7. TEMA: MÜZE VE KÜLTÜR

SAB4. Sanatsal Üretim Yapma

KB2.9. Genelleme

E1.1. Merak, E3.2. Odaklanma, E3.7. Sistematiklik

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D3. Çalışkanlık, D14. Saygı, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB7. Veri Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

GS.4.7.1. Anadolu coğrafyasının etnografik çeşitliliği hakkında genelleme yapabilme
a) Anadolu coğrafyasındaki kültürler hakkında bilgi toplar.
b) Anadolu coğrafyasındaki etnografyanın ortak özelliklerini belirler.
c) Anadolu coğrafyasındaki etnografyanın farklı yönlerini belirler.
ç) Ortak coğrafyadaki etnografik örüntülere dayanarak çıkarımda bulunur.

GS.4.7.2. Okulunda etnografya müzesi yapabilme
a) Etnografya müzesinin koleksiyonuna uygun eserler veya kültürel objelerle sergilenebilir ürün tasarlar.
b) Etnografya müzesi koleksiyonuna uygun eserlerle müze oluşturur.

Anadolu’daki Etnografik Çeşitlilik
Etnografya Müzesi

Anadolu kültürü, etnografi, gelenek, kültürel çeşitlilik, millî kimlik, millî kültür, ortak miras, sanat, sergi, zanaat

Öğrenme çıktıları gözlem formları, kontrol listeleri, öz değerlendirme formları ve akran değerlendirme formları kullanılarak değerlendirilebilir. Sınıf içi performans görevi olarak öğrencilerden etnografya müzesi koleksiyonuna uygun kültürel nesneler tasarlayarak sanatsal ürünlere dönüştürmeleri istenir. Bu süreçte öğrencilerin geleneksel motifleri günlük eşyalar üzerine aktarmaları, yeniden yorumlamaları, el sanatı ürünleri veya üç boyutlu kıyafetler hazırlamaları beklenir.

Öğrencilerin müzeleri geçmişe dair bilgi edinmek amacıyla oluşturulan mekânlar olarak tanıdıkları ve yakın çevrelerindeki ortak miras ögeleri hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir.

Öğrencilerin müzelerin geçmişle bağlantıları hakkındaki bilgileri ve çevrelerindeki ortak miras ögelerine ilişkin farkındalık düzeyleri aşağıdakilere benzer sorularla ölçülür:
• Müzelerde sergilenen eski eşyalar geçmişte yaşayan insanların hayatı hakkında hangi bilgileri verir?
• Yakın çevrenizde eski bir bina, çeşme, heykel gibi yapılar var mı? Bu yapılar hakkında neler biliyorsunuz?

Öğrencilere etnografya müzesinin koleksiyonunda yer alan nesnelerin, toplumun geçmiş yaşantılarını
ve kültürel değerlerini yansıttığını sezdirebilmek için günlük yaşamdan aşağıdakilere benzer sorular yönlendirilir:
• Kına gecelerinde veya düğünlerde kullanılan süslemeler ile kıyafetler ve takılar, geçmişteki toplumsal değerler ve gelenekler hakkında hangi bilgileri verebilir?
• Gelecek nesiller bir toplumun yaşam tarzı ve geleneklerine ilişkin bilgilere, o topluma ait hangi eşyalardan yola çıkarak ulaşabilir?

