4. ÜNİTE: EDEBİYAT VE FELSEFE

SBAB14. Felsefi Muhakeme (SBAB14.1. Felsefi Problemleri Anlama), SBAB15. Felsefi Düşünce Ortaya Koyma

E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.1. Empati, E3.1. Uzmanlaşma, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB2.1. İletişim

D3. Çalışkanlık, D7. Estetik, D14. Saygı, D15. Sevgi, D16. Sorumluluk

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

FEL.11.4.1. Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili soru ve problemleri anlayabilme
a) Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili felsefi soru ve problemleri açıklar.
b) Edebiyat-felsefe ilişkisi temelinde oluşan soru ve problemlerin hayatla ilişkisini
değerlendirir.
FEL.11.4.2. Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili felsefi düşünce ortaya koyabilme
a) Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili felsefi problemleri çözümler.
b) Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili felsefi görüş ve argüman oluşturur.
c) Edebiyat-felsefe ilişkisi ile ilgili felsefi metin yazar.

Dil, Edebiyat ve Felsefe İlişkisi
Edebî Unsurlara Felsefi Bakış

edebiyat, felsefi roman, felsefi şiir

Bu ünitenin öğrenme kanıtlarında ve öğrenme-öğretme uygulamalarında çalışma kâğıdı, kontrol listesi, öz değerlendirme formu, akran değerlendirme formu, dereceli puanlama anahtarı, dereceleme ölçeği ve performans görevi kullanılabilir.
Performans görevi: Öğrenciler, edebiyat-felsefe ilişkisiyle ilgili geliştirdikleri görüş veya argümandan hareketle felsefi bir metin yazar.

Öğrencilerin edebiyat ve sanat kavramlarını, edebî metin türlerini, estetik ve sanat felsefesinin temel kavram ve problemleri ile dil, düşünce ve mantık ilişkisini bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin dil, düşünce ve mantık ilişkisi ile ünitede yer alan temel konu ve kavram bilgilerini değerlendirmek amacıyla öğrencilere açık uçlu sorular sorulur.

Öğrencilerin okudukları (hikâye, roman, şiir vb.) veya izledikleri (tiyatro, edebiyat temalı film vb.) eserlerde geçen felsefi soru ve problemler hakkında kısa bilgi vermeleri ve edebiyatın felsefi düşüncenin aktarılmasında nasıl fayda sağlayacağı konusunda tahminde bulunmaları sağlanır.

FEL.11.4.1
Öğrencilerin edebiyat ve felsefenin ilişkisini anlamaları ve bu ilişkide ortaya çıkan soru ve problemleri açıklamaları amaçlanır. Edebî ve felsefi metin örneklerinin yer aldığı bir çalışma kâğıdı üzerinden öğrencilerin yazım tekniği, hayal gücü, akılcılık, canlandırma, soyut, somut, eleştirel düşünme, metaforik ve betimleyici anlatım gibi biçim ve içerik ile ilgili ölçütleri dikkate alarak edebiyat ve felsefenin benzer ve farklı yönlerini yorumlamaları sağlanır (OB1, KB2.7). Yorumlar edebî ve felsefi düşüncenin nitelikleri üzerinden doğrulatılır (E1.5). Öz veya akran değerlendirme formu kullanılabilir (E3.5).Dilin düşünce ve duyguları ifade etme işlevinin edebiyatta ve felsefede yer aldığına dikkat çekilir, bu alanların yaratıcılığı ve ruhsal gelişimi desteklemedeki önemi hakkında öğrencilerin görüşleri alınır (D7.2). Öğrencilerin “Edebî eserler felsefi midir ya da felsefi eserler edebî midir?” sorusunu cevaplamaları, edebiyat ve felsefe ilişkisinden doğan soru ve  problemlerin neler olduğu konusunda tartışmaları sağlanır (KB2.18, KB3.3). Bunun için münazara veya büyük grup tartışması teknikleri kullanılabilir. Süreçte öğrencilere felsefenin hakikatin bilgisine ulaşmak için doğru kavram ve yargıları oluşturması, mantıksal olması ve duygusal anlatımdan kaçınması gerektiği vurgulanır. Öte yandan felsefenin ifade gücünü artırması için de metafor kullanımına, betimleme ve öyküleme yapılmasına ihtiyaç duyduğu açıklanır. Öğrencilerin edebiyat-felsefe ilişkisi temelinde oluşan soru ve problemlerin hayatla ilişkisini değerlendirmeleri amaçlanır. Şiir ve romanlardan seçilen metin örnekleri üzerinden edebiyatın ve felsefenin hayatı konu edinmesi noktasında her türlü düşünce ve görüşleri farklı biçimsel yazı teknikleri ile yansıttığı üzerinde durulur. Bu konuda öğrencilerin okudukları edebî eserlerden ve felsefi metinlerden örnekler vermeleri istenir. Edebiyat ve felsefe ilişkisi üzerinden hangi hayat durumları  hakkında metinler yazılabileceği konusunda görüş geliştirilmesi sağlanır (E1.5, KB2.8).

