1. TEMA: SÖZÜN İNCELİĞİ

Metin Tahlili (Anlama): Okuma, Dinleme/İzleme; Edebiyat Atölyesi (Anlatma): Yazma, Konuşma

E1.1. Merak, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.3. Girişkenlik, E3.3. Yaratıcılık, E3.10. Eleştirel Bakma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB 2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB 3.3. Sorumlu Karar Verme

D4. Dostluk, D7. Estetik, D16. Sorumluluk, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB9. Sanat Okuryazarlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerde dinlemeyi/izlemeyi yönetebilme
TDE1.2. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
a) TDE1.2.1. Ön bilgilerle bağlantı kurar.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinleme/izleme metnindeki bilgiler ile ön bilgileri arasında bağlantı kurar.
b) TDE1.2.2. Tahmin eder.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metnin başlık ve görsellerinden hareketle metnin yazılış amacını tahmin eder.
c) TDE1.2.3. Çıkarım yapar.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinde açıkça sunulan bilgileri belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinden hareketle çıkarımlar yapar.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinde açıkça ifade edilen neden-sonuç, koşul, varsayım bilgilerini belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metnin konu ve/veya temasını belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metnin yardımcı düşüncelerini belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinde ana düşünceyi duyguyu belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinde yazarın (senarist/yönetmen/şair) metni yazma amacını belirler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metinde yer alan bilgilerin sunuluş şeklini inceler.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metindeki karakterlerin davranışlarından duygu ve düşüncelerine yönelik çıkarımlar yapar.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metin ile yazar (senarist/yönetmen/şair) arasındaki ilişkiyi belirler.
ç) TDE1.2.4. Karşılaştırır.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinde dinleme/izleme öncesi tahminleri ile metnin içeriğini karşılaştırır.
“Sözün İnceliği” temasında ele alınan dinlediği/izlediği metni belirlenen ölçütlere (içerik, tür, şekil, dönem, zihniyet, üslup, ileti) göre karşılaştırır.
Okuma
TDE2.1. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme
TDE2.2. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
a) TDE2.2.1. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerden hareketle edebiyatın güzel sanatlarla ve diğer disiplinlerle ilişkisini belirler.
b) TDE2.2.2. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerdeki açık ve örtük iletiyi belirler.
c) TDE2.2.3. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinleri taşıdıkları estetik değer, dil kullanımı vb. açılardan karşılaştırır.

ç) TDE2.2.4. “Sözün İnceliği” temasında ele alınan metinlerden hareketle edebiyata ilişkin estetik, imge, sembol, hayal gücü, çağrışım vb. kavramları açıklar.
d) TDE2.2.5. Söz sanatlarının metni zenginleştirmek ve etkileyici hâle getirmek için üstlendiği rolü fark eder.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1. Söyleyişin inceliğini kullanarak akıcı bir konuşma süreci yönetebilme
TDE3.2. Muhatabını ikna etmek için söyleyiş inceliklerine yer veren bir konuşma içeriği oluşturabilme
TDE3.3. Muhatabını ikna etmek için söyleyiş inceliklerine yer veren bir konuşmada kural uygulayabilme
TDE3.4. Söyleyiş inceliğinin konuşmasına etkisini yansıtabilme Yazma
TDE4.1. Edebî söyleyişin inceliğini yansıtmak için paragraf düzeyindeki bir yazısında süreci yönetebilme
TDE4.2. Edebî söyleyişin inceliğini yansıtan metinlerden edindiği söz varlığını kullanarak yazısına içerik oluşturabilme
TDE4.3. Edebî söyleyişin inceliğini yansıttığı yazısında kural uygulayabilme
TDE4.4. Edebî söyleyişin inceliğini yansıttığı yazısına yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme

“Sözün İnceliği” temasının içerik çerçevesi şu şekildedir:
• Okuma
• Yazma
• Dinleme/İzleme
• Konuşma
Okuma becerisinin geliştirilmesi için öncelikle edebî dilin inceliklerini barındıran; estetik değer, imge, sembol gibi ögelerin ön plana çıktığı bir tür olan şiirden hareket edilir. Ayrıca bu tema kapsamında ikinci metin olarak deneme türünde bir metin incelenir. Böylece tema boyunca verilmek istenen edebiyat ile ilgili içerik, farklı türdeki metinlere bağlı olarak sunulur.
Yazma becerisinin geliştirilmesinde öğrencilerden tema çerçevesinde okudukları bir şiiri betimleme paragrafı olarak düzenlemeleri istenir. Böylece sözün inceliğinin farklı metin türlerinde yansıtılabileceği görülmüş olur. Ayrıca yazılarda söz varlığının etkili kullanımı göz önünde bulundurulur.
Dinleme/izleme becerisinin geliştirilmesinde içerik olarak çok modlu bir metin türü olan mülakat seçilir. Bir sanatçıyla gerçekleştirilen mülakatın incelenmesiyle günlük hayata ilişkin özelliklerin edebî bir dille aktarılması ve edebiyatın gerçeklikle nasıl iç içe geçtiği görülmüş olur.
Konuşma becerisinin geliştirilmesinde deneme metinlerinden hareketle bir konuşma etkinliği düzenlenir. Böylece öğrencilerin farklı düşünme tekniklerini kullanarak fikir geliştirmelerine olanak tanınır. Ayrıca temaya ilişkin söz varlığının etkili kullanımı sağlanır.

söz varlığı, edebî dil, günlük dil, gerçeklik, kurmaca, açık ve örtük ileti, sürükleyicilik, yaratıcılık, hayal gücü, imge, sembol, çağrışım

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma ve Dinleme/İzleme
• İzleme testi
• Zihin haritası
• Açık uçlu sorular
• Kontrol listesi
• Çıkış kartı (3-2-1)
• Karşılaştırma tablosu
• Öğrenme günlüğü
Edebî söyleyişin inceliğini yansıtan metinlerde okumaya yönelik izleme testi, zihin haritası, açık uçlu sorular ve çıkış kartı kullanılabilir. Dinleme/izleme metinleri ile ilgili olarak da kontrol listesi ve karşılaştırma tablosu hazırlanabilir. Öz yansıtmada öz değerlendirme ile akran ve grup değerlendirmeleri yapılabilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma ve Yazma
• Öğrencilerin okudukları şiiri betimleyici bir paragrafa dönüştürmelerine yönelik bir performans görevi
• Deneme metinlerinden hareketle düşünme tekniklerini kullanarak konuşma yapabilmelerine yönelik performans görevi
Edebî söyleyişin inceliğini yansıtan metinlerde yazma sürecinde öğrencilere okudukları bir şiiri betimleyici paragrafa dönüştürmelerine ilişkin bir performans görevi verilir. Öğrencilerin bu çalışmaları dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Puanlama anahtarında ana duygu, yazma akıcılığı, betimleyici anlatım özellikleri (tasvir vb.), yazım ve
noktalama vb. ölçütler yer alır.
Konuşma sürecinde öğrencilere, düşünme tekniklerini kullanarak fikir geliştirmelerine yönelik bir performans görevi verilir. Grup çalışması olarak gerçekleştirilecek bu görev dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Puanlama anahtarında planlama, organizasyon, zaman yönetimi ve düşünsel süreçleri kontrol etme yetenekleri, grup çalışması
vb. ölçütler dikkate alınır.
Tema Sonu Değerlendirme
Tema sonunda tema değerlendirmesi için öğrenme günlüğü kullanılır.

Bu temada öğrencilerin paragraf türlerini bildiği, metin türleri ayrımını yaptığı, yazılı ve sözlü anlatım aşamalarının yanı sıra yazım ve noktalama kurallarını ve Türkçenin ses bilgisiyle ilgili temel kavram ve kurallarını bildiği kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) belirlemek için kısa cevaplı sorular, kavram haritası gibi yöntemler uygulanır.

Öğrencilerin önceki öğrenme yaşantılarından edindiği şiir, deneme ve mülakata ilişkin temel bilgileri, işlem basamakları ve becerileri bu temada öğreneceği içeriğe temel oluşturur. Öğrencilere edebiyatın dünyasıyla tanışarak estetik değer, yaratıcılık, hayal gücü, imge, sembol, çağrışım gibi temel kavramları içselleştirip edebiyatın derinliklerini keşfetme fırsatı sunulur. Böylece öğrencilerin edebî söyleyişin günlük dilden farkını anlamaları sağlanır.

Bu temada edinilen yeni bilgilerle öğrencilerin kendi edebî çalışmalarını oluşturmalarına, topluluk önünde etkili sunumlar yapabilmelerine, edebiyat kulüplerine katılabilmelerine fırsat tanınır. Çevredeki edebî yansımalar fark ettirilerek edebiyatın gerçek yaşamdaki etkileşimlerini anlama becerisi kazandırılır.

