2. TEMA : ÇİZGİDEN BOYUTA

SAB4. Sanatsal Üretim Yapma (SAB4.1. Sanatsal Ürün Tasarlama), SAB4. Sanatsal Üretim Yapma (SAB4.2. Sanatsal Ürün Oluşturma)

-

E1.1. Merak, E3.3. Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama, E3.7. Sistematiklik, E3.8 Soru Sorma

SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.2. İş Birliği

D6. Dürüstlük, D7. Estetik, D16. Sorumluluk, D18. Temizlik, D20. Yardımseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB4. Görsel Okuryazarlık

GS.9.2.1. Görsel tasarım öge ve ilkeleri ile sanatsal ürün tasarlayabilme
a) Görsel tasarım öge ve ilkelerini inceler.
b) Görsel tasarım öge ve ilkeleri bağlamında oluşturduğu imgeleri ifade eder.

GS.9.2.2. Görsel tasarım öge ve ilkeleri ile sanatsal ürün oluşturabilme
a) Görsel tasarım öge ve ilkelerine uygun görsel anlatım araçlarını ifade eder.
b) Görsel tasarım öge ve ilkelerini sanatsal ürüne dönüştürür.

GS.9.2.3. Üç boyutlu geometrik nesnelerin perspektif çizimini tasarlayabilme
a) Üç boyutlu geometrik nesneleri inceler.
b) Üç boyutlu geometrik nesnelerin perspektif görünümünü eskizle ifade eder.

GS.9.2.4. Üç boyutlu geometrik nesnelerin perspektif çizimini oluşturabilme
a) Üç boyutlu geometrik nesnelerin perspektif çizimine uygun anlatım araçlarını belirler.
b) Üç boyutlu geometrik nesnelerin görünümünü perspektif çizimine dönüştürür.

GS.9.2.5. Renk armonileri ile sanatsal ürün oluşturabilme
a) Renk armonileri uygulamasına uygun görsel anlatım araçlarını ifade eder.
b) Renk armonileri uygulamasını sanatsal ürüne dönüştürür.

GS.9.2.6. Natürmort çizimi tasarlayabilme
a) Natürmort çizimi için doğal ve yapay nesnelerin yapısal özelliklerini inceler.
b) Natürmort çizimi için doğal ve yapay nesneler bağlamında oluşturduğu imgeleri ifade eder.

GS.9.2.7. Natürmort çizimi oluşturabilme
a) Natürmort çizimine uygun görsel anlatım araçlarını ifade eder.
b) Doğal ve yapay nesnelerle oluşturduğu kompozisyonu natürmort çizimine dönüştürür.

GS.9.2.8. Yüzey doku ilişkisi ile rölyef tasarlayabilme
a) Yüzey doku ilişkisi içeren rölyef çalışmalarını inceler.
b) Rölyef çalışması ile ilgili oluşturduğu imgeleri eskizle ifade eder.

GS.9.2.9. Yüzey doku ilişkisi ile rölyef oluşturabilme
a) Rölyef çalışması için görsel anlatım araçlarını belirler.
b) Yüzey doku ilişkisi içeren eskiz çalışmasını rölyefe dönüştürür.

Görsel Tasarım Öge ve İlkeleri ile Sanatsal Üretim
Üç Boyutlu Geometrik Nesnelerle Perspektif Çizimi
Renk Armonileri ile Sanatsal Üretim
Natürmort Çizimi
Yüzey Doku İlişkisi ile Rölyef Yapımı

eskiz, lavi, leke, ton, kaçma noktası, ufuk çizgisi

Öğrenme çıktıları; grup değerlendirme formu, karşılaştırma tablosu, gözlem formu, dereceleme ölçeği, dereceli  puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu, açık uçlu sorular, performans görevi, kontrol listesi ile değerlendirilebilir.

Performans görevi olarak öğrencilerden okul koridorunun bir köşesinden bakarak koridorda yer alan kapı, kiriş, duvar,  yer döşemesi vb. nin perspektif görünümlerini geleneksel ya da dijital yöntemlerle çizmeleri istenebilir. Yapılan çalışma,  kontrol listesi veya dereceleme ölçeği ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerin görsel tasarım öge ve ilkeleri, perspektif, renk ile ilgili temel kavram bilgisine sahip oldukları, bu konularla  ilgili daha önce çalışmalar yaptıkları, temel düzeyde nesnelerin çizimini yapabilme becerilerine sahip oldukları, doğal ve yapay nesneler arasındaki farklılıkları bildikleri ve kâğıt, karton gibi malzemelerle üç boyutlu sanatsal çalışmalar yapabilmeye ilişkin temel düzeyde becerilere sahip oldukları kabul edilmektedir.

