4. TEMA: TÜRK SANAT MÜZİĞİNDE KLASİK DÖNEM

SBAB3. Tarihsel Empati (SBAB3.1 Tarihsel Bağlamsallaştırma) SBAB4. Değişim ve Sürekliliği Algılama (SBAB4.1. Sıralama)

KB2.4. Çözümleme, KB2.6. Bilgi Toplama, KB2.7. Karşılaştırma

E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma, E3.4. Gerçeği Arama, E3.7. Sistematiklik

SDB2.2. İş Birliği

D15. Sevgi, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB9. Sanat Okuryazarlığı

MT.7.4.1. Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında bilgi toplayabilme
a) Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği aracı kullanarak Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkındaki bilgileri bulur.
c) Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında ulaşılan bilgileri doğrular.
ç) Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında ulaşılan bilgileri kaydeder.
MT.7.4.2. Buhurizade Mustafa Itri’nin Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’ine katkılarını çözümleyebilme
a) Buhurizade Mustafa Itri’nin eserlerini belirler.
b) Buhurizade Mustafa Itri’nin eserleriyle Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’ine katkılarını belirler.
MT.7.4.3. Klasik Dönem’de geliştirilen nota sistemlerini karşılaştırabilme
a) Klasik Dönem’de geliştirilen nota sistemlerinin özelliklerini belirler.
b) Klasik Dönem’de geliştirilen nota sistemlerinin benzerliklerini listeler.
c) Klasik Dönem’de geliştirilen nota sistemlerinin farklılıklarını listeler.
MT.7.4.4. III. Selim’in Türk sanat müziğindeki yeniliklerini dönemin koşullarıyla birlikte değerlendirebilme
a) III. Selim’in Türk sanat müziğindeki yeniliklerini kanıtlara dayalı analiz eder.
b) III. Selim’in yaşadığı dönemin koşullarını fark eder.
c) III. Selim dönemindeki yenilikleri günümüz Türk sanat müziği ile karşılaştırır.
ç) III. Selim’in çalışmalarını ait olduğu dönemin koşulları içerisinde açıklar.
MT.7.4.5. Klasik Dönem’deki Türk sanat müziği bestecilerinin isimlerini kronolojik olarak sıralayabilme
a) Klasik Dönem bestecilerinin isimlerini kronolojik olarak sıralar.
MT.7.4.6. Dinlediği Klasik Öncesi Dönem eserleri ile Klasik Dönem eserlerini karşılaştırabilme
a) Dinlediği Klasik Öncesi Dönem ile Klasik Dönem’e ait eserlerin özelliklerini belirler.
b) Dinlediği eserlerdeki benzerlikleri listeler.
c) Dinlediği eserlerdeki farklılıkları listeler.

• Klasik Dönem’in Özellikleri
• Buhurizade Mustafa Itri' nin Türk Sanat Müziğine Katkısı
• Klasik Dönem Nota Sistemleri
• III. Selim' in Türk Sanat Müziğine Katkısı
• Klasik Dönem Türk Sanat Müziği Bestecileri
• Klasik Öncesi Dönem ve Klasik Dönem Eserleri

kâr, salat-ı ümmiye, tekbir

Öğrenme çıktıları, grup değerlendirme formu, kontrol listesi, gözlem formu, açık uçlu sorular, çalışma kâğıdı, kavram haritası, analitik dereceli puanlama anahtarı kullanılarak değerlendirilebilir. Performans görevi olarak öğrencilerden Klasik Dönem bestecilerinden birini seçmeleri, bu bestecinin hayatını incelemeleri ve seçtikleri bir eserini makam, usul ve dönemsel özellikleri açısından analiz etmeleri istenebilir. Performans görevlerinin değerlendirilmesi için öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları kullanılabilir.

Öğrencilerin Klasik Öncesi Dönemi Türk sanat müziğini bildiği kabul edilir. Öğrencilerin müzikal dinleme becerisine sahip oldukları kabul edilir.

