2. TEMA: KÜLTÜR YOLCULUĞU

Metin Tahlili (Anlama): Okuma, Dinleme/İzleme; Edebiyat Atölyesi (Anlatma): Yazma, Konuşma

E1.1. Merak, E1.2. Bağımsızlık, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E1.5. Kendine Güvenme (Öz Güven), E2.2. Sorumluluk, E2.3. Girişkenlik, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB1.3. Kendine Uyarlama (Öz Yansıtma), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme

D1. Adalet, D7. Estetik, D11. Özgürlük, D14. Saygı, D19. Vatanseverlik

OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlerde dinlemeyi/izlemeyi yönetebilme
TDE1.2. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE1.3. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE1.4. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlere yönelik görüşlerini yansıtabilme
Okuma
TDE2.1. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme
TDE2.2. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme
TDE2.3. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme
TDE2.4. “Kültür Yolculuğu” temasında ele alınan metinlerden hareketle kültürel duyarlıklarına ilişkin görüşlerini yansıtabilme
Edebiyat Atölyesi
Konuşma
TDE3.1. Türk dünyasının ortak kültürünü (dil, din, coğrafya, sanat) yansıtan konuşmasını yönetebilme
TDE3.2. Kültürel çeşitliliği konu edeceği konuşması için içerik oluşturabilme
TDE3.3. Kültürel çeşitliliği konu edeceği konuşması için kural uygulayabilme
TDE3.4. Türk dünyasının ortak kültürüne (dil, din, coğrafya, sanat) yönelik konuşması için değerlendirmelerini yansıtabilme
Yazma
TDE4.1. Kültürel miraslara yönelik gözlemlerini ve incelemelerini yansıtacağı yazısını yönetebilme
TDE4.2. Kültürel unsurlara ilişkin gözlemlerini benzerlik ve farklılıklarıyla ortaya koyacağı yazısı için içerik oluşturabilme
TDE4.3. Kültürel unsurlara ilişkin gözlemlerini benzerlik ve farklılıklarıyla ortaya koyacağı yazısı için kural uygulayabilme
TDE4.4. Kültürel miraslara yönelik gözlemlerini ve incelemelerini anlattığı yazısı için değerlendirmelerini yansıtabilme

“Kültür Yolculuğu” temasının içerik çerçevesi şu şekildedir:
• Okuma
• Konuşma
• Dinleme/İzleme
• Yazma
Okuma becerisinin geliştirilmesi için Türk dünyasından bir hikâye seçilir ve bu metnin tahlili yapılır. Metin tahlil edilirken Türk dünyasının ortak kültür değerlerine dikkat çekilir. İkinci okuma metni olarak Orhun Abideleri’nden bir bölüm incelenir. Bu metinler aracılığıyla Türkçenin ortak kültürün ve millî bilincin oluşmasındaki etkisi üzerinde durulur. Okuma metinleri tahlil edilirken anı türünden bir eser ile Dîvânu Lugâti’t-Türk’ten bir bölüm ara metin olarak kullanılır.
Konuşma becerisinin geliştirilmesi için öğrencilerden Türk dünyasının ortak kültürünü (dil, din, coğrafya, sanat, gelenek, görenek, giyim, yemek, millî ve manevi değerler) yansıtan uygun görseller bulmaları ve bunlardan hareketle Türk kültürünün tanıtıldığı bir konuşma yapmaları istenir. Yapılan sözlü anlatım çalışması sonucunda öğrencilerin Türk kültürü ile ilgili bilgileri somutlaştırılır.

Dinleme/izleme becerisinin geliştirilmesi için âşık tarzı halk şiiri geleneğinin özelliklerini yansıtan ve âşık atışmalarını da içeren çok modlu bir metin incelenir. Öğrenciden dinlenen/izlenen âşık atışmasında mizah, eğlence ve halk kültürünün nasıl oluştuğuna dair fikir oluşturması beklenir. Öğrenciden âşık atışmasında kullanılan dilin inceliğini göz önünde bulundurarak günlük dille arasındaki benzerlik ve farklılıklar üzerine çıkarım yapması beklenir.
Yazma becerisinin geliştirilmesi için belirlenen bir çevrim içi müze gezisi yapılarak bu etkinlik hakkında bir yazı yazılır. Müzelerin kültürel bir mirasın önemli bir ögesi olduğu vurgulanır. Öğrencilerden izlenimlerini yazarken karşılaştırma ve sınıflandırmalardan yararlanmaları, özgün ifadeler kullanmaları beklenir.

