2. TEMA: KUR’AN-I KERİM’İ GÜZEL OKUMA KURALLARI: TECVİT

Kur'an-ı Kerim Dersi (11.Sınıf)

Bu temada elif lâm takısı ile ilgili tecvit konularının, kalkalenin ve lafzatullahtaki lâm harfinin seslendirilmesi, sakin mimin okunuşuyla ilgili konuların özetlenmesi ve ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümlerin sınıflandırılması amaçlanmaktadır. Bununla birlikte tema içeriğinde yer alan tecvit kurallarının Kur’an-ı Kerim’i yüzünden okurken uygulanması hedeflenmektedir.

Ders Saati

Alan Becerileri

Kavramsal Beceriler

KB1. Seslendirme, KB2.3. Özetleme, KB2.5. Sınıflandırma

Eğilimler

E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E2.2. Sorumluluk

Programlar Arası Bileşenler

Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerileri

SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme Becerisi)

Değerler

D12. Sabır

Okuryazarlık Becerileri

OB1. Bilgi Okuryazarlığı

Disiplinler Arası İlişkiler

Beceriler Arası İlişkiler

Öğrenme Çıktıları ve Süreç Bileşenleri

KK.11.2.1. Elif lâm takısıyla ilgili örnekleri seslendirebilme

KK.11.2.2. Sakin mimin okunuşuyla ilgili konuları özetleyebilme
a) Sakin mimin okunuşuyla ilgili çözümleme yapar.
b) Sakin mimin okunuş şekillerini sınıflandırır.
c) Sakin mimin okunuş şekillerini kendi cümleleriyle ifade eder.

KK.11.2.3. Kalkale ile ilgili örnekleri seslendirebilme

KK.11.2.4. Ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri sınıflandırabilme
a) Ra harfinin okunuşuyla ilgili değişkenleri belirler.
b) Ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri ayrıştırır.
c) Ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri değişkenlerine göre tasnif eder.
ç) Ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri değişkenlerine göre etiketler.

KK.11.2.5. Lafzatullahtaki lâm harfini seslendirebilme

İçerik Çerçevesi

Elif Lâm Takısı
Sakin Mimin Okunuş Şekilleri
Kalkale
Ra Harfinin Okunuşuyla İlgili Hükümler
Lafzatullahtaki Lâm Harfinin Okunuşu

Anahtar Kavramlar

kalkale, kamerî harf, lafzatullah, şemsî harf

Öğrenme Kanıtları (Ölçme ve Değerlendirme)

Öğrenme çıktıları; dereceleme ölçeği, kontrol listesi, öz değerlendirme formu, grup değerlendirme formu, gözlem formu ve performans görevi kullanılarak değerlendirilebilir.
Öğrencilerden performans görevi olarak içerik çerçevesinde yer alan yüzünden okuma sayfalarından, öğrendiği tecvit kurallarını bulup sunmaları istenebilir. Yapılan çalışmalar; içinde düzen, kapsam, sunum ölçütlerinin bulunduğu analitik dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Bu çalışmalarda ayrıca öğrenci yansıtmasını içeren öz değerlendirme formu kullanılabilir.
Tema sonunda doğru-yanlış, boşluk doldurma, eşleştirme, kısa cevaplı ve açık uçlu soru türlerinden oluşan çalışma yaprağı kullanılabilir.

Öğrenme-Öğretme Yaşantıları

Temel Kabuller

Öğrencilerin Kur’an-ı Kerim’i güzel okumada tecvit bilgisinin önemini kavradıkları; med kavramını, med ve idgam çeşitlerini, tenvin ve sakin nunun hâllerinden ihfa, izhar ve iklabı bildikleri ve Kur’an-ı Kerim’i yüzünden okuma becerisi kazandıkları kabul edilmektedir.

