2. TEMA: KUR’AN-I KERİM’İ GÜZEL OKUMA KURALLARI: TECVİT

KK.10.2.1. Med çeşitleriyle ilgili örnekleri seslendirebilme

KK.10.2.2. Tenvin ve sakin nunun hâlleri ile ilgili konuları çözümleyebilme
a) Tenvin ve sakin nunu belirler.
b) Tenvin ve sakin nun ile ihfa, izhar ve iklap arasındaki ilişkiyi (benzerlik ve farklılıkları) belirler.

KK.10.2.3. İdgam çeşitlerini sınıflandırabilme
a) İdgam çeşitleri ile ilgili değişkenleri belirler.
b) İdgam çeşitlerini ayrıştırır.
c) İdgam çeşitlerini benzerlik ve farklılıklarına göre tasnif eder.
ç) İdgam çeşitlerini özelliklerine göre etiketler.

Med (Uzatma) ve Çeşitleri
Tenvin ve Sakin Nunun Hâlleri
İdgamlar

Öğrenme çıktıları; dereceleme ölçekleri, çalışma yaprağı, analitik dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, öz değerlendirme formu ve performans görevi kullanılarak değerlendirilebilir.
Öğrencilerden performans görevi olarak içerik çerçevesinde yer alan yüzünden okuma sayfalarından, öğrendikleri tecvit kurallarını bulup sunmaları istenebilir. Performans görevi; doğruluk, ilişki kurma, amaca uygunluk, özgünlük ölçütlerinin bulunduğu analitik dereceli puanlama anahtarı ve öz değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.
Tema sonunda doğru-yanlış, boşluk doldurma, eşleştirme, kısa cevaplı ve açık uçlu soru türlerinden oluşan çalışma yaprağı kullanılabilir.

Öğrencilerin Kur’an-ı Kerim’i güzel okumanın önemini kavradıkları; med kavramını, med çeşitlerinden medditabii, meddimuttasıl, meddimunfasıl konularını bildikleri ve Kur’an-ı Kerim’i yüzünden okumayı öğrendikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilere Kur’an-ı Kerim’den bir sayfa okunur. Öğrencilerden ilgili sayfada yer alan tecvit kurallarını bulmaları istenerek onların ön bilgileri gözlemlenir. Kontrol listesi aracılığıyla öğrencilerin ön bilgileri değerlendirilir.

Kur’an-ı Kerim’in güzel bir şekilde okunduğu eğitsel bir video izlenir. Öğrencilere bu okuyuşu güzelleştiren unsurların neler olduğu sorularak onlardan cevaplar alınır. Tecvit kurallarının uygulanması ile Kur’an-ı Kerim’i güzel okuma arasında bir ilişki olduğu ortaya konularak öğrencilerde bu kuralları öğrenmeye ilişkin farkındalık oluşturulur. İçerik çerçevesinde yer alan med çeşitleri cezim ve sükûn; ihfa, izhar ve iklap ise tenvin ve sakin nunun hâlleri konuları ile ilişkilendirilerek ele alınır.

