2. TEMA: ÇEŞİTLİLİK

FBAB2. Sınıflandırma, FBAB5. Operasyonel Tanımlama, FBAB6. Hipotez Oluşturma, FBAB9. Bilimsel Model Oluşturma, FBAB10. Tümevarımsal Akıl Yürütme, FBAB12. Kanıt Kullanma

E1.2. Bağımsızlık, E2.1. Empati, E2.3. Girişkenlik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.10. Eleştirel Bakma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendine Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D1. Adalet, D3. Çalışkanlık, D4. Dostluk, D10. Mütevazılık, D11. Özgürlük, D12. Sabır, D14. Saygı

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB7. Veri Okuryazarlığı

KİM.10.2.1. Çözünme sürecine ilişkin bilimsel model oluşturabilme
a) Çözünme sürecini temsil etmek için basit tanecik modelleri geliştirir.
b) Çözünme sürecine ilişkin modelleri bilimsel modellerle karşılaştırır.

KİM.10.2.2. Farklı maddelerin birbiri içinde çözünebilirliğini kanıt kullanarak açıklayabilme
a) Farklı maddelerin birbiri içinde çözünmesi ya da çözünmemesi durumuna ilişkin ölçütler (çözücü ve çözünenin polar/apolar veya iyonik/moleküler olması) belirler.
b) Çözünme sürecine yönelik verileri kullanarak çözünme ya da çözünmeme durumlarını açıklayacak şekilde veri seti oluşturur.
c) Farklı maddelerin birbiri içinde çözünme ya da çözünmeme durumunu kanıtlaradayalı olarak açıklar.

KİM.10.2.3. Çözünme olayını sınıflandırabilme
a) Çeşitli maddelerin suda çözünme olayını ayırt etmek için ölçütler (çözücü ve çözünenin etkileşimleri ve sembolik gösterimleri) belirler.
b) Çözünme olayını belirlediği ölçütlere (iyonik veya moleküler, fiziksel veya kimyasal) göre ayrıştırır.
c) Belirlediği ölçütleri kullanarak çözünme olaylarını gruplandırır.
ç) Oluşturduğu grup adlandırmalarını bilimsel karşılığı ile kıyaslar.

KİM.10.2.4. Çözeltilerin molar derişimine ilişkin tümevarımsal akıl yürütebilme
a) Çözeltilerin molar derişimine ilişkin keşfettiği örüntüyü matematiksel olarak modeller.
b) Matematiksel modelini yeni çözeltilerin verileri üzerinde test eder.
c) Çözeltilerin molar derişimini, kurduğu matematiksel model üzerinden geneller.
ç) Genellemelerini bilim insanlarının genellemeleriyle karşılaştırır.

KİM.10.2.5. Çözünürlük kavramına ilişkin operasyonel tanımlama yapabilme
a) Katıların saf sudaki çözünürlüğüne ilişkin ölçütler (maddde cinsi, sıcaklık) belirler.
b) Çözünürlüğe ilişkin belirlediği ölçütleri test eder.
c) Çözünürlüğün tanımını yaparak kendi tanımı ile bilimsel tanım arasındaki farkı açıklar.

KİM.10.2.6. Çözünürlüğe etki eden faktörleri belirlemeye yönelik kanıt kullanabilme
a) Katı ve gazların saf sudaki çözünürlüğüne etki eden faktörlere ilişkin ölçütler (madde cinsi, sıcaklık, basınç) belirler.
b) Çözünürlük ile ilgili seçtiği verileri değişkenler arası ilişkileri belirleyecek şekilde düzenler.
c) Çözünürlüğe etki eden faktörleri veriye dayalı açıklar.

