3. TEMA: YAŞAMIN İZİNDE

Metin Tahlili (Anlama): Okuma, Dinleme/İzleme; Edebiyat Atölyesi (Anlatma): Yazma, Konuşma

E1.1. Merak, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.1. Empati, E2.2. Sorumluluk, E2.3 Girişkenlik, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.5. Açık Fikirlilik, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendine Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği ,SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D4. Dostluk, D5. Duyarlılık, D7. Estetik, D14. Saygı, D19. Vatanseverlik

OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlerde dinlemeyi/izlemeyi yönetebilme
TDE1.2. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE1.3. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE1.4. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlere ilişkin görüşlerini yansıtabilme
Okuma
TDE2.1. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme
TDE2.2. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE2.3. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE2.4. “Yaşamın İzinde” temasında ele alınan metinlerden hareketle günlük yaşamın ve sanatçının hayatının edebiyata yansımasına yönelik görüşlerini yansıtabilme
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1. Edebiyat ve sanatın yaşamdaki yansımalarını etkileşimli bir biçimde ele aldığı konuşmasını yönetebilme
TDE3.2. Sanatçının ve eserden seçtiği karakterin yaşamındaki izlenimlerini yaratıcılığı ile bütünleştirdiği bir konuşma içeriği oluşturabilme
TDE3.3. Sanatçının ve eserden seçtiği karakterin yaşamındaki izlenimlerini yaratıcılığı ile bütünleştirdiği konuşmasında kural uygulayabilme
TDE3.4. Yaşamdan izler taşıyan karakterlerle kurduğu etkileşimi yansıtan konuşmasına yönelik görüşlerini yansıtabilme
Yazma
TDE4.1. Edebiyat ve sanatın yaşamdaki yansımalarını kendi kurgusuyla oluşturacağı yazısını yönetebilme
TDE4.2. Kendi yaşamını, ilgi alanını veya beğenilerini bağlama uygun bir şekilde kurguladığı yazısı için içerik oluşturabilme
TDE4.3. Kendi yaşamını, ilgi alanı veya beğenilerini bağlama uygun bir şekilde kurguladığı yazısı için kural uygulayabilme
TDE4.4. Kendi kurgusuyla oluşturacağı yazısında edebiyat ve sanatın yaşamdaki izlerine yönelik görüşlerini yansıtabilme

“Yaşamın İzinde” temasının içerik çerçevesi şu şekildedir:
• Okuma
• Konuşma
• Dinleme/İzleme
• Yazma
Okuma becerisinin geliştirilmesi için bir roman seçilir ve tahlil edilir. Metin tahlil edilirken yazarın yaşamından esere yansıyan izler üzerinde durulur. İkinci okuma metni olarak bir biyografi incelenir.
Biyografi incelenirken öğretici metinlere yönelik metin tahlili aşamaları takip edilir. Biyografi türüne özgü dil, yapı ve üslup özellikleri dikkate alınarak gerekli bilgiler verilir. Biyografi incelemesi yapılırken divan edebiyatından tezkire türü ara metin olarak kullanılır. Konuşma becerisinin geliştirilmesi için, incelenen romanın kişilerinden biriyle ile kurmaca bir mülakat gerçekleştirilir. Öğrencilerden tahlil ettikleri romandan kendilerine yakın buldukları bir roman kişisini seçmeleri ve bu seçimi yaparken o kişinin hangi özelliğinden etkilendiklerini belirtmeleri istenir. Seçtikleri bu roman kişisiyle yapacakları kurmaca mülakatın amacını, içeriğini, hedef kitlesini, süresini belirlemeleri, buna uygun yöntem ve strateji oluşturmaları beklenir.
Dinleme/izleme becerisinin geliştirilmesi için bir radyo tiyatrosu seçilir ve incelenir. Öğrencilerin tiyatro ile ilgili ön bilgilerini yoklamak amacıyla radyo tiyatrosunu oluşturan unsurların neler olabileceği hakkında öğrencilere sorular sorulabilir. Kısa cevaplı sorularla öğrencilerden radyo tiyatrosunda müzik, ses efektleri, seslendirme ve tonlamanın önemine ilişkin tahminler yürütmeleri istenebilir. Dinlenen/izlenen metinde anlamı bilinmeyen kelimelerin ve kelime gruplarının anlamları bağlamdan hareketle tahmin edilir.
Yazma becerisinin geliştirilmesi için dinleme/izleme sürecinde incelenen metinden seçtikleri bir diyaloğu, metnin bağlamına uygun olarak yeniden yazmaya yönelik çalışmalar yapılır. Öğrencilerden seçim yaparken hangi ölçütleri göz önünde bulundurduklarını açıklamaları beklenir. Diyaloğun bağlamdan kopmadan nasıl yazılacağı, kişilerin kendi özelliklerine uygun olarak nasıl konuşturulacağı öğrenciler tarafından belirlenir. Böylece seçilen diyalog yeniden yazılır.

