2. TEMA: TÜRK HALK MÜZIĞINI TANIYORUM

-

KB1. Temel Beceriler, KB2.4. Çözümleme, KB2.5. Sınıflandırma 

E1.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E3.2. Odaklanma, E3.7. Sistematiklik

SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık

MK.4.2.1. Türk halk müziğinin genel özelliklerini açıklayabilme

MK.4.2.2. Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları sınıflandırabilme 

a) Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları belirler.

b) Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları özelliklerine göre ayırır. 

c) Türk halk müziğinde kullanılan çalgıları ses üretme biçimlerine göre tasnif eder.

ç) Türk halk müziği çalgılarını örneklendirir.

MK.4.2.3. Türk halk müziği türlerini belirleyebilme 

MK.4.2.4. Türk halk müziğinin coğrafi ve kültürel özelliklerini çözümleyebilme

a) Türk halk müziğinin yerel ve bölgesel özellikler taşıdığını belirler. 

b) Türk halk müziğinin yerel ve bölgesel unsurları arasındaki ilişkileri belirler.

MK.4.2.5. Türk halk müziğinde âşıklık geleneğinin özelliklerini açıklayabilme

MK.4.2.6. Türk halk müziğinin önemli temsilcilerini açıklayabilme

• Türk Halk Müziğinin Genel Özellikleri
• Türk Halk Müziğinde Kullanılan Çalgılar
• Türk Halk Müziği Türleri
• Türk Halk Müziğinin Coğrafi ve Kültürel Özellikleri 
•  Âşıklar Geleneği 
•  Türk Halk Müziğinin Önemli Temsilciler

ağıt, âşık, barak, bozlak, deyiş, gurbet havası, hoyrat, maya, oyun havası, semah, yol havası

Öğrenme çıktıları, kısa cevaplı sorular, dereceli puanlama anahtarı, anekdot kaydı, kontrol  listesi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir. Ayrıca öğretmenler, öğrenme  çıktıları ve içerik çerçevesi doğrultusunda mevcut ölçme araçlarını uyarlayabilir ya da  gerektiğinde farklı araçlar geliştirerek süreci zenginleştirebilir. Öğrencilere performans görevi olarak bir harita üzerinde türkülerin yörelerini işaretleme  ve her yörenin müzikal özelliklerini açıklayan bir poster hazırlama görevi verilir.  Öğrencilere performans görevi olarak âşıklık geleneğinin bir temsilcisinin hayatı ve  eserlerini inceleyip sınıfta kısa bir hikâye anlatma görevi verilir. Performans görevleri,  dereceli puanlama anahtarıyla coğrafi doğruluk, içerik kapsamı ve sunum becerisi  ölçütlerine göre değerlendirilebilir.

Öğrencilerin müzikte tür farkındalığına sahip oldukları kabul edilmektedir. Öğrencilerin müzikal dinleme becerisine sahip oldukları kabul edilmektedir.  Öğrencilerin dijital okuryazarlık, teknolojik araçları kullanarak araştırma yapma becerisine  sahip oldukları kabul edilmektedir. 

Öğrencilere dinledikleri bir esere hangi durumda “şarkı” hangi durumda “türkü” dedikleri  sorulabilir. Öğrencilerden bu farkları nasıl ayırt ettiklerini açıklamaları istenebilir.  Öğrencilere Türk halk müziğinin özelliklerinin neler olduğu sorularak öğrencilerin türe  dair ön bilgileri ölçülebilir. 

Öğrencilere daha önce öğrendikleri Türk halk müziği yerel çalgılarını hatırlatacak sorular  sorulabilir. Günlük yaşamlarında Türk halk müziği türüne ait örnekler dinleyip dinlemedikleri  sorulabilir. Öğrencilerden sevdikleri eserleri paylaşmaları istenebilir.