Süreç Çerçevesi: Bu tema çerçevesinde öncelikle Cumhuriyet Dönemi’nden başlanarak dil ve anlatım bakımından günümüze en yakın özellikleri taşıyan şiir ve deneme türünden eserler okunarak edebiyat ve söyleyişe ilişkin öğrenme çıktıları gerçekleştirilir. Ardından yazma becerisi kapsamında öğrencilerden okudukları şiirden hareketle betimleyici bir paragraf yazmaları istenir. Dinleme/izleme etkinliğinin gerçekleştirilebilmesi için bir sanatçıyla yapılan mülakattan hareketle temadaki hedeflerden faydalanılır. Son olarak öğrencilerden deneme metinlerinden hareketle, düşünme tekniklerini de kullanarak fikir geliştirip sunmaları istenir.

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1
Dikkat çekmek için yakın dönem bir Türk şiiri öğrencilere dinletilir (SDB2.1). Şiirin onlarda oluşturduğu duygu ve aynı duyguyu başka bir metinde hissedip hissetmedikleri sorulur (E1.1, SDB1.1). Daha sonra işlenecek şiirin başlık ve görseline dikkat çekilerek içeriğe yönelik tahminlerde bulunulması istenir (OB9). Tahminler alındıktan sonra vurgu ve tonlamaya dikkat edilerek şiirin sesli okunması sağlanır (SDB2.1).
TDE2.2
5E öğrenme modeliyle öğrenme-öğretme yaşantısı şekillendirilir. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her bir gruba Cumhuriyet Dönemi’nden başlanarak dil ve anlatım bakımından günümüze en yakın özellikleri taşıyan farklı şiirler dağıtılır. Bu süreçte iş birlikli öğrenme yöntemi kullanılabilir. Şiirin grupça okunmasının yanı sıra şiirdeki yaratıcılık, hayal gücü, imge, sembol, çağrışım, açık ve örtük ileti, söz sanatları ve edebiyatın diğer disiplinlerle ilişkisini içeren unsurların bulunması sağlanır (E2.3, E3.3). Grup sözcüleri tarafından bu çalışmaların bir zihin haritasına dönüştürülerek sınıfa sunulması beklenir (SDB2.2). Böylece konuya ilişkin ön bilgiler yoklanarak akran etkileşimi sağlanır ve öğrencilerde dostluk değeri desteklenir (D4). Zihin haritaları dijital ortamda hazırlanabilir ve daha sonra EBA platformunda paylaşılabilir (SDB1.2, OB2). Temaya ilişkin unsurların edebî türe nasıl yansıdığının kavramsal bilgisi ve örnekleri gruplara dağıtılır. Grup çalışmasıyla, aynı şiir üzerinden bu kavramlarla şiirin iletisi hakkında tespitlerde bulunulur. Şiirde anlam oluşturulurken
hangi disiplinlerle ilişki kurulduğu belirlenir. Sonuçlar ilk bilgilerle kıyaslanarak sınıfla paylaşılır (SDB2.2, KB2.18).
Eksik ya da yanlış bilgi varsa bir sunu aracılığı ile söz konusu kavramlar öğretmen tarafından açıklanır. Bir sonraki aşamada, açık uçlu sorular aracılığıyla öğrencilerden yaşamlarında kendilerini etkileyen bir şiiri okuyarak temada ele alınan kavramları örneklendirmeleri istenir. Edebiyatın güzel sanatlarla ilişkisini belirledikleri şiir üzerinden farklı bir sanat dalını araç olarak kullanarak (resim, şarkı vb.) yeniden ifade etmeleri sağlanır. Aynı zamanda şiirlere yönelik olumlu ve olumsuz eleştirilerini gerekçelendirerek açıklamaları istenir (SDB3.3, E3.10, KB3.3). Böylece edebiyatın estetik yönünün ve güzel sanatlar içindeki yerinin kavranması sağlanır (D7). İncelenen ve okunan şiirlerden hareketle şairlerin kendine özgü dil kullanımları olduğu sonucuna ulaşılır (KB2.10). Dil ve anlatım özellikleri ele alınırken metinlerdeki örneklerden hareketle Türkçenin ses bilgisiyle ilgili çalışmalar yapılır.
Son aşamada öğretmen tarafından şiir ile ilgili izleme testi yapılır. Ayrıca öğrenme sürecini değerlendirmek amacıyla çıkış kartlarından biri olan “3-2-1 tekniği” kullanılır. Bu teknikte öğrencilerden edebî söyleyişle ilgili edindikleri üç bilgiyi söylemeleri, öğrendikleriyle ilgili iki soru sormaları ve öğrendikleri arasından kendileri için en ilginç veya dikkat çekici