roman, kurmaca, üslup, radyo tiyatrosu, yaşam öyküsü, kişi tanıtımı, divan edebiyatı geleneği, tezkire, kurmaca, gerçek, nesnellik, öznellik

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma ve Dinleme/İzleme
• Kısa cevaplı sorular
• Gözlem formu
• Çıkış kartı
• Öğrenme günlüğü
• Çalışma kâğıdı
• Zihin haritası
• Kavram haritası
Bu temada okumayı yönetme sürecinde kısa cevaplı sorular ve çalışma kâğıdı; anlam oluşturma sürecinde edebiyat halkası (okuma çemberi), kavram haritası; çözümleme sürecinde açık uçlu sorular, çalışma kâğıdı; yansıtmada ise çıkış kartları kullanılabilir. Dinlemeyi/izlemeyi yönetme sürecinde kısa cevaplı sorular, gözlem formları; anlam oluşturma sürecinde kısa cevaplı sorular ve zihin haritaları; çözümleme sürecinde kavram haritası; yansıtmada öğrenme günlüğü kullanılabilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma ve Yazma
• Konuşma becerisi için incelenen romanın kişi kadrosundan seçilen bir kişiyle kurmaca bir mülakat yapmaya yönelik performans görevi
• Yazma becerisi için dinlediği/izlediği metinden seçtiği bir diyaloğu metnin bağlamına uygun olarak yeniden yazmaya yönelik performans görevi
Öğrencilerin hazırladıkları mülakatlar; içeriğe uygunluk, özgünlük, açıklık, akıcılık, dilin etkili kullanımı vb. ölçütler bağlamında dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Diyalog oluşturmaya yönelik yazılı anlatımlar; içerik, akıcılık, duruluk, yalınlık, beden dili, zamanı ve mekânı etkili kullanma gibi ölçütler kullanılarak dereceli puanlama anahtarı ile değerelendirilir. Öz değerlendirme, öğretmen ve akran değerlendirmesi yapılarak çeşitlilik sağlanabilir.

Dinlediği/izlediği metinden seçilen ve metnin bağlamına uygun yeniden yazılan diyalog, dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında dil ve üslup kullanımı, özgünlük, konuya uygunluk, öznel ve nesnel ifadelere yer verme, başlık kullanımı, yazım ve noktalama gibi ölçütlere yer verilir.
Tema Sonu Değerlendirme
Tema sonu değerlendirmede çıkış kartlarından yararlanılır.

Bu temada öğrencilerin; roman türünün genel özelliklerini, bu türe özgü yapı unsurlarını, roman tahliliyle ilgili çözümleme aşamalarını ve dil bilgisi konularından cümlenin ögelerini bildikleri kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra öğrencilerin öğretici metinlerin genel özelliklerini ve öğretici metinlere yönelik metin çözümleme süreçlerini bildikleri öngörülmektedir. Öğrencilerin tiyatro ile ilgili genel bir bilgiye sahip olduğu, tiyatro ile ilgili başlıca terimleri bildikleri varsayılmaktadır.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) tespit etmek için giriş kartları, kavram haritası, uzun ve kısa cevaplı sorular sorma gibi yöntemler uygulanabilir.

Öğrencilerin önceki sınıf düzeylerinde edebî/öğretici metinlerin nasıl tahlil edileceğine yönelik edindikleri bilgiler, bu temada öğrenileceklere temel oluşturur. Ayrıca göstermeye bağlı edebî metinlere yönelik bilgiler de bu temada ele alınan radyo tiyatrosu için temel oluşturur.
Tarih, sosyoloji, psikoloji disiplinlerinden öğrenilen bilgilerle bu temada öğrenilecek bilgiler arasında köprü kurulur.
Öğrencinin, bu temada edindiği bilgilerden yararlanarak edebiyatın kurgusal dünyasıyla yaşamın gerçekliği arasında bağ kurması sağlanır. Roman, biyografi ve radyo tiyatrosundan hareketle öğrencilerin hayata dair farklı bakış açıları kazanmalarına destek olunur. Ayrıca ele alınan bu metinlerden hareketle öğrencilerin sanatçılarla ilgili öğrendiklerini genel kültür bilgisi olarak başka derslerde ve günlük yaşamda kullanabilmeleri teşvik edilir. Okuma ve dinleme/izleme metinlerinin incelenmesi sürecinde ve temanın edebiyat atölyesi bölümünde öğrenilen bilgiler, sonraki temalarda yapılacak inceleme çalışmalarında kullanılır.