metin, edebî metin, öğretici metin, olay örgüsü, kişi, zaman, mekân, anlatıcı, anlatma, diyalog, geriye dönüş, özetleme, söz varlığı

Metin Tahlili (Anlama)
Okuma ve Dinleme/İzleme
• Açık uçlu sorular
• Kısa cevaplı sorular
• Zihin haritası
• Hikâye haritası
• T diyagramı
• Çalışma kâğıdı
• Çıkış kartları
• Yansıtıcı yazı
Okuma metinlerine yönelik inceleme yapılırken açık uçlu sorulardan faydalanılabilir. Metinler çözümlenirken kısa cevaplı ve açık uçlu sorular, kelime kartları, hikâye haritası kullanılabilir. Yansıtma aşamasında çıkış kartlarıyla değerlendirme yapılabilir.
Dinleme/izleme metinlerinde karşılaştırma tablosu, çalışma kâğıdı hazırlanabilir. Zihin haritası kullanılabilir. Yansıtma aşamasında yansıtıcı yazı yazdırılabilir. Açık uçlu sorular veya kavram haritaları kullanılabilir.
Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma ve Yazma
• Türk dünyasına ait görsellerden hareketle Türk kültürünün özelliklerini yansıtan bir konuşma yapmalarına yönelik performans görevi
• Çevrim içi müze gezisi yapıp izlenimlerini yazmalarına yönelik performans görevi
Sözlü anlatım çalışmalarında Türk dünyasına ait görsellerden hareketle Türk kültürünün özelliklerini yansıtan bir konuşma yapılır. Bu performans görevi grup çalışması olarak da gerçekleştirilebilir. Konuşma ile ilgili değerlendirme ölçütlerinin (konuya hâkim olma, söz varlığı unsurlarını etkili ve güzel kullanma, beden dili ve sesiyle anlam oluşturabilme, zamanı
ve mekânı konuşmasında uygun şekilde yönetebilme, seyircinin ilgisini çekebilme vb.) yer aldığı bir dereceli puanlama anahtarı hazırlanır. Gösterilen performanslara yönelik öz değerlendirme ve akran değerlendirmesi yapılabilir. Dereceli puanlama anahtarı ile performans değerlendirilir.
Yazılı anlatım çalışması için çevrim içi bir müze gezisi gerçekleştirilir ve bununla ilgili izlenimleri yazmaya yönelik performans görevi yapılır. Yazılacak metinde dikkate alınacak unsurları (dil ve üslup, özgünlük, öznel ve nesnel ifadelere yer verme, görsellerden yararlanma, yazım ve noktalama vb.) gösteren bir dereceli puanlama anahtarı oluşturulur.

Performans görevleri, belirlenen ölçütlere göre dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilir. Bunun yanında, hazırlanan performanslara yönelik öz değerlendirme ve akran değerlendirmesi yapılabilir.
Tema Sonu Değerlendirme
Tema sonu değerlendirme, öğrenme günlüğü ile yapılır.

Bu temada öğrencilerin; hikâye türünün genel özelliklerini, bu türe özgü yapı unsurlarını ve hikâye tahlilinin aşamalarını bildikleri kabul edilmektedir. Ayrıca fiilde kip ve çatı konularında bilgi sahibi oldukları varsayılmaktadır. Bunun yanı sıra öğrencilerin Türk kültürünün temel özelliklerini metinlerde anlam oluşturma ve çözümleme yapabilecek düzeyde bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilerin temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) tespit etmek için giriş kartları, kavram haritası, uzun ve kısa cevaplı sorular sorma gibi yöntemler uygulanabilir.