olan bir şeyi belirtmeleri istenir (SDB1.1, E1.4, KB2.15).
• İkinci okuma metni olarak deneme türünde bir eser ele alınır ve öğretici metinlere yönelik metin tahlili aşamaları uygulanır. Deneme türüne özgü yapı ve üslup özellikleri göz önünde bulundurularak gerekli farklılaştırmalar yapılır.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Yazma
TDE4.1, TDE4.2, TDE4.3, TDE4.4
Öğrencilere okudukları şiiri betimleyici bir paragrafa dönüştürmelerine yönelik performans görevi verilir. Yazma sürecini yönetmek için öğrenciler öncelikle şiirin şekil unsurlarını ve betimleyici anlatıma ilişkin ön bilgilerini gözden geçirir. Performans görevinin amacına göre nasıl bir paragraf yazacağını tasarlar (E3.3, E3.11). Şiiri düzyazıya çevirdiğindeki anlatım özellikleri ile şiire özgü kavram ve içeriği karşılaştırarak aktarır (OB1).
Paragrafta aktarmak istediği duyguları belli bir sıraya koyar. Daha sonra, şiirin ana duygusunu koruyarak bağlama uygun söz varlığından faydalanır ve özgün bir betimleyici paragraf oluşturur (E3.3, SDB1.2). Bu süreçte öğrencilerden Türkçenin yazım ve noktalama kurallarını ve dil yapısını doğru kullanmak hususunda millî bilinç sahibi olmaları beklenir
ve vatanseverlik değeri vurgulanır (D19). Hazırlanan metinler sınıfta sunulur (SDB2.1). Paylaşım sonrasında akran ve öğretmen değerlendirmesi dereceli puanlama anahtarıyla yapılır. Puanlama anahtarında ana duygu, dilin işlevlerine uygun kullanılması, yazma akıcılığı, betimleyici anlatım özellikleri (tasvir vb.), özgünlük, yazım noktalama vb. ölçütler yer alır. Gelen geri bildirimler sonrasında öğrenciler ürünlerine son şeklini verir.
Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1
Bu temada öğrencilerden bir sanatçıyla yapılmış mülakatı izlemeleri istenir. Bu dinleme/izleme çalışması sınıf ortamında gerçekleştirilir (SDB2.1, OB2). Dinleme/izleme öncesinde öğrencilerin izlemeye hazırlık yapması, önceki bilgilerini kullanması, izleme öncesi sorular oluşturması, tahminde bulunması, amaç belirlemesi ve izlerken hangi yöntemi kullanacağına (bilgileri not alma vb.) karar vermesi gibi ölçütlerin yer aldığı bir kontrol listesi oluşturulur. Bu liste ile öğrencilerin seçim yapmaları ve dinleme/izleme sürecinde ilişkiyi sürdürme düzeyleri belirlenebilir.
TDE1.2
Öğrenciler, dinleme/izleme öncesinde hazırlanan kontrol listesini gözden geçirir. “Açık ve anlaşılır olması, Türkçenin etkili kullanımı, sorular ve içeriğin tutarlılığı, ifade yeteneği, ikna yeteneği, düşüncesini desteklenmesi” gibi ögeler eksik ise kontrol listesine eklenir (OB1). Dinleme/izleme öncesinde öğrencilerin mülakata ilişkin tanıtım metni ile mülakatın konusuna yönelik tahminde bulunmaları istenir. Ardından mülakat sınıfta dinletilir/izletilir (SDB2.1). Öğrencilerin dinleme/izleme sırasında kontrol listelerine gerekli notları almaları sağlanır (OB9). Daha sonra üçerli gruplara ayrılan öğrenciler, kontrol listesi aracılığıyla değerlendirilir. Öğrencilerin grup içinde dinleme/izleme notlarını karşılaştırarak ortak bir sonuca ulaşmaları sağlanır (SDB2.2).
Mülakatta kullanılan öznel ve nesnel ifadeler, düşünceyi geliştirme yolları ile dil yapılarının anlama katkısı gruplar tarafından değerlendirilir. Grup formlarının sınıfta sunulması aracılığıyla bir tartışma ortamı oluşturulur (SDB2.2). Bu süreçte mülakattaki soru vecevapların açık ve anlaşılır olması, Türkçenin etkili kullanımı, sorularla içeriğin tutarlılığı,
ifade yeteneği, ikna yeteneği, düşüncenin desteklenmesi gibi ölçütlerden yola çıkılarak mülakatın etkili olmasını sağlayan unsurlar belirlenir.