KK.10.2.1
Al-i İmran suresinin 16. sayfası (116-121. ayetler) öğrencilere dinletilir veya izletilir. İlgili sayfada, ayet sonlarında durulması sebebiyle oluşan arızisükûn kavramı verilerek meddiarız kuralı ve oluşumu açıklanır. Konuyla ilgili örnekler verilir, öğrencilere bu örnekleri seslendirme imkânı tanınarak uygulamalar yaptırılır. Öğrencilere, okunuşu kolay olan ve ezbere bildikleri bazı kısa surelerin yüzünden talimi yaptırılır; onların zihinsel ve bedensel enerjilerini en iyi düzeyde kullanarak Kur’an-ı Kerim’i yüzünden güzel okumaya dair bilgi ve becerilerini geliştirebilmeleri ve belirlenen hedeflere ulaşabilmeleri sağlanır (E3.2). Fatiha suresi veya Yasin suresinin ilk sayfası öğrencilere dinletilir veya izletilir. Bu surelerde yer alan meddilazım örnekleri üzerinden lazımisükûn kavramı verilerek meddilazım kuralı ve oluşumu açıklanır. Konu ile ilgili örnekler verilir, öğrencilere bu örnekleri seslendirme imkânı tanınarak uygulamalar yaptırılır.
Öğrencilere Kureyş suresi dinletilir. Suredeki ayetlerin sonundaki kelimelerin okunuşuna dikkat çekilerek meddilin konusu ele alınır. Harfilin kavramı üzerinde durularak meddilin kuralının oluşumu açıklanır. Konu ile ilgili örnekler verilir; öğrencilere bu örnekleri seslendirme imkânı tanınarak, uygulamalar yaptırılarak, her bir öğrencinin tecvit konularını olumlu karşılayıp bunları öğrenmeye istekli olması ve yeni karşılaştığı durumlarla ilgili esnek bir tutum benimsemesi beklenir (SDB3.1).
İçerik çerçevesinde yer alan meddiarız, meddilazım ve meddilin konuları benzer ve farklı yönleriyle ortaya konur. Her konunun kavranması ve pekiştirilmesi için örnek uygulamalar ve seslendirme yapılır. Kur’an-ı Kerim’i mahir bir okuyucu anlamına gelen fem-i muhsinden öğrenmenin önemine değinilir. Öğrencilere yüzünden okuma yapılan sayfalarda tecvit konuları ile ilgili uygulama yaptırılarak öğrencilerin med çeşitlerini belirlemelerine fırsat tanınır. Öğrencilerden med çeşitleri arasındaki benzerlik ve farklılık ilişkilerini belirlemeleri istenir. Öğrencilerin, med çeşitleri konusunda bire bir çalışma veya gruplar hâlinde ekip (takım) çalışması yapmaları ve yardımlaşma yoluyla iş birliği kurmaları sağlanır. Öğrenciler bire bir ve grup çalışmalarında takım ruhunu önemser, aldıkları görevleri yerine getirerek takım üyeleri ile saygı ve güven bağları kurar (SDB2.2). Med çeşitlerinden meddiarız, meddilazım, meddilin konularına yönelik olarak yapılan uygulamalar; dereceleme ölçekleri, kontrol listeleri ve öz değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

KK.10.2.2
Öğrencilere önceki öğrenmelerinden edindikleri tenvin bilgisi hatırlatılarak sakin nun konusuna giriş yapılır. Tenvin ve sakin nun kavramları açıklanarak örnekler ile pekiştirilir. Yasin suresinin ilk sayfası öğrencilere dinletilir. Öğrencilerden, ilgili sayfada yer alan sakin nun ve tenvinleri belirlemeleri istenir. Tenvin ve sakin nunun birçok tecvit kuralına temel teşkil ettiği vurgulanır. Bunlar arasında yer alan ihfa, izhar ve iklabın tanımları; kuralları ve oluşumları açıklanır. Konuların her biri ile ilgili örnekler verilir, öğrencilere bu örneklere dair alıştırmalar yaptırılarak öğrencilerin karşılaştıkları zorlukları aşmaları için motivasyon, çalışma alışkanlıkları ve kendine güven duygusundan hareketle ilgili tecvit kurallarını öğrenmeleri, bulmaları ve uygulamaları sağlanır (E1.3). Öğrencilere yüzünden okuma yapılan sayfalarda tenvin ve sakin nuna bağlı olarak oluşan tecvit kurallarına (ihfa, izhar ve iklap) yönelik uygulamalar yaptırılarak onların tenvin ve sakin nunun hâlleri ile ilgili konuları belirlemelerine fırsat tanınır. Öğrencilerden ihfa, izhar ve iklap kuralları arasındaki benzerlik ve farklılık ilişkilerini belirlemeleri istenir. Bu kurallar alana özgü ifadelerle açıklanır. Öğrencilere, ilgili kuralları kendi cümleleriyle ifade etme imkânı tanınır. Öğrencilere yüzünden okuma yaptırılarak onların tenvin ve sakin nunun hâllerinden ihfa, izhar ve iklap kurallarını uygulamaları sağlanır. Yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri aracılığıyla değerlendirilebilir.
Öğrencilerden öğrenme kanıtlarında belirtilen performans görevini yapmaları istenebilir. Performans göreviyle ilgili öğrencilere geri bildirim verilir.