Öğrencilerin önceki sınıflarda olay çevresinde gelişen metinlerin yapı unsurlarıyla ilgili öğrendikleri bilgiler, bu temadaki hikâye metninin tahliline temel oluşturur. Öğretici metinlerin genel özellikleriyle ilgili bilgiler bu temada yapılacak incelemelerde kullanılır.
Tarih, sosyoloji ve coğrafya disiplinlerinden öğrenilen bilgilerle bu temada öğrenilecek bilgiler arasında köprü kurulur. Bu disiplinlerden hareketle Türk dünyası ve Türk kültürüyle ilgili bilgilerden metin tahlili aşamasında yararlanılır. Ayrıca öğrencilerin önceki sınıflarda geliştirdikleri sunum yapma ve metin yazmaya yönelik sözlü ve yazılı anlatım becerileri bu temada yapılan çalışmalara temel oluşturur.
Tema çerçevesinde Türk dünyasını ve Türk dünyasının ortak kültür değerlerini tanımaya yönelik öğrenilenleri, öğrencilerin sosyal yaşamlarında genel kültür bilgisi olarak kullanmaları teşvik edilir. Okuma ve dinleme/izleme metinlerinin incelenmesi sürecinde ve temanın edebiyat atölyesi bölümünde öğrenilen bilgiler, sonraki temalarda yapılacak inceleme çalışmalarında kullanılır.