Öğrencilerin Klasik Öncesi Dönem’in temel özelliklerine dair farkındalıkları “Klasik Öncesi Dönem’in temel özelliklerini hatırlıyor musunuz?” ve “Bu dönemin önemli müzikal yapıları nelerdir?” sorularıyla değerlendirilebilir. Öğrencilerin müzikal yapılar hakkında bilgi düzeyleri “Bu dönemde kullanılan makamlar ve usuller nelerdir?” sorusu ile ölçülebilir. Öğrencilerin bu dönemin önemli bestecileri ve eserleri hakkındaki bilgileri “Klasik Dönem’in öne çıkan bestecileri kimlerdir ve eserleri hangi özelliklere sahiptir?” sorusu ile değerlendirilebilir. Öğrencilerden dinledikleri Klasik Öncesi Dönem ve Klasik Dönem eserlerini karşılaştırarak benzerlik ve farklılıkları belirlemeleri istenebilir.

Öğrencilerin öğrendikleri bilgilerle yaşamları arasında bağ kurabilmeleri için Itri’nin dinî müzik alanındaki eserlerinin günümüzdeki kullanımına yönelik "Itri'nin, dinî müzik için bestelediği ‘Salat-ı Ümmiye’ gibi eserlerin günümüzde camilerde ve dini törenlerde söylenmesi sizde hangi duyguları uyandırıyor? Bu eserlerin makam ve form yapısı, bu duyguların oluşmasında nasıl bir rol oynuyor?" gibi sorularla öğrencilerin bu eserlerin duygusal ve kültürel etkilerini kavramaları sağlanabilir. "III. Selim’in geliştirdiği makamlar günümüzde hangi eserlerde kullanılıyor olabilir?" sorusu sorularak öğrencilere Klasik Dönem'den günümüze kadar etkisini sürdüren bir eserin modern versiyonu dinletilebilir.

MT.7.4.1
Öğrencilere Klasik Dönem'in Itri’den (1640-1712) başlayarak Dede Efendi’ye (1778-1846) kadar devam ettiği belirtilerek Türk sanat müziğinin Klasik Dönem özelliklerini araştırmalarına yardımcı olacak kitaplar, akademik makaleler, görsel ve işitsel materyaller, güvenilir genel ağ adresleri ve dijital içerikler gibi çeşitli kaynaklar tanıtılır. Öğrencilerden gruplara ayrılarak Lale Devri’nin ve III. Selim döneminin kültürel ve sosyal hayata etkileri, Buhurizade Mustafa Itri, Sultan III. Selim, Nayi Osman Dede gibi dönemin önemli kişi ve eserleri gibi konular hakkında belirledikleri dijital ya da basılı araç ve kaynakları kullanarak bilgi toplamaları istenir (SBAB2.2, D15.3, D19.2, OB1, OB9, E1.1, E2.2). Öğrenciler birden fazla kaynaktan topladıkları bilgileri karşılaştırarak doğrularlar (OB1, E3.4). Öğrencilerden kaynak belirleme, gelişmeleri içeren bilgileri bulma, bu bilgilerin doğrulanmasına dair kanıtlar ve bilgilerin kaydedilmesine yönelik her çalışma için küçük gruplar oluşturmaları istenebilir (E3.4). Öğrenciler topladıkları bilgileri kullanarak dönemin önemli olaylarını, müzik alanındaki gelişmeleri, öne çıkan kişilikleri ve eserleri içeren bir zaman çizelgesi oluşturabilirler. Bu çizelge, resimler, kısa açıklamalar ve diğer görsel unsurlarla zenginleştirilerek dijital bir sunum hâline getirilebilir (OB1, OB2, OB4, E3.7, D16.3). Klasik Dönem’in gelişimiyle ilgili anahtar bilgiler kavram haritası ile gösterilebilir. Öğrencilerin grup çalışmasındaki iş birliği ve etkinlik düzeyini ölçmek için grup değerlendirme formu, araştırmanın içeriğinin doğruluğunu ve kapsamını değerlendirmek için kontrol listesi, sunum sırasında öğrencilerin iletişim ve ifade becerilerini değerlendirmek için gözlem formu kullanılabilir.