Ön Değerlendirme Süreci

Öğrencilere içerik çerçevesinde bulunan surelerden bir sayfa okunur. Öğrencilerden ilgili sayfada yer alan tecvit kurallarını bulmaları istenir. Öğrencilerin bu temada görecekleri elif lâm takısı ile ilgili konular, sakin mimin okunuş şekilleri, kalkale, ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümler ve lafzatullahtaki lâm harfinin okunuşu hakkındaki ön bilgileri çalışma yaprakları aracılığıyla tespit edilir.

Köprü Kurma

Kur’an-ı Kerim’in tecvit kurallarına göre tilavet edildiği eğitsel bir video izletilir. Öğrencilere bu okuyuşu güzelleştiren unsurların neler olduğu sorularak onlardan cevaplar alınır. Tecvit kurallarını uygulama ile Kur’an-ı Kerim’i güzel okuma arasında bir ilişki olduğu ortaya konularak öğrencilerde bu kuralları öğrenmeye ilişkin farkındalık oluşturulur. İçerik çerçevesinde yer alan idgam şemsîyye ve izhar kamerîyye konuları; elif lâm takısı, şemsî ve kamerî harfler ile köprü kurularak ele alınır.

Öğrenme-Öğretme Uygulamaları

KK.11.2.1
Elif lâm takısı konularından olan idgam şemsîyye ve izhar kamerîyye, benzer ve farklı yönleriyle ortaya konur. Elif lâm takısı konuları işlenirken şemsî harf ve kamerî harf kavramlarına değinilir. Öğrencilere elif lâm takısı ile ilgili kurallar açıklanır. Konunun kavranması ve pekiştirilmesi için örnek uygulama ve seslendirmeler yapılır. Yüzünden okunan sayfalarda tecvit konuları ile ilgili uygulama yaptırılarak öğrencilere elif lâm takısı konularını belirleme fırsatı tanınır.
Elif lâm takısı konularından idgam şemsîyye ve izhar kamerîyyeye yönelik olarak yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir.

KK.11.2.2
Sakin mimin okunuşuyla ilgili örneklerin yer aldığı bir metin üzerinde çözümleme yapılır. Çözümleme üzerinden sakin mimin okunuşuyla ilgili üç tecvit kuralı olduğu belirtilir. Sakin mimden sonra gelen harfe göre oluşan bu kurallar sınıflandırılır. Öğrencilerin, sakin mimin okunuşuyla ilgili oluşan tecvit kurallarını kendi cümleleri ile açıklamalarına imkân tanınır. Konuların her biriyle ilgili örnekler verilerek öğrencilere uygulamalar yaptırılır. Öğrencilerin, yüzünden okuma ile ilgili planlama ve yürütme becerilerine olan kişisel inançlarını sürdürmeleri için gerekli olan faaliyetleri gerçekleştirme sürecinde basitten karmaşığa doğru bir yol izlenir (E1.4). Öğrencilerden sakin mimin okunuşu ile ilgili değişkenleri belirlemeleri istenir. Sakin mim ile ilgili tecvit kuralları alana özgü ifadelerle açıklanır. Öğrencilere, ilgili kuralları kendi cümleleriyle ifade etme imkânı tanınır. Bu kuralların Kur’an-ı Kerim’de başka hangi sayfalarda bulunduğuna dair bir etkinlik planlanır. Etkinlik çerçevesinde öğrencilerden söz konusu kurallarla ilgili örnekleri listelemeleri istenir (OB1).
Öğrencilere yüzünden okuma yaptırılarak öğrencilerin sakin mimin okunuşu ile ilgili konuları uygulamaları sağlanır. Yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir.

KK.11.2.3
İçerik çerçevesinde yer alan kalkale; konunun tanımı, harfleri ve çeşitli özellikleriyle ortaya konulur. Kalkale kuralının hangi durumlarda gerçekleştiğine değinilerek kalkale kavramı açıklanır. Konunun kavranması ve pekiştirilmesi için örnek uygulama ve seslendirmeler yapılır. Öğrencilere yüzünden okuma yaptırılarak onların kalkale ile ilgili seslendirme ve uygulama yapmaları sağlanır. Yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir.