Öğrencilerin nokta, çizgi, leke, doku ve renk kavramları hakkındaki bilgileri görsellerden yararlanarak kısa cevaplı sorularla değerlendirilir.

“Yakınınızda bulunan bir nesnenin görüntüsü ve rengi, o nesneden uzaklaştıkça neden değişir?” ve “Uzun bir yolun ortasından baktığınızda yolun ve  yanındaki ağaçların ileride birleşiyormuş gibi görünmesinin sebebi nedir?” sorularıyla öğrencilerin uzaklık ve perspektif algısıyla ilgili gözlemlerini  paylaşmaları sağlanarak perspektifin temel prensiplerini hatırlamalarına yardımcı olunur.

Renk ilişkileri hakkında sorular sorularak öğrencilerin konu hakkındaki ön bilgilerinin tespit edilmesi sağlanır.

“Doğal ve yapay nesne denildiğinde ne anlıyorsunuz?”, “Çevrenizde gördüğünüz doğal ve yapay nesnelere hangi örnekleri verebilirsiniz?”, “Doğal ve yapay  nesneler arasındaki yapısal farklılıklar nelerdir?” sorularıyla öğrencilerin bilgileri sorgulanır. Doğal ve yapay nesnelerin bir arada kullanıldığı bir sanatsal  düzenlemede dikkat edilmesi gerekenlerle ilgili görüşlerini açıklamaları istenir.

Öğrencilere “Üç boyutlu sanat denildiğinde ne anlıyorsunuz?”, “ Hangi sanat türlerini üç boyutlu olarak değerlendirebilirsiniz?”, “Rölyef hakkında neler  biliyorsunuz?” vb. sorular yöneltilerek üç boyutlu sanat eserlerine örnekler vermeleri istenir.

Öğrencilere günlük yaşamlarında karşılaştıkları çanta, kıyafet, ayakkabı gibi eşyaların üzerindeki dekoratif çizim ve  boyamalara ait görseller sunulabilir. Öğrencilerden bu çizim ve boyamaların nasıl tasarlanmış olabileceğine dair  fikirlerini belirtmeleri istenir.

GS.9.2.1.
Öğrencilere görsel tasarım ögeleri (nokta, çizgi, doku, ton, leke, biçim-form, renk) ve ilkeleri (denge, hareket-yön, zıtlık, ritim, boşluk-doluluk, egemenlik,  vurgu, birlik-bütünlük oran-orantı, armoni) hatırlatılır. Öğrencilerin doğa temasının işlendiği örnek eserler üzerinden bu unsurları incelemeleri ve bütünü  oluşturan parçalar arasında ilişkiler kurmaları sağlanır (OB1). Öğrencilerden görsel tasarım öge ve ilkeleri ile ilgili merak ettiklerini sormaları istenir (E1.1).

Öğrencilerin incelenen eserlerde kullanılan tasarım ögelerini tespit etmeleri sağlanır. Bu eserlerdeki ögelerin kullanım şekillerinden yararlanarak  oluşturdukları doğa temalı imgeleri eskiz çalışması ile ifade etmeleri istenir. Süreç, kontrol listesi veya gözlem formu ile değerlendirilebilir.

GS.9.2.2.
Öğrencilere görsel tasarım öge ve ilkeleri ile tasarım oluşturma konusunun farklı tekniklerin kullanımına olanak sağladığı açıklanır. Nokta ve çizgi tasarımı  için kalem ve boyalarla uygulanabilen tekniklerin leke tasarımında lavi; nesnelerin dokularının keşfinde ince kâğıt (pelür) yüzeyine iz alma gibi yöntem ve  tekniklerin kullanılabileceği öğrencilere açıklanır.

Öğrencilerin resim yüzeyinde görsel tasarım öge ve ilkeleriyle bir tasarım oluşturmak için kullanılabilecek araçları (kalem, boya ve kâğıt çeşitleri vb.)  belirleyerek ifade etmeleri sağlanır. Öğrencilerden hazırladıkları eskizi nokta, çizgi, leke, renk gibi unsurları kullanarak sanatsal ürüne dönüştürmeleri  istenir. Öğrencilerin çalışma sonrası öğrenme alanını temiz ve düzenli bırakmaları sağlanır (D18.2). Sürecin sonunda yapılan çalışmalar gözlem veya grup  
değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.2.3.
Öğrencilerin perspektif çeşitleri ve perspektif çiziminde kullanılan kavramları sunulan görseller üzerinden incelemeleri sağlanır (OB4). Tek, iki, üç kaçışlı  çizgisel perspektif tekniğinin özellikleri açıklanarak öğrencilerden geometrik bir nesnenin çiziminde bu perspektif tekniklerini nasıl ve hangi amaçlarla  kullanabileceklerini ifade etmeleri istenir. Öğrenme ortamında geometrik formlu bir nesnenin ufuk çizgisinin konumuna göre (altında,tam ortasında veya  üstünde olacak şekilde) yerleştirilerek öğrencilerin gözlemlemeleri istenir. Bu konumlarda nesnenin hangi yüzeylerinin görüldüğü öğrencilere sorulur. Perspektif bakışıyla aynı nesnenin farklı görüntülere sahip olabileceği gösterilerek rakursi (kısaltım) kavramından söz edilir. Öğrencilerin perspektif hakkında merak ettiklerini sormaları sağlanır (E3.8).