Süreç Çerçevesi: “Yaşamın İzinde” temasında okuma metinleri olarak roman ve biyografi türünden eserler seçilir. Öğrencilerin seçilen romanın yazarına yönelik araştırma yapmaları ve metin tahlili sürecinde yazarla ilgili edindikleri bilgileri kullanmaları beklenir. İkinci okuma metni olarak bir biyografi incelenir. Karşılaştırma metni olarak divan edebiyatından tezkire örneklerinden yararlanılır. Dinleme/izlemede bir radyo tiyatrosu seçilir ve bu metnin çözümlemesi yapılır. Öğrencilerin konuşma becerilerine yönelik anlatımlarında, inceledikleri romandan seçtikleri bir roman kişisi ile romanın bağlamına uygun kurmaca bir mülakat yapmaları beklenir.
Yazma becerisi için dinlediği/izlediği metinden seçtiği bir diyaloğu metnin bağlamına uygun olarak yeniden yazmaya yönelik performans görevi verilir.
Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1
Okuma metni olarak Türk dili ve edebiyatının seçkin örneklerinden bir roman belirlenir. Öğrencilerden okumaya başlamadan önce romana göz atarak onu incelemeleri, romanın içeriği ile ilgili tahminlerde bulunmaları istenir. Öğrencilere romanı okuduktan sonra romanın içeriğine yönelik karşılaştırma yapmak üzere tahminlerini not etmeleri hatırlatılır. Öğrencilere, okuyacakları romanı çözümlemek amacıyla uygun okuma stratejisi seçtirilir. Okudukları roman ile yazar arasında ilişki kurabildikleri unsurları belirlemek ve metnin dil ve üslup özelliklerine yönelik tespitlerini not etmek için öğrencilerden çalışma kâğıtları hazırlamaları istenir (E3.2). Okunan romanın tahliline başlamadan önce öğrencilerin romanla ilgili tahminlerine ilişkin notlarını sınıfta paylaşmaları sağlanır.
Öğrencilere romandan alınan birkaç kelime verilir. Öğrencilerin bu kelimeleri kendi yaşamlarıyla ilişkilendirerek farklı bağlamlarda cümleler oluşturmaları ve bunları paylaşmaları sağlanır. Bu örneklerden hareketle söz varlığının bağlama göre değişen anlamları üzerinde durulur. Öğrencilerden arkadaşlarının yazdığı cümleleri yorumlamaları ve bu cümlelerin yazan kişinin yaşamından izler taşıyıp taşımadığını belirlemeleri istenir (SDB2.3). Hazırlanan cümleler sınıf panosunda sergilenebilir veya bunlardan bir cümle duvarı oluşturulabilir.
Öğrencilerden okumaya başlamadan önce romanı gözden geçirmeleri ve rastgele seçtikleri kelimelerin ve kelime gruplarının altını çizmeleri istenir. Altını çizdikleri kelime ve kelime gruplarından hareketle metnin konusu, dil ve anlatım özellikleriyle ilgili tahminlerde bulunmaları istenir. Bunun için kısa cevaplı sorulardan veya soru-cevap yönteminden yararlanılır.
TDE2.2
Öğrencilerden ön bilgilerini kullanarak okudukları romanda yazarın üslubunu oluşturan unsurları gösteren bir kavram haritası hazırlamaları istenir (SDB1.2). Metin tahlili sürecinde bu kavram haritasından yararlanılabilir. Romanın adı ve varsa görsellerinden hareketle yazılış amacı tahmin edilir. Öğrencilerden okudukları romanda anlamını bilmedikleri kelimeleri, kelime gruplarını ve bunların anlamlarını bağlamdan belirlemeleri istenir.
Romanın konusu, teması ve yazılma amacı tespit edilir. Metindeki kişilerin davranışlarından hareketle duygu ve düşüncelerine yönelik çıkarımlar yapılır (SDB2.3, KB2.10). Bu çıkarımlar bir grup etkinliği olan edebiyat halkası (okuma çemberi) ile somutlaştırılır (SDB2.2,KB3.3). Böylece romandaki kişilerin özellikleri ve dil kullanımları karşılaştırılır (E3.6).
Metin ile yazar arasındaki ilişkiye yönelik çıkarımlar yapılır. Metindeki gerçek ve kurgu arasındaki farkı belirlemek için sınıflandırmalar yapılır. Bu tür sınıflandırma çalışmalarında “balık kılçığı tekniği” kullanılarak tespit edilen bilgiler değerlendirilir (SDB1.2). Metindeki öznel, nesnel dil yapıları bulunarak bunların metne ve kişilere katkısı belirlenir. Duyarlılık değerinden hareketle roman kişilerinin yaşadığı insani çelişkileri, ahlaki çatışmaları ve toplumsal hayatta yaşadıkları güçlükleri anlamlandırmaya yönelik tespitlerde bulunulur (SDB2.3, D5). Öğrenciler, metinden kendisine yakın bulduğu bir kişinin konuşmasıyla kendilerinin günlük hayatta kullandığı dilin hangi yönlerden farklılaştığıyla ilgili görüşlerini gerekçesiyle açıklar (E2.1, SDB3.3).
