Sosyal Bilimler Alan Becerileri (SBAB)

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde yer alan kavramsal, sosyal ve duygusal becerilerle eğilimlerin mümkün olduğunca ilişkilendirilebilmesi, alanın kendine özgü yapısını ve sosyal bilimlerin metodolojisini yansıtabilmesi ve işe koşulabilmesi önemsenmiştir. Sosyal bilimler alan becerileri kapsamında yerli ve yabancı literatür, alanın kendine özgü yapısı ve çağın gereklilikleri göz önünde bulundurularak yirmi birinci yüzyıl becerileri ile de güçlü ilişkileri olan on altı alan becerisi belirlenmiştir. Bunlar; “Zamanı Algılama ve Kronolojik Düşünme Becerisi, Kanıta Dayalı Sorgulama ve Araştırma Becerisi, Tarihsel Empati Becerisi, Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi, Sosyal Katılım Becerisi, Girişimcilik Becerisi, Mekânsal Düşünme Becerisi, Coğrafi Sorgulama Becerisi, Coğrafi Gözlem ve Saha Çalışması Becerisi, Harita Becerisi, Tablo, Grafik, Şekil ve/veya Diyagram Becerisi, Mantıksal Muhakeme Becerisi, Felsefi Sorgulama Becerisi, Felsefi Muhakeme Becerisi, Felsefi Düşünce Ortaya Koyma Becerisi, Eleştirel Sosyolojik Düşünme Becerisi, Tarihsel Sorun Analizi ve Karar Verme Becerisi”dir.

Alan becerilerinin kazanılabilmesi noktasında belirli süreçlerin iç içe geçtiği karmaşık bir yapının söz konusu olduğu, bir beceriyi kazanabilmek/uygulayabilmek için birçok alt becerinin yerine getirilmesi zorunluluğu ve birbirini etkileyen/şekillendiren bütünlüklü bir yapı ortaya çıkmaktadır. Bu yönüyle her becerinin kendi iç dinamiğini detaylandırmak ve hangi çok boyutlu süreçlerden geçilerek o becerinin kazanılabileceğini ortaya koymak hedeflenmiştir. Her beceri, kendi içerisinde birbirini etkileyen/şekillendiren ve ardışık olmayan süreçlerin modellenmesiyle açıklanmıştır. Beceriyi kazanma süreçlerinin detaylı bir şekilde ortaya konulması, sonraki dönemlerde becerinin kazanılıp kazanılmadığını ölçme ve değerlendirme açısından kolaylık sağlayacak, ölçme ve değerlendirme araçları geliştirme boyutunda yol gösterici olacaktır.

Her becerinin kendi içerisinde barındırdığı çok boyutlu ve iç içe geçmiş süreçler yapısı ortaya konulurken Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli'nde yer alan, temel düzeyde eylemlerin bir araya gelmesinden oluşan ve süreç modellemesi içeren bütünleşik becerilerden sıklıkla yararlanılmıştır. Yine sosyal bilimler alanının gereklilikleri ve kendine özgü yapısı göz önünde bulundurularak alana özgü bütünleşik beceriler de belirlenerek özgün bir süreç modellemesi ortaya konulmuştur. Her bütünleşik becerinin ya da alana özgü bütünleşik becerinin geliştirilebilmesi için gereken açık ve gözlemlenebilir eylemleri içeren “süreç bileşenleri” de bütünleşik becerilerin alt boyutlarında belirlenmiştir.

