2. TEMA: KUR’AN-I KERİM’İ GÜZEL OKUMA KURALLARI: KUR’AN OKUMAYA GİRİŞ

KK.9.2.1. Harfleri seslendirebilme

KK.9.2.2. Harfleri harekeler ile seslendirebilme

KK.9.2.3. Okunuşla ilgili özel durumları seslendirebilme

KK.9.2.4. Med (uzatma) ve çeşitlerini seslendirebilme

Harfler ve Özellikleri
Harflerin Okunuşu
Okunuşla İlgili Özel Durumlar
Med (uzatma) ve Çeşitleri

Öğrenme çıktıları; kontrol listesi, dereceleme ölçekleri, bütüncül dereceli puanlama anahtarı, çalışma yaprağı, öz değerlendirme formu ve performans görevi kullanılarak değerlendirilebilir.
Öğrencilerden performans görevi olarak Kur’an-ı Kerim’i güzel okuma kurallarının uygulanması ile ilgili öğrenme günlükleri tutmaları istenebilir. Yapılan çalışmalar; içinde düzen, kapsam, yorumlama, duygu ifadesi ölçütlerinin bulunduğu bütüncül dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. Bu çalışmada ayrıca öğrenci yansıtmasını içeren öz değerlendirme formu kullanılabilir.
Tema sonunda tanılayıcı dallanmış ağaç, boşluk doldurma, eşleştirme, kısa cevaplı ve açık uçlu soru türlerinden oluşan bir çalışma yaprağı kullanılabilir.

Öğrencilerin, Kur’an-ı Kerim alfabesinin kendi ana dillerindeki alfabe ile benzer olmadığını, bu alfabedeki harflerin seslendirilmesinde farklılıkların olduğunu ve Kur’an-ı Kerim okurken bazı kurallara uyulması gerektiğini bildikleri kabul edilmektedir.

Öğrencilere Arap alfabesi veya Arapça yazı örnekleri gösterilerek onların alfabe ve yazılarla ilgili ön bilgileri gözlemlenir. Kur’an-ı Kerim okumayı bilen öğrenci olup olmadığı sorularak öğrencilerden Kur’an-ı Kerim okumayı bilen ve bilmeyen öğrenciler tespit edilir. Tema konularından olan harfleri tanıma, harflerin okunuşu, okunuşla ilgili özel durumlar ile med çeşitleri hakkında öz değerlendirme formu aracılığıyla öğrencilerin hazır bulunuşlukları belirlenir.

Kur’an-ı Kerim’in güzel okuma kurallarına uygun olarak okunduğu eğitsel bir video izlenir. Öğrencilere bu okuyuşu güzelleştiren unsurların neler olduğu sorularak cevaplar alınır. Harflerin mahreçlerini seslendirme ve tecvit kuralları ile Kur’an-ı Kerim’i güzel okuma arasında bir ilişki olduğu ortaya konur. Öğrencilere güzel ve kuralına uygun okunan Kur’an-ı Kerim ayetleri dinlediklerinde neler hissettikleri, çevrelerinde Kur’an-ı Kerim’i kurallarına uygun bir şekilde okuyan insanların olup olmadığı sorularak ilgili konu öğrencilerin yaşantılarıyla ilişkilendirilir. Her dilin alfabesinin seslendirilmesinde birtakım kuralların bulunduğu dile getirilerek öğrencilerin eğitim yaşantılarındaki diğer bilgilerle bağ kurulur.