FEL11.4.2
Öğrencilerin edebî metinlerin felsefi değerinin olup olmadığı problemini çözümlemeleri amaçlanır. Türk edebiyatında yer alan farklı edebî metin türlerinden (destan, atasözü, söylev, fıkra, hikâye, şiir, roman) alıntılanan ve en fazla yüzer kelimeden oluşan metinler ile ilgili açıklamaların yer aldığı çalışma kâğıdı öğrencilere verilir (OB1, OB5). Öğrencilerin kültürel mirası koruyan ve ülkenin gelişimine katkı sağlayanlara vefalı olmanın önemini ifade etmeleri sağlanır (D15.2). Sınıf, gruplara ayrılır ve her bir gruba farklı çalışma kâğıdı verilir. Gruplardan edebî metinlerde geçen felsefi kavram, soru ve argümanları belirlemeleri ve metin inceleme tabloları üzerinde göstermeleri sağlanır (OB9, KB2.4). Süreç, kontrol listesi ile değerlendirilebilir. Kavram yanılgıları ve öğrenme eksiklikleri hakkında dönüt verilir. Felsefe ve edebiyat arasındaki araçsallık ilişkisini çözümlemeleri amacıyla öğrencilerin edebî anlatımlar ve yazım biçimleri kullanarak felsefi bir düşüncenin nasıl ortaya konulabileceğini sorgulaması sağlanır. Edebî üslupla yazan bazı düşünür ve filozofların (Parmenides, Platon, Yûsuf Has Hâcib, Edip Ahmet Yükneki, Yunus Emre, Âşık Paşa, F. Dostoyevski, F. Hölderlin, M. Unamuno, A. H. Tanpınar, F. Kafka, J. P. Sartre, A. Camus) eserlerinden alıntılanan ve en fazla yüzer kelimeden oluşan metinler ile felsefi metinlerde bulunması gereken temel özelliklerin yer aldığı bir çalışma kâğıdı öğrencilere verilir (OB1, OB5). Metinler felsefi düşüncenin özellikleri açısından inceletilir. İnceleme sonunda öğrencilere varoluşçu felsefenin özellikleri hatırlatılır. Yalnızlık, sorumluluk, sevgi, nefret, kin, umut, umutsuzluk, acı, sevinç gibi insan varoluşuna ait durumların felsefi açıdan ele alınmasında edebî dile başvurulmasının güçlü ve zayıf yönlerinin neler olabileceği hakkında tartışma yaptırılır (KB2.18). Bu süreçte çember veya akvaryum tartışma teknikleri kullanılabilir. Öğrenciler birbirlerinin sözünü kesmeden dinlemeye, duygu ve düşüncelerini ifade etmeye, diğer arkadaşlarıyla etkileşim kurmaya teşvik edilir (D14.1). Sınıf etkileşimlerinde sözlü/ sözsüz iletişimin uygun yollarının kullanılması ve iletişim engellerinin fark edilerek nasıl ortadan kaldırılabileceğinin değerlendirilmesi sağlanır (E2.1, SDB2.1). Öz veya akran değerlendirme formu kullanılabilir (E3.5).Edebiyat ve felsefe ilişkisine yönelik görüş veya argüman oluşturmaları ve bunlardan hareketle felsefi deneme yazmaları için öğrencilere edebiyat-felsefe ilişkisinden doğan bazı sorular (Edebiyat okura felsefi bir bakış açısı kazandırır mı? Edebiyat ve felsefenin olmadığı bir toplum düşünülebilir mi? Yazar kendini anlatmada ve açıklamada edebî ve felsefi dili nasıl kullanmalıdır? Edebî eser felsefi biçim kazandıkça estetik beğeniden uzaklaşır mı? liste olarak verilir. Sınıf kararıyla listeden bir soru seçilir. Seçilen soruya yönelik yazılı biçimde görüş veya argümanların oluşturulması sağlanır. (KB2.10) Öğrencilere kendi görüş ve argümanına yönelik karşı veya alternatif olabilecek görüş ve argümanların neler olabileceği sorgulatılır (KB2.8). Cevaplar not aldırtılır. Geliştirilen görüş veya argümandan hareketle felsefi bir metin yazdırılır (E3.7,E3.11,KB2.14). Öğrenciler görev bilinci içinde planlı davranır ve felsefe literatürüne ilişkin farkındalık kazanır (D3.2, D16.3). Yazılan metin, performans görevi olarak kabul edilir ve felsefi metin inceleme ölçütlerinin yer aldığı dereceli puanlama anahtarı veya dereceleme ölçeği kullanılarak değerlendirilir.

* Edebî eserlerden hareketle çekilmiş bir film ile edebî eserin estetik değerlerinin karşılaştırılması sağlanarak edebî eserde hayal gücüne bırakılan betimlemelerin somutlaştırılmasının yarattığı sorunlar değerlendirilebilir. Hermeneutik gelenekteki metin-yazar-yorumcu ilişkisi H. G. Gadamer’in Hakikat ve Yöntem adlı eseri üzerinden tartışılabilir.
Platon, Devlet eserinde şairlerin yazdıkları şiirlerle insanları gerçeklikten uzaklaştırdıklarını ileri sürmüş ve bu nedenle şairleri ideal devletinden dışlamayı uygun bulmuştur. Platon'un bu görüşüne yönelik argümanların değerlendirildiği bir yansıtma yazısı yazılabilir.

Edebiyatın felsefeyle ilişkisinden doğan felsefi soru ve problemlerin hayatla ilişkilendirilmesinde görsel ve görsel-işitsel materyaller kullanılabilir.
Edebiyatın felsefeyle ilişkisinin çözümlenmesinde iş birlikli öğrenme yöntemlerinden yararlanılabilir.
Felsefi metin yazma sürecinde edebiyatın felsefeyle ilişkisiyle ilgili görüş ve argümanlar sunularak yönlendirmeler yapılabilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.