GS.4.7.1
Öğrencilerden Anadolu coğrafyasının etnografik çeşitliliği hakkında genelleme yapabilmeleri beklenir. Anadolu’nun farklı bölgelerine özgü kültürel çeşitliliği videolar, belgeseller ve görseller aracılığıyla tanımaları sağlanır (OB5). Bu süreçte etnografinin geçmişte insanların günlük yaşamlarını, geleneklerini ve kullandıkları eşyaları inceleyerek toplumların kültürünü tanımaya yönelik bir alan olduğu vurgulanır. Etnografik çeşitlilik kavramının ise Anadolu’nun farklı bölgelerinde görülen farklı gelenekleri, yaşam biçimlerini ve sanat ürünlerini temsil ettiği öğrencilere sezdirilir. Öğrencilerden beyin fırtınası veya fikir tarama teknikleriyle Türkiye’nin kültürel zenginliği hakkında merak ettikleri konuları belirlemeleri istenir (E1.1, SDB1.1). 5N1K tekniği kullanılarak sorular yöneltilir ve öğrencilerin kültürel unsurların toplumların kimliğini şekillendirmedeki rolünü anlamaları sağlanır (KB2.8). Toplumların sanat yoluyla kendi değerlerini ifade ettiği ve eserlerin, günlük yaşamı yansıttığı vurgulanır (OB9). Öğrencilerden kavram haritası ile etnografik unsurları sistematik olarak ayrıştırmaları beklenir (OB7, KB2.5). Anadolu’nun günlük yaşam, el sanatları ve zanaat alanlarındaki kültürel
çeşitliliğini tanımaları amacıyla önerilen kaynaklardan bilgi toplamaları (a) istenir (E3.7, OB1,
KB2.6). Böylece öğrencilerin kendi coğrafyalarına ait kültürel unsurları fark etmeleri ve Türk
kültürünün devamlılığı için bilinç kazanmaları sağlanır (D19.1, OB5). Bu aşamada öğrencilerden dijital kaynaklardan faydalanmaları ve güvenilir bilgiye ulaşma yolları hakkında farkındalık geliştirmeleri beklenir (E3.2, OB2, D3.3). Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla 1925’te Ankara’da kurulan Etnografya Müzesi, geleneksel Türk kültürünün zenginliğini belgeleyen ilk kurumsal müze olarak öğrencilere tanıtılır. Öğrencilerden Müzeler Haftası (18-24 Mayıs) kapsamında fiziksel veya sanal ortamda etnografya müzesi ziyaretleri gerçekleştirmeleri beklenir. Ziyaret öncesinde öğrencilerin müze koleksiyonundaki eserleri bilinçli bir şekilde inceleyebilmeleri için odaklanmaları gereken unsurlarla ilgili etkinlikler düzenlenir. Eserlerde kullanılan yerel motifler, doğal malzemeler, el işçiliği gibi özellikleri belirlemeleri sağlanır. Öğrencilerden eserlerin ortak (b) ve farklı yönlerini (c) soru-cevap yöntemiyle karşılaştırmaları beklenir (KB2.7, SAB1.2). Öğrencilerin Anadolu’daki farklı bölgelerin kültürel miraslarında görülen benzerlik ve farklılıkların çevresel şartlarla ilişkisini rulman tekniğiyle tartışmaları sağlanır (KB2.18, SDB3.3). Tartışmalarda Anadolu’nun farklı bölgeleri arasındaki etnografik
geçişkenlik ve kültürel etkileşim ele alınır. Çevresel şartların motifler, malzemeler ve renkler üzerindeki etkisini anlamaları sağlanır (OB5). Öğrencilerden ortak etnografik unsurları dikkate alarak farklı coğrafyalarda bir arada yaşayan kültürlerin birbirlerini nasıl etkilediğine ilişkin çıkarımda bulunmaları (ç) beklenir. Öğrencilerin farklı kültürlerden insanların birlikte yaşarken birbirlerinden öğrendiklerini ve bu çeşitliliğin topluma zenginlik kattığını fark etmeleri sağlanır (D14.3, OB5, SDB2.3). Sürecin değerlendirilmesinde kontrol listesi kullanılabilir. 