Öğrencilerden gözlemleri doğrultusunda oluşan imgeleri basit çizgiler kullanarak eskizle ifade etmeleri istenir. Süreç, öz değerlendirme formu veya kontrol listesi ile değerlendirilebilir.

GS.9.2.4.
Çizgisel perspektif uygulaması için 35x50 cm boyutlarında resim kâğıdı, dereceli kalem (H, HB), 50 cm’lik cetvel gibi araçlar öğrencilere tanıtılır.  Öğrencilerin çizgisel perspektif uygulaması için kullanacakları resim kâğıdını, kalem çeşidini ve diğer araç gereçleri belirleyerek ifade etmeleri sağlanır.

Geometrik formlu bir nesne (küp, dikdörtgen prizma vb.) seçilir. Perspektif tekniğinde öğrencilere çizim yaptırmak için nesnenin bulunduğu konuma göre  ufuk çizgisi çizdirilir. Öğrencinin bulunduğu yere göre bakış noktası belirlenir. Tek, iki, üç kaçış noktalı perspektif kuralına göre kaçan çizgiler çizdirilir.  Süreçle ilgili tüm aşamalar sistematik şekilde uygulanarak planlanan geometrik form çiziminin tamamlanması sağlanır (E3.7). Yapılan çalışmalar dereceli  puanlama anahtarı veya öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Performans görevi olarak öğrencilerden okul koridorunda bir köşeden bakarak koridorda yer alan kapı, kiriş, duvar, yer döşemesi vb. nin perspektif  görünümlerini geleneksel ya da dijital yöntemlerle çizmeleri istenebilir. Yaptıkları çalışma, kontrol listesi veya dereceleme ölçeği ile değerlendirilebilir.

GS.9.2.5.
Konuya uygun görsel anlatım araçlarını belirleyebilmeleri için öğrencilerden renk kuramıyla ilgili bilgi toplamaları istenir. Öğrencilerin topladıkları bilgileri  doğrulamaları ve kaydetmeleri sağlanır (KB2.6). Tartışma ortamı oluşturulur ve “Işık olmazsa renkler görünür mü?“, “Işık ve renk arasındaki temel ilişki  nedir?”, “Işık kaynaklarının değişmesi renkleri nasıl etkiler?” soruları sorularak ışığın renk üzerindeki etkisi sorgulatılır (SDB2.2, E3.4). Newton’ın (Nivtın)  prizma deneyi uygulanarak ya da bu konuda bir video izletilerek öğrencilerin rengin ışıkla ilişkisini fark etmeleri ve rengin oluşumu ile ilgili sürece tanık olmaları sağlanır. Öğrencilerin ışıkla birlikte oluşan ton değerlerini fark edebilmeleri için nesnenin ışık alan, az ışık alan ve hiç ışık almayan alanlarını tespit  etmeleri istenir (KB2.2). Nesnenin rengiyle ve ışığın etkisiyle oluşan ton değerleri hakkında konuşmaları sağlanır. Armoni çalışması için kullanılabilecek  teknikler açıklanarak öğrencilerin sulu boya, guaj boya vb. tekniklerden çalışmalarına uygun olanı belirleyerek ifade etmeleri sağlanır. “Mevsimlerin Renklerle Anlatımı” konusuna uygun renk armonisini çalışmak için öğrencilerin seçecekleri tekniğe uygun su bazlı boyaları seçmeleri istenir.