KİM.10.2.7. Çözeltileri sınıflandırabilme
a) Çözeltileri ayırt etmek için ölçütler (içerdiği çözünenin miktarı üzerinden doymuş, doymamış, aşırı doymuş; içerdiği çözünenin iyonik karakteri üzerinden elektrolit olan, elektrolit olmayan) belirler.
b) Çözeltileri belirlediği ölçütlere göre ayrıştırır.
c) Çözeltileri farklı biçimlerde gruplandırır.
ç) Oluşturduğu grup adlandırmalarını bilimsel karşılığı ile kıyaslar

KİM.10.2.8. Çözünen maddenin tanecik sayısının çözeltilerin kaynama ve donma noktasına etkisini belirlemeye yönelik hipotez oluşturabilme
a) Katı-sıvı çözeltilerin kaynama ve donma noktasının saf suya göre değişimine yönelik araştırma sorusu belirler.
b) Çözeltilerin kaynama ve donma noktasının değişimine yönelik neden-sonuç ilişkilerini belirtir.
c) Neden-sonuç ilişkilerini araştırabilmek için bağımlı-bağımsız değişkenleri ve kontrol değişkenlerini belirler.
ç) Değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek üzere deneyler yaparak elde ettiği verilere dayalı önermeler sunar.
d) Çözeltilerin kaynama noktasının yükselmesi ve donma noktasının düşmesine neden olan faktörlere yönelik sunduğu önermeleri bilimsel kuramlar ile destekler.

Çözeltiler: Çözünme Süreci, Maddelerin Birbiri İçindeki Çözünebilirliği, Çözünme Olayının Sınıflandırılması, Derişim Birimleri (Molarite, ppm), Çözünürlük, Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler (Sıcaklık, Basınç ve Madde Cinsi), Çözeltilerin Sınıflandırılması, Koligatif Özellikler (Kaynama Noktası Yükselmesi, Donma Noktası Düşmesi) 

aşırı doymuş çözelti, çözelti, çözücü, çözünen, çözünme, çözünürlük, derişik çözelti, doymuş çözelti, doymamış çözelti, elektrolit çözelti, elektrolit olmayan çözelti, iyonik çözünme, koligatif özellik, milyonda bir derişim (ppm), molar derişim, moleküler çözünme, seyreltik çözelti

Bu temanın öğrenme kanıtlarında ve öğrenme-öğretme uygulamalarında yansıtma notu, çalışma yaprağı, yapılandırılmış grid, etkinlik kâğıdı, deney raporu, sınıf içi tartışma kullanılabilir.

Öğrenciler, performans görevi çerçevesinde aynı miktar çözücüdeki tanecik sayısının kaynama noktası ve donma noktasına etkisini araştırmak için neden-sonuç ilişkisini ortaya koyacağı bir deneyi tasarlayabilir, uygulayabilir ve raporlayabilir. Sürecin bütünü “araştırma sorusunu, neden-sonuç ilişkisini, bağımlı-bağımsız değişkenleri ve kontrol değişkenlerini belirleyebilme; deneyler yapabilme ve elde ettiği sonuçları bilimsel kuram ile destekleyebilme” ölçütlerini içeren dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Sınav kâğıtları ve temanın işleniş sürecinde ortaya çıkan ürünler, öğrenci ürün dosyasında toplanarak değerlendirme amaçlı kullanılabilir.

Öğrencilerin çözünme, çözelti, çözücü ve çözünen kavramlarını, sıcaklığın çözünürlüğe etkisini, çözünme hızına etki eden faktörleri, homojen ve heterojen karışımları, karışımları ayırma tekniklerini bildiği kabul edilmektedir.

Bir gösteri deneyi, video, animasyon ya da çeşitli görseller yardımıyla öğrencilerin çözünme, çözelti, çözücü ve çözünen kavramları ile ilgili bilgilerini paylaşmaları sağlanabilir. 

Günlük hayattan somut örnekler ile öğrencilere farklı maddelerin birbiri içinde çözünme sürecine ilişkin sorular sorulabilir. Öğrencilerin çözünme ve erime kavramları hakkında sahip olabilecekleri kavram yanılgıları uygun yöntem ve teknik aracılığı ile sorgulanabilir.