TDE2.3
Romanın yapı unsurları belirlenir (E3.2). Öğrencilerin romanın yapı unsurlarını oluşturan ögeleri (olay, kişi kadrosu, mekân, zaman) çözümlemeleri sağlanır. Yapı unsurlarıyla romanın dil ve üslup özellikleri arasındaki ilişki tespit edilir. Bu doğrultuda romanın teması, yapı unsurları arasındaki etkileşim, söz varlığı, yazıldığı dönem gibi konuların üslupla ilişkisi kurulur (SDB2.1) Bu süreçte açık uçlu sorularla değerlendirme yapılır.
Roman kişilerinin özellikleri, amaçları incelenir. Romanı oluşturan çatışmalar “düşün-eşleş-paylaş” tekniğiyle belirlenir. Bu çatışmaların ortaya çıkmasında anlatıcı, anlatım biçim ve teknikleri, düşünceyi geliştirme yolları vb. unsuların etkisi tartışılarak bu konuda tespit ve değerlendirmeler yapılır (SDB2.1, SDB2.2, E2.3). Yapılan çalışmalarla romanın yapı, üslup, sanatçı, dönem özellikleri göz önünde bulundurularak öğrencilerde dil farkındalığının oluşması sağlanır.
Dil bilgisi çalışmaları olarak romandan belirlenen cümlelerin ögeleri bulunur ve cümle kuruluşlarının metne katkısı değerlendirilir. Öğrencilerin metne yönelik çözümlemelerini yansıtan bir çalışma kâğıdı oluşturulur.
TDE2.4
Öğrencilerden metin hakkında değerlendirmeler yapabilmek için çeşiti ölçütler belirlemeleri ve bu ölçütlere göre değerlendirmeler yapmaları istenir (SDB1.2).
Öğrenciler, okunan romanda dilin kullanımına yönelik kendi düşüncelerini dile getirir (SDB2.1). Kendilerini romandaki kişilerin yerine koyarak bu kişilerin davranışlarını anlamlandırabilmeleri, bu davranışlara metnin bağlamına uygun seçenekler üretilebilmeleri sağlanır (SDB2.3). Romandan dil ve anlatımla ilgili beğeniler gerekçeleriyle açıklanır. Bu çağrışım zenginliklerini değerlendirebilmek için çıkış kartlarından faydalanılır (SDB3.3).
• İkinci okuma metni olarak biyografi seçilir. Biyografi incelenirken öğretici metinlere yönelik metin tahlili aşamaları takip edilir. Biyografi türüne özgü dil, yapı ve üslup özellikleri dikkate alınarak gerekli bilgiler verilir. Biyografi metni tahlil edilirken ara metin olarak divan edebiyatı nesir örneklerinden tezkire türü de ele alınır.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1
Okunan ve tahlil edilen romandaki bir kişiyle kurmaca bir mülakat yapmaya yönelik performans görevi verilir. Öğrencilerden performans görevleri için sınıf dışında hazırlık yapmaları istenir. Oluşturulan çalışmalar sınıfta paylaşılır (E2.2, E3.3, E3.11).
Öğrencilerden tahlil edilen romandaki kişileri ve bunların özelliklerini çalışma kâğıdına yazmaları, kendilerine yakın buldukları bir roman kişisini seçmeleri ve bu seçimi yaparken o kişinin hangi özelliğinden etkilendiklerini belirtmeleri istenir (SDB2.3, E2.1, E3.6). Öğrencilerden seçtikleri bu roman kişisiyle yapacakları kurmaca mülakatın amacı, içeriği, hedef kitlesi ve süresini belirlemeleri, buna uygun yöntem ve strateji oluşturmaları sağlanır. Konuşmanın hazırlık, sunma ve değerlendirme aşamalarında daha önceki konuşmalardan edinilen bilgi ve deneyimlerin kullanılması istenir.
TDE3.2
Öğrencilerden seçtikleri roman kişisi ile ilgili olarak kendilerine “Gerçek hayatta olsaydı nasıl konuşurdu, nasıl davranırdı, ne işle uğraşırdı?” vb. sorular sorarak kişiyle ilgili tahminlerde bulunmaları ve sorular oluşturmaları istenir. Bu süreçte öğrencilerin gruplara ayrılarak iş birliği içinde çalışmaları sağlanır (SDB2.2, E3.3, E3.6, E3.11).
Sorular hazırlanırken öğrencilerin akranlarının fikirlerinden faydalanması sağlanır, fikir alışverişinin önemine değinilir ve dostluk değeri vurgulanır (D4). Oluşturulan sorulardan hareketle bir derecelendirme ölçeği hazırlatılır. Grup üyeleri, derecelendirme ölçeğini beğenileri doğrultusunda işaretler (SDB2.2). Çıkan sonuçlardan hareketle mülakat için uygun sorular belirlenir. Hazırlanan mülakatın amacı göz önünde tutularak hedef kitlenin beklentisine yönelik tahminler yürütülür. Tahminler doğrultusunda konuşmanın içeriğini zenginleştirecek, konuşmayı daha etkili ve ilgi çekici kılacak yöntemler geliştirilmeye çalışılır (SDB1.2, E3.3).