MK.4.2.1 Öğrencilere dikkat gerektiren bir etkinlik yapacakları söylenerek öğrencilerin ilgileri çekilir  ve dinleme etkinliklerine yoğunlaşmaları konusunda öğrenciler teşvik edilir (E1.1, E3.2).  Öğrencilere Türk halk müziği eser analiz formları dağıtılır. Öğrencilerden dinleyecekleri  eserde tespit ettikleri müzikal unsurları bu formlara işaretlemeleri istenir. Öğrencilere  öğretim aracı olarak seçilen Türk halk müziği eseri dinletilir (SAB9). Büyük grup tartışması  yöntemiyle öğrencilerin doldurduğu formlar incelenir, varsa yanlışlar giderilir, eksik  unsurlar tamamlanır (SDB2.1, SDB2.2). Başka örneklerle dinleme etkinliği zenginleştirilir.  Dinleme etkinlikleri sırasında öğrencilerin estetik haz duymasına, güzellik, uyum ve ahenk  algılarının geliştirilmesine çalışılır (D7.1). Türk halk müziğinin kaynağını halkın yaşayışından  alan, tek sesli, anonim ve yer yer makamsal yapısı öğretmen tarafından vurgulanır.  Formlarda tespit edilen unsurların çeşitliliğinin Türk halk müziğinin çeşitliliğine dair bir  veri olduğunu, Türk halk müziğinin zengin bir tür olduğunu öğrencilerin fark etmesine  yönelik yönlendirici sorular sorulur (D19.2). Süreç kısa cevaplı sorular ve gözlem formu ile  değerlendirilebilir.

MK.4.2.2 Öğrencilerin Türk halk müziği çalgılarını tanıtan eğitici videoları araştırmaları ve bu  videolardan en beğendiklerini sınıfla paylaşmaları istenir (E3.2, OB1, OB2, OB4). Öğrenciler  araştırma sürecinde planlı ve sorgulayıcı olmaları ve görevlerini eksiksiz yapmaları  yönünde desteklenir (D3.2, D16.3). Öğrencilere sınıfta uygun olan videolar izletilir, çeşitli  türkülerden ses kayıtları dinletilir ve öğrencilerin çalgıları belirlemeleri sağlanır. Daha  önce öğrendikleri ”çalgıları ses üretme biçimine göre gruplama” etkinliği hatırlatılarak bu  grupların adları sorulur. Öğrencilerin Türk halk müziği çalgılarını ses üretme biçimlerine  göre ayırmaları sağlanır. Öğrenciler dört gruba ayrılır ve her grubun bir çalgı ailesinin  adını alması sağlanır. Gruplara Türk halk müziği çalgılarının fotoğrafları gösterilerek, ses  kayıtları dinletilerek her grubun kendine ait çalgıyı tespit edip grup listesine yazması istenir  (SAB9). Çeşitli türkülerden örnekler dinletilerek etkinlik tekrarlanır. Öğrencilerin Türk halk  müziği çalgılarını ses üretme biçimlerine göre tasnif etmeleri sağlanır. Öğrencilere bilgileri  gruplandırmanın ve sıralamanın öğrenmeyi kolaylaştıracağı söylenir (E3.7). Öğrencilere  öğrendikleri çalgıların hangi gruba dâhil olduğunu etiketleyeceği bilgi kartları yapma  görevi verilir. Oluşturulan çalgı bilgi kartlarıyla sınıf içi soru-cevap etkinliği düzenlenebilir.  Öğrencilerin grup çalışmasındaki katılım ve iş birliği becerilerini izlemek için gözlem formu,  çıkarımlarının doğruluk ve kapsamını izlemek için kontrol listesi kullanılabilir.