Sosyal Bilimler Alan Becerileri (SBAB)

  • En temelde tarihsel olay, dönem ve aktörleri zamanın içine yerleştirmeye ve zaman içinde ardışık bir şekilde sıralamaya katkı sağlayan; farklı olay ve dönemlerin birbirleriyle ilişkisini tanımayı kolaylaştıran, bir olayın kısa ve uzun süreli sonuçlarını karşılaştırmayı sağlayan bir beceridir. Zamanı anlama ve kronolojik düşünme becerisi; "karşılaştırma", "dönüştürme", "sıralama" ve "değerlendirme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.7.SB1. Birden fazla kavram veya duruma ilişkin özellikleri belirlemek
      KB2.7.SB2 ve KB2.7.SB3. Benzerlikleri ve farklılıkları belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB1.1.SB1. Zaman kavramlarını hesaplayarak dönüştürmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB1.2.SB1. Olay/dönem/ kavramları kronolojik olarak sıralamak
    • Süreç bileşenleri
      KB2.17.SB3. Olay/dönem ve kavramları ölçütlerle karşılaştırmak
      KB2.17.SB4. Karşılaştırmaya ilişkin yargıda bulunmak
  • Tarihçilerin araştırma, sorgulama, analiz ve yorumlama süreçlerinin öğrenciye tanıtılmasını ve öğrencide bu süreçlere ilişkin deneyim ve becerilerin oluşturulmasını ve bu süreçlerde tarihsel kaynakların kullanımıyla ilişkiyi ifade eder. Kanıta dayalı sorgulama ve araştırma becerisi “meraka dayalı soru sorma", "kaynaklardan bilgi toplama", "kaynağı inceleme", "kaynağı sorgulama", "kaynağı yorumlama", "kanıta dayalı ürün oluşturma ve paylaşma” bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.1.SB1. Merak ettiği konuyu/problemi belirlemek
      SBAB2.1.SB2. Merak ettiği konu hakkında sorular sormak (5N1K)
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.2.SB1. Araştıracağı/ kullanacağı kaynakları belirlemek
      SBAB2.2.SB2. Belirlediği kaynaklardan ilgili bilgileri bulmak
      SBAB2.2.SB3. Araştıracağı/kullanacağı kaynakların uygunluğunu açıklamak
      SBAB2.2.SB4. Kaynaklardan ulaşılan bilgileri kaydetmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.3.SB1. Kaynağın temel unsurlarını belirlemek
      SBAB2.3.SB2. Kaynağı sorgularken temel kavramları tanımlamak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.4.SB1. Kaynağın/ kanıtın sınırlılıkları hakkında sorular sormak
      SBAB2.4.SB2. Kaynaktaki bilgilerin sınırlılıklarını fark ederek çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.5.SB1. Kaynağın içeriğini incelemek
      SBAB2.5.SB2. Kaynağı bağlamdan kopmadan dönüştürmek
      SBAB2.5.SB3. Olay/konu/durumu, anlamı değiştirmeyecek şekilde kendi ifadeleriyle yeniden yorumlamak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB2.6.SB1. Kanıtlara dayanarak çıkarım yapmak
      SBAB2.6.SB2. Kanıtlardan elde ettiği çıkarım üzerine kişisel görüşünü yansıtan bir ürün oluşturmak
      SBAB2.6.SB3. Oluşturulan ürünleri paylaşmak
  • Tarihteki kişileri/olayları ya da tarihsel kişiliklerin faaliyetlerini/davranışlarını kendi zamanının eşsiz şartları içinde değerlendirmeyi ifade eder. Tarihsel empati becerisi "yorumlama", "tarihsel ağlamsallaştırma" ve "yapılandırma" bütünleşik becerilerden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.14.SB1. Mevcut olay/ konu/durumu incelemek
      KB2.14.SB3. Kendi ifadeleriyle olay/konu/durumu nesnel, doğru anlamı değiştirmeyecek bir şekilde yeniden ifade etmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB3.1.SB1. Tarihsel aktör/ olay/durumu, kanıtlara dayalı analiz etmek
      SBAB3.1.SB2. Dönemin/zamanın/ mekânın koşullarını fark etmek
      SBAB3.1.SB3. Tarihsel aktör/olay/ durumu, günümüz koşullarıyla karşılaştırmak
      SBAB3.1.SB4. Tarihsel aktör/olay/ durumu ait olduğu dönemin koşulları içerisinde açıklamak
    • Süreç bileşenleri
      KB2.13.SB1. Mevcut olay/konu/durumu inceleyerek çıkarım yapmak
      KB2.13.SB2. Mevcut olay/konu/ durumla ilgili kendi öz bilgisi ile elde ettiği çıkarım üzerine öznel ifadelerde bulunmak