Seçilen roman kişilerinin mülakat sorularına verdikleri cevaplar hazırlanırken roman kişisinin kullanabileceği dil, beden dili, vurgu ve tonlamalar, varsa ağız özellikleri vb. göz önünde bulundurulur. Mülakat için sorulan sorularla verilen cevapların uygunluğu karşılaştırılarak çıkarımlar yapılır (SDB3.3). Karşılaştırmalarda ‘‘balık kılçığı’’ diyagramı kullanılabilir. Uygun olmayan soru ve cevaplar varsa bunlar üzerinde gerekli düzeltmeler yapılır. Roman kişilerinin kullandıkları dil yapılarını ortaya koyan ifadelere yönelik görüşler belirtilir ve bunlar dikkate alınarak mülakat planlanır (SDB3.3, E3.6).
Mülakatta kullanılacak söz varlığının seçimine özen gösterilir, bir mülakat taslağı oluşturulur (E3.7). Belirlenen roman kişisinin mülakatta vereceği cevapların daha anlaşılır ve etkileyici olması için düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır. Konuşma sırasında sesin anlam oluşturmak için etkili ve doğru kullanılmasına özen gösterileceği, beden dilinin etkin bir şekilde kullanılacağı göz önünde bulundurulur. Konuşmayı destekleyici ve ilgi çekici olduğu düşünülen görsel ve işitsel ögeler belirlenir ve bunların nasıl kullanılacağına yönelik strateji geliştirilir (OB4).
Dinleyici ile göz temasının sağlandığı, dinleyicinin ilgisini çeken etkileşimli bir konuşma gerçekleştirmek için plan taslağı oluşturulur. Hazırlanan taslak, arkadaş ve öğretmen görüşlerine sunularak alınan geri bildirimlerle mülakat planına son hâli verilir (SDB1.2).
TDE3.3
Hazırlanan plana uygun şekilde, tahlil edilen romanda belirlenen kişi ile kurmaca bir mülakat gerçekleştirilir. Mülakata dikkat çekici bir giriş ile başlanır. Mülakat sırasında, konuşmayı başlatma, sürdürme ve bitirme ifadeleri etkili kullanılır. Toplumsal hassasiyetleri olumsuz etkileyebilecek ögeleri kullanmaktan kaçınmaya dikkat edilir. Millî ve manevi değerlere hassasiyet göstermeye önem verilir. Konuşmada anlatım bozukluğuna yol açmamak için eklerin doğru kullanılmasına, seçilen kelimelerin bağlama uygun olmasına, farklı cümle yapıları arasında bağdaşıklık sağlanmasına özen gösterilir. Konuşma sırasında görgü kurallarına uygun hareket edilir (D14). Dil bağlama ve amaca uygun şekilde kullanılır. Mülakat sorularına cevap veren kurmaca kişiye özgü bir üslup kullanılır.
Belirlenen roman kişisinin mülakatta vereceği cevapların daha anlaşılır ve etkileyici olması için düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır. Konuşmada anlatım ilkelerine (akıcılık, duruluk, yalınlık vb.) bağlı kalınır ve beden dilini, diksiyonu, zamanı ve mekânı etkili kullanmaya dikkat edilir. Öğrencinin sergilediği performans, bu ölçütler dikkate alınarak dereceli puanlama anahtarıyla değerlendirilir (SDB2.1).
TDE3.4
Roman kişisinin verebileceği cevaplar doğrultusunda metindeki açık ve örtük iletiler değerlendirilir. Roman kişileriyle ilgili varılan yargıların, bilgilerin dayanağına ilişkin gerekçeli açıklamalar yapılır (SDB3.3, E3.6). Mülakat sürecindeki davranış, duygu ve düşünceler göz önünde bulundurularak mülakat içerik, dil ve anlatım yönünden değerlendirilir. Mülakatın tüm aşamalarını gözden geçirmek, düzeltilmesi gereken hususları fark etmek ve sonraki konuşmalarda bu deneyimden yararlanabilmek için öz değerlendirme yapılır. Bunun için mülakatın hazırlık ve sunum aşamalarını gösteren ve bu aşamalara ilişkin ölçütleri içeren bir öz değerlendirme formu oluşturulur (SDB1.2). Öz değerlendirmenin yanı sıra akran değerlendirmesi de yapılabilir. Gerçekleştirilen mülakat ile ilgili arkadaş görüşleri alınabilir. Geri bildirimlere bağlı olarak, mülakat sırasında yapılan hatalar gözden geçirilir ve olumlu davranışlar pekiştirilerek sonraki konuşmalarda ön bilgi olarak kullanılır.

Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1
Öğrencilere bir radyo tiyatrosu dinletilir/izletilir (SDB2.1). Öğrencilere radyo tiyatrosunu çözümlemek amacıyla dinleyecekleri hatırlatılır. Bunun yanı sıra metinden keyif almak, eğlenceli vakit geçirmek, hayal gücünü zenginleştirmek gibi kişisel amaçları da kısa cevaplı sorularla belirleyerek uygun dinleme/izleme stratejisine karar vermeleri sağlanır. Dinleme/izleme sürecinin sağlıklı yürütülmesi için öğretmen tarafından dinleme/izleme sürecine etki eden bilişsel ve duyuşsal davranışlar ile fiziksel etkenler gibi ölçütleri içeren bir gözlem formu oluşturulur. Bu formla öğrencilerin dinleme/izleme sürecindeki gelişimleri takip edilir (E1.1). Dinleme/izlemenin etkili bir biçimde gerçekleşebilmesi için metin ve ortamla ilgili iletişim engelleri ortadan kaldırılır (SDB2.1).
TDE1.2
Öğrencilere tiyatroyla ilgili ön bilgilerinden hareketle radyo tiyatrosunu oluşturan unsurların neler olduğu hakkında sorular sorulur.
Bunun için sınıf içi tartışma ortamı oluşturulur. Kısa cevaplı sorularla öğrencilerden radyo tiyatrosunda müzik, ses efektleri, seslendirme ve tonlamanın önemine ilişkin tahminler yürütmeleri istenir. Dinlenen/izlenen radyo tiyatrosunda anlamı bilinmeyen kelimelerin ve kelime gruplarının anlamları bağlamdan hareketle tahmin edilir (OB2). Metinde açıkça sunulan bilgilerden hareketle çıkarımlar yapılır. Metnin yazılma amacı, konusu, teması, ana düşüncesi belirlenir. Metinle sanatçı arasındaki ilişkiye yönelik çıkarımlar yapılır. Dinlenen/izlenen metinlerden hareketle öğrencilerden dönem, zihniyet, üslup, ileti, tür özellikleri vb. konularda ölçütler belirlemeleri ve bu ölçütlere göre sınıflandırmalar yapmaları istenir.
Sahnelenen bir tiyatro eseri ile radyo tiyatrosu arasındaki benzerlik ve farklılıklar (duygu değişimleri, dil kullanımı, ses tonu, müzik, dekor, empati, ileti, atmosfer, maliyet) zihin haritası oluşturularak ortaya çıkarılır (SDB1.2). Buradan hareketle öğrencilerden radyo tiyatrosunun dil becerilerinin gelişimine katkısı hakkında değerlendirmelerde bulunmaları istenir. Radyo tiyatrosundaki kişilerin iç dünyalarının yansıtılmasında dil yapılarının işlevselliğine ilişkin gerekçeli görüş bildirmeleri sağlanır (SDB3.3, E3.6).
TDE1.3
Öğrencilerden dinlenen/izlenen radyo tiyatrosundaki kişilerin özelliklerini, amaçlarını incelemeleri istenir (SDB2.3). Dinlenen/izlenen metindeki yapı unsurları belirlenir. Metinde millî ve manevi değerleri yansıtan dil ve kültür unsurları belirlenir, bunların metne katkıları ortaya konur, saygı ve vatanseverlik değerleri vurgulanır (OB5, D14, D19). Bu değerleri yansıtan unsurlar arasındaki etkileşimlerin, metnin iletilerinin ortaya çıkarılmasındaki işlevi “görüş geliştirme” tekniğiyle belirlenir. Elde edilen sonuçları yansıtacak kavram haritaları hazırlanır. Metnin diğer disiplinlerle ilişkisini ortaya koyan değerlendirmeler yapılır (E1.5, E2.3, E3.5, E3.11).
TDE1.4
Dinlenen/izlenen radyo tiyatrosunu değerlendirmek için çeşitli ölçütler belirlenir ve radyo tiyatrosunda ele alınan konu ile gerçek dünya bilgisine dayalı karşılaştırmalar yapılır (KB2.7). Dinleme/izleme metnindeki bir kişi ile empati kurularak bu kişinin davranışlarına yönelik değerlendirmeler yapılır (SDB2.3). Öğrencilerden dinledikleri/izledikleri radyo tiyatrosuna yönelik beğenilerini gerekçelendirerek açıklamaları istenir (SDB3.3). Öğrencilerin metnin konusunu ve ana düşüncesini kendi dünyasıyla ilişkilendirmeleri beklenir. Dinleme/izleme sürecine yönelik öğrenme günlükleri tutulabilir (SDB1.2, E2.1, E3.11).

Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Yazma
TDE4.1
Öğrencilere dinleme/izleme sürecinde incelenen metinden seçtikleri bir diyaloğu, metnin bağlamına uygun olarak yeniden yazmaya yönelik performans görevi verilir. Performans görevi sınıf içinde gerçekleştirilir.
Öğrencilerden temanın dinleme/izleme bölümünde işledikleri metinden bir diyaloğu seçmeleri ve seçim yaparken hangi ölçütleri göz önünde bulundurduklarını küçük kâğıtlara yazmaları istenebilir. Ölçütlerin yazıldığı kâğıtlar sınıf panosunda sergilenebilir. Öğrenciler panoya astıkları diyaloglar konusunda arkadaşlarından görüş alabilir ve yazacakları metinle ilgili arkadaşlarıyla görüş alışverişinde bulunabilirler (SDB2.2). Bunun için sınıf içi bir tartışma ortamı sağlanabilir veya kısa cevaplı sorularla öğrencilerin yazacakları yazıyla ilgili zihninde bir fikir oluşturulması sağlanabilir. Seçilen diyalog yeniden yazılırken öğrenciler akranlarının görüş, öneri ve yorumlarını göz önünde bulundurabilir. Öğrencilerden, dinledikleri/izledikleri metinden seçecekleri bir diyaloğu estetik bir bakış açısıyla yeniden yazmak için uygun yazma yöntemini ve stratejisini belirlemeleri istenir (D7).
TDE4.2
Öğrenciler; bağlamdan kopmadan diyaloğu yazmak, kişileri kendi özelliklerine göre konuşturmak ve uygun bir sunum planı yapmak için ön bilgilerini kullanır (E3.2). Diyaloğu oluştururken, seçtiği kişilerle empati kurarak onların hangi iletiyi aktarmak için konuşabileceklerine yönelik tahminlerde bulunur (E2.1, SDB2.3).
Tahminler doğrultusunda yazılacak diyaloğun serim, düğüm, çözüm bölümlerine yönelik planlama yapılır. İçerik planlanırken metnin geneline hâkim olan dil özelliklerinin korunmasına dikkat edilir. Diyalogda aktarılmak istenen ileti belirlenir. Metnin içeriğini oluşturmak için ihtiyaç duyulabilecek bilgiler toplanır, görseller belirlenir. Öğrencilerden yazacakları metin için taslak bir plan oluşturmaları, bunu arkadaşlarıyla paylaşmaları ve aldıkları geri bildirime göre taslak plana son hâlini vermeleri istenir (SDB1.2).
TDE4.3
Öğrencilerden önceden hazırladıkları plana uygun olarak yazmaya başlamaları istenir. Öğrenciler, yazılarını desteklemek amacıyla farklı anlatım biçimleri ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanabilir. Diyalog yazılırken dinlenen/izlenen metindeki kişilerin duygu, düşünce ve davranışlarının kendilerine uygun dille oluşturulmasına dikkat edilir. Söz varlığı seçiminde bağlama uygunluk ve hedef kitle göz önünde tutulur. Aktarılmak istenen iletiler açık veya örtük şekilde ifade edilebilir. Başlama ve bitirme ifadeleri, bağlama uygun olarak doğru ve etkili kullanılır. Millî ve manevi değerler göz önünde bulundurulur, toplumsal hassasiyeti olumsuz etkileyebilecek ifadelerden kaçınılır (D14, D19). Yazılan metinde olumlu tutum ve değerler öne çıkarılır. Dilin amacına ve işlevine uygun kullanılmasına özen gösterilir. Yazım ve noktalama kurallarına uyulur (E1.4, E3.7).
TDE4.4
Öğrenciler yazma sürecindeki davranış, duygu ve düşüncelerini gözden geçirir; değerlendirmelerde bulunur (SDB1.3). Yazma sürecinde oluşturulan diyaloglar içerik, dil ve anlatım yönünden değerlendirilir. Bunun için öz değerlendirme ile akran değerlendirmesi yapılabilir (SDB1.2). Öğrenciler; yazdıkları diyalogları sınıf panosunda, okul gazetesinde veya genel ağdaki güvenilir ortamlarda paylaşabilirler. Öğrencilerden, gelen geri bildirimlere bağlı olarak bundan sonraki yazma etkinliklerine yönelik kendilerine yeni hedefler belirlemeleri istenir. Öğrencinin yazılı ürünleri dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında dil ve üslup kullanımı, özgünlük, konuya uygunluk, öznel ve nesnel ifadelere yer verme, başlık kullanımı, yazım ve noktalama gibi ölçütlere yer verilir.