MT.7.4.2
Öğrencilere Buhurizade Mustafa Itri’nin hayatını, eserlerini, yaşadığı dönemin tarihsel olaylarını anlamalarına yardımcı olacak kitaplar, akademik makaleler, görsel materyaller, güvenilir genel ağ adresleri ve dijital içerikler gibi çeşitli kaynaklar tanıtılır. Öğrencilerden Buhurizade Mustafa Itri’nin hayatını, dönemin önemli tarihî olaylarını ve bu olayların kültürel ve sosyal hayata etkilerini, dinî ve din dışı bestelerini ve bu bestelerde kullandığı usul ve makamları belirlemeleri istenir. Öğrenciler gruplara ayrılır, belirlenen konuları, tanıtılan kaynakları kullanarak analiz ederler (D16.3, D19.2, SDB2.2). Gruplar analizlerinin sonuçlarını sınıfta sunarak diğer öğrencilerle paylaşırlar. Öğrenciler, belirledikleri konuların birbirleriyle olan ilişkisini bir bütün hâlinde görebilmek için araştırdıkları konularla ilgili analizlerini tabloda gösterebilirler. Öğrencilerle birlikte Itri’nin eserlerinden biri seçilir ve eser notaları eşliğinde dinletilerek analiz edilir. Öğrencilere Buhurizade Mustafa Itri’nin eserlerindeki yeniliklerle Klasik Dönem’in müziğini nasıl şekillendirdiği, dönemin tarihsel olaylarının Buhurizade Mustafa Itri’nin çalışmalarına nasıl yansıdığı gibi konuların yer aldığı açık uçlu soruları içeren çalışma kâğıdı hazırlanabilir. Öğrencilerin Itri’nin eserlerini analiz etme becerilerini değerlendirmek için belirlenen kriterler doğrultusunda analitik dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir.

MT.7.4.3
Öğrenciler gruplara ayrılır ve her gruba Hamparsum ile Şeyh Abdülbaki Nasır Dede’nin nota sistemlerine ait örnekler dağıtılır. Gruplar, tanıtılan kaynaklardan (güvenilir genel ağ adresleri, kitaplar, dijital içerikler, makaleler vb.) yararlanarak kendilerine verilen nota örneklerini inceler ve “Bu nota sistemleri hangi nedenlerle geliştirilmiş olabilir?” “Sistemlerin yazım özellikleri nelerdir?” “Hangi repertuvarlarda ve ne tür eserlerde kullanılmıştır?” gibi sorulara yanıt ararlar (E1.1, OB1, OB4). Her gruba, her iki nota sisteminin benzerliklerini ve farklılıklarını yazabilecekleri kartlar dağıtılır. Gruplar, belirledikleri benzerlikleri ve farklılıkları bu kartlara yazarlar. Öğretmen rehberliğinde kartlar toplanır ve sınıfta herkesin katılımıyla kartlarda yazılan benzerlik ve farklılıklar paylaşılır. Öğrenciler sınıf içi tartışma yoluyla bu özellikleri değerlendirirler. Tartışma sonucunda belirlenen benzerlik ve farklılıklar uygun başlıklar altında tasnif edilir. Tasnif edilen bilgiler panoda sergilenir. Gruplar, panodaki bilgileri kullanarak her iki nota sisteminin benzerlik ve farklılıklarını içeren bir karşılaştırma tablosu hazırlarlar (OB1, E2.2, SDB2.2). Öğrencilerin grup çalışmasındaki iş birliği ve etkinlik düzeyi, gözlem formu ve grup değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