  • Tarihin herhangi bir döneminde bazı şeylerin devam ettiğini ve bazılarının ise nasıl değiştiğini açıklayabilme, zaman içindeki değişimi ilerleme-gelişme veya gerileme-bozulma şeklinde değerlendirebilmeyi ifade eder. Değişim ve sürekliliği algılama becerisi "karşılaştırma", "sıralama", "değişim ve sürekliliği neden ve sonuçlarıyla yorumlama", "sentezleme" ve "değişim ve sürekliliğin geleceğine yönelik kanıta, gözleme ve/veya deneyime dayalı öngörüde bulunma" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.7.SB1. Birden fazla kavram veya duruma ilişkin özellikleri belirlemek
      KB2.7.SB2. Belirlenen özelliklere ilişkin benzerlikleri listelemek
      KB2.7.SB3. Belirlenen özelliklere ilişkin farklılıkları listelemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB4.1.SB1. Olay/dönem/ kavramları kronolojik olarak sıralamak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB4.2.SB1. Değişim ve sürekliliğe neden olan unsurları incelemek
      SBAB4.2.SB2. Değişim ve sürekliliğin etkilediği unsurları incelemek
      SBAB4.2.SB3. Değişim ve sürekliliğin etkilerinin niteliğini sorgulamak
      SBAB4.2.SB4. Değişim ve sürekliliğin nedenlerini ve sonuçlarını bağlamından kopmadan yeniden ifade etmek
    • Süreç bileşenleri
      KB2.20.SB2. Parçalar arası ilişki kurmak
      KB2.20.SB3. Parçaları birleştirerek özgün bir bütün oluşturmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB4.3.SB1. Mevcut olay/ konu/durumla kanıt, gözlem ve/veya deneyimi ilişkilendirmek
      SBAB4.3.SB2. Mevcut olay/ konu/durumu kanıt/gözlem ve/veya deneyimle ilişkilendirerek geleceğe yönelik çıkarım yapmak
  • Öğrencilerin hem kendini hem de yakın çevresini etkileyen konularla ilgili bilgi sahibi olmasının yanında ihtiyaçların giderilmesinde sosyal grup çatısına dâhil olarak fikir üretmekten eyleme geçilme sürecini ifade eder. Üretilen fikrin çevredekilere iletilmesi; fikirle ilgili görüşme, tartışma ve planlama yapılması; uzlaşmaya varılması ve eylemde bulunulması faaliyetlerini kapsar. Sosyal katılım becerisi; "sorgulama", "sosyal temas oluşturma", "grup dinamiğini sağlama", "fikir üretme", "müzakere etme" ve "fikri eyleme dönüştürme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.8.SB1. Merak ettiği konuyu tanımlamak
      KB2.8.SB2. İlgili konu hakkında sorular sormak (5N1K)
      KB2.8.SB3. İlgili konu hakkında bilgi toplamak
      KB2.8.SB4. ve KB2.8.SB5. Toplanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB5.1.SB1. Grup iletişimini başlatmak
      SBAB5.1.SB2. Grup etkileşimine katılmak
      SBAB5.1.SB3. Grup iletişimine katkıda bulunmak
      SBAB5.1.SB4. Grup iletişimini değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB5.2.SB1. Görev paylaşımı yapmak
      SBAB5.2.SB2. Gruba/Ekibe katkı sağlamak
      SBAB5.2.SB3. Yardımlaşmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB5.3.SB1. Konu/sorun/durumu fark etmek
      SBAB5.3.SB2. Konu/sorun/duruma dair benzer deneyimleri incelemek
      SBAB5.3.SB3. Konu/sorun/duruma ilişkin fikir/çözüm üretmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB5.4.SB1. Ayrışmayı fark etmek
      SBAB5.4.SB2. Görüşleri karşılaştırmak
      SBAB5.4.SB3. Çözüm aramak
      SBAB5.4.SB4. Görüşünü düzenlemek
      SBAB5.4.SB5. Yansıtmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB5.5.SB1. Plan yapmak
      SBAB5.5.SB2. Planı uygulamak
      SBAB5.5.SB3. Planı değerlendirmek
  • İnsanlarla ilişkilerde uyum gösterebilme ve onlarla empati yapabilme, risk alarak toplumda ihtiyaç duyulan herhangi bir alanda bir ürüne olan ihtiyacı sezme, ürünle ilgili planlama yapma, ürün üretme ve pazarlama süreçlerini kapsayan temel bir beceri alanını ifade eder. Girişimcilik becerisi; "sorgulama", "gözleme dayalı tahmin etme", "riskleri değerlendirerek karar verme", "kaynakları yönetme" ve "fikri sonuçlandırma" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.8.SB1. Merak ettiği konuyu tanımlamak
      KB2.8.SB2. İlgili konu hakkında sorularsormak (5N1K)