KK.9.2.1
Kur’an-ı Kerim alfabesindeki harfleri ve bu harflerin isimlerini tanıtan bir video izlenir. Alfabedeki harflerin isimleri öğretmen tarafından seslendirilir. Öğrenciler bilişsel çıraklık yöntemiyle harfleri tekrar eder. Hem birey hem de grup olarak seslendirme çalışmaları yapılır. Öğrencilerin, Kur’an-ı Kerim alfabesindeki harfleri öğrenirken bire bir çalışma veya gruplar hâlinde ekip çalışması yapmaları ve yardımlaşma yoluyla iş birliği kurmaları sağlanır. Öğrenciler bire bir veya grup çalışmalarında takım ruhunu önemser, aldıkları görevleri yerine getirerek takım üyeleri ile saygı ve güven bağları kurarlar (SDB2.2).
Seslendirme çalışmaları sırasında alfabedeki harflerin farklı telaffuzları ve nitelikleri olduğu ifade edilerek mahreç kavramı açıklanır. Kur’an-ı Kerim’i mahir bir okuyucu anlamına gelen fem-i muhsinden öğrenmenin önemine değinilir. Öğretmen rehberliğinde veya görsel videolar kullanılarak harflerin mahreçleri, kalın ve ince harflerin seslendirilmesi ile ilgili uygulamalar gerçekleştirilir. Bu süreçte harflerin mahreç yerlerini, ağız ve ses yoluyla çıkış bölgelerini yansıtan görseller paylaşılır. Öğrenciler, harfleri tanıma ve mahreçlerine göre seslendirme uygulamaları ile desteklenir. Öğrencilerin, mahreç ve seslendirme çalışmalarını aynı biçimde ve düzende sürdürme yönündeki tutumlarını devam ettirmeleri beklenir (E1.3). Öğrencilere harflerin tek başlarına yazılış usulleri uygulamalı olarak gösterilir. Harflerin tek başlarına yazımıyla ilgili çalışmalar yapılır. Harflerin başta, ortada ve sonda yazılışları görsel materyaller aracılığıyla verilir. Öğrencilere, harflerin başta, ortada ve sonda yazılışları ile ilgili uygulamalar yaptırılır. Çalışma yaprakları veya etkileşimli tahta uygulamaları aracılığıyla harflerin hem müstakil hem de başta, ortada ve sonda yazılışları pekiştirilir. Öğrencilere, etkili ve zamanında dönütler verilir.
Öğrencilerin harfleri tanıma, seslendirme ve harflerin mahreçlerine yönelik uygulamaları; dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir.

KK.9.2.2
Kur’an-ı Kerim alfabesindeki harflerin tamamının sessiz olduğu ve bu harflerin seslendirilmesini sağlayan bazı özel işaretlerin bulunduğu ifade edilir. Harflerin üstünde veya altında bulunan bu özel işaretlerin, bunların sesli okunmasını sağladığı dile getirilerek hareke kavramı verilir. Bu harekelerin üstün, esre ve ötre olduğu belirtilir. Türk dili ve edebiyatı disiplini ile ilişki kurularak harekelerin dilimizdeki sesli harflerin yerini tuttuğu vurgulanır. Kur’an-ı Kerim alfabesindeki harflerin okunmasında farklı fonksiyonlar icra eden cezim (sükûn), şedde, tenvin, vav ve ya şeklinde yazılan elif ve âsar-çeker gibi diğer işaretlere yer verilir. Elif, vav ve ya harflerinin harekesiz yazılması durumunda bunların kendilerinden önceki harfleri uzatma işlevi gördükleri vurgulanarak med kavramı açıklanır. Harekeler ve med harfleri ile bu harflerin seslendirilmesi amacıyla öğretmen rehberliğinde uygulamalar yapılır. Harflerin harekelerle seslendirilmesine yönelik uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir. Öğrencilerin, dijital ortamdaki kaynakları tanıyıp kullanarak geçerli ve güvenilir genel erişim ağlarında yer alan elifba uygulamalarından yararlanmaları sağlanır (OB2).

KK.9.2.3
Kur’an-ı Kerim okumada özel bazı kelimelerin olduğu vurgulanarak elif lâm takısı, zamir, med ve kasır kavramları, okunmayan elif ile ilgili okuyuş kuralları üzerinde durulur. Elif lâm takısının okunuşu işlenirken şemsî ve kamerî harf kavramları verilir. Hurufumukattaa kavramı Kur’an-ı Kerim’den örnekler verilerek açıklanır. Bu konularla ilgili öğretmen rehberliğinde öğrencilere uygulamalar yaptırılır. Okunuşla ilgili özel durumlara yönelik uygulamalar dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile değerlendirilebilir. Öğrencilerden öğrenme kanıtlarında belirtilen performans görevini yapmaları istenebilir. Performans göreviyle ilgili öğrencilere geri bildirim verilir.
Güvenilir ve geçerli genel erişim ağlarında yer alan dijital elifba uygulamalarından yararlanılır. Harflerin seslendirilmesi, mahreçleri ve okunuşuna dair uygulamalar esnasında karşılaşabilecekleri güçlüklerle ilgili öğrencilere geri bildirim verilir. Öğrencilere Kur’an-ı Kerim’in güzel okuma kurallarına uygun olarak okunduğu bir video izletilir veya dinletilir. Bu video üzerinden bir etkinlik tasarlanır. Etkinlik sonunda öğrencilere sabırla ilgili atasözü/özdeyiş ve deyim örnekleri verilerek onların zorlukların üstesinden gelebilecek yeterlilikte oldukları, güçlükleri aşmak için istikrarlı olmaları, azimli davranmaları ve çalışmalarında sebat etmeleri gerektiği vurgulanır (D12.3).