GS.4.7.2
Öğrencilerden okullarında etnografya müzesi yapabilmeleri beklenir. Bu amaçla öğrencilerin halı, kilim, takı gibi kültürel eserlerin görsellerini dijital veya basılı ortamda incelemeleri sağlanır (OB4). Öğrencilerden bu eserlerin motif, renk, şekil, simetri gibi sanatsal özelliklerini algılamaları beklenir (SAB1.1). Etnografya müzesi tasarlamaları için (a) öğrencilerden grup hâlinde çalışmaları istenir. Her gruptan farklı bir etnografik kategoriye odaklanarak Anadolu’ya ait veya yaşadıkları bölgenin günlük yaşamını, el sanatlarını ve zanaatlarını yansıtan kıyafet, aksesuar, müzik aleti, el sanatı ürünleri gibi geleneksel nesneleri araştırmaları istenir (KB2.6, SDB2.2). Gruplardan belirledikleri temaya uygun nesneleri sınıfa getirmeleri veya doğrudan nesne üzerinden çalışarak veya yeniden tasarlayarak tasarım fikri geliştirmeleri beklenir (SDB1.2). Bu süreçte yönlendirici sorularla nesnelerin bağlamını kavramaları ve kültürel mirası sanatsal açıdan yorumlayan tasarımlar geliştirmeleri sağlanır (OB9).
Etnografya müzesi koleksiyonuna uygun eserlerle müze oluşturmaları için (b) öğrencilerden
tasarımlarını üç boyutlu ürünlere dönüştürmeleri beklenir. Geleneksel motifleri günlük eşyalar üzerine aktarmaları, yeniden yorumlamaları, el sanatı ürünleri veya üç boyutlu kıyafetler hazırlamaları istenir. Bu süreçte öğrencilerin etnografik tasarımlarını renkli kartonlar, selofan kâğıtlar, kumaşlar veya sürdürülebilir malzemelerle çalışmaları önerilebilir. Nesnelere uygun malzeme ve araçları, fikir alışverişi yaparak belirlemeleri sağlanır (KB3.1, SDB2.1, D16.1). Öğrencilerin tamamlanan kültürel nesneleri malzeme, kullanım amacı veya kökenlerine göre sınıflandırmaları beklenir (KB2.5). Hazırlanan koleksiyon öğretmen rehberliğinde okul müzesine dönüştürülür. Gruplardaki öğrencilere etiketleme, alan düzenleme, rehberlik gibi farklı roller verilerek iş bölümü yapmaları sağlanır. Öğrencilerden sergilenecek her ürün için nesnenin kültürel önemini anlatan kısa açıklamalar yazmaları ve etiket
hazırlamaları istenir. Etiketlerde eserlerin isimlerine, ait oldukları kültürlere, kullanılan malzemelere ve işlevlerine yer vermeleri beklenir. Öğrencilerin sergi düzeni konusunda fikir alışverişinde bulunmaları, öğrencilere sunulan seçenekler arasından en uygun olanı seçmeleri sağlanır (SDB2.1, SDB2.2). Sergi alanlarının aydınlatma düzeni ve görsel sunumunu, müze atmosferini yansıtacak şekilde düzenlemeleri istenir. Etnografik ürünler sergi alanında, kostümler ise defileyle sunularak öğrencilerin kültürel miraslarını tanımaları ve gelecek nesillere aktarmaları sağlanır (OB5, D19.3). Sanatsal üretim ve sergileme sürecinde öğrencilere Doğu, Karadeniz, Ege, Akdeniz veya Orta Anadolu motiflerini içeren bağlama, ney ve kaval gibi geleneksel çalgılarla icra edilmiş sözsüz halk ezgileri dinletilir.
Ürünler performans görevi olarak tanımlanarak gözlem formu, öz değerlendirme formu veya akran değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

Öğrencilerden farklı kültürlerin etnografik unsurlarını araştırarak rapor hazırlamaları, etnografik
nesnelerin bağlamını yansıtan çizimler yapmaları ve bu çizimleri hikâyelerle destekleyerek kitapçık oluşturmaları istenebilir.

Öğrencilerden kültürel nesneleri deneyimlemeleri amacıyla çömlek, tabak, tepsi gibi nesnelere
benzer üç boyutlu çalışmalar yapmaları istenebilir. Nesnelerin işlevleri ile etnografiyi ilişkilendirmeleri için dijital oyunlar oynatılabilir. Öğrencilerin kültürel nesnelerle bağlantı kurmasını sağlamak için etnografik nesnelerin kısa hikâyelerini içeren görsel ve işitsel materyaller kullanılabilir. Geleneksel kıyafet parçaları, halı desenleri veya kültürel ögelerden oluşan görsellerle kolaj hazırlamaları sağlanabilir.