MK.4.2.3 Öğrencilere Türk halk müziği hakkında bildiklerini ölçmeye yönelik kısa cevaplı sorular  sorulur. “Sizce Türk halk müziğinin birbirinden farklı özelliklerde eserleri var mı?” sorusuyla  büyük grup tartışması yapılır. Öğrencilere Türk halk müziğinin kırık hava ve uzun hava biçimleri olduğu söylenir. Türk halk müziği biçimlerini tanıtıcı kısa, eğitici bir video izlenir ve  öğrencilerin hoyrat, barak, bozlak, maya, gurbet havası, yol havası, ağıt, oyun havası, semah,  deyiş, kahramanlık türküleri örneklerini dinlemeleri sağlanır (SAB9). Öğrencilerin bu müzik  biçimlerini dinleyerek analiz edebilecekleri belirtilir. Dinleme etkinliğine yoğunlaşmaları  teşvik edilir (E3.2). Öğrencilere Türk halk müziği dinleme ve analiz formu dağıtılır.  Öğrencilerden dinleyecekleri eserde tespit ettikleri unsurları bu formlara işaretlemeleri istenir.  Öğrencilere öğretim aracı olarak seçilen Türk halk müziği eseri dinletilir (SAB9). Büyük  grup tartışması yöntemiyle öğrencilerin doldurduğu formlar incelenir, varsa yanlışlar  giderilir, eksik unsurlar tamamlanır. Başka örneklerle dinleme etkinliği zenginleştirilir.  Dinleme etkinlikleri sırasında öğrencilerin estetik haz duymalarına, güzellik, uyum ve  ahenk algılarının geliştirilmesine çalışılır (D7.1). Süreç kısa cevaplı sorular ve gözlem formu  ile değerlendirilebilir.

MK.4.2.4 Öğrencilere türküde kullanılan çalgılar, türkünün sözlerinde geçen yöresel söyleyiş  özellikleri, eşlik dansı olup olmadığı gibi başlıkların listelendiği çalışma kâğıtları dağıtılır  ve öğrencilerden dinleme etkinliğine tüm dikkatlerini vermeleri istenir (E3.2). Öğrencilere  farklı yörelere ait türküler dinletilir (SAB9, D19.2). Öğrencilerin dinledikleri türkülerde  tespit ettikleri unsurları bu çalışma kâğıtlarına işlemeleri sağlanır. Büyük grup tartışması  yapılarak çalışma kâğıtları değerlendirilir ve örüntüler listelenerek sınıflandırma tablosuna  kaydedilir. Öğrencilerin halk müziğinin yerel ve bölgesel özellikler taşıdığını belirlemeleri  sağlanır. Büyük grup tartışması yoluyla hangi bölgelerde hangi ezgisel ve ritimsel  unsurların yoğunlaştığı tespit edilir ve bulgular Türkiye haritasına işlenir (SDB2.1, SDB2.2).  Beyin fırtınası, akvaryum, büyük grup tartışması gibi yöntemler kullanılarak verilerin  yoğunlaştığı bölgelerin özellikleri belirlenir. Öğrencilerin eserlerde kullanılan çalgıların,  söyleyiş özelliklerinin, ritimsel unsurların yörelerin coğrafi özellikleri ve kültürel yapısıyla  ilişkisini belirlemeleri sağlanır. Öğrencilere performans görevi olarak Türk halk müziğinin  coğrafi çeşitliliğini göstermek için bir harita üzerinde türkülerin yörelerini işaretleme  ve her yörenin müzikal özelliklerini açıklayan bir poster hazırlama görevi verilebilir.  Performans görevleri, dereceli puanlama anahtarıyla coğrafi doğruluk, içerik kapsamı  ve sunum becerisi ölçütlerine göre değerlendirilebilir. Öğrencilerin toplumsal ve kültürel  çıkarımlarını içerik ve kapsam açısından değerlendirmek için dereceli puanlama anahtarı,  tartışmalardaki katkılarını kaydetmek için anekdot kaydı kullanılabilir.

MK.4.2.5 Öğrencilerden âşıklık geleneğiyle ilgili olarak basılı ve dijital kaynaklardan bilgi toplamaları  ve edindikleri bilgileri sınıfta paylaşmaları istenir (OB1, OB2). Öğrenciler araştırma  sürecinde planlı ve sorgulayıcı olmaları ve görevlerini eksiksiz yapmaları yönünde  desteklenir (D3.2, D16.3). Öğrenci bulguları sınıflandırma tablosuna kaydedilir. Âşıklık  geleneğinin ortaya çıkma nedenlerine dair öğrencilere beyin fırtınası yaptırılır ve  öğrencilerden âşıklığı doğuran tarihsel koşulları belirlemeleri istenir (SDB2.2, SDB2.1,  SDB2.2). Öğrencilerin âşıklık geleneğinin temsilcilerinin ortak özelliklerini belirlemeleri  sağlanır. Öğrencilerin âşıklık geleneğinin özelliklerine dair bulguları birleştirerek genel bir  önermede bulunmaları ve âşıklık geleneğinin özelliklerini belirlemeleri sağlanır (D19.3).  Öğrencilerden performans görevi olarak âşıklık geleneğinin bir temsilcisinin hayatı ve  eserlerini inceleyip sınıfta kısa bir hikâye anlatımı yapmaları istenir. Performans görevleri,  dereceli puanlama anahtarıyla içerik kapsamı ve sunum becerisi ölçütlerine göre  değerlendirilebilir. Öğrenci çıkarımlarının doğruluk ve kapsamını izlemek için kontrol listesi  ve gözlem formu kullanılabilir.