Öğrencilere mevsimleri ve doğayı konu edinmiş ressamların eserleri bir sunumla gösterilir. Monokrom (tek renk), sıcak, soğuk armonilerinin kullanım  şekilleri inceletilir. Öğrencilerin seçtikleri armoni ile ilgili mevsim veya doğa konulu sanatsal bir ürün için yapacakları çalışmayı planlamaları ve  uygulamaları sağlanır (SDB1.2, E3.3). Öğrencilerin çalışma sonrası öğrenme alanını temiz ve düzenli bırakmaları sağlanır (D18.2). Yapılan çalışmalar, dereceli puanlama anahtarı veya kontrol listesi kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.2.6.
Öğrencilere doğal ve yapay nesnelerin yapısal özellikleri (dış ve iç yapıların çizgi, doku, ton değerleri, ışığı yansıtma, parlaklık ve renk özellikleri) ile ilgili  fotoğraflar ve sanatçı çizimleri inceletilir (OB4).

Doğal ve yapay nesnelerin yapısal özellikleri karşılaştırılır. Öğrencilerden doğal ve yapay nesnelerin arasındaki farklılık ve benzerliklerin kavranabilmesi için karşılaştırma tablosu oluşturmaları istenir. Öğrencilerden sanatçıların bu nesneleri betimlerken çizgisel ve tonal değerleri nasıl kullandıklarını belirlemeleri  ve ifade etmeleri istenir. Süreç, çoktan seçmeli sorular veya açık uçlu sorular yoluyla değerlendirilebilir.

GS.9.2.7.
Natürmort çiziminde uymaları gereken yöntem ve teknik öğrencilere açıklanır. Nesnelerin çiziminde çizgi, leke, tonal değerler ve doku gibi görsel tasarım  ögelerini kullanacakları belirtilir. Öğrencilerden doğal ve yapay nesne çiziminde uygulama yapmak üzere kara kalem, tükenmez kalem, kuru boya, füzen,  pastel çizim tekniklerinden birini; çizgisel, tonal veya tarama yöntemlerinden de birini belirlemeleri istenir. Öğrencilerin çizimlerini yapmaları için  tükenmez, pastel, füzen, kuru boya ve farklı derecelerdeki (HB, 2B, 3B vb.) kurşun kalemler gibi araçlardan birini belirleyerek ifade etmeleri istenir.

Öğrencilerden uygulama alanına doğal ve yapay nesnelere birer örnek getirmeleri istenir (SDB1.2). Getirdikleri nesnelerle görsel tasarım öge ve ilkelerini  dikkate alarak bir natürmort hazırlayacakları belirtilir. Öğrencilerden getirdikleri nesneleri kullanarak bir kompozisyon hazırlamaları istenir. Hazırladıkları  kompozisyonu kalem ölçüsüyle oran orantı ilkesine göre çözümlemeleri ve bir taslak çizim oluşturmaları sağlanır (KB2.4). Seçilen teknik ve yönteme  uygun şekilde taslağı geliştirmeleri sağlanır (D16.3). Görsel ifade araçlarını kullanarak yapılan çizimin sanatsal ürüne dönüştürülmesi istenir. Yapılan  çalışmalar, dereceleme ölçeği veya öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

GS.9.2.8.
Üç boyutlu sanat tekniklerinden rölyef (kabartma) ve çeşitleri ile ilgili Mısır, Antik Yunan, Roma, Rönesans Dönemleri ile Selçuklu ve Cumhuriyet Dönemi  Türk sanatından örnek görseller öğrencilere inceletilir (OB4). Görselleri inceleyen öğrencilerden rölyefle ilgili tanımlamalar yapmaları istenir.

Öğrencilere rölyef çalışmasında görsel tasarım öge ve ilkelerinden çizgi, doku, hareket, denge ve bütünlük kavramlarını kullanmaları gerektiği söylenir.  Yapacakları çalışma için konu belirlemeleri istenir. Bu süreçte beyin fırtınası tekniği kullanılabilir. Öğrencilerin konu ile ilgili duygu ve düşüncelerini açıkça  ifade etmeleri sağlanır (D6.2). Öğrencilerden belirledikleri konu çerçevesinde oluşturdukları imgeleri eskizlerle ifade etmeleri istenir. Süreç, kontrol listesi veya öz değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

GS.9.2.9.
Öğrencilere yapılacak uygulamada kâğıt rölyef tekniğinin kullanılacağı belirtilir. Tekniğin uygulanmasında kullanılacak yöntem (kesme, buruşturma, yırtma, katlama, yuvarlama, yapıştırma) öğretmen eşliğinde belirlenir. Öğrencilere kâğıt rölyef çalışmasında farklı şekil, renk ve boyutlardaki kâğıtları kullanarak  yüzey üzerinde düzenleme yapabilecekleri açıklanır. Öğrenciler, uygulamada kullanılmak üzere zemin için yüzeyi sert mukavva, doku elemanları için farklı  renklerde oluklu mukavva ve fon kartonu gibi malzemeleri; makas ve yapıştırıcı gibi araçları belirleyerek ifade etmeleri istenir.