Tema Sonu Değerlendirme
Temanın sonunda genel bir değerlendirme için yapılandırılmış çıkış kartları kullanılır. Böylece öğrencilerin temaya ilişkin bilgi eksiklikleri veya kavram yanılgıları belirlenir. Tespit
edilen eksikliklerin giderilmesi ve hataların düzeltilmesi için gereken uygulamalar yapılır.

Öğrencilerden okudukları romandan belirledikleri bir roman kişisini metnin bağlamına uygun şekilde yeniden kurgulanması istenebilir. Bu kurguyu dijital hikâyeye dönüştürmeleri istenir. Romandan belirlenen bir mekânın diyaloglar yoluyla tanıtılmasına yönelik bir yazma çalışma yapmaları sağlanabilir. Dinlenen radyo tiyatrosundan seçilen bir sahneyi sınıfta canlandırmaları istenebilir.
* Öğrencilerden divan edebiyatında kullanılan nazım şekillerini araştırarak bir kavram haritasına dönüştürmeleri istenebilir.
* ”Edebî eserler; yazarının yaşamından, duygu dünyasından, dünya görüşünden ve kişilik özelliklerinden izler taşır.” görüşüyle ilgili bir münazara düzenlenebilir.

Öğrencilerden incelenen romandaki bir kişiyi belirlemeleri ve o kişinin özelliklerini tanıtmaya yardımcı olacak sorular hazırlamaları istenebilir. Romandan belirledikleri kişilerin ilk karşılaşmalarında kendilerini nasıl tanıtabileceklerine yönelik diyaloglar yazmaları istenebilir.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.