      KB2.8.SB3. İlgili konu hakkında bilgi toplamak
      KB2.8.SB4. ve KB2.8.SB5. Toplanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirerek çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      KB2.11.SB1. Mevcut olay/konu/sorun/duruma ilişkin ön gözlem ve/veya deneyimi ilişkilendirmek
      KB2.11.SB2. Mevcut olay/konu/sorun/duruma ilişkin çıkarım yapmak
      KB2.11.SB3. Mevcut olay/konu/sorun/duruma ilişkin yargıda bulunmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB6.1.SB1. Olası problemleri/belirsizlikleri/ fırsatları belirlemek
      SBAB6.1.SB2. Olası problemleri/belirsizlikleri/ fırsatları analiz etmek
      SBAB6.1.SB3. Riskleri derecelendirmek ve alınacak tedbirlere ilişkin öneride bulunmak
      SBAB6.1.SB4. Gerekçeli yargıda bulunmak
      SBAB6.1.SB5. Olası problemleri/belirsizlikleri/fırsatları gözden geçirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB6.2.SB1. Kaynakları belirlemek
      SBAB6.2.SB2. Kaynakları temin etmek ve etkin kullanmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB6.3.SB1. Ürün oluşturmak
      SBAB6.3.SB2. Ürünü tanıtmak
      SBAB6.3.SB3. Fikrin sonuçlarını değerlendirmek
  • Mekân kavramlarını bilme, temsil araçlarını kullanma ve akıl yürütme süreçlerini uygulama şeklinde üç unsurun yapıcı bir bileşimini ifade eder. Bu beceri; insanların dünyayı modellemek (gerçek ve teorik), problemleri yapılandırmak, yapılandırdıkları problemlere cevap ve çözümler bulmak için mekânı kullanmalarını sağlar. Mekânsal düşünme becerisi; "konum algılama", "mekânın coğrafi koşullarını tanımlama", "mekânsal bağlantıları çözümleme", "mekânları karşılaştırma", "mekânsal etkiyi sorgulama", "mekânsal bölge belirleme/çizme", "mekânsal hiyerarşiyi çözümleme", "mekânsal geçiş ile ilgili çıkarımda bulunma", "mekânsal analoji yapma", "mekânsal deseni algılama" ve "mekânda desenlenen farklı coğrafi olay, olgu, konu veya mekânları çözümleme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.1.SB1. Olay, konu, durum veya mekânların konumunu belirlemek
      SBAB7.1.SB2. Coğrafi olay, olgu, konu ve mekânların konumsal görselleştirmesini yapmak
      SBAB7.1.SB3. Mekânın konumsal özelliklerini özetlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.2.SB1. Mekânın coğrafi koşullarını ayırt etmek
      SBAB7.2.SB2. Mekânın coğrafi koşulları ile ilgili bilgi toplamak
      SBAB7.2.SB3. Mekânın coğrafi koşullarını sınıflandırmak
      SBAB7.2.SB4. Mekânın coğrafi koşullarını görselleştirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.3.SB1. Mekânın diğer mekânlarla sahip olduğu bağlantıları (doğal ve beşerî) belirler.
      SBAB7.3.SB2. Mekânın diğer mekânlarla sahip olduğu bağlantı (doğal ve beşerî) ilişkilerini belirler.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.4.SB1. Mekânların koşullarını tanımlamak
      SBAB7.4.SB2. Mekânların benzer koşullarını listelemek
      SBAB7.4.SB3. Mekânların farklı koşullarını listelemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.5.SB1. Mekânın aynı çevrede bulunan diğer mekânlar üzerindeki etkisini sorgulamak
      SBAB7.5.SB2. Mekânın diğer mekânlar üzerindeki etkisi ile ilgili bilgi toplamak
      SBAB7.5.SB3. Mekânın diğer mekânlar üzerindeki etkisi ile ilgili elde ettiği bilgileri düzenlemek
      SBAB7.5.SB4. Mekânın diğer mekânlar üzerindeki etkisini çözümlemek
      SBAB7.3.SB5. Mekânın diğer mekânlar üzerindeki etkisi ile ilgili çıkarımda bulunmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.6.SB1. Benzer özellikler gösteren mekânların dağılışını belirlemek
      SBAB7.6.SB2. Benzer özellikler gösteren mekânların sınırlarını çizmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.7.SB1. Bir mekânda yer alan olay, olgu, durum veya mekânların hiyerarşik özelliklerini belirlemek
      SBAB7.7.SB2. Hiyerarşik yapı unsurlarının birbirleriyle olan ilişkilerini belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.8.SB1. Koşulları bilinen mekânlar arasındaki geçişin nasıl gerçekleştiğini (kademeli veya aniden) belirlemek