KİM.10.2.1
Çözünürlük kavramı ile ilgili yağda ve suda çözünen vitaminler, kuru temizlemede kullanılan kimyasal maddeler gibi günlük hayattan örnekler verilir. Öğrencilere çözünmenin nasıl gerçekleştiğine ilişkin sorular yöneltilir. Öğrenciler, bir katının bir sıvıdaki çözünme sürecini çizerek (tanecik modelini kullanarak) açıklar (OB4). Farklı çizimler tahtada paylaşılarak öğrencilerin olaylar ve durumlar karşısında farklı bakış açılarının olabileceğini fark etmeleri sağlanır (D10.3). Öğrencilerden çözünme sürecini en iyi temsil eden modeli adaletli bir şekilde seçmeleri istenir (D1.2,OB4). Model bilimsel olarak yetersiz ise seçilen modelin bilimsel açıdan neden yetersiz olduğu ile ilgili açık uçlu sorular sorularak tartışma ortamı oluşturulur (SDB2.3,E2.1). Ardından öğrencilere çözünme sürecini çözücü-çözücü, çözünen-çözünen ve çözücü-çözünen etkileşimleri düzeyinde gösteren animasyonlar gösterilir. Öğrencilerden bu gösterimleri kendi modelleri ile karşılaştırmaları istenir (SDB1.3,OB2). Öğrencilerden çizdikleri modellerin bilimsel modele ve deney sürecinin bilimsel süreç becerilerini geliştirmeye uygunluğunu değerlendirdikleri, bu süreçte hangi bilgileri kullandıklarını, hangi duyguları hissettiklerini ve öğrenme sürecini geliştirmek için neler yapabileceklerini belirttikleri bir yansıtma notu yazmaları istenebilir. Çizim ve yansıtma notu öğrenci ürün dosyasına eklenebilir ve “tanecikler arası etkileşimleri göz önünde bulundurma ve alt mikro seviyeye uygunluk” ölçütlerini içeren dereceli puanlama anahtarı ile hem öğretmen hem de öğrenci tarafından değerlendirilebilir (SDB1.1,SDB1.2,SDB1.3).

KİM.10.2.2
Öğrencilerle herhangi bir katı veya sıvı maddenin su ve benzeri bir çözücü içinde çözünebilme özelliklerine ilişkin bilgilerin hem alt mikro hem de sembolik seviyede verildiği kanıt kartları paylaşılır. Öğrenciler, kanıt kartlarında verilen örnekleri inceleyerek maddelerin birbiri içinde çözünüp çözünmemesinin nelere bağlı olduğuna ilişkin düşüncelerini etki altında kalmadan ifade eder (D11.2). Ayrıca öğrencilerden bir maddenin diğeri içinde çözünmesine ilişkin ölçütlerin neler olabileceğini belirlemeleri istenir (SDB2.1,OB7). Öğrenciler, çözünme sürecine ilişkin verilen alt mikro ve sembolik seviyedeki verileri çözücü ve çözünenin yapısı bağlamında polar ya da apolar; moleküler ya da iyonik şeklinde düzenler ve çözünmenin gerçekleşme durumunu açıklayacak şekilde veri seti oluşturur (E3.7,OB7). Öğrencilerin çözücü ve çözünen maddeler arasındaki çözücü-çözücü, çözünen-çözünen ve çözücü-çözünen etkileşimleri üzerinde düşünmeleri; maddelerin birbiri içinde çözünme ya da çözünmeme durumlarını kanıtlara dayanarak gerekçelendirmeleri sağlanır. Bu gerekçelendirmenin araştırmacı ve sorgulayıcı olmanın temelini oluşturduğu vurgulanır (KB2.14,E3.6,D3.3,OB7). Öğrencilerden çalışma yaprağında verilen maddelerin sudaki çözünebilirliğini maddelerin iyonik veya moleküler yapısına ve molekül polarlığına/apolarlığına göre belirlemeleri istenebilir.