Son olarak grup görüşleri doğrultusunda mülakat metnine yönelik olumlu ve olumsuz eleştiriler gerekçelendirilerek açıklanır (SDB3.3, E3.10, KB3.3).
Bu değerlendirmeler tamamlandıktan sonra öğrenciler, okudukları şiir ile dinledikleri/izledikleri mülakat metinlerinden hareketle edebî dil ve günlük dil arasındaki farkları karşılaştırma tablosu aracılığıyla değerlendirir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1, TDE3.2, TDE3.3, TDE3.4
Öğrencilere deneme metinlerinden hareketle düşünme tekniklerini kullanarak fikir geliştirmeleri ve bunları sözlü olarak sunmalarına yönelik performans görevi verilir. Performans görevi sınıf içinde gerçekleştirilir. Performans görevi gerçekleştirilirken öğrencilerin görevlerini zamanında ve eksiksiz yerine getirmeleri, özverili olmaları desteklenir (D16). Altı kişilik gruplar oluşturulur. Gruplara farklı deneme metinleri dağıtılır. Deneme metinlerinin konuları sanatın toplumdaki rolü, geleneksel ve çağdaş sanat, sanatın evrenselliği, edebiyat ve psikoloji, sanatsal ifade ve etkileşim, sanatın değişen doğası, edebiyatın diğer disiplinlerle ilişkisi olabilir (OB5). Bu aşamada “altı şapkalı düşünme tekniği” kullanılır ve gruplardaki öğrencilerin her biri düşünmeyi temsil eden bir renk seçer. İlgili rengin temsil ettiği görüşe bağlı olarak fikir üretir (E3.3, E3.11).
• Sarı şapka: İlgili denemede verilmek istenen iletinin iyimser yönlerini ortaya koyar.
• Beyaz şapka: İlgili denemede verilmek istenen nesnel anlatımları bulmaya çalışır.
• Siyah şapka: İlgili denemede verilmek istenen iletinin oluşabilecek olumsuz yönlerini bulmaya çalışır.
• Kırmızı şapka: İlgili denemede verilmek istenen iletinin öğrencide oluşturduğu duyguyu açıklar.
• Yeşil şapka: “İlgili deneme metninin içeriğini bir slogan ile anlatmak istesen bu ne olurdu?” sorusuna cevap verir.
• Mavi şapka: Tüm düşünceleri ele alarak genel bir özet yapar ve karara varır.
Renklerin temsil ettiği düşünme biçimiyle hazırlanan içerik, konuşma kurallarına dikkat edilerek sunulur (SDB2.2, E1.5). Öğretmen, dereceli puanlama anahtarı kullanarak öğrencilerin konuşmalarını değerlendirir. Değerlendirme sürecinde beden dili, jest ve mimik, planlama, organizasyon, zaman yönetimi ve düşünsel süreçleri kontrol etme yetenekleri, grup çalışması vb. ölçütler dikkate alınır. Öz değerlendirme, akran ve öğretmen değerlendirmesi ile çeşitlilik sağlanabilir. Yapılan değerlendirmeler sonunda öğrencilere geri bildirim verilir.
Tema Sonu Değerlendirme
Temanın sonunda öğrencilerden öğrenme günlüğü yazmaları istenir. Bu günlükte, edebî dil ile günlük dil arasındaki farka odaklanarak okunan metinlerde dilin nasıl kullanıldığıyla ilgili çıkarımda bulunmaları istenir. Ayrıca öğrenme süreçlerine ilişkin yansıtma yapmaları sağlanır.

Öğrencilerden okuduğu şiiri duygu, düşünce, estetik değer vb. açılardan değerlendirmeleri ve değerlendirmelerinden yola çıkarak resim, şarkı, kısa hikâye ya da dijital hikâye oluşturması istenebilir.
* Öğrencilerin ulaşabileceği şair, halk ozanı, yazar, tiyatro sanatçısı vb. ile yaptıkları bir röportajı genel ağdaki güvenilir ortamlarda, sınıf panosunda veya okul dergisinde paylaşmaları sağlanabilir. Sevdikleri şiir veya kısa öyküleri seslendirerek sınıfta paylaşmaları istenebilir.

Öğrencilere içeriği daha basit ve görsel ögelerle desteklenmiş şiirler verilerek bu şiirler hakkında kısa metinler yazmaları ve bunları kendi cümleleriyle anlamlandırmaları istenebilir. Deneme metniyle ilgili çalışma kâğıdı hazırlamaları istenebilir.

Programa yönelik görüş ve öneriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.