Süreç Çerçevesi: “Kültür Yolculuğu” temasında okuma metni olarak Türk dünyası edebiyatlarından bir hikâye seçilir ve bu metin tahlil edilir. Ayrıca Türk dünyasının ortak kültürel değerlerini konu edinen farklı metinlerden de yararlanılabilir. İkinci okuma metni olarak Orhun Abideleri’nden bir bölüm seçilir ve incelenir. Dinleme/izleme metni olarak âşık tarzı halk şiiri geleneğinin özelliklerini yansıtan ve âşık atışmalarını içeren çok modlu bir metin incelenir. Sözlü anlatım çalışmalarında Türk dünyasına ait görsellerden hareketle Türk kültürünün özelliklerini yansıtan bir konuşma yapılır. Yazılı anlatım çalışmalarında öğrencilerin genel ağdaki çevrim içi ortamlarda müze gezisi yapıp izlenimlerini yazabilmeleri beklenir.
Metin Tahlili (Anlama)
Okuma
TDE2.1
Öğrencilere dilimizdeki bazı kelimelerin Türk dünyasında okunuşunun, yazılışının ve anlamlarının neredeyse aynı olduğunu ortaya koyan bazı örnekler yazılı veya sözlü olarak sunulur. Öğrencilerden Türk dünyasında kullanılan ortak kelimeler ve dil yapılarıyla ilgili kısa bir araştırma yaparak verilen örnekleri çoğaltmaları istenir (OB1). Bu dil örnekleri küçük kâğıtlara yazılarak bir torbaya konulur.
Öğretmen öğrencilerden torbadan rastgele seçtiği kelimelerin anlamlarını tahmin etmelerini ister. Yapılan tahminlerle ilgili dönütler verildikten sonra bu küçük kâğıtlar sınıf panosunda sergilenerek kelime duvarı oluşturulur ya da ikili gruplarla düşün-eşleş-paylaş etkinliği yapılır (SDB2.2).
Türk dünyasında kullanılan dil yapılarını, söz varlığı benzerliklerini, ortak kültür unsurlarını gösteren bir hikâye seçilir.
Öğrencilerden hikâyeyi okumaları ve hikâyenin adı, yazarı ve görsellerinden yola çıkarak söz varlığıyla ilgili fikir oluşturmaları istenir (E3.6). Öğrencinin, metnin türüne uygun okuma stratejisi seçmesi ve metnin konusuyla ilgili genel bir bilgi edinmesi için kısa cevaplı sorularla soru-cevap yöntemine başvurulabilir (E3.2, KB3.1).
TDE2.2
Anlatmaya bağlı edebî metinlerin belirleyici özellikleri ve Türk dünyasının ortak kültür unsurlarının kullanımına dair öğrencilerin ön bilgileri harekete geçirilir (OB5). Öğrencilerin tahlil ettikleri hikâyede kullanılan söz varlığının seçilme nedenlerine ilişkin tahminlerde bulunması sağlanır (E3.2, KB2.12).
Metinde anlamı bilinmeyen kelimeler tespit edilir ve bağlamdan yola çıkılarak bu kelimelerin anlamlarının ne olabileceğine ilişkin tahminler yürütülür. Yapılan tahminlerle kelimelerin sözlük anlamları karşılaştırılarak söz varlığının yapı ve anlam bakımından değişimiyle ilgili çıkarımlarda bulunulur (E3.6). Kelimelerin yapısında ve anlamında gerçekleşen değişikliğin sebepleri “beyin fırtınası” tekniğiyle tartışılır (E2.3, E3.3, E3.11, SDB2.1). Ulaşılan sonuçlardan yola çıkılarak bir kontrol listesi oluşturulur ve uygulanır. Öğrencilerden T diyagramı kullanarak okudukları metin ile Türkiye Türkçesi arasındaki dil ve anlatım açısından farklılık ve benzerliklere ilişkin görüş bildirmeleri istenir (SDB1.2). Farklı türlerdeki metinlerden seçilen cümleler üzerinden fiilde kip ve çatıyla ilgili dil bilgisi çalışmaları yapılır (E1.5, E2.3).
TDE2.3
Hikâyenin yapı unsurları ile temasını ortaya koyan bir hikâye haritası oluşturulur. Bu unsurlar arasındaki ilişkiler incelendikten sonra temanın oluşmasını sağlayan çatışmalarda dilin etkisi “görüş geliştirme tekniği” kullanılarak tartışılır (SDB2.1). Açık uçlu sorularla çatışmayı oluşturan unsurlar arasındaki etkileşim değerlendirilir (KB3.1). Bu süreçte öğrencilerin, kendi görüşlerini ve görüşlerinin gerekçelerini savunmaları istenir (SDB3.3). Daha sonra üçlü gruplar oluşturup görüş ve gerekçelerini kendi aralarında tartışmaları istenir. Grupların tek bir görüş ve gerekçe oluşturup nezaket kuralları içerisinde sunmaları sağlanır (D14, SDB2.2).
Ara metin olarak Türk gelenekleri, görenekleri, folkloru, tarihi vb. konular üzerine tespitlerin bulunduğu bir anı metni seçilir. Bu metinde millî kültür unsurlarının hangi kelimelerle yansıtılabileceğine dair tahminlerde bulunulur ve vatanseverlik değeri vurgulanır (D19). Öğrencilerden bu tahminleri küçük kartlara yazmaları istenir. Metin okunduktan sonra kültür unsurlarını yansıtan kelimelerle öğrencilerin yürüttükleri tahminler karşılaştırılır. “Kart gösterme tekniği” ile benzer ve farklı tahminler sınıflandırılarak kullanılan dil ile ilgili çıkarımlarda bulunulur (E3.6, OB5).
İkinci okuma metni olarak Orhun Abideleri’nden bir bölüm ele alınır. Metin işlenirken öğretici metinlere yönelik metin tahlili süreci takip edilir. Abidelerin Türk dili, tarihi ve kültürü açısından önemine vurgu yapılır. Bu çerçevede ara metin olarak Kutadgu Bilig ve Dîvânu Lugâti’t-Türk gibi temel eserlerden seçilen bir bölüm kullanılır. Okuma metinleri ele alınırken gerekli yerlerde ayrıca Türk dilinin eskiliği, zenginliği ve bugünkü coğrafyası konularına değinilir. Türk dünyasının ortak kültürel değerleri vurgulanır.
TDE2.4
Öğrencilerin okunan hikâyeye yönelik farklı kültür unsurlarıyla ilgili kendi duygu ve düşüncelerini dile getirmeleri sağlanır (SDB2.1). Hikâyeden öğrenilen ve beğenilen ifadeler yazılır. Ardından öğrencilerden yazdıkları ifadelerin çağrışım zenginliklerini çıkış kartlarıyla belirleyerek değerlendirmesi istenir (SDB1.2).