KİM.10.2.3
Öğrencilere çözünme türlerini çözücü-çözünen etkileşimlerine bağlı olarak nasıl sınıflandırabileceklerine ilişkin sorular sorulur. Öğrencilerden düşüncelerini etki altında kalmadan özgürce ifade etmeleri istenir (SDB2.1,D11.2,E1.2). Çeşitli maddelerin suda çözünme sürecine ilişkin çözünen ve çözücü etkileşimlerini içeren alt mikro seviyedeki ve sembolik gösterimlerinin incelenmesi sağlanır. Öğrencilerden çözünme olaylarını sınıflandırmak için ölçütler belirlemeleri istenir. Ölçüt belirlemek için araştırmacı ve sorgulayıcı olmanın önemi vurgulanır (D3.3,OB1). Öğrenciler örnekleri çözünenin tanecik yapısı, çözünme sırasında taneciklerin yapısının yeniden düzenlenip düzenlenmediği şeklinde ayrıştırır. Öğrenciler belirlediği ölçütler doğrultusunda çözünmeyi iyonik ya da moleküler, fiziksel ya da kimyasal olarak gruplandırır. Oluşturduğu grup adlandırmalarını bilimsel karşılığıyla kıyaslar (OB1). Böylece öğrenciler, çözünmenin hem fiziksel hem de kimyasal değişim şeklinde gerçekleşebileceği sonucuna ulaştırılır (OB1). Yapılandırılmış grid aracılığı ile öğrencilerden farklı maddelerin polar ya da apolar çözücülerde çözünme türünü belirlemeleri istenebilir

KİM.10.2.4
Günlük hayatta tüketilen maddelerin etiketlerindeki derişimlere ilişkin verilere dikkat çekilir. Öğrencilerin günlük hayatta bir çözeltideki çözünen madde miktarının farklı derişim birimleri ile ifade edilebildiğini fark etmeleri için tartışma ortamı oluşturulur. Böylece öğrencilerin düşüncelerini paylaşmaları, farklı düşünceleri anlamaya çalışmaları, etkili iletişim becerilerini kullanmaları sağlanır (SDB2.1,SDB2.3,D4.2,D14.1,E2.3). Öğrencilere derişim birimlerinden molar derişimin hesaplanmasında kullanılan değişkenlerin molar derişim ile ilişkilerini belirlemeleri amacıyla çeşitli çözeltilere ilişkin bilgiler (mol ve hacim) verilir. Öğrencilerden etkinlik kâğıdında verilen çözelti örneklerinin molar derişimi, mol sayısı ve hacmi arasındaki örüntüyü belirlemeleri ve bu örüntüyü matematiksel olarak modellemeleri istenir (E3.7,OB7). Öğrenciler, oluşturdukları matematiksel modeli kullanarak verilen farklı çözeltilerin derişimini test etmeleri için yönlendirilir. Bu sürecin sonunda öğrencilerden geliştirdikleri matematiksel modellerden hareketle genelleme yapmaları istenir (KB2.16.1,OB7). Öğrenciler, geliştirdikleri modeli kullanarak yapmış oldukları hesaplama sonuçlarını molar derişimin bilimsel matematiksel modeli ile yaptıkları hesaplama sonuçları ile karşılaştırır. Öğrencilerden son olarak çözeltileri derişik ve seyreltik kavramlarını kullanarak birbirleriyle karşılaştırmaları istenir. Öğrencilere derişik ve seyreltik kavramlarının bağıl kavramlar olduğu belirtilir. Bu nedenle bu kavramların referans bir çözelti derişimine göre ifade edildiği çıkarımına ulaşmaları sağlanır (KB2.10,OB7). Hipertonik ve izotonik kavramları seyreltik ve derişik çözeltiler ile ilişkilendirilebilir. Öğrencilere derişimi fazla olan bir çözeltiden derişimi daha az olan bir çözeltinin nasıl hazırlanabileceği sorusu yöneltilir. Derişimi fazla olan bir çözeltinin seyreltilmesinde çözünen taneciklerin toplam sayısının değişmediğine dikkat çekilir ve bu süreç M1V1 = M2V2 matematiksel modeliyle ilişkilendirilir (KB2.10). Aynı süreç bir çözeltinin derişiminin artırılmasında verilerek M1V1  = M2V2 matematiksel modeliyle ilişkilendirilir. Diğer derişim birimlerinden milyonda bir derişim (ppm) kavramı kısaca kavramsal düzeyde açıklanır (KB2.16.1). Etkinlik kâğıtları “öğrencilerin molariteye ilişkin belirlediği örüntüyü matematiksel modelleme, belirlediği matematiksel modeli farklı çözeltilerde test etme, çözelti derişimini kendi oluşturduğu matematiksel model üzerinden genelleme ve genellemelerini bilim insanlarının genellemeleriyle karşılaştırma” ölçütlerini içeren dereceli puanlama anahtarı ile öğretmen ve öğrenci tarafından değerlendirilebilir.