      SBAB7.8.SB2. Mekânsal geçişte yer alan coğrafi özellikler ile mekânsal geçişe komşu coğrafi özellikleri karşılaştırmak
      SBAB7.8.SB3. Mekânsal geçişle ile ilgili önermede bulunmak
      SBAB7.8.SB4. Mekânsal geçişi değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.9.SB1. Birden fazla mekânı gözlemlemek
      SBAB7.9.SB2. Birden fazla mekânın niteliklerini tespit etmek
      SBAB7.9.SB3. Birden fazla mekânın benzerliklerinden çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.10.SB.1. Bir mekândaki olay, olgu, konu veya mekânları belirlemek
      SBAB7.10.SB.2. Bir mekândaki olay, olgu, konu veya mekânları incelemek
      SBAB7.10.SB.3. Bir mekândaki olay, olgu, konu veya mekânların düzenlenme şekillerini belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB7.11.SB1. Mekândaki farklı olay, olgu, konu veya mekânları belirlemek
      SBAB7.11.SB2. Mekânda desenlenen farklı olay, olgu, konu veya mekânlar arasındaki ilişkileri belirlemek
  • Merak edilen coğrafi olay/olgu ve mekânlar hakkında bilgi sahibi olmak için sorular sorma, doğru kaynaklardan veri toplama, bu verileri coğrafyanın temel ilkeleri çerçevesinde düzenleme, görselleştirme, analiz ederek inceleme ve ilgili verilerden sonuçlar çıkarma şeklinde gerçekleşen beceriyi ifade eder.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB8.1.SB1. Merak ettiği coğrafi olay/olgu ve mekânları tanımlamak
      SBAB8.1.SB2. Merak ettiği coğrafi olay/olgu ve mekânlar ile ilgili sorular sormak (5N1K)
    • Süreç bileşenleri
      SBAB8.2.SB1. İstenen bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirlemek
      SBAB8.2.SB2. Belirlediği aracı kullanarak olay, olgu, konu ve mekân hakkındaki bilgileri bulmak
      SBAB8.2.SB3. Olay, olgu, konu ve mekânla ilgili ulaştığı bilgileri doğrulamak
      SBAB8.2.SB4. Olay, olgu, konu ve mekân hakkında ulaşılan bilgileri kaydetmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB8.3.SB1. Coğrafi bilgileri sınıflandırmak
      SBAB8.3.SB2. Coğrafi bilgileri görselleştirmek
      SBAB8.3.SB3. Coğrafi bilgileri birleştirmek
      SBAB8.3.SB4. Elde ettiği bilgilerin coğrafi sorgulama açısından yeterliliğini değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB8.4.SB1. Parçaları belirlemek
      SBAB8.4.SB2. Parçalar arasındaki ilişkileri belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB8.5.SB1. Coğrafi bilgilerden örüntüler bulmak
      SBAB8.5.SB2. Örüntülere dayalı önermelerde bulunmak
      SBAB8.5.SB3. Önermeleri karşılaştırmak
      SBAB8.5.SB4. Coğrafi soruları cevaplamak
      SBAB8.5.SB5. Alternatif çözüm önerileri sunmak
      SBAB8.5.SB6. Elde ettiği bilgilerden geleceğe yönelik tahminde bulunmak
      SBAB8.5.SB7. Elde ettiği bilgileri paylaşmak
  • Coğrafi gözlem; coğrafi bir olay, olgu, konu ve mekân hakkında bilgi ve görüş edinmek amacıyla planlı ve sistemli bir biçimde duyu organları veya gözlem araçları yardımıyla yapılan incelemeyi ifade eder. Coğrafya biliminin dolayısıyla coğrafyacının laboratuvarı arazidir.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.1.SB1. Coğrafi sorular sormak
      SBAB9.1.SB2. Gözlem ve çalışma sahası ile ilgili ön bilgi toplamak
      SBAB9.1.SB3. Gezi güzergâhı haritasını, çalışma planını ve iş akışını belirlemek
      SBAB9.1.SB4. Gözlem ve çalışma sahasında kullanacağı malzemeleri temin etmek
      SBAB9.1.SB5. Gözlem ve çalışma sahası ile ilgili güvenlik ve sağlık risklerini analiz etmek
      SBAB9.1.SB6. İlgili kişi ve yerlerden gerekli izinleri almak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.2.SB1. Gözlem ve çalışma sahasında çalışma planına ve iş akışına uymak
      SBAB9.2.SB2. Gözlem ve çalışma sahasında coğrafi olay, konu, durum veya mekânları ayırt etmek
      SBAB9.2.SB3. Gözlem ve çalışma sahasında uygun veri araçları ile bilgi toplamak