Edebiyat Atölyesi (Anlatma)
Konuşma
TDE3.1
Öğrencilere Türk dünyasına ait görsellerden hareketle Türk kültürünün özelliklerini yansıtan bir konuşma yapmalarına yönelik performans görevi verilir. Öğrencilerden performans görevleri için sınıf dışında hazırlık yapmaları istenir. Performans görevine yönelik oluşturulan çalışmalar sınıfta paylaşılır.
Öğrencilerden Türk dünyasının ortak kültürünü (dil, din, coğrafya, sanat, müzik, gelenek, görenek, giyim, yemek, millî ve manevi değerler) yansıtan uygun görseller bulmaları ve bunlardan hareketle Türk kültürünün tanıtıldığı bir konuşma yapmaları istenir (SDB2.3, SDB2.1). Konuşması için ihtiyaç duyacağı hazırlık süresini, hedef kitleyi ve konuşmanın içeriğini gözeterek uygun yöntem ve stratejiyi belirlemesi sağlanır. Bulunan görsellerin Türk kültürü ile ilişkilendirilebileceği farklı etkinliklerin yapıldığı istasyonlar kurulabilir. Bunun için öğrenciler gruplara ayrılır ve istasyonlar oluşturulur (SDB2.2). İstasyonlarda görsellerden hareketle Türk dünyasındaki önemli eserlerden bahsedilebilir, Türk dünyasının önde gelen tarihî şahsiyetleri tanıtılabilir, Türk dünyasına özgü müzik kültürü anlatılabilir, Türk mutfağının ortak lezzetlerinden söz edilebilir. Böylelikle Türk kültürü ile ilgili öğrencilerin bilgileri somutlaştırılır. Elde edilen bilgilerden yararlanılarak konuşmanın ana başlıkları ve içeriği oluşturulur (OB4, OB9).
TDE3.2
Konuşmanın amacı göz önünde tutularak hedef kitlenin beklentisine yönelik tahminler yürütülür. Tahminler doğrultusunda konuşmanın içeriğini zenginleştirecek, konuşmayı daha etkili ve ilgi çekici kılacak yöntemler geliştirilmeye çalışılır (SDB1.2, E3.3).
Görsellerden hareketle Türk dünyasında kültür unsurlarının farklılaşmasının hatta bazı kültür unsurlarının zamanla yok olmasının nedenlerine ilişkin “beyin fırtınası” tekniğiyle tahminler yürütülür (SDB2.1). Tahminler doğrultusunda Türk kültürünün dile yansımaları hakkında çıkarımlarda bulunulur. Değişik coğrafyalardaki Türk kültürleri karşılaştırılarak benzer ve farklı unsurlar tespit edilir. Yapılan çıkarım ve tespitlerden konuşmanın içeriğini oluştururken yararlanılır. Konuşmayı destekleyecek görseller belirlenir ve bu görsellerle ilgili ihtiyaç duyulabilecek açıklayıcı yorumlar konuşma içeriğine uygun olarak düzenlenir (OB4, OB5).
Dilin etkili ve güzel kullanıldığı, beden dili ve sesle anlam oluşturulduğu, aktarılmak istenen iletilerin amacına uygun şekilde sunulduğu bir konuşma planı hazırlanır. Konuşma planlanırken konuşmanın amacı ve dinleyicilerin özellikleri göz önünde tutulur. Dil farkındalığını ortaya koyacak söz varlığının seçimine önem verilir. Hazırlanan plana uygun olarak taslak bir konuşma metni yazılır (SDB1.2). Konuşmanın prova çalışmalarında ihtiyaç duyulan düzenlemeler yapılır (KB3.1). Gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra belirlenen amaca ve konuya uygun etkileşimli bir konuşma gerçekleştirilir.
TDE3.3
Türk kültüründe dil farkındalığını ortaya koymak için hazırlanan plana uygun bir konuşma yapılır. Türk kültürünü gerektiği gibi tanıtabilmek ve dinleyicinin bu kültürden kendine ait olanları fark etmesini sağlamak için düşünceyi geliştirme yollarından yararlanılır (OB5).
Konuşma sırasında verilmek istenen açık ve örtük iletiler amacına ve konuşma akışına uygun şekilde dinleyiciye aktarılır. Kullanılan görsellerden elde edilen bilgilerin dayanağına ilişkin gerekçeli açıklamalar yapılır (SDB3.3). Konuşmada anlatım bozukluğuna yol açmamak için eklerin doğru kullanılmasına, seçilen kelimelerin bağlama uygun olmasına, farklı cümle yapıları arasında bağdaşıklık sağlanmasına dikkat edilir. Konuşma sırasında beden dili ve sesin anlam oluşturmak için etkili ve güzel kullanılmasına özen gösterilir. Konuşurken dinleyici ile göz teması sağlanır, konuşma mekânı ve süre etkili kullanılır, görgü kurallarına uygun hareket edilir (SDB2.1).
TDE3.4
Konuşmayı anlatım ilkelerine (akıcılık, duruluk, yalınlık vb.) bağlı kalarak gerçekleştirmenin yanı sıra konuşmada beden dilinin ve mekânın kullanımına dikkat edilir. Konuşmaya dair performansları değerlendirmek için hazırlıklı konuşma sürecine yönelik ölçütlerin yer aldığı dereceli puanlama anahtarı kullanılabilir. Puanlamada konuya hâkim olma, söz varlığını etkili ve güzel kullanma, beden dili ve sesiyle anlam oluşturabilme, zamanı ve mekânı konuşmasına uygun şekilde yönetebilme, seyircinin ilgisini çekebilme gibi ölçütler yer alabilir (E3.7, SDB2.1).
Konuşmanın tüm aşamalarını gözden geçirmek için öz değerlendirme yapılır (SDB1.2). Bunun için konuşmanın aşamalarını gösteren ve bu aşamalara ilişkin ölçütler içeren bir öz değerlendirme formu oluşturulabilir. Öz değerlendirmenin yanı sıra akran değerlendirmesi de yapılabilir. Akran değerlendirmesinin hakkaniyetli yapılması sağlanır (D1). Konuşma sürecindeki hatalar düzeltilir, olumlu davranışlar pekiştirilir ve öğrenilenler sonraki konuşmalarda ön bilgi olarak kullanılır.
Metin Tahlili (Anlama)
Dinleme/İzleme
TDE1.1