KK.11.2.4
Öğrencilere ra harfinin aldığı hareke ve bulunduğu konuma göre seslendirilmesi ile ilgili kurallar açıklanır. Bu kuralların her birinde yer alan değişkenleri içeren bir çalışma kâğıdı verilerek öğrencilerin ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri ayrıştırması sağlanır. Ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümler benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılır. Konunun kavranması ve pekiştirilmesi için öğrencilere örnek uygulama ve seslendirmeler yaptırılarak onların ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri özelliklerine göre etiketlemesi sağlanır. Öğrencilere yüzünden okuma yaptırılarak öğrencilerin, ra harfinin okunuşuyla ilgili hükümleri uygulamaları sağlanır. Yapılan uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir.

KK.11.2.5
Lafzatullah kavramına değinilerek konuyla ilgili kurallar öğrencilere örnek metinler üzerinden açıklanır. Konunun kavranması ve pekiştirilmesi için örnek uygulama ve seslendirmeler yapılır. Yüzünden okuma yapılan sayfalar üzerinde uygulama yaptırılarak öğrencilerin lafzatullahtaki lâm harfinin okunuş durumlarını tespit etmeleri sağlanır.
Tema içeriği işlenirken geçerli ve güvenilir genel erişim ağlarındaki ilgili tecvit konularını sunan dijital uygulamalardan yararlanılır. Öğrencilere çalışmalarını geliştirme ve iyileştirme imkânı verilir. Öğrencilerin öğretmeni etkin bir şekilde dinlemeleri, bireysel veya grup olarak yapılan uygulama etkinliklerine katılmaları sağlanır.
Öğrencilerin, içerik çerçevesinde yer alan tecvit konularını uygulama esnasında güçlüklerle karşılaşabilecekleri ortaya konularak onlara geri bildirim verilir. Öğrencilere bu zorlukların üstesinden gelebilecek yeterlilikte oldukları, güçlükleri aşma konusunda istikrarlı olmaları, azimli davranmaları ve çalışmalarında sebat etmeleri gerektiği vurgulanır (D12.3).
Öğrencilerin, tecvit konularını öğrenme ve uygulama konusunda hedef belirlemeleri, bu hedeflere ulaşma yolunda motivasyonlarını ayarlamaları, kendilerini değerlendirerek öğrenme durumlarını geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmaları sağlanır (SDB1.2).
Öğrencilerden öğrenme kanıtlarında belirtilen performans görevini yapmaları istenebilir. Performans göreviyle ilgili öğrencilere geri bildirim verilir. Öğrencilerin, aldıkları performans görevini doğru ve zamanında yerine getirmeleri, bu süreçte verdikleri kararlar ile ortaya koydukları eylemlerinin sonuçlarını üstlenmeleri ile ilgili farkındalık oluşturulur (E2.2).
Tema sonunda doğru-yanlış, boşluk doldurma, eşleştirme, kısa cevaplı ve açık uçlu soru türlerinden oluşan çalışma yaprağı kullanılabilir.

Farklılaştırma

Zenginleştirme

Öğrencilere, kendi öğrenme özelliklerine uygun bir okuma performansı ortaya koymaları için tema içeriğine ilave olarak farklı surelerden yüzünden okuma çalışmaları yaptırılabilir. Öğrencilerden, sakin mimin okunuş şekilleri ve ra harfinin hükümleriyle ilgili Frayer diyagramı veya kavram haritası hazırlamaları istenebilir.

Destekleme

Öğrenciler, kendi öğrenme hızlarında ilerleyebilmeleri için uygun çalışma yaprakları, güvenilir ve geçerli dijital içerikler ile desteklenebilir. Öğrencilerden sakin mimin okunuş şekilleriniözetleyen bir tablo oluşturmaları istenebilir.