KİM.10.2.5
Öğrencilere farklı katı örneklerinin aynı şartlarda hesaplanan çözünürlük bilgilerinin yer aldığı kanıt kartları verilir. Öğrencilerden verilen bilgileri kullanarak katıların çözünürlüğüne ilişkin ölçütler (madde cinsi, sıcaklık) belirlemeleri istenir. Böylece öğrencilerin olaylar ve durumlara ilişkin farklı bakış açılarının olabileceğini fark etmeleri sağlanır (SDB2.3,D10.3). Öğrencilerden çeşitli katıların belirli bir sıcaklık ve basınçta 100 g saf çözücüdeki (su) maksimum çözünme miktarını (gram olarak) test edebilmeleri amacıyla deney planlamaları ve bu deneyi yapmaları istenir (D3.2,OB7). Öğrenciler, bu deneyden elde ettikleri verileri kaydederek analiz eder. Öğrencilerden analiz sonuçlarını kullanarak çözünürlüğe ilişkin bir tanımlama yapmaları istenir. Çözünürlüğe ilişkin yaptığı tanımın bilimsel tanımdan farkının açıklanması sağlanır (KB2.7,OB7). Öğrencilerden ders öncesi ve sonrasında çözünürlüğe ilişkin değişen görüşlerini özetledikleri ve yaptıkları deney sürecini değerlendirdikleri bir yansıtma notu yazmaları istenebilir (SDB1.2,SDB1.3,E3.10).

KİM.10.2.6
Vurgun olayı, asitli içeceklerin soğuk içilmesi, soğuk denizlerde balıkçılığın yaygın olması gibi gazların çözünürlüğü ile ilgili örnekler verilir. Katıların ve gazların saf sudaki çözünürlüğüne etki eden faktörlere ilişkin açık uçlu sorular sorularak tartışma ortamı oluşturulur. Böylece öğrencilerin etkili iletişim kurmaları ve farklı bakış açıları olabileceğini kabul etmeleri sağlanır (D4.2,D10.3). Öğrencilerden çözünürlüğe etki eden faktörlerin belirlenmesine ilişkin ölçütler (madde cinsi, sıcaklık ve basınç) belirlemeleri istenir (OB7). Öğrencilerin kanıt kartlarında verilen çeşitli tuzların ve gaz hâlindeki maddelerin saf sudaki sıcaklık-çözünürlük grafikleri ile gazların basınç-çözünürlük grafiklerini inceleyerek kanıtlar toplamaları sağlanır. Öğrencilerden topladıkları kanıtları kullanarak katı ve gaz maddelerin sıcaklık-çözünürlük ve basınç-çözünürlük değişkenleri arasındaki ilişkileri belirlemeleri istenir. Öğrenciler, katı ve sıvı maddelerin çözünürlüğünün sıcaklık ve basınç faktörleri ile nasıl değiştiğini kanıtlara dayanarak açıklar (E3.6,OB7). Öğrenciler, tartışma esnasında kanıt kartlarındaki verilerin analizinden elde ettikleri sonuçları arkadaşları ile paylaşabilir ve ortak bir çıkarıma ulaşabilir (KB2.9,SDB2.1,SDB2.3). Öğrencilere sıvıların sıvılar içindeki çözünürlüğüne ilişkin sorular sorulabilir ve çözünürlük kavramının sadece sıvılar için geçerli olmadığına dikkat çekilebilir.