Öğrencilere çok modlu metin örneği olarak bir âşık atışması dinletilir/izletilir (SDB2.1, E3.2). Öğretmen tarafından öncelikle öğrencilere, âşık atışması dinleyecekleri/izleyecekleri söylenir. Atışmanın hangi geleneğin ürünü olduğuna yönelik tahminde bulunmaları istenir. Öğrenciler belirledikleri amaca göre dinleme/izleme stratejisine karar verirler. Dinleme/izleme öncesinde, dinleme/izleme kuralları hatırlatılır ve süreçte buna uygun davranmaları istenir. Söz konusu kurallara ilişkin bir kontrol listesi hazırlanır.
Öğrenciler, dinleme/izleme esnasında notlarını alır. Dinleme/izleme sürecinin sağlıklı yürütülmesi için öğretmen tarafından dinleme/izleme sürecine etki eden bilişsel ve duyuşsal davranışlar ile fiziksel etkenler gibi kriterleri içeren bir gözlem formu oluşturulur. Bu formla öğrencilerin dinleme/izleme sürecindeki gelişimleri takip edilir (E1.1). Dinleme/izlemenin etkili bir biçimde gerçekleşebilmesi için metin ve ortamla ilgili iletişim engelleri ortadan kaldırılır (SDB2.1).
TDE1.2
Metin dinletilmeden önce sözlü gelenek üzerine öğrencilerin önceki öğrenmeleriyle bağlantı kurmaları sağlanır. Ozanlık geleneğimizin Türk dünyasında da bugün farklı şekillerde devam ettiği üzerinde durulur. Dinlenen/izlenen âşık atışmasında halk kültürü, mizah ve eğlencenin nasıl ve hangi unsurlarla oluştuğuna dair “beyin fırtınası tekniği” ile tahminlerde bulunulur (SDB2.1). Tahminler tahtaya yazılır. Âşık atışmalarında kullanılan mizah unsurları ile günlük hayatta kendi kullandığı mizah unsurları karşılaştırma tabloları aracılığıyla kıyaslanır (SDB1.2).
Estetik değerinden hareketle âşık atışmalarında kullanılan dilin inceliği göz önüne alınarak günlük dille bunlar arasındaki benzerlik ve farklılıklar tespit edilir (D7). Bu tespitlerden hareketle âşıkların dili kullanımına yönelik çıkarımlar yapılır. Öğrencilerden dinlediği/izlediği âşık atışmasında beğendikleri bölümü seçerek bu bölümü hangi ölçütleri (söz varlığı, tema, mizah, söyleyici vb.) dikkate alarak tercih ettiklerini gerekçesiyle açıklamaları istenir (E1.2, E2.2, E3.6, OB5, SDB3.3). Bu ölçütlerin belirlenmesi için bir kontrol listesi oluşturulur. Ayrıca âşıklık geleneğindeki usta-çırak ilişkisine, söz oyunlarındaki ustalığa dikkat çekilebilir. Usta-çırak ilişkisinde ustanın hürmet edilen bir yerde konumlandırılmasına değinilebilir. Böylelikle öğrencilerin millî ve manevi değerlere saygı duymaları sağlanır (D14).
TDE1.3
Dinlenen/izlenen âşık atışmasında yer alan unsurlar (mekân, beden dili, söyleyiş tarzı, estetik vb.) zihin haritası kullanılarak belirlenir (SDB1.2). Öğrenciler gruplara ayrılır. “Altı şapkalı düşünme tekniği” ile dinlenen/izlenen âşık atışması değerlendirilir. Şapkalarda cevaplanması istenen sorular şu şekildedir:
Beyaz şapka: Dinlenen/izlenen âşık atışmasında aktarılmak istenen ileti nedir?
Sarı şapka: Dinlenen/izlenen âşık atışmasında iyimser iletiler nelerdir?
Siyah şapka: Dinlenen/izlenen âşık atışmasında olumsuz iletiler nelerdir?
Kırmızı şapka: Dinlenen/izlenen âşık atışmasının sizde uyandırdığı duygu nedir? Neden?
Yeşil şapka: Dinlenen/izlenen âşık atışmasını nasıl devam ettirirdiniz?
Mavi şapka: Tüm cevapları değerlendirdiğinizde dinlenen/izlenen âşık atışması ile ilgili düşünceleriniz nelerdir?
Gruplar cevaplarını sınıfa sunar. Öğretmen, öğrencilere geri bildirim verir (SDB2.2). “Görüş geliştirme” tekniğiyle atışmaların şiir şeklinde söylenmesinin sebepleri hakkında gerekçeli görüşler ifade edilir ve bununla ilgili bir çalışma kâğıdı hazırlanır (SDB3.3).
TDE1.4
Dinlediği/izlediği âşık atışmasına değer katan unsurları, söyleyicinin metne katkısını kendi duygu ve düşünceleri doğrultusunda değerlendirerek etkin dinleyici kimliği oluşturur (SDB1.3, D11, E3.11). Dinlenen/izlenen metinlerden hareketle öğrenciler öğrendikleri bilgileri kullanarak yansıtıcı yazı yazarlar (SDB1.2).
Metin Atölyesi (Anlatma)
Yazma
TDE4.1
Öğrencilere çevrim içi müze gezisi yapıp izlenimlerini yazmalarına yönelik performans görevi verilir. Performans görevi sınıf içinde gerçekleştirilir. Ön hazırlık olarak öğrencilerden çevrim içi gezilebilecek müzeleri belirlemeleri, bu müzeleri tanıtan kısa bir liste oluşturmaları ve bunu arkadaşlarıyla paylaşmaları istenir (OB2, E1.1, E2.2). Öğrencilerden ilgi alanlarına göre hangi müzeyi seçeceklerini belirlemeleri ve bu seçimlerini gerekçelendirerek açıklamaları söylenir (SDB3.3). Seçilen müzeyi tanımaya yönelik başka çalışmalar da yapılabilir.
Öğrencilerden çevrim içi müze gezisiyle edindikleri izlenimleri yazarken kullanacakları cümle, paragraf ve metin düzeni için uygun yazma yöntem ve stratejilerini seçmeleri istenir.
TDE4.2
Öğrencilerden müzelerde kültürümüzü yansıtan hangi unsurların bulunabileceğine dair tahminde bulunmaları istenir. Müzede yer alabileceğini düşündüğü kültür unsurlarıyla kendi yaşamındakileri karşılaştırır. Kültürün hangi yollarla taşındığına dair görüş geliştirilerek sınıflandırma yapılır. Müzelerin kültürel mirasın önemli bir ögesi olduğu düşüncesinden hareketle öğrencilerden grup hâlinde ya da bireysel olarak yapılan bu çalışmayı arkadaşlarıyla paylaşmaları ve farklı fikirleri dikkate alarak yeniden düzenlemeleri istenir (SDB2.1, SDB2.3). Yazma sürecinde karşılaştırma ve sınıflandırmalardan yararlanılarak özgün ifadeler kullanmaları beklenir. İçeriği zenginleştirmek amacıyla görsel ögelere ve başka metinlerden alıntılara yer verilebilir (E3.11).