MK.4.2.6 Öğrencilerden bildikleri Türk halk müziği temsilcilerini listelemeleri istenir. Bir türün önemli  temsilcisi sayılmanın şartlarının neler olabileceği büyük grup tartışması yoluyla belirlenir ve  öğrenci listeleri gözden geçirilir. Sınıfça belirlenen ölçütlere uygun temsilciler listelenir ve bu  temsilcilerin Türk halk müziğine katkıları hakkında görüş alışverişinde bulunulur. Öğrenciler  gruplara ayrılır ve her grubun bu kişilerden birinin alana katkılarını ve eserlerini güvenilir  genel ağ adreslerinden, çeşitli basılı ve görsel kaynaklardan araştırıp sınıfta sunması  sağlanır (OB1, OB2, SDB2.1, SDB2.2). Öğrenciler araştırma sürecinde planlı ve sorgulayıcı  olmaları ve görevlerini eksiksiz yapmaları yönünde desteklenir (D3.2, D16.3, E2.2). Süreç  boyunca Türk halk müziği eserlerinin millî kimliğimizin parçası olduğu vurgulanır (D19.2).  Öğrencilerin etkinliklere katılım ve yaratıcılık düzeylerini izlemek için gözlem formu,  tartışmalardaki katkılarını kaydetmek için anekdot kaydı kullanılabilir.

Öğrencilere bölgelerde yoğunlaşan ritim yapılarını oluşturacakları “Türkiye ritim  haritası”na işleme görevi verilebilir (Bu harita dijital de olabilir.).  Öğrencilerin Türk halk müziği ile Türk sanat müziği arasındaki benzerlik ve farklılıkları  içeren karşılaştırma tabloları hazırlamaları ve sınıf ya da okul panolarında sergilemeleri  istenebilir. Öğrencilerden âşıklık geleneği ile anonimlik özelliğinin aynı müzik türünde yer almasının,  türe dair ne söylediğini yorumladıkları bir yazı yazmaları istenebilir.

Öğrencilerden dinledikleri türkülerin söyleyiş özelliklerini belirlemeleri, dinledikleri  türkülerin fark ettikleri söyleyiş özelliklerini sınıfta açıklamaları istenebilir. Öğrencilerin Türk halk müziğinde yer alan bir âşığın yaşamı hakkında kısa bir hikâye  yazarak sınıf arkadaşlarına anlatması istenebilir. Bu hikâyede âşığın yaşamından kesitler  ve ünlü eserleri üzerinde durması istenebilir, hikâye görseller ekleyerek zenginleştirebilir. Öğrencilere Türk halk müziği çalgılarının fotoğraflarının olduğu kartlar verilerek  öğrencilerin bu kartları ses üretme biçimlerine göre (telli, nefesli, vurmalı vb.)  gruplandırmaları istenebilir. Öğrencilerin her çalgı ailesini (telli, nefesli, vurmalı vb.) temsil eden kısa sunumlar  hazırlaması istenebilir. Bu sunumlarda ilgili çalgı ailesindeki çalgıları tanıtarak ses üretme  biçimlerini ve kullanım alanlarını açıklamaları istenebilir. Öğrenciler sunumlarını görsel  materyallerle destekleyebilir ve sınıf arkadaşlarına çalgılar hakkında bilgiler verebilirler.