KİM.10.2.7
Öğrencilere dibinde çözünmemiş bir miktar iyonik katının bulunduğu sulu çözelti gösterilerek dipteki katının neden çözünmediğine ilişkin sorular sorulur. Öğrencilere çözeltilerin çözünen madde miktarı üzerinden doymuş, doymamış ve aşırı doymuş çözelti olarak ve çözünenin iyonik-moleküler karakteri üzerinden elektrolit çözelti ve elektrolit olmayan çözelti olarak sınıflandırma yapabilmelerine uygun bilgilerin yer aldığı kanıt kartları verilir. Öğrencilere bu kanıt kartlarını kullanarak çözeltileri hangi ölçütlere göre sınıflandırabilecekleri sorulur (OB7). Öğrenciler, belirledikleri ölçütler doğrultusunda farklı çözelti örneklerini ayrıştırır. Öğrencilerden belirledikleri ölçütler doğrultusunda çözeltileri doymuş, doymamış ve aşırı doymuş olarak ve ayrıca elektrolit çözelti, elektrolit olmayan çözelti şeklinde gruplandırmaları istenir. Öğrenciler, oluşturdukları grup adlarını bilimdeki karşılıkları ile kıyaslamaları için yönlendirilir (OB7). Öğrencilerden çalışma yaprağında verilen çeşitli çözelti örneklerini doymuş, doymamış, aşırı doymuş; elektrolit olan, elektrolit olmayan; derişik, seyreltik olarak sınıflandırmaları istenebilir (SDB2.1).

KİM.10.2.8
Buzlanmaya karşı kara yollarına kül ve tuz dökülmesi, arabalara antifiriz konması, tatlı su göllerinin tuzlu su göllerine göre daha çabuk donması gibi koligatif özellikleri içeren günlük hayat örnekleri verilir. Öğrencilere kaynama noktasının dış basınca, coğrafi konuma ve yükseltiye bağlı olduğunu hatırlayacakları açık uçlu sorular sorulur. Öğrencilerden katı-sıvı çözeltilerin kaynama ve donma noktasının saf suya göre değişimine yönelik araştırma sorusu belirlemeleri istenir (OB1). Öğrenciler, belirledikleri araştırma sorusuna ilişkin neden-sonuç ilişkilerini ifade eder (OB1). Öğrencilerden deney yapmak üzere gruplara ayrılmaları, yapacakları deney ile ilgili planlama yapmaları, katı-sıvı çözeltilerin kaynama ve donma noktasının saf suya göre değişimini araştırabilmeleri için bağımlı-bağımsız değişkenleri ve kontrol değişkenlerini belirlemeleri istenir. Öğrenciler, tüm basamaklarıyla planladıkları deneyin değişkenlerini manipüle etmeleri ve grup arkadaşları ile iş birliği içinde çalışmaları konusunda yönlendirilir. Bu deney sırasında öğrencilerin çalışkanlık ve dostluk değerlerini kazanmaları desteklenir (D3.2,D3.4,D4.1). Öğrenciler, çözeltilerin hem kaynama noktasının hem de donma noktasının değişimini belirlemeye yönelik yaptıkları deneylerden hareketle veri toplar; topladığı verileri kaydeder ve sonuçları yorumlar (OB1). Öğrenciler, çözünen maddelerin suyun kaynama ve donma noktasına etkisine yönelik önermeler sunmaları için yönlendirilir. Öğrencilerden önermelerini çözünen maddenin birim hacimdeki tanecik sayısı ile ilişkilendirerek açıklamaları istenir (OB1). Öğrencilerin önermelerini açıklarken düşüncelerini etki altında kalmadan ifade etmeleri sağlanır (SDB2.1,SDB2.2,D11.2,E3.10). Ayrıca öğrencilerden süreç boyunca hangi yöntemleri kullandıklarını, süreçteki olumlu ya da olumsuz duygularını nasıl kontrol ettiklerini, istenen sonuca ulaştıran veya ulaştırmayan davranışlarını ve öğrenme durumunu geliştirmek için neleri değiştirebileceklerini belirlemeleri istenir (SDB1.1,SDB1.2,D12.1,D12.3). Öğrencilerin görüşlerini açık fikirlilikle belirtmeleri için tartışma ortamı oluşturulur (OB1). Öğrencilere performans görevi çerçevesinde aynı miktar çözücüdeki tanecik sayısının kaynama noktası ve donma noktasına etkisini neden-sonuç ilişkisi bağlamında ortaya koyacakları bir deney yaptırılabilir. Tema sonunda tema kapsamındaki öğrenmelerin öğrencilerin günlük hayatına etkilerine ve ilgili davranış değişikliklerine yönelik sınıf içi bir tartışma yaptırılabilir (SDB1.3,SDB2.1). Ayrıca öğrencilerden tema kapsamındaki öğrenmeleri doğrultusunda çevrede bulunan atık, çözelti gibi maddelerin canlılara ve doğaya etkilerini belirlemeleri ve bu konuda neler yapabileceklerine yönelik bir yansıtma notu yazmaları istenebilir (SDB3.3).

