3. TEMA: SANATÇILAR VE ESERLERİ

SAB3. Sanat Eserini İnceleme, SAB4. Sanatsal Üretim Yapma

E1.1. Merak, E1.6. Seçicilik, E3.3. Yaratıcılık, E3.1. Muhakeme, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.8. Soru Sorma

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D11. Özgürlük, D15. Sevgi, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

GS.6.3.1. Kaligrafik unsurlar içeren sanat eserini inceleyebilme
a) Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan betimler.
b) Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan çözümler.
c) Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan yorumlar.
ç) Kaligrafik unsurlar içeren eser hakkında sanatsal yargıda bulunur.

GS.6.3.2. Modern tasarım anlayışına uygun kaligrafik kompozisyon yapabilme
a) Ritmik ilişkileri kullanarak modern tasarım anlayışına uygun kaligrafik kompozisyon tasarlar.
b) Ritmik ilişkileri kullanarak modern tasarım anlayışına uygun kaligrafik kompozisyon oluşturur.

Çağdaş Türk Resim Sanatında Hat
Kaligrafi ve Ritmik İlişkiler

güzel yazı sanatı, hat, kaligrafi, modern tasarım, ritmik ilişkiler

Öğrenme çıktıları gözlem formları, kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarları ve akran  değerlendirme formları kullanılarak değerlendirilebilir. Sınıf içi performans görevi olarak öğrencilerden farklı kültürlere ait kaligrafi biçimlerinden esinlenerek modern tasarım anlayışına uygun özgün kaligrafik kompozisyonlar oluşturmaları istenir. Yazıyı estetik bir tasarım unsuru olarak kullanmaları ve ritmik ilişkiler kurarak düzenleme yapmaları beklenir.

Öğrencilerin yazının tarihini ve yazıdan önce insanların duygu ve düşüncelerin resimlerle anlattıklarını bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin yazının ortaya çıkışıyla ilgili bilgi düzeyleri, aşağıdakilere benzer sorulara verdikleri  yanıtlarla ölçülür:
• İnsanlar yazının bulunmasından önce duygu ve düşüncelerini nasıl ifade ediyorlardı?
• Yazı, hangi ihtiyaçlar sonucunda ortaya çıkmış olabilir?

Öğrencilerin yazının estetik yönünü ve sanat eseri içinde anlatım aracı olabileceğini düşünmelerini  sağlamak için aşağıdakilere benzer soruları yanıtlamaları beklenir:
• Sizce yazı sadece bir iletişim aracı mıdır yoksa bir resimde veya fotoğrafta kullanılabilir mi?
• Harfleri kullanarak yeni bir şekil veya motif oluşturabilir misiniz?
• Yazının bir sanat eseri içinde ne gibi bir rolü olabilir?