KK.10.2.3
Öğrencilere, içinde ulama örneklerinin yer aldığı manzum edebî bir metin verilerek onlardan bu metni ulama kuralına göre seslendirmeleri istenir. Türk dili ve edebiyatı dersi ile ilişki kurularak ulama kuralının oluşma şekline kısaca değinilir. Türkçedeki ulama kuralı ile idgam arasında bir benzerlik olduğuna değinilerek idgam kavramına geçiş yapılır ve ilgili kavram açıklanır. Örnek olarak Zilzal suresi dinletilerek bu surede yer alan idgamlara dikkat çekilir. Gunne kavramına da değinilerek idgam çeşitlerinden idgam mealgunne, idgam bilagunne ve idgam misleyn konuları işlenir. İdgam mütecaniseyn, idgam mütekaribeyn kurallarının oluşumu örnekleriyle ortaya konur. Bu kuralların her birinde yer alan değişkenleri içeren bir çalışma kâğıdı verilerek öğrencilerin idgam çeşitlerini ayrıştırması sağlanır. Bu şekilde idgam çeşitleri benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılır. Her bir konunun kavranması ve pekiştirilmesi için öğrencilere örnek uygulamalar ve seslendirme yaptırılarak onların idgam çeşitlerini özelliklerine göre etiketlemesi sağlanır. Öğrencilere gruplar hâlinde idgam çeşitlerini öğretmen rehberliğinde seslendirme çalışmaları yaptırılır. Farklı uygulama örnekleriyle konu pekiştirilir.
Yüzünden okuma yapılan sayfalarda tecvit konularıyla ilgili uygulama yaptırılarak öğrencilere idgam çeşitlerini belirleme fırsatı tanınır. Öğrencilerden idgam çeşitleri arasındaki benzerlik ve farklılık ilişkilerini belirlemeleri istenir. Bu kurallar, alana özgü ifadelerle açıklanır. Öğrencilere, ilgili kuralları kendi cümleleriyle ifade etme imkânı tanınır. Bu kuralların Kur’an-ı Kerim’de başka hangi sayfalarda bulunduğuna dair bir etkinlik planlanır. Etkinlik çerçevesinde öğrencilerden içerikteki kurallarla ilgili örnekleri listelemeleri istenir (OB1).
İçerik çerçevesinde yer alan tecvit konularına dair uygulama yaptırılır. Öğrencilere, karşılaşabilecekleri güçlüklerle ilgili geri bildirim verilerek onların bu zorlukların üstesinden gelebilecek yeterlilikte oldukları, güçlükleri aşmak için istikrarlı olmaları, azimli davranmaları ve çalışmalarında sebat etmeleri gerektiği vurgulanır (D12.3).
Öğrencilerin, yüzünden okuma çalışmalarında idgam mealgunne, idgam bilagunne, idgam misleyn, idgam mütecaniseyn, idgam mütekaribeyn kurallarını uygulamaları sağlanır. Yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri aracılığıyla değerlendirilebilir.
Tema sonunda doğru-yanlış, boşluk doldurma, eşleştirme, kısa cevaplı, açık uçlu soru türlerinden oluşan çalışma yaprağı kullanılabilir.

Öğrencilere, kendi öğrenme özelliklerine uygun bir okuma performansı ortaya koymaları için tema içeriğine ilave olarak farklı surelerden yüzünden okuma çalışmaları yaptırılabilir. Öğrencilerden idgam çeşitleri ile ilgili Frayer diyagramı veya kavram haritası hazırlamaları istenebilir.

Kendi öğrenme hızlarında ilerleyebilmeleri için öğrenciler, kendi seviyelerine uygun çalışma yaprakları, geçerli ve güvenilir dijital içerikler ile desteklenebilir. Öğrencilerden içerik çerçevesinde yer alan konulardan birini özetleyen tablo oluşturmaları istenebilir.