KK.9.2.4 
Bir edebî metnin düz okunuşuyla noktalama işaretleri, tonlama ve vurgu değerlerine uygun okunuşu arasındaki fark Türk dili ve edebiyatı disiplini ile ilişkilendirilerek ortaya konur. Doğru okunuşun seslendirme ve metnin anlaşılmasına etkisi üzerinde durulur. Kur’an-ı Kerim’in kuralına uygun olarak okunması ile belli bir kurala dayalı olmadan okunmasının farkı vurgulanarak tecvit kavramı verilir. Med çeşitlerinden tabii, muttasıl ve munfasıl med konuları ele alınır. Türkçenin günlük kullanımında bazı hecelerin uzun bazılarının ise kısa sesli okunduğundan hareketle Kur’an-ı Kerim’in okunuşunda da hecelerin benzer özelliklerinin bulunduğuna dikkat çekilir. Türkçeden farklı bir fonetiği olan Kur’an-ı Kerim’in dilinin pek çok uzun sesli heceye sahip olduğu belirtilerek med sebeplerine (hemze ve sükûn) değinilir. Med çeşitleri sınıflandırılarak medditabii, meddimuttasıl ve meddimunfasıl konuları örnekleriyle birlikte işlenir. Farklı örnekler üzerinde uygulama yapılarak konu pekiştirilir. Geçerli ve güvenilir genel erişim ağlarında yer alan dijital elifba uygulamalarından yararlanılır. Öğrencilere çalışmalarını geliştirme ve iyileştirme imkânı verilir. Med çeşitleri ile ilgili bir seslendirme etkinliği tasarlanarak uygulama sırasında öğrencinin öğretmenini ve arkadaşlarını etkin bir şekilde dinlemesi, bu süreçte öğrendiği bilgilerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etmesi ve grup iletişimine katılması sağlanır (SDB2.1). Öğrencilerin öz güvenli bir şekilde harfleri tanımaları, seslendirme ve med çeşitleri konularında öğrendikleri bilgileri uygulayabileceklerine dair yeteneklerine ve kapasitelerine ilişkin teşvik ve yönlendirmeler yapılır (E.1.5).
Öğrencilerin; Kur’an-ı Kerim’i güzel okuma kurallarından medditabii, meddimuttasıl ve meddimunfasıl konularını öğrenme düzeyi, yüzünden okuma yöntemi kullanılarak dereceleme ölçekleri ve kontrol listeleri ile ölçülebilir.

Öğrencilere, kendi öğrenme özelliklerine uygun bir okuma performansı ortaya koymaları için tema içeriği kapsamına ilave olarak farklı surelerden yüzünden okuma çalışmaları yaptırılabilir.

Farklı öğrenme düzeyinde olan öğrenciler seviyelerine uygun çalışma yaprakları, güvenilir ve geçerli dijital içerikler ile desteklenebilir. Öğrencilere, kendi öğrenme hızlarında ilerleyebilmeleri için varsa daha önceden ezberledikleri bir sureyi yüzünden okuma çalışması yaptırılabilir. Braille alfabesini bilen görme engelli öğrenciler için Diyanet İşleri Başkanlığının Braille Kur’an-ı Kerim Elif-Bâ’sı isimli kitabı kullanılabilir. İşitme engelli öğrenciler için ise Diyanet İşleri Başkanlığının İşitme Engellilere Özel Elif-Bâ isimli kitabı kullanılabilir.