GS.6.3.1
Öğrencilerden kaligrafik unsurlar içeren sanat eserini inceleyebilmeleri beklenir. Bu amaçla hat sanatının tarihine, temel özelliklerine, hat sanatında kullanılan yazı tarzlarına, önemli sanatçılara ve eserlerine dair bilgi edinmeleri sağlanır (KB2.6, OB1). Araştırma sürecinde öğrencilerin belgeseller, kitaplar ve dijital kaynaklardan yararlanmaları ve topladıkları bilgileri düzenleyerek dijital veya fiziksel panolarda paylaşmaları sağlanır (OB2). Ayrıca öğrencilerden sanal müze ziyaretleri yaparak hat sanatı eserlerini incelemeleri beklenir (OB5). Öğrencilerin Feyhaman Duran’ın "Kaligrafik Kompozisyon", Sabri Berkel’in "Beşli Kompozisyon" veya Erol Akyavaş’ın "Kaligrafik Kompozisyon" isimli eserlerini incelemeleri sağlanır. İncelenecek eserler öğrencilerle birlikte belirlenir ve seçim sürecinde öğrencilerin tercih sebeplerini açıklamaları istenir (D3.4, SDB1.1, SDB2.1). Bu süreçte öğrencilerden kendi ilgi, değer ve estetik algılarına uygun seçimler yapmaları, bu seçimleri bilinçli biçimde temellendirmeleri ve tercihlerinin sorumluluğunu almaları beklenir (E1.6). Eserler hakkında merak ettiklerini sormaları,
hissettiklerini ifade etmeleri ve eserle bağ kurmaları sağlanır (E1.1, E3.8, SDB1.1). Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan betimlemeleri için (a) öğrencilerden seçtikleri eserin sanatçısı, türü, yapım tekniği, boyutları ve yapım yılı hakkında tahminde bulunmaları istenir. Tahminlerini eser künyesiyle karşılaştırarak değerlendirmeleri beklenir (OB1). Eserde yer alan bilgi objelerini belirlemeleri ve detaylı olarak listelemeleri sağlanır. Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan çözümlemeleri için (b) eserin konusunu anlamaları ve sanat elemanları ile tasarım ilkelerini belirlemeleri istenir. Kompozisyonun yapısını analiz ederek espas, zıtlık, ritim ve vurgunun etkilerini incelemeleri beklenir (OB9). Geleneksel ve çağdaş hat sanatına ait eserleri karşılaştırarak kültürel farklılıkları keşfetmeleri sağlanır (KB2.7, OB5). Mimar Sinan’ın Süleymaniye Camii (İstanbul), Selimiye Camii (Edirne) ve Sedefkar Mehmet Ağa’nın Sultan Ahmed Camii (İstanbul) eserlerinde yer alan hatları çizgi kalınlığı, yön ve boşluk kullanı açısından analiz etmeleri beklenir. Hat sanatının cami kubbeleri, mihrap süslemeleri ve mimari yapılardaki yerini fark etmeleri istenir. Kaligrafik unsurlar içeren eseri sanatsal açıdan yorumlamaları için (c) eserin konusuyla görsel bileşenler arasında ilişki kurmaları sağlanır.
Hat sanatının kompozisyon içindeki etkisini tartışarak bireysel görüşlerini paylaşmaları istenir (D11.2, SDB2.1). Geleneksel eserlerde hat unsurlarının simetrik, çağdaş eserlerde ise deneysel ve asimetrik olabileceği üzerine çıkarımlarda bulunmaları beklenir (KB2.10). Bu aşamada çağdaş eser örnekleri üzerinden öğrencilerin hat sanatının resim içindeki kullanımını fark etmeleri sağlanır (SAB2.1, OB5). Geçmişten günümüze hat sanatının değişimini kavrayarak kültürel değerlerin korunması üzerine düşünmeleri istenir (D19.3, OB5). Kaligrafik unsurlar içeren eser hakkında sanatsal yargıda bulunmaları için (ç) öğrencilerden eseri sanat kuramları çerçevesinde değerlendirmeleri beklenir. Anlatımcı ve biçimci sanat kuramlarını temel alarak eserin görsel düzenlemesi, hat sanatının mesaj üzerindeki etkisinve biçim içerik uyumu üzerine analiz yapmaları sağlanır (KB3.3). Öğrencilerden belirlenen ölçütlere göre eseri değerlendirerek estetik yargılarını ifade etmeleri beklenir (OB4, KB2.17). Bu aşamada çıkarımlarını gerekçelendirmeleri ve görüşlerini paylaşmaları sağlanır (SDB3.3). Sanatçıların eserler aracılığıyla sanata yaptığı katkılar açıklanır. Öğrencilerin sanatçılara yönelik saygı ve vefa duygusu geliştirmeleri sağlanır (D15.2). Süreç gözlem formu veya kontrol listesi ile değerlendirilebilir.