Öğrencilerden teknik ve yönteme uygun olarak kâğıt rölyef uygulamasını yapmaları istenir. Öğrencilerden rölyef çalışması için kullanacakları malzemeleri  hazırlamaları istenir (D16.3). Rölyef çalışmasının ön hazırlığı için daha önce yaptıkları eskizlerden yararlanarak bir kompozisyon taslağı oluşturmaları  söylenir. Bu kompozisyonun uygulama sürecini kolaylaştıracak bir kılavuz oluşturulacağı hatırlatılır. Oluşturulan birim biçimlerde dairesel veya çizgisel  etkiler oluşturulması gerektiği vurgulanır. Zemin olarak kullanılan mukavvanın üzerine renkli fon kartonu yapıştırarak yüzeyi düzenleyebilecekleri, yüzeyde  kullanacakları renkleri de bu uyuma göre seçmeleri (zıt renk, yakın renk, sıcak, soğuk renk armonileri) gerektiği belirtilir. Öğrencilere  hazırladıkları birimlerle farklı birimleri büyüklük-küçüklük ilişkisine göre bir arada kullanmaları, oluşan dokularla yüzey düzenlemesi yapmaları, bunun için  renk ve biçim bütünlüğünün sağlanmasına dikkat etmeleri gerektiği hatırlatılır. Öğrencilerden çalışmada estetik bakış açısını göz ardı etmeden hareket,  denge ve bütünlüğün sağlanmasıyla üç boyutlu sanatsal bir ürün oluşturmaları istenir (D7.2).

Tamamlanan çalışmaların sergileme sürecinde öğrencilerin iş bölümü yapması sağlanır (SDB2.2, D20.4). Öğrencilerin çalışma sonrası öğrenme alanını  temiz ve düzenli bırakmaları sağlanır (D18.2). Yapılan çalışmalar, kontrol listesi veya öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir.

Öğrencilerden Georges Seurat (Corç Söra), Piet Mondrian (Piyet Mondriyan), Rembrandt (Remrand), Franz Kline (Fırans Kılayn) ve Orhan Peker eserlerini  inceleyerek aynı eserin içinde yer alan bölümlerin her birini farklı bir görsel tasarım ögesi ile betimlemeleri (insan figürlerini çizgisel, hayvan figürlerini  lekesel, bitkileri dokusal, nesneleri noktasal vb.) istenebilir.

Öğrencilerden seçtikleri bir geometrik nesnenin (küp, koni, silindir vb.) açılımını kâğıt üzerine çizdikten sonra katlayıp yapıştırarak üç boyutlu hâle  getirmeleri ve perspektif görünümünün çizimini yapmaları istenebilir.

Öğrencilerden sanatçılara ait natürmort eserleri geleneksel ya da dijital teknikler kullanarak zıt (tamamlayıcı) renk armonisi, komşu renk armonisi, tek renk  armonisi gibi farklı renk armonileri ile yeniden çalışmaları istenebilir.

Öğrencilerden Hoca Ali Rıza, Şeker Ahmet Paşa, Süleyman Seyyit gibi ressamların farklı natürmort eserlerinden seçtikleri doğal ve yapay nesneleri bir araya  getirerek yeni bir kompozisyon oluşturacak çizimler yapmaları istenebilir.

Öğrencilerden Selçuklu Dönemi mimarisinde görülen hayvan veya bitki figürlerinden yola çıkarak kâğıt, karton gibi malzemeleri kesip yapıştırarak rölyef çalışması yapmaları istenebilir.

Öğrencilerin nokta, çizgi, leke, doku kullanımına ilişkin desen çalışmaları ile ilgili sanal müze ziyaretleri yapmaları sağlanabilir.

Öğrencilerin sınıf ortamındaki bir nesneye farklı açılardan ve uzaklıklardan bakarak nesnenin görünümündeki değişimlerle ilgili yorum yapmaları istenebilir.

Öğrencilere renk armonilerini anlatan sunumlar izletilebilir.

Öğrencilere sanat kitaplarından, fotoğraflardan veya genel ağdan desen çizimi ile ilgili farklı sanat dönemlerinden örnekler gösterilebilir. Doğal ve yapay  nesne çizimleri ile ilgili örnek görseller inceletilebilir.

Sanal müze gezileri yapılarak İshak Paşa Sarayı, Çifte Minareli Medrese, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası gibi taş işçiliği ile yapılmış rölyef unsurlarını içeren  Türk İslam mimarisi ile ilgili önemli örnekler inceletilebilir.