Öğrencilerden katı, sıvı ya da gazların çözünme sürecini web tasarım araçlarını kullanarak modellemeleri istenebilir. Çözünme sürecini kullanarak günlük hayatta karşılaşılan problemlere (tekstil, mobilya vb. ürünlerdeki lekelerin çıkarılması gibi) çözümler üretilmesi sağlanabilir. Öğrenciler, petrol sızıntısının temizlenmesi gibi kimyasal bir sorunu çözmek için özgün çözümler geliştirebilir. Öğrencilerden katı bir madde ile hazırlanan doymuş sulu çözeltilerde çözünenden farklı bir katının çözünürlüğünü ve bu çözünürlüğü etkileyen etmenleri incelemek üzere hipotez oluşturmaları veya bilimsel sorgulama yapmaları istenebilir.

Öğrenciler; çözeltilerin kullanım alanlarına ilişkin gıda, tıp, endüstri gibi farklı alanlardan elde ettikleri bilgileri birleştirerek bunların insan sağlığına ve çevresel etkilerine yönelik kapsamlı ve yenilikçi çözümler geliştirebilir. Öğrencilerden yüksek kalorili içeceklerdeki belirli kimyasal maddelerin (şeker, taurin vb.) varlığına ilişkin analiz yapmaları ve derişimlerini belirlemeleri istenebilir. Bu analizleri kanıt olarak kullanarak enerji içeceklerinin insan sağlığına etkisine yönelik çıkarımlarda bulunmaları sağlanabilir. Öğrencilerden dijital araçları kullanarak enerji içecekleri ve besin takviyelerinin insan sağlığına zararları konusunda akranlarını bilinçlendirmeye yönelik broşür, poster, el afişi, kamu ve okul spotu gibi çalışmalar tasarlamaları istenebilir. Öğrenciler, tasarladıkları çalışmaları yakın çevresindeki akranları ve farklı öğrenim seviyesindeki öğrencilerle paylaşmaları amacıyla yönlendirilebilir. Gerekli, etik izinleri alarak çalışmalarını genel ağ üzerinden paylaşmaları da sağlanabilir. Elektrolit çözeltilerin gıda, tıp, endüstri gibi alanlarda kullanımına yönelik saha gezileri düzenlenebilir; alan uzmanları ile görüşülmesi sağlanabilir. Öğrencilerden bu gezi ve görüşmelerden elde ettikleri verilerden yola çıkarak elektrolit çözeltilerin farklı alanlarda kullanımına yönelik, yenilikçi çözümler geliştirmeleri istenebilir. Böylece öğrencilerin bilimsel bilgiyi insanların ve toplumun yararına kullanmaları sağlanabilir. Öğrencilerden endüstriyel atıklar, pestisit çözeltileri, tıbbi ilaç çözeltileri, evsel atıklar gibi kimyasal çözeltilerin ekolojik etkilerini araştırmaları istenebilir. Araştırmaları sırasında elde ettikleri bilgilerden yola çıkarak atıkların çevreye olan etkilerini en aza indirebilmek için öğrencilerin yeni öneriler geliştirmeleri ve önerilerinin uygulanabilirliğini deneysel araştırmalar ile belirlemeleri sağlanabilir. Öğrenciler, sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda geliştirdiği çözümlerini proje olarak da sunabilir.

Çözünme sürecine ilişkin bilimsel model oluşturma ve matematiksel model kullanma süreçlerinde öğrencilerin soyut kavramları anlamasını kolaylaştıracak materyallerden yararalanılabilir. Hipotez oluşturma becerisinin işe koşulduğu öğrenme çıktılarında problem oluşturma süreci öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilebilir veya veriye dayalı tahmin becerisi kullanılabilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.