GS.6.3.2
Öğrencilerden modern tasarım anlayışına uygun kaligrafik kompozisyonlar yapabilmeleri beklenir. Ritmik ilişkileri kullanarak kompozisyon tasarlamaları için (a) farklı kültürel kaligrafi (güzel yazı sanatı) biçimleri ile bunların tarihî, kültürel ve sembolik bağlamlarını araştırmaları istenir (KB2.6, OB1). Bu kapsamda Türk-İslam, Çin, Japon, Kore ve Latin yazı tarzlarının karakteristik ve estetik özelliklerini incelemeleri beklenir (OB4). Öğrencilerin güzel yazı sanatı geleneklerinin evrenselliğini, bu geleneklerin sanatın diğer dallarıyla olan ilişkisini sorgulayarak kültürel farkındalıklarını artırmaları ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeleri sağlanır (KB2.4, KB2.8). Bu aşamada öğrencilerden Burhan Doğançay’ın "Fısıldayan Duvar" ve "Kurdeleler Serisi"nde yer alan eserlerdeki kültür unsurlarını analiz
ederek tasarım ilkeleri bağlamında yazının kompozisyonlara kattığı sanatsal ve kültürel değerler üzerinde düşünmeleri istenir (OB5). Yazının bilgi aktaran bir araç olmasının yanı sıra sanatsal kompozisyonlarda çizgisel etki ve hareket unsuru sağlayan bir tasarım ilkesi olduğunu fark etmeleri beklenir. Bu bakışla farklı kültürel kaligrafilerden elde ettikleri biçimsel özellikleri, geleneksel biçimleri modern bir yaklaşımla yorumlamaları ve bağlamından kopmadan dönüştürmeleri istenir (OB4, E3.3). Harfleri ve kelimeleri sadeleştirerek yeni figüratif biçimler tasarlamaları, aynı zamanda estetik düzeni ve iletmek istedikleri mesajı göz önünde bulundurmaları sağlanır. Ritmik ilişkileri kullanarak modern
tasarım anlayışına uygun kaligrafik kompozisyon oluşturmaları için (b) öğrencilerden resim, kolaj veya dijital tekniklerle çağdaş düzenlemeler yapmaları beklenir. Resim uygulamaları için öğrencilere pastel boya, sulu boya, guaj boya, akrilik boya veya renkli kuru kalemler önerilirken kolaj çalışmaları için renkli kâğıtlar, gazete veya dergilerden kesilmiş görseller, tekstil malzemeleri gibi zengin materyal seçeneği sunulur. Ayrıca öğrencilerden kendi ürettikleri veya hazır ebru kâğıtlarını kullanarak kaligrafik yazılar için fon oluşturmaları, ebru desenlerini keserek kaligrafik harfler hazırlamaları, ebru desenlerinden yararlanarak kaligrafik harf tasarımları geliştirmeleri veya dijital ortamda ebru efektlerini kullanarak modern kompozisyonlarını zenginleştirmeleri istenebilir. Dijital çalışmalara
yönelecek öğrencilere uygun grafik tasarım yazılımları ve uygulamalar önerilir. Öğrencilerden grafik tasarım programlarıyla modern yazı düzenleri oluşturmaları veya fotoğraf üzerine dijital olarak yazı ekleyerek çağdaş düzenlemeler yapmaları beklenir (E3.3, E3.1). Öğrencilerin sanatsal  kompozisyonlarında kaligrafik unsurları kullanılarak tekrarlayan ritmik desenler oluşturmaları sağlanır (KB2.20). Kaligrafiyi, hikâyeyi anlatan görsel bir bileşen olarak düşünerek metin ve resimlerin birleştirildiği tasarımlar oluşturmaları teşvik edilir (SDB1.2). Sanatsal üretim sürecinde öğrencilerin estetik bütünlük kurmalarını desteklemek amacıyla ney, ud ve tambur gibi geleneksel Türk çalgılarının yer aldığı, sözsüz ve çağdaş düzenlemelerden oluşan müzikler öğrencilere dinletilir. Öğrencilerden
tamamladıkları çalışmaları sınıfta sunmaları ve konuşma halkası tekniği ile birbirlerinin çalışmalarını incelemeleri beklenir (SDB2.1). Her öğrenciden arkadaşlarının eserlerindeki güçlü yönleri ve geliştirilmesi gereken noktaları paylaşmaları istenir (E3.5). Sanatsal ürünlerin çağdaş sanatla bağlantısı ve özgünlükleri üzerine değerlendirme yapmaları sağlanır (OB9). Sanatsal ürünler dijital veya fiziksel olarak sergilenir. Bu ürünler performans görevi kapsamında ele alınarak akran değerlendirme formu veya dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerden dijital animasyon teknikleri kullanarak hareketli harfler veya yazılar  tasarlamaları istenebilir. Çalışmalarını sosyal medya, dijital sanat projeleri veya etkileşimli tasarımlar için düzenlemeleri sağlanabilir. Geleneksel araç ve gereçlerle Osmanlı ve Türk-İslam sanatına uygun hüsnühat ve tezhip uygulamaları yapmaları istenebilir. Türk-İslam kaligrafisinin yanı sıra Latin, Çin, Japon ve Kore yazı sistemlerini inceleyerek modern tasarım anlayışına uygun sanatsal kompozisyonlar oluşturmaları istenebilir. Sürdürülebilir malzemeler kullanarak üç boyutlu kaligrafik ürünler tasarlamaları, bu ürünleri mekân içinde düzenlemeleri, sanat ve mekân ilişkisini kurmaları sağlanabilir.

Öğrencilerden büyük ve kolay okunabilir harflerle yazı alıştırmaları yapmaları istenebilir. Gazete ve dergilerden kesilmiş harfleri birleştirerek veya belirli harf yahut kelimeleri tekrar ederek desen oluşturmaları sağlanabilir. Ayrıca öğrencilerden hazır ebru kâğıtlarını kaligrafik yazılar için zemin olarak kullanmaları istenebilir. Öğrencilerin dijital ortamda kaligrafi uygulamaları veya etkileşimli yazı oyunları aracılığıyla yazı çalışmaları yapmaları sağlanabilir.