      SBAB9.2.SB4. Gözlem ve çalışma sahasında harita kullanmak
      SBAB9.2.SB5. Gözlem ve çalışma sahasında çevreye duyarlı olmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.3.SB1. Verileri sınıflandırmak
      SBAB9.3.SB2. Verileri görselleştirmek
      SBAB9.3.SB3. Bilgileri birleştirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.4.SB1. Parçaları belirlemek
      SBAB9.4.SB2. Parçalar arasındaki ilişkileri belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.5.SB1. Coğrafi gözlem ve çalışma sahası verilerinden çıkarım yapmak
      SBAB9.5.SB2. Coğrafi gözlem ve saha çalışması verilerine ilişkin yargıda bulunmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB9.6.SB1. Gözlem ve çalışma sahasından elde ettiği bilgilerden ürün oluşturmak
      SBAB9.6.SB2. Çalışma sonuçlarını paylaşmak
  • Haritalar, mekânsal bilgiyi görselleştirmek için kullanılan araçlar arasında yer almaktadır. Harita kullanma becerisi sayesinde yaşanılan bölge ve yerküre hakkındaki uzamsal bilgiler daha doğru şekilde yorumlanır. Harita becerisi; “harita okuma”, “haritayı çözümleme”, “haritadan çıkarım yapma” ve “harita oluşturma” bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB10.1.SB1. Haritanın başlığından anlam çıkarmak
      SBAB10.1.SB2. Haritadaki sembol ve renkleri tespit etmek/ayırt etmek
      SBAB10.1.SB3. Harita kenar bilgilerini ve harita kenar bilgilerindeki sembolleri anlamlandırmak
      SBAB10.1.SB4. Konum terimleri, sistemleri ve araçlarını tanımak ve kullanmak
      SBAB10.1.SB5. Harita unsurlarından yararlanarak haritayı/harita türünü çözmek.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB10.2.SB1. Haritada yer alan olay, olgu ve/veya mekânlara ilişkin özellikleri belirlemek
      SBAB10.2.SB2. Haritada yer alan olay, olgu ve/veya mekânlar arasındaki ilişkileri belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB10.3.SB1. Haritada yer alan olay, olgu veya mekânların özellikleri, konumları, dağılımları, ilişkileri, değişimi ve/veya harita türü ile ilgili çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB10.4.SB1. Oluşturacağı haritanın amacını belirlemek
      SBAB10.4.SB2. Harita oluşturmak için gerekli olan yöntemi, araç gereci seçmek ve kullanmak
      SBAB10.4.SB3. Haritaya ekleyeceği verileri toplamak
      SBAB10.4.SB4. Veriye ve haritası yapılacak alana uygun harita türü, ölçek, coğrafi koordinat sistemi ve projeksiyon türünden kullanacaklarını belirlemek
      SBAB10.4.SB5. Verileri haritaya işlemek ve haritanın bileşenlerini oluşturmak
      SBAB10.4.SB6. Haritayı amaca uygun biçimde kullanmak
      SBAB10.4.SB7. Haritaları geri çağırmak/hatırlamak
  • Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram becerisi ile tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramın bileşenleri ile tanınması; bu beceriye ait değişkenler arası ilişkiler, eğilimler, modeller, değişimler, sıralamalar ve bağlantıların belirlenmesi, bunlardan sonuç çıkarılması ve bu sonuçların karşılaştırılması; tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram hazırlamak için veri toplanması, verilerin sınıflandırılması ve uygun formlar yoluyla görselleştirilmesi beklenir. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram becerisi; “tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram okuma ve yorumlama” ve “tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram hazırlama” bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB11.1.SB1. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram temsillerini bileşenleri ile tanımak ve anlamlandırmak
      SBAB11.1.SB2. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramı çözümlemek
      SBAB11.1.SB3. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramdan sonuç çıkarmak
      SBAB11.1.SB4. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramdan elde ettiği sonuçları karşılaştırmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB11.2.SB1. Oluşturacağı tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramın amacını belirlemek