MT.7.4.4
Öğrencilere III. Selim’in hayatı ile yaşadığı dönemin sosyal, kültürel ve politik koşulları, III. Selim'in müzik alanındaki yenilikleri hakkında araştırma yapabilecekleri kitaplar, akademik makaleler, görsel ve işitsel materyaller, güvenilir genel ağ adresleri ve dijital içerikler gibi çeşitli kaynaklar tanıtılır. Öğrenciler gruplara ayrılarak III. Selim’in geliştirdiği yeni makamlar, nota sistemleri gibi Türk sanat müziğindeki yenilikleri, III. Selim’in padişah ve müzisyen olarak kimliği, dönemin sosyal, politik ve kültürel koşulları ve bu koşulların müzik üzerindeki etkileri gibi konuları araştırırlar. Gruplar, belirlenen konuları araştırarak elde ettikleri bilgileri görsel ve dijital içeriklerle zenginleştirir ve hazırladıkları sunumlarla sınıfta paylaşırlar (OB1, OB2). Öğrencilere III. Selim Dönemi'nde oluşturulan makamlardan ve dönemin formlarının kullanıldığı bir eser ile günümüzde benzer özelliklere sahip bir eser dinletilir. Dinletilen eserlerin benzerliklerini ve farklılıklarını yazabilmeleri için öğrencilere kartlar dağıtılır. Gruplar, eserler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları bu kartlara yazarlar. Öğretmen rehberliğinde yazılan kartlar toplanır ve sınıfta herkesin katılımıyla benzerlik ve farklılıklar paylaşılır. Öğrenciler, sınıf içi tartışma yoluyla bu özellikleri değerlendirirler. Tartışma sonucunda belirlenen benzerlik ve farklılıklar, uygun başlıklar altında tasnif edilerek panoya asılır. Gruplar yaptıkları araştırmalardan, sınıfta gerçekleştirilen sunumlardan, panoda sergilenen kartlardan ve diğer etkinliklerden elde ettikleri bilgileri derleyerek III. Selim Dönemi'ne ait yenilikleri günümüz Türk sanat müziği ile karşılaştıran bir tablo hazırlarlar (OB1, E2.2, SDB2.2, D19.2). Öğretmen rehberliğinde grup tartışması yoluyla “III. Selim’in geliştirdiği yeni makamlar, dönemin müzik anlayışını nasıl etkilemiştir?” “III. Selim’in yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal koşulları, müzik alanındaki yenilikleri yapmasındaki temel düşünce ve amaçları nasıl şekillendirmiştir?” ve “III. Selim’in tasavvufi kimliği dönemin müziğini nasıl etkilemiştir?” konuları ele alınır. Öğrencilerin çalışmaları grup değerlendirme formu, kontrol listesi ve gözlem formu ile değerlendirilebilir.

MT.7.4.5
Klasik Dönem'in önemli bestecileriyle ilgili bilimsel gerçeklere dayalı, pedagojiye uygun görsel, belgesel, film, animasyon vb. içerikler izletilir (E1.1, E3.2, OB1, OB4). Öğrencilerin Klasik Dönem’deki Türk sanat müziği bestecilerini kronolojik olarak sıralaması sağlanır. Bestecilerin yaşadıkları tarihlerin yazılı olduğu kartlar hazırlanır. Öğrenciler gruplara ayrılır, gruplardan karışık olarak verilen kartları kronolojik olarak sıralamaları istenir. Grupların iş birliği yapmaları desteklenir (SDB2.2, OB4, D19.2). Gruplar, hazırladıkları bilgi kartlarını resim ve kısa yazılarla zenginleştirilebilir (E3.2, E3.7, OB2). Ayrıca performans görevi kapsamında öğrencilerden kronolojik sıralamada yer alan Klasik Dönem bestecilerinden birini seçmeleri, bu bestecinin hayatını ve eserlerini incelemeleri istenebilir. Öğrencilerin belirledikleri ve inceledikleri besteciye ait bir eseri makam, usul ve taşıdığı dönemsel özellikler açısından analiz etmeleri beklenebilir. Analiz süreçlerinin değerlendirilmesi için öz değerlendirme ve akran değerlendirme formları kullanılabilir.

