2). Bir eserin notası gösterilerek değiştirici işaretleri fark etmeleri beklenir. Değiştirici işaretlerinin sesi tizleştirip pestleştirme ifadeleri, bir Türk müziği enstrümanı eşliğinde öğrencilere dinletilir ve sesin incelik ya da kalınlık duyumlarının tanınması sağlanır (OB1). Pestleşen sesin bemol, tizleşen sesin ise diyez işaretleri kullanılarak yarım ses oranında seslerin değiştiğini işitsel olarak ayırt etmesi sağlanır. Bu sürecin ardından öğrencilerle seslendirme çalışmaları yapılarak çalgı eşliğinde öğrencilerin işittikleri değiştirme işaretlerini “na“ veya “a“ heceleriyle ifade etmesini sağlayacak etkinlikler yapılır (E1.3). Değiştirme işaretlerinin uygulandığı seslerin duyumlarıile görseller arasında öğrencilerin eşleştirme yaparak bilgileri doğrulaması sağlanır. Etkinlikler öğrencilerin iletişim, işbirliği ve birbirlerine karşı saygı göstererek grup faaliyetleriyle yürütülerek bilgiyi kaydetmesi sağlanır (SDB2.1, SDB2.2). Bu süreç grup değerlendirme formu kullanılarak yapılabilir. Ayrıca eşleştirme soruları, kısa cevaplı sorular ve çalışma kâğıdı ile değerlendirilebilir.

TMT. 2.2.2.
Öğrencilerin ön öğrenmelerinden yararlanılarak değiştirici işaretlerin sesi tizleştirip pestleştirme ifadeleri, bir Türk müziği çalgısı eşliğinde öğrencilere dinletilir ve sesin incelik ya da kalınlık duyumlarının fark edilmesi sağlanır (OB1). Pestleşen sesin bemol, tizleşen) sesin ise diyez olarak duyulması sağlanır. Bu etkinlik diğer perdeli Türk müziği sazları ile de uygulanabilir. Bu sürecin ardından öğrencilerle seslendirme çalışmaları yapılarak piyano eşliğinde öğrencinin değiştirici işaretleri “na“ veya “a“ heceleriyle seslendirmesini sağlayacak etkinlikler yapılır (E1.3). Değiştirici işaretlerinin duyumları ile görseller arasında öğrencilerin eşleştirme yaparak bilgileri doğrulaması sağlanır. Etkinlikler öğrencilerin iletişim ve iş birliği hâlinde oldukları grup faaliyetleriyle yürütülerek bilgiyi kaydetmesi sağlanır (SDB2.1, SDB2.2).

Eğitsel oyunlarla bu süreç desteklenebilir. Örneğin sınıftan üç öğrenci seçilir. Bir öğrenciye ‘’do’’ bir öğrenciye ‘’re’’ nota isimleri temsilen verilir. Bu iki öğrencinin arasına yerleştirilen öğrenciye de do notasından re notasına giderken ‘’do diyez’’, re notasından do notasına giderken de ‘’re bemol’’ adının verildiği bir oyun (E2.5) oynatılarak pestleştirme işareti olan bemol, tizleştirme işareti olan diyez’i (#) ayırt etmeleri; aynı sesin iki farklı ismi olduğu fakat aynı sesi ifade ettiğini fark etmeleri sağlanır. Öğrenilen kavramlarla ilgili grup etkinlikleri düzenlenerek öğrencilerin kısa sunumlar hazırlamaları sağlanır. Arkadaşları ile etkili iletişim kurmalarına olanak sağlanır (D4.2). Böylece öğrencilerin iş birliği yapmaları ve bilgiyi görselleştirerek uzun süreli belleğe aktarması sağlanır (SDB2.2). Öğrencilere piyano tuşları veya piyano tuşu görselleri üzerinde tam ses ve yarım sesleri kavramalarına yönelik okuma yazma çalışmaları yaptırılabilir (E2.5). Yapılan etkinliklerle planlanan görevler takip edilir ve yerine getirilir (D3.4). Bu süreç gözlem formu aracılığıyla öğrencilerin öğrenme düzeyleri belirlenebilir. Öğrencilere performans görevi olarak önceden öğretmenin hazırladığı, bazı notaların yazılı olduğu nota kâğıdı verilerek yazılı notaları istenilen bemol ve diyez işaretleri ile pestleştirip tizleştirmesi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama ölçeği kullanılır.

TMT.2.2.3.
Öğrencilerin önceki deneyimlerinden yararlanılanılarak seslerde pestleştirme veya tizleştirmenin bir sesten diğer sese tam ses pestleşip tizleşebildiği gibi kavramlar ile ilgili belirlenen görsel ve işitsel materyaller kullanılarak öğrencilerin tam ses pestleştirme ve tizleştirme konusundaki temel olguları tanıması sağlanır (E1.1). Bu olgular ile ilgili görselleri içeren sunumlar hazırlanır. Öğrencilerin tam ses pestleştirme ve tizleştirme kavramını hem görsel hem de işitsel olarak fark etmeleri sağlanır (OB1). Öğrencilerin seslerde pestleştirme ve tizleştirme ile ilgili bilgi toplayacağı güvenirliği kanıtlanmış dijital ve basılı kaynaklar açıklanır (OB1). Öğrencilere çeşitli eğitici videolardan kısa kesitler izletilir ve bir tam ses pestleştirme ve tizleştirmenin nasıl elde edildiği sorulur. Belirledikleri bu araçlardan bir tam ses pestleştirme ve tizleştirme ile ilgili görselleri seçmeleri istenir (OB4). Eriştikleri bu görseller ile öğrencilerin sınıfta seviyelerine uygun olarak bir sunum yapmaları ve bu bilgileri doğrulamaları sağlanır (SDB2.1, OB1, D3.3). Bu süreç kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilere performans görevi olarak önceden öğretmenin hazırladığı, bazı notaların yazılı olduğu nota kâğıdı verilerek yazılı notaları istenilen bemol ve diyez işaretleri ile pestleştirip tizleştirmesi istenebilir. Performans görevinin değerlendirilmesinde dereceli puanlama ölçeği kullanılır.
.

Benzer öğrenme düzeyinde olan öğrencileri küçük gruplara ayırarak tizleştirme ve pestleştirme ile ilgili sunum yapmaları sağlanabilir. Pestleştirme ve tizleştirme kavramlarını, seslerini kullanarak ifade edebilmeleri sağlanabilir. Bir tam ses pestleşme ve tizleştirme ile ilgili bulmacalar hazırlanıp öğrencilere bu bulmacalar çözdürülebilir. Öğrencilerden olanakları dikkate alınarak dijital ortamları kullanmaları ve dijital ortamlarda öğrenme-öğretme uygulamalarında ele alınan içerik ile ilgili aramalar yapması ve ulaştığı bilgileri paylaşması istenebilir. Tahmin ve gerçek sonucu karşılaştırma ile ilgili aktif öğrenme yöntem ve tekniklerinden yararlanılarak etkinlikler düzenlenebilir.

Konuya ilişkin destekleme amacıyla görsel, işitsel ve dijital materyaller kullanılabilir. Görsel veya işitsel ögelerle desteklenen grup çalışmalarında öğrencilerden pertleştirme, tizleştirme, bir tam ses pestleştirme ve tizleştirme, değiştirici işaret almış seslerin natürel (bekar) hâle gelmesi kavramlarını görsel olarak isimlendirmeleri istenir.