      SBAB11.2.SB2. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramın türünü ve kullanacağı araç gereci belirlemek
      SBAB11.2.SB3. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagram hazırlamak için veri toplamak
      SBAB11.2.SB4. Verileri sınıflandırmak
      SBAB11.2.SB5. Verileri görselleştirmek
      SBAB11.2.SB6. Tablo, grafik, şekil ve/veya diyagramları kullanmak
  • Hayatı tüm unsurlarıyla farkında olabilme, bu farkındalık ile birlikte bir bakış, tutum, duruş kazanma ve bunu davranışa, eyleme dökebilme olanağını ifade eder. Mantıksal muhakeme becerisi; “yorumlama”, “akıl yürütme biçimlerini uygulama” ve “mantıksal denetleme” bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.14.SB1. Mevcut olay/konu/durumu incelemek
      KB2.14.SB2. Mevcut olay/konu/durumu bağlamdan kopmadan dönüştürmek
      KB2.14.SB3. Kendi ifadeleriyle olay/konu/durumu, nesnel ve doğru anlamı değiştirmeyecek bir şekilde yeniden ifade etmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB12.1.SB1. Parçadan bütüne ilişki kurarak sonuca varmak
      SBAB12.1.SB2. Genelden genele ilişki kurarak akıl yürütmek
      SBAB12.1.SB3. Genelden özele ilişki kurarak akıl yürütmek
      SBAB12.1.SB4. Özelden özele ilişki kurarak akıl yürütmek
    • Süreç bileşenleri
      KB2.19.SB1. Önermeleri dönüştürmek
      KB2.19.SB2. Ölçüt bağlamında kuralları uygulamak
      KB2.19.SB3. Ölçüt bağlamında yargıda bulunmak
  • İnsan, evren ve hayata yönelik olarak sistemli, ardışık, bütüncül, refleksif nitelikte soru sorma sürecinin gerçekleşmesini ifade eder. Felsefi sorgulama becerisi; "felsefi merak etme ve şüphe duyma", "felsefi derinlemesine düşünme", "felsefi soru sorma", "eleştirel tavır alma" ve "tartışma" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB13.1.SB1. Merak etmek
      SBAB13.1.SB2. Şüphe ile yaklaşmak
      SBAB13.1.SB3. Peşin hükümden kaçınmak
      SBAB13.1.SB4. Şüpheyi araç olarak kullanmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB13.2.SB1. Düşüncelerin olası olumlu ve olumsuz sonuçlarını incelemek
      SBAB13.2.SB2. Düşünceleri farklı açılardan analiz etmek
      SBAB13.2.SB3. Düşüncelerini açık fikirlilikle değerlendirmek
      SBAB13.2.SB4. Alternatif düşünce sistemlerini, iddia ve çıkarımları analiz etmek
      SBAB13.2.SB5. Düşüncelerini gerektiğinde değiştirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB13.3.SB.1. Felsefi bir konu, soru, problem, düşünce üzerine soru yöneltmek
      SBAB13.3.SB.2. Bütüncül bakmak
      SBAB13.3.SB.3. Refleksif olmak
      SBAB13.3.SB.4. Sistemli olarak Sokratik yaklaşmak
      SBAB13.3.SB.5. Yığılımlı ilerlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB13.4.SB1. Bir kavram, konu, soru, problem veya düşünce üzerine eleştiriye açık olmak
      SBAB13.4.SB2. Bir konu, soru, problem veya düşünceye ilişkin güçlü ve zayıf yönleri tespit etmek
      SBAB13.4.SB3. İrdelemek
      SBAB13.4.SB4. Değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      KB2.18.SB1. Mantıksal temellendirme yapmak
      KB2.18.SB2. Mantıksal çelişkileri, tutarsızlıkları ve/veya geçersizlikleri tespit etmek
      KB2.18.SB3. Çürütmek veya kabul etmek
  • Geçmişten günümüze aklı düşünmeye sevk eden sorular ve bu sorular karşısında felsefi değer kazanmış cevaplarla karşılaşma, düşünme ve sorgulama becerilerini kullanabilme fırsatını ifade eder. Felsefi muhakeme becerisi; "felsefi problemleri anlama", "felsefi düşünce ve argümanları değerlendirme", "yorumlama" ve "felsefi metin inceleme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB14.1.SB1. Soru ve problemlerin ortaya çıkış sebeplerini açıklamak
      SBAB14.1.SB2. Soru ve problemleri yaşam ile ilişkilendirerek değerlendirmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB14.2.SB1. Felsefi düşünce ve argümanları ifade etmek