MT.7.4.6
Öğrencilere Klasik Öncesi Dönem ile Klasik Dönem'e ait dönemin belirgin özelliklerini taşıyan eser/eserler seçilerek dinletilir. Öğrenciler, dinledikleri eserin/eserlerin döneme özgü özelliklerini ezgi yapısı, usul, makam, form ve kullanılan çalgılar gibi unsurlarını belirler (E3.2). Öğrencilere dinledikleri eserlerin özelliklerini analiz edebilmeleri için kartlar dağıtılır. Kartların bir yüzüne dinledikleri eserlerin benzerliklerini, diğer yüzüne farklılıklarını yazmaları istenir (OB1, OB9, E3.7).Kartlar toplandıktan sonra yazılan benzerlik ve farklılıklar öğretmen rehberliğinde sınıf içi tartışma ile değerlendirilir. Tartışma sonunda öğrencilerin belirlediği benzerlik ve farklılıklar düzenlenerek bir panoda sergilenir. Öz ve akran değerlendirme formu, kontrol listesi ile süreç değerlendirilebilir.

Öğrenciler, Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında çevrim içi araçlarla dijital bir zaman çizelgesi oluşturabilir; bu çizelgeye bağlantılar, videolar ve görseller ekleyebilirler. Öğrencilerden Itri’nin eserlerini ve dönemin müzik özelliklerini tanıtan bir poster, dijital sunum veya kısa bir video hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden Hamparsum ve Şeyh Abdülbaki Nasır Dede’nin nota sistemleri ile günümüz nota sistemleri arasında karşılaştırma yapmaları istenebilir. Karşılaştırma sonuçları sınıf ya da okul panosunda sergilenebilir. Öğrencilere III. Selim’in suzidilara ya da şevkefza makamında bestelenmiş eserlerinden birini analiz etme görevi verilebilir. Öğrencilerden kronolojik sıralamada belirledikleri bir besteci hakkında kapsamlı bir araştırma yapmaları ve bestecileri kullandıkları makam ve usul gibi kavramlar çerçevesinde gruplandırarak bir sunum hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden kronolojik sıraya göre seçtikleri bestecilerden birini temsil eden kısa bir tiyatro oyunu hazırlamaları istenebilir. Oyunda bestecinin hayatı, dönemin sosyal hayatı ve müziği temsil edilerek bestecinin hayatından bir kesit canlandırılabilir. Öğrencilerden analiz ettikleri eserlerden esinlenerek kısa ve özgün bir ezgi veya ritmik yapı oluşturmaları istenebilir. Öğrencilerden dinledikleri eserlerin özelliklerini görsel olarak bir poster ya da dijital sunum şeklinde hazırlamaları istenebilir. Ezgilerin yapısı grafikle gösterilebilir.

Türk sanat müziğinin Klasik Dönem’deki gelişimi hakkında görsel ağırlıklı içerikler, bilgi görselleri, belgeseller sunularak öğrencilerden konu ile ilgili bilgi kartları hazırlamaları istenebilir. Öğrencilerden Itri'nin Türk sanat müziğinin klasik dönemine katkılarını anlatan bilgi görseli hazırlamaları istenebilir. Öğrencilere Klasik Dönem bestecilerinin hayatlarını, eserlerini, yaşadığı dönemi ve dönemin müzik özelliklerini içeren görsel içerikler sağlanabilir. Öğrencilerden kronolojik sıralama yaparken zaman şeridi üzerinde renklendirme ya da numaralandırmalar yapmaları istenebilir. Dinlediği Klasik Öncesi Dönem eserlerini Klasik Dönem eserleri ile karşılaştırabilme konusunda öğrencilere daha net özellikler içeren sadeleştirilmiş eser örnekleri sunulabilir. Dinleme sırasında dikkat etmeleri gereken noktalar hakkında kısa bir bilgi verilebilir.