TDE4.3
Öğrenciler, belirledikleri sanal müzeyi gezdikten sonra izlenimlerini yazıya dönüştürürler. Yazılan metinde kime, neyi, nasıl ve hangi araçlarla anlatacaklarını göz önünde bulundurarak planlama yaparlar (SDB1.2). Ele aldıkları konuyu desteklemek amacıyla düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak metnin içeriğine ve hedef kitleye göre belirledikleri söz varlığını bağlama uygun şekilde kullanırlar. Metin aracılığıyla alıcıya vermek istedikleri iletileri açık veya örtük bir şekilde ayrıntılandırarak ifade ederler. Metinde dil bilgisi kurallarını işlevi doğrultusunda uygular, farklı cümle yapıları kullanmaya dikkat ederler. Metni yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun biçimde yazarlar (E1.4, E3.7).
TDE4.4
Öğrencinin yazılı ürünleri dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında dil ve üslup, özgünlük, öznel ve nesnel ifadelere yer verme, görsellerden yararlanma, yazım ve noktalama gibi ölçütler yer alabilir.
Yazılan metinler gözden geçirilir ve öz değerlendirme yapılır (SDB1.2). Öz değerlendirmenin yanı sıra akran değerlendirmesi de yapılabilir. Geri bildirimler doğrultusunda düzeltmeler yapılır ve yeni çalışmalar için hedefler oluşturulur.
Tema Sonu Değerlendirme
Temanın sonunda dereceli puanlama anahtarı ile yapılan değerlendirmenin yanı sıra genel bir değerlendirme için öğrenme günlüğü gibi ölçme ve değerlendirme yöntemleri uygulanabilir. Böylece öğrencilerin temaya ilişkin bilgi eksikleri veya kavram yanılgıları belirlenir. Tespit edilen eksikliklerin ve yanılgıların giderilmesi için gereken uygulamalar yapılır.