      SBAB14.2.SB2. İlişki kurmak
      SBAB14.2.SB3. Felsefi düşünce ve argümanları sorgulamak
      SBAB14.2.SB4. Tutarlılık ve geçerliliği incelemek
      SBAB14.2.SB5. Felsefi düşünce ve argümanları karşılaştırmak
    • Süreç bileşenleri
      KB2.14.SB1. Mevcut olay/konu/durumu incelemek
      KB2.14.SB2. Mevcut olay/konu/durumu bağlamdan kopmadan dönüştürmek
      KB2.14.SB3. Kendi ifadeleriyle olay/konu/durumu, nesnel ve doğru anlamı değiştirmeyecek bir şekilde yeniden ifade etmek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB14.3.SB1. Bir metindeki kavram, soru ve problemleri tespit etmek
      SBAB14.3.SB2. Bir metinde savunulan düşünce ve argümanları tespit etmek
      SBAB14.3.SB3. Metni değerlendirmek
  • Veriye dayalı bilgileri kullanarak mantıksal çıkarımlarda bulunma ve alternatif görüş üretme sürecini ifade eder. Felsefi düşünce ortaya koyma becerisi; "çözümleme", "felsefi metin inceleme" ve "özgün felsefi görüş sunma ve felsefi metin yazma" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.4.SB1. Nesne, olgu ve olaylara ilişkin parçaları belirlemek
      KB2.4.SB2. Parçalar arasındaki ilişkileri belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      SBAB15.1.SB1. Felsefi iddia ileri sürmek
      SBAB15.1.SB2. İddiaya dayanak oluşturacak verileri tespit etmek
      KB2.15. Yansıtmak
    • Süreç bileşenleri
      SBAB15.2.SB1. Özgün düşünmek
      SBAB15.2.SB2. Felsefi düşünceyi kurgulamak
      SBAB15.2.SB3. Felsefi metin yazmak
  • Bir sorunu veya argümanı, onu etkileyen sosyal güçlerin ve içinde şekillendiği toplumsal bağlamın bilinciyle ve duyarlığıyla sağduyulu bir şekilde değerlendirme becerisini ifade eder. Eleştirel sosyolojik düşünme becerisi; “çözümleme”, “sorgulama”, “sentezleme” ve “eleştirel düşünme” bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      KB2.4.SB1. Nesne, olgu ve olaylara ilişkin parçaları belirlemek
      KB2.4.SB2. Parçalar arasındaki ilişkileri belirlemek
    • Süreç bileşenleri
      KB2.8.SB1. Merak ettiği konuyu tanımlamak
      KB2.8.SB2. İlgili konu hakkında sorular sormak (5N1K)
      KB2.8.SB3. İlgili konu hakkında bilgi toplamak
      KB2.8.SB4. Toplanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirmek
      KB2.8.SB5. Toplanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirerek çıkarım yapmak
    • Süreç bileşenleri
      KB2.20.SB1. Parçaları belirlemek
      KB2.20.SB2. Parçalar arası ilişki kurmak
      KB2.20.SB3. Parçaları birleştirerek özgün bir bütün oluşturmak
    • Süreç bileşenleri
      KB3.3.SB1. Olay/olgu/problem veya durumu sorgulamak
      KB3.3.SB2. Sorgulanan olay/olgu/problem veya durum ile ilgili sonuç çıkarmak
      KB3.3.SB3. Akıl yürütmeyle ulaştığı çıkarımları yansıtmak
  • Geçmişteki bir sorunu tarihsel bağlamında ve olayı yaşayan insanların gözünden değerlendirerek dönemin şartları içinde neler yapılabileceğini analiz etme ve karar verme becerisini ifade eder. Tarihsel sorun analizi ve karar verme becerisi; " tarihsel sorunu belirleme ve çözümleme" ve " tarihsel soruna alternatif çözüm üretme ve değerlendirme" bütünleşik becerilerinden oluşmaktadır.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB17.1.SB1. Tarihsel bir sorunu tanımlar.
      SBAB17.1.SB2. Tarihsel bir soruna ilişkin tarafların çıkar, değer ve bakış açılarını çözümler.
      SBAB17.1.SB3. Tarihsel bir sorunun çözümü için yapılan uygulamaları ve alınan kararları değerlendirir.
      SBAB17.1.SB4. Tarihsel bir sorunun çözümü için yapılan uygulamaların ve alınan kararların güncel sorunların meydana gelmesine etkilerini belirler.
    • Süreç bileşenleri
      SBAB17.2.SB1. Tarihsel bir sorunu çözmeye yönelik alternatif öneriler geliştirir.
      SBAB17.2.SB2. Tarihsel bir sorunu çözmeye yönelik geliştirdikleri alternatif önerilerin olası sonuçlarını geçmişte yaşayan insanların yaptıkları uygulamalar ve aldıkları kararların sonuçlarıyla karşılaştırarak değerlendirir.