Öğrencilerden okudukları hikâyenin olay örgüsünde değişiklik yaparak hikâye kişilerinin karakter özelliklerine ve metnin akışına uygun yeni olaylar kurgulamaları istenebilir. Öğrencilerden Türk dünyasının önde gelen şahsiyetlerinden birini tanıtan bir sunum hazırlamaları istenebilir.
* Orhun Abideleri’nden seçilecek bazı sözcüklerin infografik bir harita üzerinde Türk devlet ve topluluklarında günümüzdeki kullanım şekillerini, varsa uğradığı değişimi gösteren bir çalışma yapılabilir. Çalışmada kullanılan infografik haritaya Türk dünyasındaki önemli yazar ve eser adları da ilave edilebilir. Kutadgu Bilig’de üzerinde durulan ahlaki değerler ve erdemli insanın özellikleri, eserden alıntılanacak örnek beyitlerle sınıf ortamında paylaşılabilir.

Öğrenciler, inceledikleri hikâyede anlamını bilmedikleri veya ilgilerini çeken kelimelerin ve kelime gruplarının anlamlarını bularak bir öğrenme duvarı oluşturabilirler. Bunun yanı sıra geniş bir coğrafyaya yayılmış Türk topluluklarının nerelerde yaşadıklarını gösteren harita hazırlayabilirler.

Programa yönelik görüş ve önerileriniz için karekodu akıllı cihazınıza okutunuz.